WBC i dLibra

(1)

WBC i dLibra

Marcin Werla

Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe

(2)

Plan prezentacji

Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa

Biblioteka cyfrowa – wymagania

Biblioteka cyfrowa oparta o system

(3)

Wielkopolska

Biblioteka Cyfrowa

Wspólna inicjatywa poznańskiego

środowiska akademickiego

Nadzorowana przez PCSS oraz

Poznańską Fundację Bibliotek

Naukowych

Uruchomiona 1 października 2002 r.

(4)

Wielkopolska

Biblioteka Cyfrowa

Obecnie składa się z 4. kolekcji

Dziedzictwo kulturowe Materiały dydaktyczne

Podręczniki z Wydziału Chemii UAM

Materiały regionalne Muzykalia

(5)

Wielkopolska

Biblioteka Cyfrowa

Ponad 1300 publikacji z 22 źródeł

Średnio dziennie:

Ponad 230 wyszukiwań

Ponad 700 odwiedzających

Ponad 175 wyświetlonych publikacji

Linki ze zintegrowanych systemów

bibliotecznych i zewnętrznych

(6)

Ź

ródła publikacji w WBC

Biblioteka Kórnicka PAN

Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu Biblioteka Raczyńskich

Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk BG AWF w Poznaniu

(7)

Ź

ródła publikacji w WBC

Biblioteka Politechniki Poznańskiej

Biblioteka Główna Akademii Muzycznej im.

I. J. Paderewskiego w Poznaniu

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna

im. dra Witolda Bełzy w Bydgoszczy

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Gruźlicy

i Chorób Płuc im. St. Staszica w Ludwikowie

(8)

Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa C z y te ln ic y B ib lio te k i

WBC – Struktura

a c ja c z y te ln ik a – tr o n y W W W A p lik a c ja re d a k to ra i a d m in is Przeglądanie, wyszukiwanie, czytanie

(9)

Pocz

ą

tkowa motywacja

Wady „klasycznych” bibliotek

Ograniczony dostęp do zgromadzonych zasobów

lokalizacja i czas otwarcia biblioteki liczba egzemplarzy danego tytułu brak moŜliwości wypoŜyczenia

Problemy z informacją o zawartości biblioteki

(10)

Plan prezentacji

(11)

Biblioteka cyfrowa – wymagania

Cztery obszary działania

Przechowywanie Zarządzanie

Wyszukiwanie

(12)

Biblioteka cyfrowa – wymagania

Przechowywanie

Trwałość

Obsługa wielu formatów danych Przechowywanie metadanych

(13)

Biblioteka cyfrowa – wymagania

Zarządzanie

Zarządzanie poszczególnymi

komponentami systemu biblioteki (katalogi, kolekcje, …)

Zarządzanie uŜytkownikami

(14)

Biblioteka cyfrowa – wymagania

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie w treści i w metadanych Wyszukiwanie przez ludzi i przez

systemy zautomatyzowane

(15)

Biblioteka cyfrowa – wymagania

Udostępnianie i prezentacja

Ergonomia

Autoryzacja dostępu

Trwałość „punktu dostępu” do zasobu Wiarygodność treści i metadanych

(16)

Plan prezentacji

(17)

Co to jest dLibra?

Przenośny, rozproszony system do

budowy bibliotek cyfrowych

Rozwijany w PCSS od 1999 roku

UŜywany w Wielkopolskiej Bibliotece

(18)

(19)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

Powstanie postaci cyfrowej

Konwersja do formatu odpowiedniego

dla biblioteki cyfrowej

Wprowadzenie publikacji do biblioteki

cyfrowej

Opis hasłowy

Udostępnienie czytelnikowi

(20)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

Skanowanie publikacji lub

Tworzenie publikacji od razu w postaci cyfrowej

(21)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

cyfrowej

Opis hasłowy

(22)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

Format zaleŜny od rodzaju udostępnianej treści

Format zaleŜny od docelowego czytelnika

(23)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

cyfrowej

Opis hasłowy

(24)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

Struktura publikacji

Na dysku

Pliki

W bibliotece cyfrowej

(25)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

Wewnętrzna struktura biblioteki

cyfrowej

Katalog

Główna jednostka organizacyjna

MoŜe zawierać dowolną liczbę innych

katalogów lub publikacji

W WBC dla celów porządkowych kaŜda

(26)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

Katalog - przykład Katalog główny BK PAN Regionalia Testowe PTPN

(27)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

cyfrowej

Publikacja

Reprezentuje pojedynczą publikację

Składa się z plików publikacji połączonych w

(28)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

Wersja 2 Wersja 1

Wydanie 1 Wydanie 2 Wydanie 3 Wydanie 4

Czas e p u b lik a c ji P u b lik a c ja

(29)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

cyfrowej

Wydanie

Składa się z plików publikacji w określonych

wersjach

MoŜe być opublikowane bądź nie

opublikowane, nie moŜe zostać usunięte

W WBC większość publikacji ma tylko jedno

(30)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

cyfrowej

Plik

Reprezentuje najmniejszą część składową

(31)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

cyfrowej

Publikacja grupowa

SłuŜy do łączenia powiązanych ze sobą

publikacji

Ma strukturę drzewiastą, widoczną dla

(32)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

Przykładowa publikacja grupowa

Dziennik Poznański (opis)

1924 (opis)

Styczeń (opis)

Nr 1 (treść i opis)

(33)

Wprowadzenie

publikacji do biblioteki cyfrowej

Przykładowa publikacja grupowa

Biblia (opis)

Wydanie A (treść PDF i opis) Wydanie B (opis)

Stary Testament (treść PDF i opis)

Nowy Testament (treść PDF i opis)

(34)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

(35)

Opis hasłowy

KaŜde wydanie lub element publikacji

grupowej mogą zostać opisane przy

uŜyciu dowolnej liczby atrybutów

(tytuł, autor, etc.)

KaŜdy atrybut moŜe mieć wiele

wartości

KaŜda publikacja moŜe być opisana w

(36)

Opis hasłowy

Administrator biblioteki zarządza

uŜywanym zestawem atrybutów

Predefiniowany zestaw atrybutów

zgodny ze standardem DublinCore Metadata Element Set ver. 1.1

(37)

Opis hasłowy

Opis moŜe być tworzony

automatycznie

Tworzony na podstawie informacji w systemie (prawa, format zasobu)

Importowany z zewnętrznych systemów

RDF (równieŜ eksport do RDF) MARC

(38)

Opis hasłowy

Dziedziczenie elementów opisu w

publikacjach grupowych

Dziennik Poznański (DP, Poznań)

1924 (DP, Poznań, 1924)

Styczeń (DP, Pozna_ń, 1924, styczeń)

(39)

Opis hasłowy

Słowniki wartości atrybutów

KaŜdy atrybut ma słownik występujących w systemie wartości

Słownik zawiera mechanizm obsługi wyrazów bliskoznacznych

Zaawansowane mechanizmy zarządzania słownikiem

(40)

Opis hasłowy

Inne elementy opisu

Widoczne dla czytelnika

Skrócony opis Komentarz

(41)

Kolekcje

Struktura drzewiasta

Tematyczny podział zebranych

zasobów

Mechanizm kolekcji zupełnie

niezaleŜny od katalogów

Kolekcje są widoczne dla czytelnika –

(42)

Kolekcje

Publikacja moŜe być

przyporządkowana do wielu kolekcji

PrzynaleŜność do kolekcji jest

dziedziczona w strukturze publikacji grupowej

(43)

Opis hasłowy

Dziedziczenie przynaleŜności do

kolekcji w publikacjach grupowych

Dziennik Poznański (Dzienniki)

1924 (Dzienniki)

22.12.1924 r. (Dzienniki)

DP (Dzienniki)

Dodatek z kolędami (Dzienniki, Muzykalia)

(44)

Cykl

Ŝ

ycia

publikacji elektronicznej

(45)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Rozbudowany system uprawnień

Prawa administracyjne – zarządzanie elementami biblioteki

UŜytkownicy Atrybuty

…

Prawa do poszczególnych elementów biblioteki – przeglądanie, odczyt,

(46)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

UŜytkowników moŜna łączyć w grupy

Aby uŜytkownik miał dostęp do treści

zasobu musi mieć prawo odczytu

określonego wydania

(47)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Dostęp do publikacji moŜe wymagać

podania hasła lub być ograniczony do

określonej grupy komputerów

Publikacje HTML mogą być

zabezpieczone przed kopiowaniem treści i wydrukiem

(48)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

MoŜliwości czytelnika

Przeglądanie zawartości biblioteki z podziałem na kolekcje

Przeszukiwanie ogólne

(49)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Zaawansowane konstruowanie zapytań – rozszerzalny formularz z operatorami

logicznymi i listą wartości

poszczególnych atrybutów

Przeszukiwanie przy pomocy indeksów

Indeks autorów Indeks tytułów

(50)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Wykorzystanie słownika wartości

atrybutów w celu polepszenia wyników wyszukiwania

Opcjonalne wykorzystanie synonimów do rozszerzania zapytań

(51)

Wykorzystanie słownika…

Słownik synonimów budynek gmach Kopernik obrazek rysunek Indeks Pub A Pub APub A Pub A budynek budynekbudynek budynek Pub B Pub BPub B Pub B gmach gmachgmach gmach Pub C Pub CPub C Pub C Kopernik KopernikKopernik Kopernik Pub D Pub DPub D Pub D obrazek obrazekobrazek obrazek Pub E Pub EPub E Pub E budynek gmach budowla obraz obrazek rysunek Kopernik Copernicus

(52)

Wykorzystanie słownika…

Z1: budynek Z2: Copernicus Z3: rysunek

system

Zapytanie

systemu Z1: budynek Z2: Copernicus Z3: rysunek Zapytanie

(53)

Wykorzystanie słownika…

Pub A Pub A Pub A Pub A Pub B Pub B Pub B Pub B

Z1: budynek Z2: Copernicus Z3: rysunek

system indeks Zapytanie systemu Z1: budynek OR gmach OR budowla Z2: Kopernik OR Copernicus Z3: obraz OR obrazek OR rysunek Zapytanie u_Ŝytkownika Wyniki wyszukiwania Słownik synonimów Pub C Pub CPub C

Pub C Pub D Pub D Pub D Pub D _{Pub E}

Pub E Pub E Pub E

(54)

Niejednoznaczność wartości atrybutów

W ramach tego samego atrybutu

W ramach róŜnych atrybutów

Wykorzystanie słownika…

Słownik synonimów kłódka zamek zamek pałac

(55)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Przeszukiwanie przy pomocy zewnętrznych systemów

Czytelnik moŜe nie wiedzieć o istnieniu

biblioteki, ale poszukiwać materiałów w niej

zgromadzonych

„Ukryte zasoby Internetu”

Wymaga specjalnego wsparcia ze strony

(56)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Przeszukiwanie przy pomocy zewnętrznych systemów

Przykład – wg Google (z dnia 31.10.2004 r.):

WBC – 1 340 publikacji – około 4 200 wyników

(57)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Trwały punkt dostępu do zasobów

Treść wydania

http://www.wbc.poznan.pl/Content/1234/

Publikacja

(58)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Powiadamianie o nowościach (wątki RSS)

Wielojęzyczny interfejs

(59)

Udost

ę

pnienie czytelnikowi

Lista planowanych publikacji

Pobieranie treści całej publikacji w postaci archiwum ZIP

Przeglądanie katalogu całej biblioteki bez konieczności dostępu do Internetu

(60)

Plan prezentacji

(61)

Biblioteki cyfrowe w Polsce

Jelenia G Jelenia Góórara Ostr Ostróóww Wlkp. Wlkp. 2002 (WBC) 2004 2005, 2006? Inne systemy BC d L ib ra

(62)

Biblioteki cyfrowe w Polsce

Powstawanie nowych bibliotek cyfrowych

Elektroniczne filie „tradycyjnych” bibliotek

Najczęściej biblioteki akademickie

Potrzeba wsparcia bibliotek od strony technicznej

Specjalizowane biblioteki tematyczne

(63)

Adresy

Projekt dLibra

http://dlibra.psnc.pl/

dlibra@man.poznan.pl

http://www.wbc.poznan.pl/