Halina Gola, Joanna Sowa
"Poznaj siebie" czyli integracja z
samym sobą
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (18-19), 340-344
Halina Gola, Joanna Sowa
„Poznaj siebie” czyli integracja z samym sobą
W C horzow ie istnieje w iele publicznych przedszkoli. Jedne charakteryzują się now oczesną zabudow ą, a inne w ciśnięte zostały pom iędzy setki podobnych do siebie starych kam ienic. C zym m ożem y w ięc przyciągnąć do siebie dzieci i ich rodziców ? M oże położeniem w sam ym centrum m iasta albo w ykształconą kadrą? A m oże częstą okazją do wspólnej nauki i zabaw y rodziców i ich pociech. Takie w łaśnie „zajęcia w spólne” polegające na w ykonyw aniu tych sam ych zadań, uczest niczeniu z dziećm i w zabaw ie m ają m iejsce w naszym przedszkolu. R odzice pom a gają w pracach w ykraczających poza aktualne m ożliw ości dziecka, obserw ują jego zachow anie w grupie, jeg o postępy, ale też poprzez zabaw ę zbliżają się do dziecka. Z opracow anych przez nas ankiet wynika, że 100% badanych rodziców było zado w olonych z m ożliw ości uczestniczenia w „zajęciach w spólnych” .
R odzice m ogą czerpać radość z aktyw nego uczestniczenia sw oich dzieci w or ganizow anych spotkaniach. Jest to doskonała okazja do w spólnego poszukiw ania rozw iązań problem ów dziecka. Z ałożyłyśm y w ięc, że takie kontakty dziecko - ro dzic będziem y organizow ać raz w m iesiącu. W ynika to z założeń program u autor skiego „Poznaj siebie” .
Program ten opracow any został dla potrzeb grupy integracyjnej sześciolatków w oparciu o kilkuletnie dośw iadczenie nauczycielek prow adzących ten oddział. K ierow any je s t do w szystkich dzieci i ich rodzin, które uw ażają, że bardzo w ażna je s t w iara we w łasne siły, poznanie sw oich m ocnych stron, rozw ijanie poczucia
własnej w artości i um iejętności w spółodczuw ania.
Dziecko kształtuje w łasn ą w artość ja k człow iek dorosły na podstaw ie opinii in nych oraz sam ooceny, czyli tego, co m yśli sam o o sobie. Spraw ia to, że m a poczu cie bycia w ażnym i czuje się bezpiecznie.
Jak w iadom o w e w spom aganiu rozw oju dziecka najistotniejsze znaczenie m a troska o jeg o harm onijny rozw ój w e w szystkich jeg o sferach oraz traktow anie dziecka jak o odrębnej osoby, nie porów nyw anie go z innymi. O grom ne znaczenie w e w spom aganiu rozw oju odgryw ają m etody pracy oparte na działaniu, bezpo średnim spostrzeganiu i przeżyw aniu oraz na słowie. W zakresie m etod pracy z grupą, pozw alających na stw orzenie dobrej atm osfery, naw iązanie życzliw ych kontaktów w grupie, szczególnie w ykorzystujem y zabawy:
• integrujące i zm niejszające dystans m iędzy dziećmi, • rozluźniające, m chow e, przy m uzyce,
gry dydaktyczne.
N ie m a nic ważniejszego dla dzieci przedszkolnych prócz w spólnych zabaw, roz mów, spacerów, które b u d zą w zajem ne zaufanie, zrozum ienie dm giej osoby, p o czucie akceptacji i pew ności siebie. Jest to tak sam o w ażne dla dzieci zdrow ych jak i dla tych mniej spraw nych intelektualnie lub fizycznie. W naszej pracy staw ia
my w ięc nacisk na takie działania, które pozw alają zaspokoić te potrzeby. K ilkulet nia praktyka w ykazała, że m ożna to osiągnąć poprzez zajęcia w spólne z rodzicam i, zabaw y m chow e (zw łaszcza z partnerem w parze) i sw obodne zabaw y tem atycz ne dzieci. Jed n ą ze spraw dzonych form o nieocenionych w alorach terapeutycz nych i w spierających rozwój dziecka je st działalność plastyczna, szczególnie prace na dużych arkuszach w grupie, które d ają poczucie bycia potrzebnym i radość tw orzenia czegoś wielkiego.
N aszym zadaniem je st przede w szystkim sterow anie em ocjam i dziecka i jeg o u w agą dostarczając m u odpow iednich w zm ocnień. R adość, ja k ą w yzw ala zaba wa, bliski kontakt z drugim człow iekiem , je st em ocją w yzw alającą d u żą porcję energii. D zieci reagują ożyw ieniem , śm iechem , zw iększoną aktyw nością ruchow ą i słow ną na bodźce w yw ołujące w nich pozytyw ne skojarzenia. P rzejaw iając tak duże tzw. pozytyw ne em ocje, a w ięc także satysfakcję, zadow olenie z siebie itp. dzieci chętniej podejm ują czynności w ym agające pew nego wysiłku. Pozytyw nym em ocjom tow arzyszy poczucie bezpieczeństw a i odprężenie psychofizyczne przy jednocześnie zwiększonej w ydolności.1
M yślenie pow inno być zabaw ne i przebiegać w radosnej atm osferze, ale ró w nież em ocje negatyw ne odgryw ają istotną rolę w procesie nauczania. D zieci by w ają rozdrażnione, ale nie m ożem y dopuszczać do tego by były zniechęcone i znużone. D obrym sposobem ripostow ania negatyw nych em ocji są w ypow iedzi i reakcje o treści hum orystycznej. H um or je st dobrze znaną strategią w alki z em o cjonalnym i skutkam i frustracji.2 W m otyw ow aniu dzieci do m yślenia stosujem y więc prócz wzmocnień zewnętrznych (nagrody takie jak: pochwała, zachęta, rzadko nagroda m aterialna) i w ew nętrznych, jak im je s t robienie czegoś po prostu „dla przyjem ności” - zdrow e poczucie hum oru, bez złośliwości za to z dom ieszką auto ironii.
N asz program obejm uje takie obszary oddziaływ ań jak: • dziecko z sam ym sobą,
dziecko z dzieckiem , dziecko z rodzicem ,
1 M. M łynarska, T. Smereka, Psychostym ulacyjna m etoda kształtow ania i rozw oju m owy oraz m yśle nia, W arszaw a 2000, str. 66
• dziecko z nauczycielem , • dziecko ze środow iskiem ,
dziecko ze sztuką.
Te obszary edukacyjne są obszaram i tem atycznym i podzielonym i na m niejsze odcinki nazw ane zagadnieniam i. S tanow ią one nierozerw alną całość, są ze sobą ściśle pow iązane, uzupełniają się w zajem nie i przenikają. Ich treści odnoszą się do działań zw iązanych ze sferą rozwoju: fizycznego, um ysłow ego, społecznom oral- nego, em ocjonalnego, przyrodniczego, kulturow ego, estetycznego i technicznego. W każdym obszarze edukacyjnym w yodrębniono zagadnienia szczegółowe, w któ rych w ydzielono poziom y oddziaływ ań na zasadzie narastania trudności. Taka b u dow a program u ułatw ia korzystanie z założeń koncepcji „obszaru najbliższego roz w oju” Lw a W ygotskiego. Twierdził on, że dla każdego dziecka w każdym m om en cie rozw ojow ym m ożna w ytyczyć trzy obszary zadań: te które dziecko potrafi w ykonać sam odzielnie, które w ykona tylko przy pom ocy nauczyciela oraz takie, które są dla niego zbyt trudne. M ożliw ości dziecka byw ają zw ykle w iększe niż te, n a które w skazyw ałyby w yniki w ykonyw anych przez dziecko sam odzielnie za dań.3
W grupie integracyjnej, dla której stw orzony je s t ten program taki, a nie inny podział m ateriału stw arza najw iększe m ożliw ości doboru odpow iednich treści do danego dziecka. W naszej grupie znajduje się zazwyczaj piątka dzieci skierow a nych do kształcenia specjalnego. Program „Poznaj siebie” um ożliw ia im poznanie sw oich zalet i naw iązanie bliższego kontaktu z rów ieśnikam i podczas zabaw oraz zajęć o charakterze tw órczym bądź ruchow ym .
N aw iązanie silniejszych w ięzi z kolegam i jest w yrazem poziom u uspołecznienia dziecka i służy pogłębianiu tego procesu. D ziecko uczy się podporządkow yw ać sw oje zachow anie pew nym w spólnym celom ; uczy się w idzieć drugiego koło sie bie i liczyć się z jeg o dążeniam i; uzgadniać m ożliw ości realizacji sw oich dążeń z innym i; robić coś dla innych, a w razie potrzeby rezygnow ać naw et w jakim ś zakresie z w łasnych celów dla celów innych osób czy grupy.4 D zieci zdrow e czę sto m ają okazję docenić w ysiłek i pracę sw oich kolegów, stają się nie tylko ich opiekunam i, kiedy zachodzi taka potrzeba, ale także rów norzędnym i partneram i w procesie odkryw ania siebie i świata. W edług D. Lew isa każde dziecko odczuw a chęć odkryw ania rzeczy now ych, w ykazuje duże zainteresow anie tym , w jak i spo sób rzeczy pow stają i dlaczego dzieją się zdarzenia, poszukiw aniem praw dy i w ar tościow aniem jej. D zieci zad ająp y tan ia i potrzebują pom ocy innych dzieci lub do rosłych, którzy są w stanie udzielić im odpow iedzi. P oza tym dziecko potrzebuje być tw órcą i w ynalazcą, koncentruje się przy tym na sw oim zajęciu do tego
stop-3 M. Przetacznik-G ierow ska, G. M akiełło-Jarża, Psychologia rozw ojow a i w ychow aw cza w ieku dzie cięcego, W arszaw a 1992, str. 68-69
nia, że o w szystkim innym potrafi zapomnieć. Zapom ina też o swoich niepow odze niach w czytaniu czy też o problem ach w dom u. D ziecko potrzebuje rów nież od krycia sw ojego indyw idualnego sposobu m yślenia i działania, a w reszcie m usi n a być naw yk polegania n a sobie, nie tylko na innych.5
Um ożliwiam y wszystkim dzieciom osiągnięcie dobrej kom unikacji z rów ieśnika mi, otaczającym św iatem dorosłych, sam ym so b ą i przyrodą. D ziecko odkryw a w łasne przeżycia, uczy się sam ooceny n a podstaw ie opinii i sądów odnoszących się do jeg o osoby. N ajw ażniejsze dla nas, jak o nauczycielek, je s t stw arzanie takich sytuacji, żeby dziecko rozum iało swoje reakcje i zachowania, um iało je ocenić, a w rezultacie korzystać z w iedzy o sobie w codziennym życiu.
Bibliografia
Lew is D., Jak w ychow ać zdolne dziecko, W arszaw a 1988
M łynarska M ., Sm ereka T., Psychostym ulacyjna m etoda kształtow ania i rozw oju m ow y oraz m yślenia, W arszaw a 2000
P oręb sk a M ., O sobow ość i jej k ształtow anie się w d zieciństw ie i m łodości, W arszaw a 1991
P rz e ta c z n ik -G ie ro w s k a M ., M a k ie łło -J a rż a G ., P sy c h o lo g ia ro z w o jo w a i w ychow aw cza w ieku dziecięcego, W arszaw a 1992
PR Z Y K Ł A D O W Y K O N S P E K T „ZA JĘĆ W S P Ó L N Y C H ” . Temat: G dzie się podziały skrzaty?
Cel główny: kształtowanie umiejętności stosowania znaków matematycznych: w ięk szości, m niejszości i równości; naw iązanie bliskiego kontaktu z rodzicem poprzez w spólne w ykonyw anie zadań.
C ele operacyjne:
• dziecko: przelicza elem enty m alow ane na obrazie,
• porów nuje ilość choinek i drzew liściastych, dzieci i zajączków, • naśladuje ruchem bieg i spacer dzieci po lesie, kicanie zajączków ,
• w ym yśla w yrazy zaczynające się na litery „o”, „k” , z którym i szuka skrza tów,
przynosi odpow iednią liczbę klocków dla skrzatów, zgodną z w ylosow aną cyfrą,
M etody: słowna, czynna, zabaw a integrująca, poglądowa. Formy: zbiorowa, indywidualna.
Środki: sztaluga, kartka papieru i farby, sylw etki dw óch skrzatów, zestaw cyfr 1 - 6 i znaków <, >, =, kartoniki z literam i „o” , „k”, klocki.
Przebieg:
1. Pow itanie - zabaw a integrująca „Połóżcie sw oje dłonie na ...” . W zabaw ie biorą udział rodzice. N auczyciel celow o m yli się podczas pokazyw ania k olej nych czynności.
2. M alow ana historyjka - opow iadanie historyjki o tym ja k sam otna choinka stała w pustym lesie (dorysow yw anie na kartce przypiętej do sztalugi podsuw anych przez dzieci: drzew, choinek, zajączków i postaci dzieci).
3. P rzeliczanie elem entów na obrazku i dobieranie odpow iednich cyfr. Porów nyw anie ich i w staw ianie adekw atnego znaku, z pom o cą rodziców.
4. Z abaw a ruchow a naśladow cza - bieg, spacer, skoki zajączków , stanie choinek itd.
5. R ozpoznanie zagubionych w śród cyfr liter i szukanie w yrazów - przedm iotów z sali- rozpoczynających się na d an ą literę, z p o m ocą rodziców.
6. Szukanie skrzatów pod odgadniętym i przedm iotam i.
7. Turniej - losow anie cyfr dla skrzatów przez parę: dziecko - rodzic - przyniesie nie takiej liczby klocków i porów nanie ich za pom ocą słów (w ięcej, m niej) i odpowiedniego znaku.
