Informacje zagraniczne w „Faktach” – głównym wydaniu programu informacyjnego TVN : próba analizy ilościowej i jakościowej

U. Doliwa, P. Skrzat, N. Nowak, A.

Urban, M. Lewiński, A. Cichoń, J.

Bagińska, K. Barma, J. Felka, B.

Wronka, M. Kalinowski, A.

Majsterek, J. Jarmużewska

Informacje zagraniczne w „Faktach”

– głównym wydaniu programu

informacyjnego TVN : próba

analizy...

Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 8, 29-41

Urszula Doliwa, Patryk Skrzat, Natalia Nowak, Anna Urban,

Marek Lewiński, Adam Cichoń, Justyna Bagińska,

Kinga Barma, Justyna Felka, Beata Wronka, Michał Kalinowski,

Aleksandra Majsterek, Joanna Jarmużewska

Informacje zagraniczne w „Faktach" - głównym

wydaniu programu informacyjnego TVN.

Próba analizy ilościowej i jakościowej

Słowa kluczow e: inform acje z zagranicy, program y inform acyjne, analiza zaw artości,

„Fakty", TVN

Key w ords: foreign affairs new s, new s program es, content analysis, "F a k ty ", TV N

Informacje na temat badania

A naliza dotyczyła głównej au dycji TVN , k tó rej celem je s t inform ow a­ nie o bieżących w ydarzeniach - program u „ F ak ty ” nadaw anego o godzinie 19.00. B a d an iem objęto okres od 7 m a rca do 6 k w ietn ia 2 0 1 2 roku, czyli jed en m iesiąc. W tek ście au dycja ta je s t n azyw ana program em in form acy j­

nym. Zdaniem Andrew Boyda to w łaśnie

programy informacyjne (dzienniki) mają za zadanie przedstawiać najważniej­ sze wydarzenia w szerszym ujęciu; zwykle obejmują informacje z całego dnia, a nie tylko z ostatniej godziny. Trwają zazwyczaj 20-60 minut1.

W ieczorne w ydanie „Faktów ” zd aje się więc znakom icie w pisyw ać w tę definicję. A utorzy prezentow anego opracow ania zd a ją sobie je d n a k spraw ę, że użycie p rzym iotnika „inform acyjny” w stosu n ku do program u „F ak ty ” je s t pewnego rodzaju nadużyciem . Głównym tego powodem je s t częste po­

sługiw anie się przez autorów tego program u stylem , k tó ry nie do końca m ożna uznać za sty l inform acyjny. S ty l d zien n ik arsk i inform acyjn y powin­ n a cechow ać m iędzy innym i: bezosobowość, b ra k em ocji, ek sp resji, im p re­ sji, w artościow ania2. T ym czasem w iele w ydarzeń obecnych w w ieczornych w ydaniach telew izyjnych program ów in form acyjnych je s t przedstaw ianych w konw en cji ta k zwanego in fo tain m en tu - ta k ie in form acje m a ją nie tylko dostarczać nowej wiedzy, ale tak że rozryw ki. Styl, którym p osłu gują się d ziennikarze, m a nierzadko c h a ra k te r em ocjonalny i ocenny.

1 A. Boyd, Dziennikarstwo radiowo-telewizyjne, Kraków 2006, s. 183.

2 K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman, Gatunki dziennikarskie. Teoria,

W szystk ie w ydania program u poddane b ad aniu zostały zgrom adzo­ ne przez zespół badaw czy w form ie plików audio-wideo. Dużym u łatw ie­ niem o kazał się fak t, że każdego dnia s ta c ja n a sw ojej stron ie in tern etow ej u m ieszczała główne w ydanie „Faktów ”. N iestety , były one n a n iej dostępne jed y n ie przez 2 4 godziny. U trw alen ie m a te ria łu do b ad a n ia w ym agało więc sporego zaan gażow an ia zespołu badawczego, który każdego dnia arch iw i­ zow ał w spom niane pliki.

Przeprow adzona a n aliza z o sta ła op arta n a m etodzie badaw czej typowej dla m edioznaw stw a, czyli n a an alizie zaw arto ści3. C elem , ja k i postaw ili so­ bie au torzy b ad an ia, było stw ierdzenie, n a ile red aktorzy „Faktów ” są z a ­ in tereso w an i przekazyw aniem in fo rm acji z zag ran icy i czego one dotyczą. W ykorzystano zarówno an alizę ilościow ą, ja k i elem en ty an alizy ja k o ścio ­ w ej. B a d a n iu poddano m iędzy innym i:

- czas trw a n ia in form acji, - kto przygotow ał inform ację,

- n a którym m iejscu w „ F a k ta ch ” in fo rm acja z o sta ła w yem itow ana, - ile osób wypowiadało się w danej inform acji,

- ja k ieg o k ra ju dotyczyła inform acja, - ja k i był te m a t danej in form acji,

- ja k i w izerunek k ra ju , którego dotyczyła in form acja, zo stał przedstaw iony, - czy w in fo rm acji w ystępow ał stand-up i ja k a b y ła jeg o treść.

A nalizę zaw artości w ykonali stu d enci d zien n ik arstw a i k om u n ikacji społecznej U n iw ersy tetu W arm ińsko-M azu rskiego pod k ieru n k iem i przy w spółudziale dr U rszu li Doliwy.

„Fakty" jako program informacyjny

T elew izja TVN otrzym ała kon cesję n a nad aw anie w 1997 roku i je s t drugą obok P o lsa tu n aziem n ą ogólnopolską telew izją w k ra ju . Od począt­ ku w yróżnikiem s ta c ji był program in form acyjny „F ak ty ”, k tó ry znacząco różnił się w sw ojej form ule od podobnych program ów dotychczas znanych odbiorcom. B a z u ją c n a w zorcach am erykań skich , postaw iono w tym przy­ padku przede w szystkim n a w yeksponow anie roli prowadzącego, k tóry nie b ył jed y n ie p rezen terem , ale tak że d ziennikarzem dobrze orien tu jący m się w om aw ianych te m a ta ch 4. Początkow o program w spółtw orzyli i prow adzili je d n i z n ajb ard ziej znanych dziennikarzy w P olsce - Tom asz L is i G rze­

gorz M iecugow. Program em itow ano w tedy o godzinie 1 9 .30, w porze n ad a­

3 Autorzy analizy korzystali ze wskazówek dotyczących tej metody badawczej zawartych w podręczniku wydanym pod redakcją Marcina Łączyńskiego i Tomasza Gackowskiego Ana­

liza wizerunku w mediach, Warszawa 2008. Bardzo pomocna okazała się także publikacja

Małgorzaty Lisowskiej-Magdziarz Analiza zawartości mediów, Kraków 2004.

4 K. Guzik, Rewolucja „Faktów” i niusyzacja telewizji, w: 30 najważniejszych programów

Inform acje zagraniczne w „Faktach” - głównym wydaniu programu. 31

w an ia n ajp op u larniejszego ów cześnie program u inform acyjnego w Polsce - „W iadom ości”. Po k ilk u m iesiącach s ta c ja zdecydow ała się je d n a k prze­ su nąć em isję „Faktów ” n a 19 .0 0 . O tej porze główne w ydanie tego progra­ mu je s t em itow ane do dziś.

Z najnow szych bad ań w ykonanych przez N ielsen A udience M easu re­ m en t dla p ortalu M ed ia2.p l w ynika, że „F ak ty ” są n a jch ę tn ie j oglądanym serw isem inform acyjn ym w Polsce. W m aju 2 0 1 2 roku grom adziły przed te ­ lew izoram i średnio 3 2 9 5 602 widzów, w yprzedzając tym sam ym niezn acz­ nie główny serw is inform acyjny nadaw any przez T V P 1 - „W iadom ości” (3 162 8 0 6 widzów)5.

Analiza zawartości serwisu

W ciągu badanego m ie siąca w „ F a k ta ch ” TVN w yem itow ano 50 in for­ m acji zagraniczn ych. Z reguły w serw isie pojaw iały się je d n a lub dwie in ­ form acje z zag ran icy dziennie, co dowodzi, że d ziennikarze TVN kon cen ­ trow ali się w serw isach inform acyjnych n a w ydarzeniach krajow ych i to im pośw ięcali n ajw ięcej uwagi. N ajw ięcej, bo trzy in form acje z zag ran icy dzien­ nie, w yem itow ano 17 i 18 m arca oraz 2 4 m arca. N ie były to dni, w których n a św iecie m iały m iejsce w yjątkow o w ażne w ydarzenia. N agrom adzenie in fo rm acji z zag ran icy w tych dniach było więc raczej przypadkowe. W ięk­ szość z nich dotyczyła bieżących w ydarzeń. P ojaw iły się też w tych dniach in form acje, k tó re m ożna by przyporządkow ać do k a teg o rii ciekaw ostek.

M a teria ły z zag ran icy m iały bardzo różną długość. Podzielono je na cztery k ateg orie: trw a ją ce do 1 m inu ty, powyżej 1 m inu ty, powyżej 2 m i­ n u t i powyżej 3 m in u t (rys. 1). B ad an ie w ykazało, że n ajw ięcej in form acji trw ało od 2 do 3 m inu t. Było ich aż 17. W przypadku inform acyjn ych m a­ teriałów telew izyjnych in form acje o tej długości należy zaliczyć do m a te ria ­ łów śred niej długości. N ajm n iej, bo tylko osiem m ateriałów , trw ało powyżej 1 m inuty. M ateriałów n iep rzek raczający ch 1 m inu ty było 10, a m a te ria ­ łów powyżej 3 m in u t - 14. N ajdłuższy m a te ria ł trw ał 5 m in u t 30 sekund. B y ł to m a te ria ł M a cieja W orocha z 14 m a rca o wypadku au to k aru z dzieć­ m i w S zw ajcarii. N ajk ró tszy trw a ł 3 6 sekund i em itow any był 17 m arca 2 0 1 2 roku. Dotyczył egzeku cji U ład zisłau a K aw aliou a n a B iało ru si.

Zwykle in fo rm acja o tym , kto je s t au to rem m ateriału , pojaw ia się na ta k zw anym p ask u n a początku e m isji m ateriału . Co ciekaw e jed n ak , w 13 przypadkach u sta len ie au to rstw a okazało się niem ożliw e, gdyż in ­ form acje te nie były podpisane (rys. 2). N ajw ięcej z pozostałych in form a­ c ji przygotow ał M aciej W oroch - aż siedem . M aciej W oroch je s t korespon­ dentem zagran icznym od 2 0 0 4 roku. Z asłyn ął głównie re la cja m i z Irak u .

5 Ł. Szewczyk, „Fakty” TVN najpopularniejsze. Duże spadki oglądalności, [online] <http://media2.pl/badania/92696-Fakty-TVN-najpopularniejsze.-Duze-spadki-ogladalnosci. html>, dostęp: 17.06.2012.

18 16 14 12 a

I 10

Rys. 1. Czas trwania informacji

Ź ródło: badania własne.

14 12 • rH ‘c?_{cd 10} =2 8 .3 ₆ N O 4 2 0

n n n n n

/

/

/ /

/

/

/ /

/

/

/ /

/

/

Rys. 2. Autorstwo informacji

Ź ródło: badania własne.

W 2 0 1 1 roku zdobył nagrodę studentów d zien n ik arstw a M ediaTory w k a ­ tegorii TO R peda za „profesjonalizm i opanow anie w relacjonow aniu w yda­ rzeń n a św iecie, za gotowość je c h a n ia w każde m iejsce, gdzie tworzy się h isto ria, za korespondencje z L ib ii nie tylko z p u nktu w idzenia re b e lia n ­ tów, ale tak że zw olenników K addafiego”6. Spośród przygotow anych przez

6 MediaTory - Nominacje 2011, [online] <http://www.podprad.pl/attachments/article/543/ /Lista_Nominacji_MediaTory2011.pdf>, dostęp: 30.11.2012.

Inform acje zagraniczne w „Faktach” - głównym wydaniu programu. 3 3

niego w bad anym okresie in fo rm acji aż trzy dotyczyły wypadku au tobu so­ wego w S z w a jca rii i późniejszej żałoby. Em itow ano je trzy dni z rzędu - 14, 15 i 16 m arca. P ozostałe cztery m a teria ły dotyczyły w ydarzeń w W ielkiej B ry ta n ii - k ra ju , do którego M aciej W oroch je s t oddelegowany ja k o k o re­ spondent.

P oza tym po pięć m ateriałów przygotow ali M arcin W rona (w szystkie dotyczące U SA ) i A nna C zerw iń sk a (dwa m a teria ły z F r a n c ji i po jed n ym z Kuby, M eksyku i B ia ło ru si). N iew iele m n iej, bo cztery m a teria ły z z a g ra ­ nicy, przygotow ała K a ta rz y n a Sła w iń sk a (w ydarzenia z N iem iec, A fgani­ stan u i U SA ), a trzy m a teria ły D ariusz P ro sieck i (dwa m a teria ły z Ja p o n ii i je d e n z U SA ) i A ndrzej Z au cha (w szystkie z R osji). Oprócz tego po dwa m a teria ły przygotow ali C ezary G rochot, P aw eł P łu sk i i R e n a ta K ijow ska. Autorzy: J a n B łaszkow sk i, Ja ro s ła w K ostkow ski, M arek N ow icki i G rze­ gorz K ajdanow icz, k tó ry w „ F a k ta ch ” w ystęp uje tak że w ch a ra k terz e p re­ z en tera, przygotow ali po jed n y m m a teria le. Poza M aciejem W orochem i M arcinem W roną trudno je s t więc zauw ażyć ja k ą ś w yraźną sp ecjalizację w ym ienionych reporterów w przygotow yw aniu m ateriałów z kon kretn ego k ra ju czy rejo nu św iata. C zęsto przygotow ują oni tak że in form acje z k ra ju .

B y ocenić, n a ile in form acje z zag ran icy okazały się w ażne dla dzienni­ karzy „Faktów ”, w arto przyjrzeć się m iejscu p u b lik acji w program ie ta k ich w łaśn ie w iadom ości (rys. 3). Z reguły bow iem in form acje n ajb ard ziej is to t­ ne p ojaw iają się n a początku program ów inform acyjnych, zaś po nich k o le j­ no em itu je się in form acje coraz m niej isto tn e. Z przeprow adzonej analizy w ynika, że in form acjom z zag ran icy bardzo trudno tra fić n a czołówki pro­ gram ów inform acyjnych. W om aw ianym okresie tylko trzy razy in form a­ c ja z zag ran icy rozpoczynała program . W szystk ie te in form acje dotyczyły

14---1 2

—

2 —

_

miejsce publikacji w programie

Rys. 3. Miejsce w programie, na którym wyemitowana została informacja

ja k ic h ś k a ta s tr o f (uczczenie pam ięci ofiar tsu n am i w Ja p o n ii, w ypadek au to k aru w S zw ajcarii, strz e la n in a we F ra n c ji). Nieco częściej, bo cztery razy, in form acje z zag ran icy pojaw iały się n a m iejscu drugim lub trzecim . N ajczęściej je d n a k przesuw ano je n a dalsze m iejsca: czw arte, p iąte, szóste, czy n aw et n a koniec danego w ydania „Faktów ”. Z an alizy w ynika, że n a j­ w ięcej in fo rm acji z zag ran icy em itow ano n a szóstym m iejscu.

J a k w ynika z analizy, n ajczęściej w in form acjach z zag ran icy przywo­ ływano - w p ostaci ta k zw anych se te k - wypowiedzi od dwóch do trzech osób. Zwykle osoby te były jed n ocześnie b o h ate ram i m a te ria łu bądź były bezpośrednio zw iązane z danym w ydarzeniem . N ierzadko również wypo­ w iadali się politycy oraz ek sp erci w danej dziedzinie. M ożna zauw ażyć pew ną zależność m iędzy liczbą osób w ypow iadających się w danej spraw ie a ogólną wymową danego new sa. Je ż e li w in fo rm acjach przedstaw iano r a ­ czej negatyw ny w izerunek danego k ra ju , to z regu ły też w ta k im m a teria le pojaw iało się w ięcej wypowiedzi kom en tu jących dane w ydarzenie. Może to świadczyć o ch ęci głębszego w ytłu m aczenia danej sprawy.

W badanym okresie w „ F a k ta ch ” w yem itow ano in form acje pochodzące z k ilk u n a stu krajów . N a w ykresie pokazano te, o których mówiono n a jcz ęś­ ciej (rys. 4). Ponadto w program ie pojaw iły się po jed n ej in fo rm acji z B ia ło ­ ru si, C hin, H iszp anii, Iz ra e la , M eksyku i U krainy.

12 10 !* 8 •i 6 •!—I ai ■S 4

&

&

Rys. 4. Kraje, których dotyczyła informacja

Źródło: badania własne.

N ajczęściej w analizow anym m a te ria le pojaw iały się in form acje ze S t a ­ nów Zjednoczonych. M iesięczny okres w ybrany do bad ań u niem ożliw ia for­ m ułow anie zbyt jed n oznacznych wniosków. Z pew nością je d n a k rez u lta t tej an alizy je s t do pewnego stop n ia potw ierdzeniem w iodącej pozycji tego m ocarstw a w św iecie, a tak że su geru je, że c h a ra k te r stosunków łączących P olskę z tym k ra je m je s t szczególny. W arto też podkreślić, że s ta c ja TVN

Inform acje zagraniczne w „Faktach” - głównym wydaniu programu. 3 5

m a w S ta n a c h Zjednoczonych stałego korespondenta. J e s t nim od k ilk u la t M arcin W rona.

S ześcio k rotnie w badanym okresie pojaw iły się in form acje z F ra n cji. M a to zw iązek z głośnym zam achem , k tó ry m iał m iejsce w Tu lu zie. In fo r­ m acje o tym w ydarzeniu pojaw iały się w ciągu pięciu kolejnych dni. C zte­ rokrotnie w analizow anym okresie pojaw iły się re la cje z R osji. W arto zwró­ cić uwagę, że dwie z tych in fo rm acji m iały wydźwięk w yraźnie negatyw ny. W skazyw ać to może n a n ap ięte sto su n k i polityczne m iędzy P o lsk ą a R osją, k tó re w pływ ają n a n astaw ien ie do naszych sąsiadów tak że d ziennikarzy TVN . N a tle pozostałych państw w yróżnia się tak że K uba, k tó ra w „F ak ­ ta c h ” pojaw iła się aż trzy k ro tn ie. N agrom adzenie m ateriałów z tego k ra ju m iało je d n a k zw iązek z jed n y m w ydarzeniem - p ap iesk ą pielgrzym ką do tego k ra ju .

D w ukrotnie pojaw iły się in form acje z Ja p o n ii (ubiegłoroczne trzęsien ie ziem i), S z w a jca rii (w ypadek b elgijskiego au to karu ), B e lg ii (w ypadek a u to k a­ ru w S zw ajcarii), A fg an istan u (w ojna), W ielk iej B ry ta n ii, N iem iec i Litw y. P ozostałe p ań stw a w rela cja ch „Faktów ” pojaw iły się tylko raz.

Co n ajm n iej k ilk a in fo rm acji trudno było przyporządkow ać do jednego k ra ju , dotyczyły one k ilk u różnych krajów lub państw o, z którego n ad aw a­ no re la cję , nie zostało w spom niane. Dwie w iadom ości dotyczyły k o n k re t­ nych m iejsc geograficznych - Rowu M ariańskieg o i szczytu G aszerb ru m I.

N ależy wspom nieć, że choć mówimy o w iadom ościach zagranicznych, to często powodem ich e m isji był zw iązek om aw ianych w ydarzeń z P ol­ sk ą i P olakam i. D w an aście spośród 50 analizow anych in fo rm acji pośred­ nio dotyczyło P olski. Istn ie n ie zw iązku danego n ew sa z sy tu a cją w Polsce z pew nością zw iększa atrak cy jn o ść ta k ie j in fo rm acji w oczach d zienn ik a­ rzy TVN. C zęsto takiego zw iązku d ziennikarze też aktyw nie poszukiw ali, sta ra ją c się św iatow e w ydarzenia pokazywać przez p ryzm at P o lsk i i P o la ­ ków. N a przykład inform u jąc 2 k w ietn ia o k a ta stro fie sam olotu typu ATR, d zienn ikarze TVN podali inform ację, że w Polsce również la ta ją sam oloty tego typu. Podobnie było w przypadku k a ta stro fy au to k aru w Szw ajcarii. D zien n ikarze inform ow ali, że w wypadku ran n y zo sta ł jed en Polak.

Z an alizy in fo rm acji zagranicznych w ynika, że w iększość z nich da się przyporządkow ać do sześciu głównych k a teg o rii tem atycznych (rys. 5). B yły to in form acje o ch a ra k te rz e politycznym , społecznym , k a ta stro fy i wy­ padki, w ydarzenia w ojenne, p rzestęp stw a oraz in form acje o tem aty ce re li­ g ijn ej. P ozostałe new sy zostały przyporządkow ane do k a teg o rii „inne”.

J a k w ynika z w ykresu, n ajczęściej w „ F a k ta ch ” w analizow anym okresie pojaw iały się in form acje o tem atyce politycznej i społecznej, a tak że zw ią­ zane z różnym i k a ta stro fa m i i w ypadkam i. W yem itow ano aż po 10 in form a­ c ji z każdej z w ym ienionych k ateg o rii. Sześć in fo rm acji dotyczyło różnego rodzaju przestępstw . Znacznie rzadziej n a an te n ie poruszano tem a ty re li­ gijn e czy o tem aty ce w ojennej. Do k a teg o rii „inne” zaliczono inform acje, dla k tórych trudno było zn aleźć w spólny m ianow nik, je ż e li chodzi o tem atykę. Z reguły były to je d n a k in form acje o m n iejszym ciężarze gatunkow ych,

12

i 8

*i—

i

y . y

*

Rys. 5. Tematy podejmowane w „Faktach” w badanym okresie

Źródło: badania własne.

różnego rodzaju ciek aw ostki. Do grupy „inne” przyporządkow ano n a przy­ k ład in form ację o ów czesnym prem ierze P u tin ie, k tó ry ratow ał tygrysicę. P otraktow ano j ą ja k o ciekaw ostkę, a nie fa k t polityczny ze względu n a ż a r­ tobliw y wydźwięk m ateriału . Ponadto w k ateg o rii „inne” zn alazły się też m iędzy inn ym i n a stęp u ją ce newsy: przeszczep tw arzy, przyczyny śm ierci W h itney H ouston, law in a we F r a n c ji (ze względu n a b ra k ofiar nie dodano tej in fo rm acji do k a teg o rii k a tastro fy ), nurkow anie J a m e s a C am eron a itp.

W arto zaznaczyć, że nie zaw sze przyporządkow anie w iadom ości do po­ szczególnych k a teg o rii tem atycznych było łatw e i jed n ozn aczne. T em aty dotyczące n a przykład strz ela n in y w T u lu zie potraktow ano ja k o in form ację dotyczącą przestęp stw a, n a to m ia st re a k cję prezydenta S ark o zy ’ego n a te w ydarzenie p olegającą n a w prow adzeniu nowej u staw y an ty terro ry sty cz­ nej - ja k o in form ację polityczną. W izytę p apieża B en ed y k ta X V I n a K ubie, mimo sp o tk an ia p apieża z F id elem C astro, uznano za in form ację o te m a ty ­ ce przede w szystkim re lig ijn e j. N iejednoznaczny w sw ojej wymowie okazał się też m a te ria ł o u staw ie an ty an o rek sy jn ej w Izraelu . M ożna by zak w ali­ fikow ać go zarówno do polityki, spraw społecznych, ja k i potraktow ać ja k o ciekaw ostkę. A u torka u staw y m ów iła o n iej je d n a k ja k o o sposobie ochrony m łodzieży, w zw iązku z tym uznano tę in form ację za in form ację o c h a ra k ­ terze społecznym . N ajw iększy problem w ystąp ił przy próbie przyporządko­ w an ia in fo rm acji n a te m a t obrony ję z y k a polskiego n a L itw ie. W in form a­ c ji w ypow iadali się zarów no P olacy m ieszk ający n a Litw ie, ja k i politycy, w tym m iędzy inn ym i p rem ier D onald T u sk. O stateczn ie in form ację z a ­ kw alifikow ano do k a teg o rii społecznej, ze względu n a problem , który w najw iększej m ierze dotyczył m n iejszości polskiej, nie zaś polityków.

J a k m ożna zatem wywnioskow ać, w iększość in fo rm acji zagran icznych w „ F a k ta ch ” dotyczyła spraw raczej poważnych i isto tn ych . N a podstaw ie przeprow adzonej an alizy m ożna też stw ierdzić, że spraw dziła się zn an a z a ­

Inform acje zagraniczne w „Faktach” - głównym wydaniu programu. 3 7

sad a d zien n ik arsk a, iż „zła wiadom ość to dobra wiadom ość”. Z naczna część w yem itow anych in fo rm acji dotyczyła bowiem wypadków, k a ta stro f, prze­ stępstw i konfliktów . In fo rm acje z zag ran icy o ch a ra k te rz e żartobliw ym , w slangu d zien n ik arsk im nazyw ane często „m ich ałkam i”, pojaw iały się dość rzadko.

W arto podkreślić, że część tem atów m ia ła swój ciąg dalszy w n a stę p ­ nych w ydaniach program u TVN. K iedy poruszano problem n iem ający je s z ­ cze zakoń czen ia, w którego przypadku spraw y były jeszcze w toku, o jego rozw iązaniu bądź ciągu dalszym widzowie byli inform ow ani w kolejnych dniach. I ta k n a przykład in form acje o wypadku belgijskiego au to karu w S z w a jca rii podawano 14, 15 i 16 m arca. W iadom ości z 15 i 16 m arca były zatytułow ane ta k sam o: B e lg ia w ż a ło b ie . P ó źn iejsza b yła sondą prze­ prow adzoną wśród m ieszkańców m ia sta , z którego pochodziły ofiary. W ia­ domości te w kolejnych dniach pojaw iały się n a coraz dalszych m iejscach. In fo rm a cja z 14 m arca b yła głównym tem atem dnia i pojaw iła się ja k o pierw sza, w kolejnych dniach in form acje o tym w ydarzeniu zn alazły się n a drugim i czw artym m iejscu . Zauważyć też można, że każdego kolejnego dnia w iadom ości te były coraz krótsze, kolejno: 5:30, 4 :5 0 i 2 :1 2 m in.

Aż p ięciokrotnie w om aw ianym okresie poruszano kw estię zam achu w Tu lu zie. In fo rm acje w ystępow ały przez pięć kolejnych dni, dbano zatem , aby widzowie nie zap om n ieli o spraw ie. K olejnym przykładem kon tynuo­ w an ia tem atu było trzy k ro tn e inform ow anie o pielgrzym ce B en ed y k ta X V I n a K ubę. U znano więc, że je s t to te m a t ważny. N aw iązyw ano też do p iel­ grzym ek J a n a P aw ła I I do tego k raju .

K olejnym asp ektem , który postanow ili przeanalizow ać autorzy b ad a­ nia, był w izerunek krajów kreow any w em itow anych in form acjach . A uto­ rzy pokusili się o jeg o ocenę, m ając świadom ość, że ten etap an alizy może m ieć n ajb ard ziej subiektyw ny ch a ra k te r. W końcu, zw łaszcza w przypadku in form acji, bardzo trudno je s t stw ierdzić, ja k ie je s t stanow isko au to ra do om aw ianego tem atu . Głównym k ry teriu m zastosow anym podczas k w alifi­ kow an ia danej in fo rm acji do poszczególnych k a teg o rii był je j języ k , sfor­ m ułow ania o ch a ra k te rz e ocennym , em ocjonalnym bądź ich b rak. Znaczna część ta k ich w łaśn ie elem entów zn a la z ła się w stand -u p ach podsum ow ują­ cych in form ację, choć nie tylko ta m one się pojaw iły. Przyjęto też zasadę, że w szelkiego rodzaju in form acje n a te m a t k a ta stro f, je ż e li tylko w ydarze­ n ia te nie były bezpośrednio zw iązane z zan ied b an iam i ze stron y państw a, nie w pływ ają negatyw nie n a w izerunek danego k ra ju i z o s ta ją przyporząd­ kow ane do k a teg o rii in fo rm acji n eu traln y ch - n iep rzek ład ający ch się bez­ pośrednio n a k ształto w an ie w izerunku danego k ra ju .

N ajczęściej wydźwięk prezentow anych w iadom ości był n eu traln y . M ia­ ło to m iejsce aż w 32 przypadkach. C zte rn asto k ro tn ie wyczuć było m ożna negatyw ne n astaw ien ie au to ra do om aw ianego tem atu . Zaledw ie cztery in ­ form acje zaliczono do tak ich , k tó re mogły przyczynić się do w ykreow ania pozytywnego w izerunku k ra ju . M ożna zatem stw ierdzić, że d ziennikarze „Faktów ” s ta r a li się u nikać ocen w program ach in form acyjnych, choć cza­

sem ta k ie oceny się pojaw iały. Z regu ły m iały one wydźwięk negatyw ny, rzadziej pozytywny.

N ajczęściej negatyw nie oceniano w ydarzenia zw iązane z b rak iem po­ szanow ania praw człow ieka, n a przykład trak to w an ie skazan ych n a B ia ­ ło ru si czy też zachow anie am ery k ań sk ich żołnierzy wobec Afgańczyków. W niezb yt pozytywnym ton ie u trzy m an a b y ła in fo rm acja o k am p an ii p re­ zydenckiej W ład im ira P u tin a . K rytykow ano też A m erykanów za b ra k i w w yszkoleniu i rozbicie śm igłow ca w A fg an istan ie. N egatyw nie oceniono również w alkę F r a n c ji z terroryzm em . P rzy wizycie papieża w M eksyku zwrócono uwagę n a przestępczość w tym k ra ju , n a to m ia st przy o k azji w i­ zyty n a K ubie podkreślano kom unistyczny u stró j k ra ju .

D w ukrotnie w in form acjach zagraniczn ych negatyw nie oceniono za­ chow ania wobec Polaków . W pierw szym przypadku powodem b y ła wspo­ m n ian a ju ż niechęć Litw inów do używ ania ję z y k a polskiego n a Litw ie. W drugim inform ow ano o p ro testach neonazistów we F ra n k fu rcie nad Odrą, którzy dom agali się u szczeln ien ia g ran icy z Polską.

W pozytywnym tonie b y ła n a to m ia st u trzy m an a in fo rm acja n a tem at sp o tk an ia R ad osław a Sikorskiego z H ilary C linton. P od kreślano życzliwe przyjęcie naszego m in istra spraw zagran icznych w U SA i dobre relacje m iędzy obom a k ra ja m i. W przyjaznym tonie wypowiadano się też n a tem a t prezyden ta N iem iec, Jo a c h im a G au cka. Zw racano uwagę n a jeg o pozytyw­ ne n astaw ien ie do P o lsk i i Polaków . P ozostałe dwie in form acje u trzym ane w pozytywnym tonie dotyczyły spraw ochrony zdrowia. Chw alono h iszp ań ­ skich lek arzy za spraw nie przeprow adzoną operację u dziecka z n a jd u ją ce­ go się w łonie m atk i, a tak że iz ra e lsk ą u staw ę an ty an o rek sy jn ą.

Szczególną uwagę podczas b ad a n ia zaw artości in fo rm acji zwrócono na stand-upy. To w łaśn ie stand-up n ajczęściej zaw iera elem en t odautorskiego k om en tarza d zienn ik arza realizu jącego m a teria ł, oddaje jego subiektyw ny p u n kt w idzenia, pozw ala określić n astaw ien ie au to ra do om aw ianego te ­ m atu. Stan d -u p em opatrzono 18 spośród 50 in form acji, co oznacza, że n ie ­ m al w co trzeciej in fo rm acji ta k i elem en t w ystąp ił (rys. 6). Św iadczy to o stosunkow o dużej częstotliw ości w ykorzystyw ania tej form y konstru ow a­ n ia m ateriału . W arto podkreślić, że to w łaśn ie „ F ak ty ” TVN były pionierem w P olsce w w ykorzystyw aniu stand-upów w program ach inform acyjnych. Do dziś ich częste w ykorzystyw anie w ydaje się być jed n y m z wyróżników tego program u inform acyjnego.

A utorem , który n ajczęściej posługiw ał się stan d -upem w in form acjach zagranicznych w analizow anym czasie, był M aciej W oroch. Z 18 stand- -upów aż sześć było jeg o au to rstw a. K olejnym o kazał się być M arcin W rona - w zbogacił o stand-up cztery przygotow ane przez siebie inform acje. N a n astęp n ym m iejscu zn ala z ł się A ndrzej Z au cha z trzem a in form acjam i ze stand-upam i.

Inform acje zagraniczne w „Faktach” - głównym wydaniu programu. 3 9 7

---6

---1

Maciej Marcin Andrzej Dariusz Jarosław Marek

Woroch Wrona Zaucha Prosiecki Kostkowski Nowicki

Rys. 6. Liczba informacji zagranicznych zakończonych stand-upem z uwzględnieniem ich autorów

Źródło', badania własne.

A nalizow ane stand-upy były z reguły dość k ró tk ie. Zazwyczaj rep o rte­ rzy sto jący przed k a m e rą u zu p ełn iali przedstaw ione w cześniej inform acje dodatkowym i fak tam i. T a k było w przypadku m a te ria łu n a te m a t rek o r­ dowej w ygranej w lo te rii am ery k ań sk iej: d ziennikarz zakończył inform ację lap id arn ą uw agą, że „poprzedni rekord z m arca 2 0 0 7 roku w ynosił 3 9 0 m i­ lionów dolarów ”. W k ilk u stan d -u p ach m ieliśm y do czyn ien ia z próbą bu ­ dow ania przez rep o rtera n astro ju . T a k było w przypadku re la c ji z Ja p o n ii w rocznicę tragicznego w sk u tk ach tsu n a m i („Po dom ach pozostały gruzy”) czy wtedy, kiedy dzienn ikarze relacjon ow ali w ypadek au to k aru („Panuje tu sm u tn a cisza”).

O gólnie m ówiąc, analizow ane stand-upy m iały ch a ra k te r dość sztam po­ wy. B rakow ało w nich błyskotliw ych m yśli czy językow ego polotu. N a ich tle pozytywnie w yróżniło się zakończenie in fo rm acji n a te m a t problemów z n au czan iem w języ k u polskim n a L itw ie. A utor tego m ateriału , Ja ro s ła w K ostkow ski, przygotow ał dość pomysłowy stand-up, w którym w ykorzy­ s ta ł pewnego rodzaju grę językow ą: „M ała L itw a, ale w ielki problem . Dużo w iększa P o lsk a niew iele może. Mocno brzm iące d ek laracje okazały się ty l­ ko słow am i”.

Podsumowanie

M iesięczny okres n ad aw an ia program u, k tó ry z o stał poddany analizie, to zbyt k ró tk i czas, by n a jeg o podstaw ie form ułow ać daleko idące uogól­ n ien ia. Ju ż ta k i przegląd tego program u pozw ala pokusić się je d n a k o pew­ ne w nioski i k ró tk ą ch a ra k tery sty k ę pod ejścia dziennikarzy re d a k cji TVN do in fo rm acji z zagranicy.

Podsum ow ując u zyskane w yniki, m ożna n a przykład stw ierdzić, że in ­ form acje z zag ran icy nie były w cen tru m zain tereso w an ia dziennikarzy TVN . W program ie z regu ły pojaw iały się je d n a lub dwie in form acje spo­ za gran ic naszego k ra ju . N ie m ożna je d n a k nie zauw ażyć, że w każdym program ie co n ajm n iej je d n a ta k a in fo rm acja b y ła obecna, a red a k cja m a trzech stały ch korespondentów zagran iczn ych: M arcin a W ronę (W aszyng­ ton), M a cieja W orocha (Londyn) i A ndrzej Zauchę (M oskw a). J a k w ykazała an aliza, zw łaszcza dwaj pierw si z w ym ienionych byli dość aktyw ni. Oprócz tych dziennikarzy re la cje z zag ran icy przygotow yw ali też in n i reporterzy.

P rezen tow an e new sy z reguły nie p rzekraczały 2 - 3 m inu t. Dotyczy­ ły n ajczęściej w ydarzeń bieżących, były poświęcone tem u, co danego dnia w danym k ra ju się dzieje. M ożna przypuszczać, że o podobnych spraw ach in form u ją agencje i red ak cje n a całym św iecie. M ało je s t więc wśród in ­ form acji z zag ran icy ja k ic h ś w łasnych tem atów , pomysłów. B ra k u je ta k ­ że w iadom ości o ch a ra k te rz e an alitycznym . Poza S ta n a m i Zjednoczonym i i R o sją w program ie mówiło się głównie o k ra ja c h Zachodniej Europy. P o ja ­ w iały się też in form acje o k ra ja c h sąsiad u jący ch z P o lsk ą od wschodu: B ia ­ łorusi, U k ra in ie i L itw ie. W analizow anym okresie zupełnie nieobecne były k ra je , z którym i P o lsk a graniczy od południa - C zechy i Słow acja. Pew nym zaskoczeniem może być fak t, że w ciągu m ie siąca w yem itow ano tylko je d n ą in form ację z o g arn iętej kryzysem G recji.

T elew izja je s t m edium , k tó re wciąż m a bardzo duży wpływ n a k sz ta łto ­ w anie opinii Polaków . W ielu z nich w łaśn ie n a podstaw ie w ieczornych w ia­ domości w yrab ia sobie pogląd n a te m a t sy tu a cji w innych k ra ja c h . Trudno je d n a k się oprzeć w rażeniu, że, p rzyn ajm n iej w przypadku „Faktów ”, w iedza n a te m a t innych państw i regionów n a św iecie przekazyw ana w program ie m a c h a ra k te r bardzo fragm en taryczn y i wybiórczy. In fo rm acje z z a g ra n i­ cy są z reguły prezentow ane n a odległych m iejscach w serw isie. D zien ni­ karze, m ając świadomość, że Polaków znacznie b ard ziej in te re su je to, co dzieje się w ich k ra ju , n aw et in form acje z zagran icy s ta r a ją się um ieścić w polskim k on tekście.

W przyszłości dobrze byłoby przeprow adzić podobną an alizę jed n o cześ­ nie dwóch program ów inform acyjnych, n a przykład „Faktów ” i ich głów­ nego k o n k u ren ta - „W iadom ości”. T a k a a n a liz a pozw oliłaby porównać oba program y, ocenić, ja k je d e n w ypada n a tle drugiego pod w zględem n ad a­ w anych in fo rm acji zagranicznych. W ydaje się, że w program ie publicz­ nej telew izji do in fo rm acji z zag ran icy podchodzi się z w iększą uw agą niż w red a k cji „Faktów ”. Św iadczy o tym chociażby b ard ziej rozbudowany ze­ spół stały ch korespondentów zagranicznych. M asow em u widzowi to n ie ­ w ielkie zain teresow an ie spraw am i dziejącym i się poza g ran icam i P olsk i zd aje się je d n a k nie przeszkadzać. To „ F ak ty ” TVN coraz częściej w yprze­ d zają „W iadom ości” w ry w alizacji o uwagę widzów.

Inform acje zagraniczne w „Faktach” - głównym wydaniu programu. 4 1

S u m m a r y

Foreign affairs in “F a k ty ” - the main news program o f TVN. A quantitative and qualitative analysis

“Fakty” - the main news program of the nationwide TV commercial broadcaster - TVN - is the most popular news service in Poland. The goal of the research team was to check to what extent the creators of this news service are interested in foreign issues, which countries they talk about and what kind of image of other countries they create. This service was analysed throughout one month (from 7th of March to 6th of April 2012). The analysis had a quantitative as well as a qualitative character. It showed that the international news is not in the focus of TVN journalists’ interests. There are usually only one or two such news items present in the service. What is more, they are dealing mostly with current affairs. Predominant among international news items are those from the USA, France and Russia