Zróżnicowanie gmin powiatu nowosądeckiego pod względem rozwoju turystyki

Pełen tekst

(1)Zesz yty Naukowe nr. 693. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Barbara Ostrowska Katedra Gospodarki Regionalnej. Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego pod wzgl´dem rozwoju turystyki 1. Ogólna charakterystyka walorów przyrodniczych powiatu nowosàdeckiego Powiat nowosàdecki w obecnym zarysie powsta∏ z dniem 1 stycznia 1999 r. Po∏o˝ony jest w po∏udniowej cz´Êci województwa ma∏opolskiego i jest najwi´kszym pod wzgl´dem obszaru powiatem tego województwa. Zajmuje obszar 1550,24 km2, w jego sk∏ad wchodzi 16 gmin – jedna miejska (Grybów), cztery majàce charakter miejsko-wiejski (miasta i gminy: Krynica, Muszyna, Piwniczna, Stary Sàcz), jedenaÊcie zaÊ to gminy wiejskie (Che∏miec, Gródek nad Dunajcem, Grybów, Kamionka Wielka, Korzenna, ¸abowa, ¸àcko, ¸ososina Dolna, Nawojowa, Podegrodzie, Rytro). Miasto Nowy Sàcz stanowi odr´bnà jednostk´ – miasto na prawach powiatu. Najwi´kszà pod wzgl´dem obszaru gminà powiatu jest gmina Grybów, zajmujàca 153,01 km2. Usytuowanie powiatu nowosàdeckiego w województwie ma∏opolskim przedstawia rys. 1. Znacznà cz´Êç powierzchni powiatu nowosàdeckiego – oko∏o 40% stanowià u˝ytki rolne (64 418 ha). Najwi´kszy udzia∏ majà u˝ytki rolne w powierzchni gminy Korzenna (70,7%) i gminy Podegrodzie (66,4%), najmniejszy zaÊ w gminach Rytro (22,2%) oraz ¸abowa (24,1%). W gminie Rytro i ¸abowa dominujà lasy, udzia∏ terenów leÊnych w gminie Rytro wynosi a˝ 73,7% powierzchni, w gminie ¸abowa 71%. Najmniej lasów jest na obszarze miasta Grybowa (20,3%) i gminy Korzenna (21,4%). W ca∏ym powiecie lasy stanowià 43% obszaru (69 250 ha) – stopieƒ zalesienia powiatu znacznie przewy˝sza zarówno Êrednià krajowà (28%), jak i wojewódzkà (29%)1. Ziemia Sàdecka jest odr´bnà jednostkà tak pod wzgl´dem geograficznym, etnograficznym, historycznym, jak i geobotanicznym. Cen1. G. Kubal, Nowy Sàcz i okolice, PUW, Roksana, sp. z.o.o., Krosno 1999..

(2) 128. Barbara Ostrowska. Rys. 1. Usytuowanie powiatu nowosàdeckiego w województwie ma∏opolskim èród∏o: Rocznik statystyczny województwa ma∏opolskiego, Urzàd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2003.. tralnà cz´Êç Ziemi Sàdeckiej zajmuje Kotlina Sàdecka, po∏o˝ona na wysokoÊci 280–300 m n.p.m. P∏aska kotlina zajmuje powierzchni´ ok. 80 km2. To w∏aÊnie w tej Kotlinie roz∏o˝y∏y si´ miasta Nowy i Stary Sàcz. Od pó∏nocnego zachodu ograniczajà je wzniesienia zaliczane do Beskidu Wyspowego, który przynale˝y do obszaru powiatu limanowskiego, natomiast od po∏udnia otaczajà Kotlin´ Sàdeckà pasma Beskidu Sàdeckiego, stanowiàcego wschodnià cz´Êç wi´kszej jednostki – Beskidu Wysokiego. Beskid Sàdecki wyraênie dzieli na dwie cz´Êci dolina Popradu: pasmo Radziejowej (cz´Êç zachodnia) i pasmo Jaworzyny (cz´Êç wschodnia). Mniej rozleg∏e, lecz wy˝sze jest pasmo Radziejowej. Najbardziej znane wzniesienia to oprócz samej Radziejowej, najwy˝szego szczytu Beskidu Sàdeckiego (1265 m npm.), Wielki Rogacz (1182 m npm.), Prehyba (1175 m npm.), Ska∏ka (1168 m npm.) i po∏o˝ona ju˝ na granicy ze S∏owacjà Eliaszówka (1026 m npm.). Pasmo Jaworzyny, zwane te˝ Beskidem Krynickim tak˝e posia-.

(3) Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego.... 129. da kilka wzniesieƒ: Wierch nad Kamieniem (1083 m npm.), Runek (1082 m npm.), Pusta Wielka (1061 m npm.), ¸abowska Hala (1061 m npm.), Pisana Hala (1044 m npm.) i Parchowatka (1005 m npm.)2. Od pasma Jaworzyny dolinà Muszynki oddzielone jest malownicze pasmo Zimnego ze szczytami: Zimne (918 m npm.), Dubne (904 m npm.) i najwy˝szy: Kraczonik (938 m npm.). Beskid Sàdecki od pó∏nocnego wschodu graniczy z oddzielonym dolinami Kamienicy Nawojowskiej i Mochnaczki, Beskidem Niskim. Jego zachodnià cz´Êç stanowià Góry Grybowskie, które przynale˝à do powiatu nowosàdeckiego. Osiàgajà one mniejsze wysokoÊci ni˝ pasma Beskidu Sàdeckiego, najwy˝sze wzniesienie w ich obr´bie – Jaworze ma 882 m npm. Góry Grybowskie ograniczajà od wschodu Kotlin´ Sàdeckà. Jej pó∏nocnà granic´ stanowi Pogórze Ro˝nowskie, którego wzniesienia malowniczo otaczajà Jezioro Ro˝nowskie. Pod wzgl´dem geologicznym Ziemia Sàdecka po∏o˝ona jest na utworach Karpat fliszowych, sk∏adajàcych si´ z warstw piaskowców i ∏upków, z wtràceniami tzw. margli, z∏o˝onych z w´glanów wapnia i minera∏ów ilastych. Utwory te pochodzà ze starszego trzeciorz´du. W m∏odszym okresie trzeciorz´du osady uleg∏y wypi´trzeniu i sfa∏dowaniu w zachodzàcych wówczas procesach górotwórczych. Skutkiem tego procesu by∏o oderwanie utworów fliszowych od pod∏o˝a i przesunićie w postaci p∏aszczowin. Rezultatem jest istnienie na terenie powiatu nowosàdeckiego dwóch p∏aszczowin – Êlàskiej (w jej obr´bie le˝à Pogórze Ro˝nowskie i Pogórze Ci´˝kowickie) oraz magurskiej (na pozosta∏ym obszarze). Skutkiem budowy geologicznej jest powstanie w niektórych miejscach Ziemi Sàdeckiej osuwisk kamiennych, jak choçby na stokach Makowicy ko∏o Rytra czy w rezerwacie „Baniska”. Zró˝nicowanie wysokoÊci po∏o˝enia poszczególnych cz´Êci Ziemi Sàdeckiej, si´gajàce niemal 1000 m npm. wp∏ywa na ró˝nice w warunkach klimatycznych. W miar´ wzrostu wysokoÊci spada wysokoÊç Êrednich temperatur, zaÊ Êrednia iloÊç opadów roÊnie. Zjawisko to charakterystyczne dla obszarów górskich i podgórskich powoduje wyró˝nienie tzw. pi´ter klimatycznych. Do wysokoÊci ok. 750 m npm. jest pi´tro umiarkowanie ciep∏e, w pasie 750–1100 m npm. umiarkowanie ch∏odne, wreszcie na obszarach powy˝ej 1100 m npm. (a takie wyst´pujà tylko w górnych partiach Beskidu Sàdeckiego) pi´tro ch∏odne. Ró˝nice mi´dzy pi´trami sà wyraêne – si´gajà nawet kilku stopni w zakresie Êrednich temperatur. Ró˝nice temperatur powodujà, ˝e wiosna i lato zaczynajà si´ w górskich partiach nawet dwa tygodnie póêniej, a pokrywa Ênie˝na w Nowym Sàczu zalega oko∏o 40 dni krócej ni˝ w Krynicy. Elementem klimatu Sàdecczyzny sà wiatry. W kotlinie sàdeckiej przewa˝ajà wiatry po∏udniowe i zachodnie. W dolinie Popradu mi´dzy Piwnicznà a Starym Sàczem cz´sto, zw∏aszcza jesienià i zimà, wyst´pujà wiatry przypominajàce wiatry halne, natomiast w rejonie Krynicy, otoczonej wysokimi wzniesieniami, wyst´puje du˝a liczba dni bezwietrznych. Górski 2 M. Micha∏owicz-Kubal, G. Kubal, Powiat nowosàdecki, Oficyna Wydawnicza ALPA, Krosno 2000..

(4) 130. Barbara Ostrowska. i podgórski charakter Ziemi Sàdeckiej sprawia, ˝e jej obszar jest bogaty i urozmaicony pod wzgl´dem stosunków wodnych. D∏ugoÊç potoków i rzek si´ga tu 1900 km. Najwa˝niejsze rzeki to Dunajec oraz rzeki wp∏ywajàce do Dunajca, tj. Poprad i Kamienica Nawojowska. Na rzece Dunajec powsta∏o sztucznie utworzone Jezioro Ro˝nowskie. Charakterystycznà cechà Ziemi Sàdeckiej jest obfitoÊç êróde∏ mineralnych. Bogata jest równie˝ fauna i flora. Zró˝nicowana wysokoÊç bezwzgl´dna wp∏ywa na uk∏ad roÊlinnoÊci. Wyró˝nia si´ pi´tra roÊlinne zale˝ne od po∏o˝enia w stosunku do poziomu morza. Unikatowe walory przyrodnicze znacznej cz´Êci powiatu sàdeckiego sà chronione jako pomniki i rezerwaty przyrody. Popradzki Park Krajobrazowy zajmuje wraz z otulinà 76 tys. ha i jest jednym z najwi´kszych parków krajobrazowych w Polsce. Najwi´kszym miastem jest Nowy Sàcz po∏o˝ony w centrum Kotliny Sàdeckiej w ∏aƒcuchu gór Beskidu Sàdeckiego, w g∏ównym paÊmie Karpat, w wid∏ach dwóch g∏ównych rzek Dunajca i Kamienicy Nawojowskiej. Prawa miejskie Nowy Sàcz uzyska∏ w 1292 r. W latach od 1975 do 1998 Nowy Sàcz by∏ siedzibà województwa, a od 1 stycznia 1999 r. jest miastem na prawach powiatu grodzkiego. Miasto posiada wiele zabytków z okresu od XIV do XIX w. 37% powierzchni miasta zajmujà wzgórza, które na terenie Nowego Sàcza majà charakter leÊny i wyró˝niajà si´ walorami krajobrazowymi i widokowymi. Stanowià one liczàce si´ w skali miasta przestrzenie przyrodnicze i to zarówno z punktu widzenia funkcjonowania ekosystemu miejskiego, jak równie˝ zapewniania odpowiednich warunków ˝ycia i wypoczynku, zarówno dla mieszkaƒców miasta Nowego Sàcza, jak i przybywajàcych turystów Nowy Sàcz ze wzgl´du na po∏o˝enie, walory przyrodnicze i zabytki pe∏ni funkcje oÊrodka turystycznego.. 2. Baza noclegowa w powiecie nowosàdeckim wed∏ug gmin Na obszarze Sàdecczyzny wÊród turystycznych obiektów noclegowych przewa˝ajà pensjonaty, oÊrodki wczasowe i wypoczynkowe oraz sanatoria i domy uzdrowiskowe. W okresie letnim wa˝nà rol´ odgrywajà domki turystyczne (np. w gminie Gródek nad Dunajcem) i campingi (np. w gminie Stary Sàcz). Bazà noclegowà dla turystyki kwalifikowanej sà schroniska górskie. Tanie noclegi oferujà równie˝ schroniska m∏odzie˝owe – trzy w Nowym Sàczu, dwa w Krynicy oraz sezonowo uruchamiane w innych miejscowoÊciach. W ka˝dej gminie sà udost´pniane turystom kwatery prywatne, których przybywa z roku na rok. Znacznie powi´ksza si´ tak˝e liczba gospodarstw agroturystycznych. Rozwojowi turystyki wiejskiej i agroturystyki sprzyja przychylnoÊç w∏adz samorzàdowych gminnych i powiatowych. Z inicjatywy Nowosàdeckiej Izby RzemieÊlniczej w 1998 r. powsta∏o Nowosàdeckie Stowarzyszenie Agroturystyki, które dzia∏a na rzecz rozwoju infrastruktury niezb´dnej do prawid∏owego funkcjonowania turystyki wiejskiej..

(5) Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego.... 131. W 2002 r. w powiecie nowosàdeckim czynne by∏y 194 obiekty noclegowe, w tym 8 w Nowym Sàczu, ∏àcznie 13951 miejsc noclegowych. 42,5% miejsc noclegowych powiatu zlokalizowanych jest w gminie Krynica, 22,2% w Muszynie, 11,8% w Piwnicznej Zdroju, 4,3% w Rytrze. Z noclegów skorzysta∏o ogó∏em 225 037 turystów, w tym 6153 turystów zagranicznych. Turystyczne obiekty noclegowe, miejsca noclegowe oraz liczb´ turystów korzystajàcych z noclegów w gminach powiatu nowosàdeckiego przedstawiajà tabele 1 i 2 oraz rys. 2–4. Tabela 1. Turystyczne obiekty noclegowe zbiorowego zakwaterowania w powiecie nowosàdeckim w 2002 r. Miejsca noclegowe Wyszczególnienie. Województwo Ogó∏em Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz Powiat nowosàdecki Gminy miejskie: Grybów. Obiekty. Korzystajàcy z noclegów. ogó∏em. w tym ca∏oroczne. ogó∏em. w tym turyÊci zagraniczni. 820 194. 62 721 13 951. 53 765 11 330. 1 935 959 225 037. 527 937 6 153. 8 186. 513 13 438. 343 10 987. 14 313 210 724. 2 337 3 816. 1. 121. 121. 1 334. 8. Gminy miejsko-wiejskie Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. 89 35 24 4. 5 935 3 100 1 644 217. 5 562 2 693 1 451 96. 119 291 35 198 22 428 1 182. 2 423 86 181 –. 180 13 462 – – 60 3 041 358 94 408 – 13 688. – 120 – – – 76 10 – 74 – 838. Gminy wiejskie Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. 1 15 – – 1 2 1 3 1 – 9. 80 1 287 – – 60 107 10 124 150 – 603. 40 334 – – – 107 10 – – – 573. èród∏o: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa ma∏opolskiego w 2002 r., Urzàd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2003..

(6) Barbara Ostrowska. 132. Tabela 2. Obiekty noclegowe wed∏ug rodzajów obiektów w gminach powiatu nowosàdeckiego w 2000 r.. Wyszczególnienie. Ogó∏em Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz. OÊrodki Pensjo- OÊrodki Hotele Zajazdy wypoczynnaty wczasowe kowe 21. 10. 4. 4. 61. 50. OÊrodki Uzdroszkolewiska niowosana-wypotoria czynkowe. 25. 8. 23. 14 6 5. 2 5. 13 9 1. Gminy miejsko-wiejskie Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. 9 1 4. 1 1. 44 7 7. 18 16 9 1. Gminy wiejskie Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. 1. 1. 2 1. 1. 1 1. 1 1. 2. 1. 1. 1. 2. èród∏o: Biuletyn Informacyjny Samorzàdów Sàdeckich, Ziemia Sàdecka, Nowy Sàcz 2001.. W powiecie nowosàdeckim w 2002 r. dzia∏a∏o 738 podmiotów gospodarki narodowej zakwalifikowanych do sekcji Hotele i restauracje wed∏ug PKD (Polskiej Klasyfikacji Dzia∏alnoÊci). Przez podmioty gospodarki narodowej w myÊl obowiàzujàcych przepisów rozumie si´ jednostki prawne, tj. osoby prawne, jednostki organizacyjne nie majàce osobowoÊci prawnej oraz osoby fizyczne prowadzàce dzia∏alnoÊç gospodarczà. W Nowym Sàczu funkcjonowa∏o 214 jednostek tej bran˝y, w Krynicy 203, Piwnicznej 76, Muszynie 69, w Starym Sàczu 44. Hotele i restauracje zlokalizowane sà g∏ównie w gminach miejskich..

(7) Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego.... 133. 7000 6000. Liczba miejsc. 5000 4000 3000 2000 1000. Rytro. Podegrodzie. Nawojowa. ¸àcko. ¸ososina Dolna. ¸abowa. Korzenna. Grybów. Kamionka Wielka. Gródek nad Dunajcem. Che∏miec. Stary Sàcz. Piwniczna Zdrój. Muszyna. Krynica Zdrój. Nowy Sàcz. 0. Rys. 2. Miejsca noclegowe ogó∏em w powiecie nowosàdeckim wed∏ug gmin w 2002 r. èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie tabeli 1.. 140 000 120 000. Liczba turystów. 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000. Rytro. Podegrodzie. Nawojowa. ¸ososina Dolna. ¸àcko. ¸abowa. Korzenna. Grybów. Kamionka Wielka. Gródek nad Dunajcem. Che∏miec. Stary Sàcz. Piwniczna Zdrój. Muszyna. Krynica Zdrój. Nowy Sàcz. 0. Rys. 3. TuryÊci korzystajàcy z noclegów w powiecie nowosàdeckim wed∏ug gmin w 2002 r. èród∏o: jak do rys. 2..

(8) Barbara Ostrowska. 134. 3000. Liczba turystów. 2500. 2000. 1500. 1000. 500. Rytro. Podegrodzie. Nawojowa. ¸àcko. ¸ososina Dolna. ¸abowa. Korzenna. Grybów. Kamionka Wielka. Gródek nad Dunajcem. Che∏miec. Stary Sàcz. Piwniczna Zdrój. Muszyna. Krynica Zdrój. Nowy Sàcz. 0. Rys. 4. TuryÊci zagraniczni korzystajàcy z noclegów w powiecie nowosàdeckim wed∏ug gmin w 2002 r. èród∏o: jak do rys. 2. Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w grupie Hotele i restauracje wed∏ug gmin w powiecie nowosàdeckim w 2002 r. Wyszczególnienie. Hotele i restauracje. 1. 2. Województwo Ogó∏em Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz Powiat nowosàdecki Gminy miejskie: Grybów. 10 144 738 214 524 10. Gminy miejsko-wiejskie Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. 203 69 76 44 Gminy wiejskie. Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka. 20 22 6 12.

(9) Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego.... 135. cd. tabeli 3 1. 2. Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. 5 7 17 7 5 5 16. èród∏o: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa ma∏opolskiego w 2002 r., Urzàd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2003.. 3. Wskaêniki funkcji turystycznej gmin powiatu nowosàdeckiego Do oceny rozwoju turystyki na danym obszarze bardzo przydatne sà wskaêniki nat´˝enia ruchu turystycznego. Szczególnie popularne sà wskaêniki funkcji turystycznej obszarów Baretje’a i Deferta. Jednym z nich jest wskaênik TBD, który okreÊla si´ wed∏ug wzoru3: Tbd =. 100 N L. ,. gdzie: N – liczba turystycznych miejsc noclegowych, L – liczba ludnoÊci miejscowej. Zgodnie ze wskaênikiem TBD funkcja turystyczna miejscowoÊci zaczyna si´ wykszta∏caç, gdy ma on wartoÊç 1,00, a przy wskaêniku od 1,00 do 5,00 funkcje turystyczne sà ju˝ dobrze rozwini´te. Wskaênik ten ogó∏em dla województwa ma∏opolskiego wynosi 1,94, co wskazuje, ˝e turystyka w tym regionie odgrywa doÊç znaczàcà rol´. W powiecie nowosàdeckim wskaênik ten wynosi 6,94, co dowodzi, jak istotnà rol´ w rozwoju Sàdecczyzny pe∏ni turystyka. W powiecie nowosàdeckim wskaênik ten ma najwy˝szà wartoÊç w gminie Krynica Zdrój – 34,66, wskazujàc, ˝e turystyka spe∏nia wiodàcà funkcj´ ˝ycia gospodarczego. Bardzo wysoka wartoÊç TBD jest tak˝e w gminach, takich jak: Muszyna – 28,13, Rytro (16,44), Piwniczna Zdrój (16.03) i Gródek nad Dunajcem (14,73). WÊród innych popularnych wskaêników wyznaczajàcych funkcj´ turystycznà obszaru wymieniç nale˝y wskaênik Schneidera Ts, który wyra˝ony jest wzorem4: 3 T. Lijewski, B. Miku∏owski, J. Wyrzykowski, Geografia turystyki Polski, PWE, Warszawa 1998, s. 23. 4 Ibidem, s. 24..

(10) Barbara Ostrowska. 136. Ts =. 100 T L. ,. gdzie: T – liczba turystów korzystajàcych z noclegów, L – liczba ludnoÊci miejscowej. Wskaênik Ts okreÊla intensywnoÊç ruchu turystycznego w stosunku do sta∏ych mieszkaƒców. Wskaênik ten ogó∏em dla województwa ma∏opolskiego wynosi 59,80, a w powiecie nowosàdeckim jest prawie dwukrotnie wy˝szy i wynosi 108,88. Najwy˝sze wartoÊci Ts wykazywa∏ w gminie Krynica Zdrój (696,71), Rytro (373,28), Muszyna (319,43), Piwniczna Zdrój (218,64) oraz Gródek nad Dunajcem (154,06). Odniesienie wielkoÊci ruchu turystycznego i zagospodarowania turystycznego do powierzchni badanego obszaru pozwala na okreÊlenie g´stoÊci ruchu turystycznego i g´stoÊci bazy noclegowej5. Przy obliczaniu tych miar stosuje si´ wskaêniki6: Gt =. T S. ,. gdzie: T – liczba osób korzystajàcych z noclegów, S – powierzchnia w ha oraz Gb =. N S. ,. gdzie: N – liczba miejsc noclegowych, S – powierzchnia w ha. Wskaênik Gt okreÊla g´stoÊç ruchu turystycznego na danym obszarze, natomiast wskaênik Gb – g´stoÊç bazy noclegowej. Wskaênik Gb dla województwa ma∏opolskiego wynosi 4,15, a dla powiatu nowosàdeckiego 8,67. Najwy˝szà wartoÊcià wskaênika Gb legitymujà si´ gminy Krynica Zdrój (40,93), Muszyna (21,83), Gródek nad Dunajcem (14,63), Rytro (14,36) i Piwniczna Zdrój (13,05). Wskaênik g´stoÊci ruchu turystycznego jest bardzo wysoki dla województwa ma∏opolskiego wynosi 128,15 i plasuje województwo ma∏opolskie na pierwszym miejscu pod wzgl´dem tego wskaênika wÊród szesnastu województw. Poziom wskaênika Gt w powiecie nowosàdeckim wyraênie wskazuje gminy o charakterze turystycznym, w których turystyka jest g∏ównym motorem rozwoju. Wskaênik Gt w gminie Krynica Zdrój wynosi 822,70, w gminie Rytro 5 6. Z. Kruczek, S. Sacha, Geografia atrakcji turystycznych Polski, Proksenia, Kraków 1999, s. 17. T. Lijewski, B. Miku∏owski, J. Wyrzykowski, op. cit., s. 25..

(11) Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego.... 137. – 325,90, w mieÊcie Nowym Sàczu – 251,10, w Muszynie – 247,87, w Piwnicznej Zdroju – 178,00, w Gródku nad Dunajcem – 152,98 i w Grybowie – 78,47. Tabela 5 przedstawia wartoÊci omówionych powy˝ej wskaêników okreÊlajàcych rang´ funkcji turystycznej gmin powiatu nowosàdeckiego na podstawie danych dla 2002 r. Analiza powy˝szych wskaêników wskazuje, ˝e w powiecie nowosàdeckim w gminach, takich jak: Krynica Zdrój, Muszyna, Rytro, Piwniczna Zdrój i Gródek nad Dunajcem wyst´puje bardzo silnie wykszta∏cona funkcja turystyczna. W pozosta∏ych gminach powiatu nowosàdeckiego, mimo ˝e wyst´pujà tu wspania∏e walory Êrodowiska przyrodniczego, szanse rozwoju turystyki nie sà jeszcze w pe∏ni wykorzystane. Bioràc pod uwag´ fakt, ˝e w 2002 r. stopa bezrobocia w powiecie nowosàdeckim przekracza∏a 21%, turystyka w tym regionie powinna pe∏niç pierwszoplanowà funkcj´ przyspieszonego rozwoju. W wielu jednak gminach brak kapita∏u uniemo˝liwia rozbudow´ infrastruktury turystycznej i prowadzenie odpowiedniej promocji regionu zmierzajàcej do o˝ywienia rozwoju gospodarczego poprzez turystyk´. Tabela 4. Powierzchnia i ludnoÊç wed∏ug gmin w powiecie nowosàdeckim w 2002 r. Wyszczególnienie. Powierzchnia w km2. LudnoÊç. Województwo Ogó∏em Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz Powiat nowosàdecki Gminy miejskie: Grybów. 15 107 1 607 57 1 550 17. 3 237 217 277 961 84 421 193 540 6 228. Gminy miejsko-wiejskie Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. 145 142 126 103. 17 122 11 019 10 258 21 715. Gminy wiejskie Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. 113 88 153 63 107 119 133 84 51 64 42. 23 257 8 738 21 794 8 804 13 162 5 070 14 580 9 544 7 336 11 246 3 667. èród∏o: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa ma∏opolskiego w 2002 r., Urzàd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2003..

(12) Barbara Ostrowska. 138. Kompleksowej analizy oceny poziomu rozwoju turystyki w gminach powiatu nowosàdeckiego dokonano za pomocà tzw. metody agregatowej J. Perkala. Metoda ta pozwala na obliczenie jednego syntetycznego wskaênika okreÊlajàcego poziom rozwoju turystyki w poszczególnych gminach na podstawie przyj´tego do badania zestawu cech. Pierwszy etap pracy obejmuje standaryzacj´ cech, którà przeprowadza si´ wed∏ug wzoru7: xij – – xj tij = , sj gdzie: xij – wartoÊç cechy j w obszarze i, xj – Êrednia arytmetyczna cechy j, sj – odchylenie standardowe cechy j. Tabela 5. Wskaêniki funkcji turystycznej gmin powiatu nowosàdeckiego w 2002 r. Tbd. Wyszczególnienie Województwo Ogó∏em Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz Powiat nowosàdecki Gminy miejskie: Grybów. 1,94 5,02 0,61 6,94 1,94. Ts 59,80 80,96 16,95 108,88 21,42. Gb. Gt. 4,15 8,68 9,00 8,67 7,12. 128,15 140,03 251,10 135,95 78,47. 696,71 319,43 218,64 5,44. 40,93 21,83 13,05 2,11. 822,70 247,87 178,00 11,48. 0,77 154,06 – – 0,46 59,98 2,46 0,98 5,56 – 373,28. 0,71 14,63 – – 0,56 0,90 0,08 1,48 2,94 – 14,36. 1,59 152,98 – – 0,56 25,55 2,69 1,12 8,00 – 325,90. Gminy miejsko-wiejskie Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. 34,66 28,13 16,03 1,00 Gminy wiejskie. Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. 0,34 14,73 – – 0,46 2,11 0,07 1,30 2,04 – 16,44. èród∏o: obliczenia w∏asne na podstawie tabel 1 i 4.. 7. T. Lijewski, B. Miku∏owski, J. Wyrzykowski, op. cit., s. 20..

(13) Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego.... 139. JeÊli cecha x ma rozk∏ad normalny, to prawie wszystkie wartoÊci po zestandaryzowaniu mieszczà si´ zgodnie z prawem trzech sigm w przedziale (–3, +3). JeÊli cecha ma inny rozk∏ad, to zale˝noÊç ta nie musi zachodziç. Cechy w ten sposób zestandaryzowane mo˝na sumowaç i obliczyç wskaênik syntetyczny Wi, b´dàcy Êrednià arytmetycznà znormalizowanych cech, wed∏ug wzoru: n 1 t , Wi = ∑ n j = 1 ij gdzie: n – liczba przyj´tych cech. Otrzymane wskaêniki agregatowe Wi okreÊlajà poziom rozwoju badanego zjawiska. WartoÊç wskaênika Wi bliska zero oznacza Êredni poziom badanego zjawiska.. powy˝ej Êredniego poziomu Êredni poziom zjawiska poni˝ej Êredniego poziomu. Rys. 5. Ocena poziomu rozwoju turystyki w gminach powiatu nowosàdeckiego na podstawie wskaênika Wi èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych zawartych w tabeli 7..

(14) 14 313. 3 214. 2 337. 1,59 152,98 78,47 0 0,56 25,55 2,69 1,12 8,00 0 325,90. 0,71 14,63 0 0 0,56 0,90 0,08 1,48 2,94 0 14,36 0,77 154,06 21,42 0 0,46 59,98 2,46 0,98 5,56 0 373,28 0,34 14,73 1,94 0 0,46 2,11 0,07 1,30 2,04 0 16,44. 13 951. 194. 2 108,01 131,75 214,77. 122,58 7,66 11,26. 1 876,14 117,26 197,10. 119,86 7,49 11,12. 22 1,38 3,61. 738 46,13 67,05. 6 153 384,56 805,58. 225 037. 871,94 14 064,81 1 586,96 29 881,28. 12,13 22,77. Odchylenie standardowe. èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych z tabel 1, 3 i 5.. 1) obiekty noclegowe, 2) miejsca noclegowe, 3) korzystajàcy z noclegów ogó∏em, 4) turyÊci zagraniczni korzystajàcy z noclegów, 5) podmioty gospodarki narodowej wed∏ug sekcji Hotele i restauracje, 6) lecznictwo uzdrowiskowe ogó∏em: szpitale i sanatoria uzdrowiskowe, zak∏ady przyrodolecznicze, przychodnie uzdrowiskowe, 7) Tbd, 8) Ts, 9) Gb, 10) Gt.. Ogó∏em. Ârednia arytmetyczna. Gminy wiejskie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0. 822,70 247,87 178,00 11,48. 20 22 6 12 5 7 17 7 5 5 16. 40,93 21,83 13,05 2,11. 0 120 8 0 0 76 10 0 74 0 838. 696,71 319,43 218,64 5,44. 180 13 462 1 334 0 60 3 041 358 94 408 0 13 688. 34,66 28,13 16,03 1,00. 80 1 287 121 0 60 107 10 124 150 0 603. 12 9 1 0. 251,10 9,00. 16,95. 0,61. 1 15 1 0 1 2 1 3 1 0 9. 2 423 86 181 0. 0. 10. 9. 8. 7. Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. 119 291 35 198 22 428 1 182. 6. 5 935 3 100 1 644 217. 203 69 79 44. 5. 4. Gminy miejsko-wiejskie. 513. 2. 89 35 24 4. 8. 1. Cechy. Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz. Wyszczególnienie. Tabela 6. WartoÊci przyj´tych cech dla okreÊlenia poziomu rozwoju turystyki w gminach powiatu nowosàdeckiego. 140. Barbara Ostrowska.

(15) 3,38 1,00 0,52 –0,36. –0,49 0,13 –0,49 –0,53 –0,49 –0,44 –0,49 –0,40 –0,49 –0,53 –0,14. Krynica Zdrój Muszyna Piwniczna Zdrój Stary Sàcz. Che∏miec Gródek nad Dunajcem Grybów Kamionka Wielka Korzenna ¸abowa ¸àcko ¸ososina Dolna Nawojowa Podegrodzie Rytro. –0,50 0,26 –0,47 –0,55 –0,51 –0,48 –0,54 –0,47 –0,45 –0,55 –0,17. 3,19 1,40 0,49 –0,41. 2,42. 0,01. –0,23. 2,50. 5. tij. 2,53 –0,37 –0,25 –0,48. 2,34 0,34 0,45 –0,03. –0,46 –0,02 –0,43 –0,47 –0,47 –0,37 –0,46 –0,47 –0,46 –0,47 –0,01. –0,48 –0,33 –0,47 –0,48 –0,48 –0,38 –0,46 –0,48 –0,39 –0,48 0,56. –0,39 –0,36 –0,45 –0,51 –0,61 –0,58 –0,43 –0,58 –0,61 –0,61 –0,45. Gminy wiejskie. 3,52 0,71 0,28 –0,43. Gminy miejsko–wiejskie. 4. 3. 2. èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych z tabeli 6.. –0,18. 1. Miasto na prawach powiatu: Nowy Sàcz. Wyszczególnienie. Tabela 7. Zestandaryzowane wartoÊci przyj´tych cech oraz wskaêniki Wi. –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38 –0,38. 2,94 2,11 –0,10 –0,38. –0,38. 6. –0,64 0,65 –0,50 –0,67 –0,63 –0,48 –0,67 –0,56 –0,49 –0,67 0,80. 2,44 1,86 0,77 –0,58. –0,62. 7. –0,59 0,19 –0,49 –0,59 –0,59 –0,29 –0,58 –0,59 –0,57 –0,59 1,30. 2,94 1,03 0,51 –0,57. –0,51. 8. –0,62 0,62 –0,68 –0,68 –0,63 –0,60 –0,67 –0,55 –0,42 –0,68 0,60. 2,96 1,26 0,48 –0,49. 0,12. 9. –0,61 0,10 –0,25 –0,61 –0,61 –0,49 –0,60 –0,61 –0,58 –0,61 0,90. 3,22 0,54 0,22 –0,56. 0,56. 10. –5,16 0,85 –4,60 –5,48 –5,41 –4,51 –5,29 –5,09 –4,83 –5,59 3,02. 29,46 9,88 3,35 –4,29. 3,69. Suma tij. –0,52 0,09 –0,46 –0,55 –0,54 –0,45 –0,53 –0,51 –0,48 –0,56 0,30. 2,95 0,99 0,34 –0,43. 0,37. Wi. Zró˝nicowanie gmin powiatu nowosàdeckiego... 141.

(16) 142. Barbara Ostrowska. WartoÊci cech przyj´tych dla okreÊlenia poziomu rozwoju turystyki w gminach powiatu nowosàdeckiego oraz wartoÊci cech zestandaryzowane tij i wskaêniki syntetyczne Wi zawarto w tabeli 7. Najwy˝szy wskaênik (2,95), wyraênie odbiegajàcy od zanotowanych wartoÊci Wi dla pozosta∏ych gmin, ma Krynica Zdrój, co wskazuje na relatywnie wysoki poziom rozwoju turystyki. Krynica Zdrój jest znanym i cenionym oÊrodkiem uzdrowiskowym z dobrze rozwini´tà bazà noclegowà. Dodatnie wskaêniki syntetyczne odnotowano dla Muszyny (0,99), Nowego Sàcza (0,37), Piwnicznej Zdroju (0,34), Rytra (0,30) oraz Gródka nad Dunajcem (0,09). Dla pozosta∏ych dziesićiu gmin wartoÊci syntetycznego wskaênika Wi sà ujemne. WartoÊci wskaênika Wi w tej grupie wahajà si´ niewiele i zawierajà si´ w przedziale od –0,43 do –0,56. W grupie tej znalaz∏y si´ gminy, takie jak: Stary Sàcz, ¸abowa, Grybów, Nawojowa, ¸ososia Dolna, Che∏miec, ¸àcko, Korzenna, Kamionka Wielka i Podegrodzie. Ocen´ poziomu rozwoju turystyki w gminach powiatu nowosàdeckiego na podstawie wskaênika Wi przedstawia rys. 5. W wi´kszoÊci tych gmin wyst´pujà dogodne warunki przyrodnicze dla rozwoju turystyki, natomiast barierà jest bardzo skàpa baza noclegowa lub wrćz jej brak.. Differentiation of Gminas in the Nowy Sàcz Powiat with Respect to the Development of Tourism In its present form, the Nowy Sàcz powiat was created on 1 January 1999. It is located in the southern part of the Ma∏opolskie Voivodship and constitutes the largest (area-wise) powiat in the voivodship. It covers an area of 1550.24 km2 and comprises 16 gminas – one urban (Grybów), four urban-rural (cities and gminas: Krynica, Muszyna, Piwniczna and Stary Sàcz), and eleven rural gminas (Che∏miec, Gródek nad Dunajcem, Grybów, Kamionka Wielka, Korzenna, ¸abowa, ¸àcko, ¸ososina Dolna, Nawojowa, Podegrodzie and Rytro). The City of Nowy Sàcz constitutes a separate entity: a powiat-status city. The purpose of the article is to differentiate the gminas of the Nowy Sàcz powiat according to tourism development. The focus of the analysis are the natural environment of the Nowy Sàcz powiat, its accommodation base, and indicators illustrating the tourist function of the gminas. The article uses the Perkal method, which enables a composite assessment of the issue in question..

(17)