Cieślak, Tadeusz
Sprawy Warmii i Mazur w
"Bibliografii prasy polskiej
1944-1948"
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 299-300
R E C E N Z J E I O M Ó W I E N I A
S p ra w y W arm ii i M azur w B ibliografii prasy p o lsk ie j 1944— 1948, W ar szaw a 1966, P racow nia H istorii C zasopiśm iennictw a Polskiego X IX i X X w ieku PAN, ss.
R ozpoczęte przed p aru la ty p race zespołow e w ram ach Polskiej A kadem ii N auk zaczynają przynosić k o n k re tn e w yniki w postaci w ielotom ow ych w y d aw n ictw . Dowodem tego je st pojaw ienie się n a półkach księg arsk ich poszczegól nych tom ów S ło w n ik a M ickiew icza, S ło w n ik a S taropolskiego, B ibliografii
H istorii P olski i w ielu innych. Je d n y m z tak ich owoców pracy zespołow ej jest
o m aw iana B ibliografia prasy p o lsk ie j 1944— 1948, będąca dziełem w spółpracow ników P raco w n i H isto rii C zasopiśm iennictw a Polskiego X IX i X X w ieku P o l skiej A kadem ii N auk. Je j celem je s t zanotow anie p ra sy k rajo w ej z pierw szych la t P olski lu d o w e j aż po koniec okresu b rzem iennego w w iele w ażkich w y d a rzeń, a szczególnie pam iętnego zjednoczenia ru ch u robotniczego z 1948 r. Z apisy podzielone są na poszczególne la ta tzn. pozycje z 1944 r., jeśli p rz e trw a ły do n astęp n y ch la t przy p o m n ian e są jed y n ie w zm ianką o pierw szym num erze, pod k tó ry m zostały opisane. P rz y jęcie takiego system u zapisu m a sw oje dobre i złe stro n jr. Do złych zaliczam u tru d n ie n ie rozróżnienia efem eryd od w y d aw n ictw trw ały ch , dłużej ukazu jący ch się. K ażdy zapis in fo rm u je o w ydaw cy, re d a k to rz e i zespole red ak cy jn y m , często o d ru k a rn i, form acie. Z orientow anie w zapisach, poza u k ład em chronologicznym , u ła tw ia ją ind ek sy (tytułów gazet i czasopism , m iejsc w ydaw ania, nazw isk re d a k to ró w i członków redakcji). N iestety, sp raw d ze n ie w yryw kow e indeksów w sk azu je n a szereg niedokładnych in fo rm acji i pom yłek, co oczyw iście pom niejsza ich w artość. O lbrzym ią p rz e w agę m ają pism a w y d aw an e w języku polskim , n a to m ia st ty lk o odosobnione pozycje spo ty k am y w języku fran c u sk im , angielskim i żargonie. Ogółem podano 1771 pozycji, w tym z te re n u w arm iń sk o -m azu rsk ieg o 19 pozycji. W arto dodać, że pod określeniem te re n u w arm iń sk o -m azu rsk ieg o w y stę p u je jako m iejsce w y d aw an ia pism w yłącznie O lsztyn, inne bow iem m ia sta w tych latach n ie p o sia d ają jeszcze n a sw oim koncie żadnych pozycji. Ja k o najw cześniejsza pozycja d la tego te re n u w y stę p u je: „M azurski D ziennik P ełnom ocnika R ządu R .P .” , u k azu jący się n ie re g u la rn ie od 1 lip ca 1945 r. (pozycja 312). Z apis n astęp n ej pozycji (339) „O dry” m a już c h a ra k te r b ard ziej fo rm aln y , bo tylko przez k ró tk i czas był O lsztyn jednym z k ilk u m ia st (K atow ice, W rocław , Szczecin), k tó re pism o podaw ało jako m iejsce swojego u k azy w a n ia się. Dosyć dużą działalność w ydaw niczą w dziedzinie czasopiśm iennictw a, rozw ijali w latach 1945— 1948 w O lsztynie — kolejarze, gdyż w idzim y n a stę p u ją c e ty tu ły : „D ziennik Z arządzeń D yrekcji O K P” (poz. 343); „B iuletyn In fo rm acy jn y W sp ó ł zaw odnictw a P ra cy K o lejarzy ” (poz. 1607); „B iuletyn W spółzaw odnictw a P ra c y ZZKC” (poz. 1664) oraz „Naszą P ra c ę D O K P” (poz. 1713), a w ięc stosunkow o niem ało. R ów nie ożyw ioną działalność, choć oczyw iście zupełnie innego ro d zaju , rozw ijał zasłużony In s ty tu t M azurski. Na jego konto w „B ibliografii” zapisano pozycje: 887 („K om unikaty D ziału In fo rm acji N au k o w ej”) i 1614 („K om
k a ty ”)· Fozostałe pozycje to dzienniki, pism a innych zw iązków zawodowych, w yznaniow e (katolickie i ew angelickie). Mimo iż pozycji w arm iń sk o -m azu rsk ich jest k ilk an aście — ju ż w y stę p u ją b rak i w zbiorach, przy n iektórych danych m am y znaki zapytania, co oznacza, że nie udało się zobaczyć tego pierw szego, czy ostatniego n u m eru danego pism a. Myślę, że z tego stw ie rd zen ia w yciągnąć pow inny w nioski przede w szystkim biblioteki n aukow e O lsztyna i tro sk liw ie zbierać m iejscow e pism a. Czekam y n a dalsze tom y bibliografii p rasy , by móc w yciągnąć jakieś ogólne w nioski o natężeniu życia sp o łeczno-kulturalnego regionu, p rzy n ajm n iej w oparciu o jedno k ry te riu m : o pism a m iejscow e. Na podstaw ie om aw ianego tru d n o w ydać jak iś ogólny sąd, gdyż były to la ta szczególnie tru d n e, la ta budow nictw a zrębów w ładzy ludow ej. Z resztą może bibliografow ie regionalni będą mogli uzupełnić om aw iany tom pom iniętym i pozycjam i?
T a d eu sz Cieślak
Enn T a r v e l , F olw ark, pan i poddany j. A g ra rn ye otnošenija v poVskich
vladenijach na territo rii Ju žn o j E stonii v konce X V I — načale X V I I veka,
A k ad em ija N auk E stonskoj SSR, In stitu t Istorii, T allin 1964, s. 352.
B adania nad dziejam i k się stw a inflanckiego, wchodzącego w latach 1561— 1629 w skład p a ń stw a polskiego, posunęły się ostatn io znacznie naprzód. S krom ny dorobek naukow o-badaw czy la t przedw ojennych, by w spom nieć tu prace S. H e r b s t a 1, E. K u n t z e g o 2, K. T y s z k o w s k i e g o 3, A. S c h w a - b e g o 1, A. T a r n a w s k i e g o 5 i N. T r e u m u t h a 6, pow iększyły w o sta t nich czasach dość w y d atn ie pow ażne pozycje W. D o r o s z e n k i 7, J . K a h k a 8, M. ' M a ł o w i s t a 9, J. T a z b i r a 10, T. Z e j d a 11, a szczególnie m łodego h isto ry k a estońskiej SSR E. T a r v e l a 12, Ten o sta tn i p raw ie cały swój dotychczasow y w ysiłek badaw czy skoncentrow ał n a ocenie tzw . czasów p o l skich (1561— 1625) w południow ej E stonii, o b ejm ującej te re n 9 sta ro stw inflanckich (helm etskie, k irum peckie, laiskie, iberpolskie, p ernaw skie,
dor-1 S. H e r b s t , W ojna in fla n cka dor-1600—dor-1602, W arszaw a dor-1938.
- E. K u n t z e, O rganizacja In fla n t w czasach polskich, P olska a In flan ty , F ra c a zbiorow a, P am iętn ik In sty tu tu B ałtyckiego, t. 39, 1939, z. 14.
3 K. T y s z k o w s k i , P olska p o lity k a kościelna w In fla n ta c h (w tym że zbiorze)..
4 A. S c h w a b e , G rundriss der A grargeschichte L ettla n d s, R iga 1928. 5 A. T a r n a w s k i , Działalność gospodarcza Jana Z am ojskiego, kanclerza
i h etm a n a w. kor. (1572— 1605), Lw ów 1935.
u N. T r e u m u t h , O cena czasów p o lskich w historiografii estońskiej, P rzegląd H istoryczny, t. 30, 1932.
7 W. D o r o s z e n k o , W iązi ry n k o w e fo lw a rk ó w in fla n ckich , Przegląd H istoryczny, t. 56, 1965, z. 2; tenże, O czerki agrarnoj istorii Ł a tw ii w X V I w iekie, Riga I960.
8 J. K a h k, K re stija n sk o je d w iżen ije i k r e s tija n sk ij w opros w E stonii
w konce X V I I I i w pierw oj c ze tw ie rti X I X w ieka, T allin 1962.
9 M. M a ł o w i s t , Z zagadnień p o p ytu na p ro d u k ty kra jó w n a d b a łtyckich
w E uropi? zachodniej w X V I w., P rzegląd H istoryczny, t. 50.
10 J. T a z b i r , Propaganda ko n trre fo rm a c ji w śród chłopów in fla n ckich
(1582— 1621), K w a rta ln ik H istoryczny, t. 65, 1958, n r 3.
11 T. Z e j d, Isioria Ł a tw ijsk o j S SR , t. 1, R iga 1952.
13 E. T a r v e 1, P olska p o lity k a agrarna w p o łu d n io w ej E stonii na p rze
łom ie X V IIX V II w ie k u , K w a rta ln ik H istoryczny, t. 70, n r 4; tenże, A g ra rn ye
ořnošentja v polskich vladenijach Ju žn o j E stonii v konce X V I — načale
X V I I veka. A v to re fe ra t dissertacii na soiskanie učenoj ste p en i ka n d id a ta istoričeskich n a u k, T a llin 1961. Szczegółowego zestaw ienia pozycji b ib lio g ra
ficznych E. T a r v e l a dokonano w to ru ń sk ich „Z apiskach H istorycznych”, t. 28, 1963, z. 3, s. 489, p rzypis 1.
