Praca doktorska z historii techniki górniczej

618

D ziałalność n a u k o w a p ro f. E. W arch ało w sk ieg o w y ra ż a się p o k aź n ą liczbą p ow ażnych, zaw sze p io n ie rsk o now oczesnych, m o n o g raficzn y ch p ra c nauk o w y ch . D o n a jc e n n ie jsz y c h w śród n ic h zaliczyć m o ż n a m . in. Z a ry s fo to g ra m e trii z 1912 r.,

N iw ela cja p r e c y z y jn a z 1919 r., R a c h u n e k w y ró w n a n ia w e d łu g m e to d y n a jm n ie j­ szy c h k w a d ra tó w z 1923 r., W y ró w n a n ie tria n g u la c ji ja k o o b serw a cji p o śred n ich

z 1931 r., N iw ela cja g eo m e try c zn a z 1936 r., Einige V ersu c h e ü b e r P rä zisio n sn i­

v e lle m e n t z 1934 r., Z a sto so w a n ie k r a k o w ia n ó w w r a c h u n k u w y ró w n a w c zy m

z »1939 r., T ria n g u la c ja n ow ego ty p u z 1948 r., G eodezja w y ższa z 1952 r. i w iele innych.

R ów nież w ielk ie zasługi p o sia d a p ro f. W arch ało w sk i ja k o w ychow aw ca m ło­ d e j k a d ry n au k o w e j. Z je g o szkoły n a u k o w e j r e k r u tu je się k ilk u n a s tu d o k to ra n ­ tów , spośród k tó ry c h w ielu z a jm u je dziś po w ażn e sta n o w isk a w w yższym szkol­ n ic tw ie geodezyjnym i In s ty tu c ja c h słu ż b y geodezyjnej.

B ardzo czynny b y ł p ro f. W a rch ało w sk i w d ziedzinie o rg a n iz a c ji n a u k i i n a u ­ czania, p ia s tu ją c w iele o d p o w ied zialn y ch fu n k c ji, a m . in . był d łu g o le tn im re k to ­ re m P o lite c h n ik i W arszaw sk iej w szczególnie tru d n y m o k resie je j p o w o jen n e j odb u d o w y . P o n a d to od 1926 r. b y ł o n s e k re ta rz e m P o lsk ie g o K o m ite tu M iędzyna­ rodow ej U n ii G eodezyjno-G eofizycznej, w 1945 r. zaś z o s ta je je g o prezesem . Od ro k u 1930 b y ł członkiem A k ad e m ii N au k T echnicznych. P rz e z w iele la t był se k re ­ ta rz e m P o lsk ieg o T o w arzy stw a F o to g ra m e try c zn e g o , p e łn ił ró w n ież fu n k c je p r e ­ zesa P o lsk ieg o T o w a rz y stw a A stro n o m iczn eg o i p rez esa P o lsk ieg o T o w arzy stw a G eofizycznego. B ra ł b ard z o czynny u d ział w p rzy g o to w a n iac h I K o n g re su N au k i P o lsk ie j ja k o przew o d n iczący P o d k o m isji G eodezji, a n a s tę p n ie o rg a n iz u je K om i­ te t G eodezji PA N , o b e jm u ją c jego p rzew odnictw o.

D zieło p ro f. E. W arch ało w sk ieg o zyskało m u tr w a łą pozycję w d o ro b k u te ch ­ n ik i i n a u k i p olskiej.

S ta n is ła w W alczak

P R A C A D O K T O R S K A Z H IS T O R II T E C H N IK I G Ó R N IC ZEJ

W d n iu 24 m a ja b r. R a d a W ydziału M aszyn G órniczych i H u tn ic zy c h A k ad e m ii G ó rniczo-H utniczej w K ra k o w ie n a p o d sta w ie p rac y R o zw ó j k o n s tr u k c ji u rzą d ze ń

w ycią g o w yc h ja k o c z y n n ik w z ro stu w y d o b yc ia w ęgla k a m ie n n eg o do p o ło w y X I X w ie k u na te re n ie G órnego i D olnego Ś lą sk a n a d a ła sto p ień d o k to ra n a u k te ch n ic z­

nych m g ro w i inż. A dam ow i K lichow i. P ro m o to re m p r a c y b y ł doc. T. K ubiczek, r e ­ ce n ze n ta m i zaś: prof. B. K ru p iń sk i, doc. J. H urycz, doc. M. R a d w an i doc. Z. K a ­ w ecki. Do sk ła d u R ady zaproszony b y ł prof. J. P azd u r.

P ra c a z y sk a ła w y so k ą o c e n ę w szy stk ich recen zen tó w . Choć je j te m a t w y d a ł s ię zb y t zaw ężony aby w y sn u w ać sz e rsz e w n ioski, sposób je j u ję c ia pozw olił n ie k tó ry m recen ze n to m i d y sk u ta n to m p o d k re ślić w a rto ść p ra c y d la w spółczesne­ go k o n s tru k to ra .

A u to r z a ją ł się o k re se m m ało dotychczas o p rac o w a n y m od stro n y te ch n ic z­ n e j — p o cz ątk am i g ó rn ic tw a w ęglow ego n a ziem iach p o lsk ch do połow y X IX w .

O kres te n rozpoczyna się w y b itn y m w zro stem p ro d u k c ji parzy jednoczesnym p o g łę­ b ie n iu n ie k tó ry c h pom ysłów te chnicznych, a o d rzu c en iu in n y ch , z a m y k a ją zaś — rodzące się p ró b y n o w a to rsk ie . A w ięc p e rio d y z a c ja z o stała w y b ra n a tra fn ie . We­ w n ą trz o k re s u z a ry so w u ją się z ko lei podo k resy , z k tó ry c h w k a ż d y m p rze w a ż a ła ja k a ś k o le jn a fo rm a ro zw ojow a. D la uchw yceinia ich i u sz ereg o w an ia w p ew n e j kolejności u w a ru n k o w a n e j p o stę p em te ch n ic zn y m w y p a d ło au to ro w i p rz e jrz e ć o g ro m n y m a te ria ł. U strz e g ł się p rz y ty m p rze d zarzu ce n ie m cz y te ln ik a fa k ta m i d ru g o rz ęd n y m i, o d ch y lają cy m i się od fo rm typ o w y ch , k tó r e z a to zostały p o d d an e ścisłej an alizie k in e m a ty c z n e j. D r K lich p rz e p ro w a d z ił też p e łn ą sy ste m a ty k ę u r z ą ­

K r o n ik a

₆₁₉

dzeń tr a n s p o r tu pionow ego n a p o d sta w ie cech p rz y ję ty c h za głów ne. W s p e c ja ln y m ro zd z iale u s ta lił o n p a r a m e tr y d la ty c h cech.

W o s ta tn ie j części p ra c y M o żliw o ści w y d o b y w c ze o m a w ia n y c h u rzą d ze ń w y ­

ciągow ych n a p o d sta w ie p rze p ro w ad z o n y ch b a d a ń a rc h iw a ln y c h i m a te ria łó w ze­

b ra n y c h z lite r a tu r y , po u s ta le n iu w ielkości liczbow ych w szy stk ich p o trz e b n y c h p a ra m e tró w a u to r p rz y s tą p ił d o w łaściw e j an a liz y i obliczył zdolności w y d o b y w ­ cze k ażd eg o ro d z a ju w yciągu, w y p ro w a d z a ją c w zo ry a n a lity c z n e i w y k re ś la ją c n o m o g ram y d la k o ło w ro tu ręcznego, k ie ra tu k o n n eg o , m a szy n y p a ro w e j i n a w e t w y cią g u w odnego. K ońcow y w y k re s o k re śla d o b o w ą zdolność p rz e p u sto w ą w z a ­ leżności od głębokości, p ręd k o ści jazd, p o jem n o ści n ac zy n ia itp .

M. R.

D W IE R O C ZN ICE H U TN IC T W A P O L S K IE G O

W ra m a c h D n ia H u tn ik a obchodzonego w A k a d e m ii G órniczo -H u tn iczej doc. M. R a d w a n w ygłosił w d n iu 3 m a ja b r. n a X S esji N a u k o w e j Z ja z d u W ych o w an ­ k ó w A G H d w a r e f e r a ty pośw ięcone dw om ro czn ico m : 350-leciu O ffic in y fe rra ria W ale n teg o R oździeńskiego i 350-leciu p ie rw sz eg o w ie lk ie g o p ie ca w P olsce. T en d ru g i r e f e r a t o p ra c o w a n y b y ł w sp ó ln ie z m g re m S. M iczulskim .

O bu rocznicom pośw ięcony b y ł te ż a r ty k u ł doc. M. R a d w a n a D w ie rocznice, k tó r y u k a z a ł się w jed n o d n ió w ce „D zień H u tn ik a ”, w y d a n e j ja k o d o d a te k d o t y ­ g o d n ik a stu d e n c k ie g o „P o lite c h n ik ” .

W Y STAW A PO ŚW IĘC O N A W Y D ZIA ŁO W I FIZ Y C Z N O -M A T E M A T Y C Z N E M U SZK O ŁY G ŁÓ W N EJ

U roczystość p o św ię co n a stu le c iu Szkoły G łó w n ej w z a k re sie je j W y działu F izyczno-M atem atycznego, k tó r a o d b y ła się 27 k w ie tn ia b r . w A u d y to riu m B o ta ­ n iczn y m U n iw e rsy te tu W arszaw skiego, d a ła p o w ód d o u rz ą d z e n ia w y sta w y e k s p o n o ­ w a n e j w k o ń c u k w ie tn ia i w m a ju w h a llu P a ła c u K azim ierzow skiego.

W y staw a -poświęcona d ziałalności W y działu F izy c zn o -M atem a ty az n eg o w la ta c h 1862— 1869 m ia ła n a celu n ie ty le sy n te ty c zn e zo b ra zo w an ie ta m te g o o k re s u czy te ż p rze g lą d ów czesnej p r o b le m a ty k i n au k o w e j W ydziału, ile ra c z e j b y ła ek sp o ­ z y c ją o ry g in a ln y c h p a m ią te k i d o k u m e n tó w z czasó w is tn ie n ia W ydziału, u ję tą an a lity c z n ie a za raze m p o p u la rn ie .

W y staw a z a w ie ra ła w ięc: ta b lic e b io g rafic zn e p o św ię co n e n a jb a rd z ie j in te r e ­ su ją c y m in d y w id u a ln o śc io m W ydziału, g a b lo ty p ro b le m o w e (np. u d z ia ł w p o w s ta ­ n iu 1863 r., O b se rw a to riu m A stronom iczne, O gród B o taniczny, G a b in e t Zoologicz­ ny, b a d a n ia k ra jo w e , d ziała ln o ść w y d aw n ic za i p o p u la ry z a to rsk a ), m a p ę św ia ta o b ra z u ją c ą zasięg d ziała ln o śc i i k o n ta k tó w n au k o w y c h G ab in e tu Zoologicznego, g ab lo ty z p rz y k ła d o w y m i n a b y tk a m i tego g a b in e tu w o m a w ian y m o k re sie itd.

S ta ra n o się w y sta w ić ek sp o n aty c h a ra k te ry sty c z n e , nieszablonow e, a n a w e t o p o sm a k u an eg d o ty czn y m , o g ran ic za jąc o b ja śn ie n ia do n ie zb ę d n e g o m in im u m in fo rm ac y jn eg o , n ie d a ją c an i k o m e n ta rz y , a n i' o d a u to rsk ie g o u s ta le n ia — w z a ­ s tę p s tw ie w id z a —■ h ie ra rc h ii w ażności u k az y w an y c h sp ra w .

D la p rz y k ła d u : w sz e re g u ta b lic bio g raficzn y ch p ie rw sz a p o św ięco n a b y ła K o n sta n te m u G órskiem u, a głó w n ie pod o b ień sw u je g o do- N ap o le o n a I II , d ru g a zaś dop iero — B e n ed y k to w i D ybow skiem u; L eo n a C ienkow skiego re p re z e n to w a ł a u to g ra f jego lis tu d o „Z orża” , Je rz e g o A lek san d ro w icza, z p ró b ą o u sp ra w ie d li­ w ien ie rez y g n a c ji z k a te d r y w Szkole G łó w n ej; A lek sa n ro w ic z a zaś — w y c in e k