Recenzje
577
Geschichte der Medizin. H erausgeber D ietrich Tutzke. Berlin 1980. VEB V er
lag Volk und Besundheit. 8° 247 ss. + ilustr.
Książka ta jest podręcznikiem dla studentów m edycyny i stom atologii, lekarzy i pracowników służby zdrowia. Jest to już drugi podręcznik historii m ed ycyn y — w ydany w ostatnich latach w N iem ieckiej Republice D em okratycznej. Pierw szym była publikacja Aleksandra M ettego i Ireny Winter pt. Geschichte der Medizin.
Einführung in ihre Grundzüge (Berlin 1968); dodajmy, iż jest ona już w yczerpana.
W spółautorami niniejszego podręcznika są Georg Harig, D ietrich Tutzke i Ire na W inter — pracownicy naukow i w Institut für G eschichte der Medizin des B e reites M edizin (Charite) der H um bold-U niversität zu Berlin. 75% książki m ów i o rozwoju m edycyny powszechnej od czasów grecko-rzym skich do współczesnych. Pozostała część dotyczy organizacji ochrony zdrowia. W publikacji znajdujem y roz działy zarówno traktujące o studiach m edycznych w różnych okresach historycz nych jak i o powstaniu pierwszych dyscyplin m edycznych: anatom ii, epidem iologii, fizjologii, chirurgii, biologii, patologii, bakteriologii, m edycyny społecznej. Jednakże książka jest bardzo zwięzła — wiadom ości podaje w dużym skrócie i w yselek cjono waniu; napisana przystępnie, można powiedzieć: popularnie. Toteż w ięk szym jej w alorem niż treść są zamieszczone w niej ilustracje. Ilustracji tych jest 61, poka zują m.in. narzędzia i aparaty m edyczne oraz dawne zabiegi. Wydano je — jak i całą książkę — na kredow ym papierze. Należy podkreślić z uznaniem, że nie są one stereotypowe; są przy tym tak wyraźne, iż można z nich robić reprodukcje. Książka zamyka w ykaz literatury (ale polskich prac w nim n ie spotykamy) oraz in deks nazw isk i indeks rzeczowy.
Książka dobrze się prezentuje. Nie tylko bowiem papier ma dobry, ale i este tyczną płócienną okładkę.
Teresa O strow ska
(Warszawa)
Festschrift für Erna L e sk y zu m 70. Gebu rtstag. H erausgegeben von Kurt Gan-
ziger, Manfred Skopec, Helm ut W yklicky. Institut für G echichte der Medizin. V er lag Brüder Hollinek. Wien 1981 8° 212 ss.
W ydawnictwo to ukazało się z okazji jubileuszu 70-lecia Erny Lesky, zasłużo nego w iedeńskiego historyka m edycyny. Erna Lesky, z domu K lingenstein urodziła się dnia 22 maja 1911 r. w Hartbergu (Steiermark). Dyplom lekarski uzyskała w 1936 r. w W iedniu. W 1939 r. poślubiła Albina Leskiego. N astępnie w Innsbrucku odbyła studia filologiczne. W 1949 r. osiadła w Wiedniu. Tam uzyskała w 1956 r. stopień doktora filozofii, a w 1957 r. habilitow ała się z historii m edycyny. Dnia 1 października 1960 r. objęła kierownictw o w iedeńskiego Instytutu H istorii M edycy ny. N ajw ażniejsze jej prace — to: Arbeitsm edizin im 18. Jahrhundert. W e rk sa rzt
und A r b eite r im Quecksilb ergw erk Idria (W ien 1956); österreich isches Gesu ndh eit swesen im Zeitalter des aufgeklärten Absolutismus (Wien 1959) i Die Wiener m e dizinische Schule im 19. Jahrhundert (Graz-Köln 1965, 1978). W 1965 r. została
członkiem D eutsche Akadem ie der Naturforscher Leopoldina, a w 1978 r. otrzym a ła doktorat honoris causa na W ydziale Lekarskim w Zurychu. Na em eryturę przesz ła w 1979 r.; przeniosła się w ów czas do Innsbrucku.
W ydawnictw o zawiera fotografię Erny Lesky, jej krótki życiorys napisany przez w ydawców, a następnie 18 artykułów — pisanych przez autorów z Austrii, Czecho słowacji, Francji, N iem ieckiej Republiki Federalnej, Stanów Zjednoczonych, S zw aj carii, Węgier i Włoch w językach: angielskim , niem ieckim i francuskim . Zam iesz
578
R ecenzjeczono rów nież spis prac naukow ych jubilatki i indeks obejm ujący jednocześnie osoby i m iejscowości.
A rtykuły napisali m.in.: Erwin M. Ackernecht — o działalności w zakresie psy chologii W ilhelm a Reicha (1897—1957); Luigi Belloni — o odkryciu żelaza w orga- niźmie; Heinrich Buess — o w iedeńskim lekarzu Ludwigu Telekym (1872—1957) i jego książce dotyczącej h igieny przem ysłowej; K arl-W erner Schweppe i Christian Probst — o poszukiwaniu leku przeciwnow otw orowego przez Antona Storcka (1731— —1803) w starszej szkole wiedeńskiej; Hans H. Simmer o w ew nętrznym w ydziela niu jajników jako przyczynie m iesiączki — hipoteza Edourda Pflügera i doświad czenia Josefa Halbana; Lloyd G. Stevenson o Józefie Dietlu, W illiam ie Oslerze i definicji nihilizm u terapeutycznego; Jean Théodoridès o spojrzeniach A. Portala (1742—1842) nad w ścieklizną; Edouard Wondrak — o początkach kształcenia w za kresie chirurgii położnictw a na Morawach.
W iększość artykułów posiada przypisy lub bibliografię.
Książka jest w form acie dużej ósem ki, drukowana m ałą czcionką na białym papierze. Jest przeznaczona dla historyków nauki i historyków m edycyny.
Teresa O strow ska
(Warszawa)
X X V I Mieżdunaroden Kongres po Istorija na Medicinata. 20—25 VIII 1978 P lov div. A ctes du Congres. Sstaw itiel na tom ow ietie — W asil Topuzow. Vol. I: Sofia 1980 4° 115 ss. ilustr.; vol. II: Sofia 1981 4° 220 ss. ilustr.; vol. I ll: Sofia 1981 4° 244 ss. ilustr.
W dniach 20—25 sierpnia 1978 r. odbył się w P lovd iv (Bułgaria) X X V I M ię dzynarodowy Kongres H istorii Medycyny. M ateriały z tego Kongresu ukazały się w trzech tom ach w latach 1980—1981. W tomie pierwszym opublikowano 37 refera tów; w tom ie drugim — 94; w tom ie trzecim — 125. R eferaty zajmują od 0,5 do 9 stron druku dw ukolum nowego małą czcionką. N iektóre z nich zaw ierają tylko sam tekst bez dokum entacji, inne posiadają ilustracje, przypisy bądź bibliografię. R efe raty są ogłoszone w językach: angielskim , bułgarskim, francuskim , niem ieckim lub rosyjskim .
Tem atyka tych referatów dotyczy m.in. historii poszczególnych dyscyplin m e dycznych w Bułgarii, m edycyny w ojskow ej, m edycyny starożytnej, m edycyny na rodowej różnych krajów, ziołolecznictw a, m edycyny popularnej, m edycyny irracjo nalnej, nauczania m edycyny, kontaktów m iędzynarodowych w zakresie m edycyny, w ażniejszych odkryć w m edycynie, narzędzi lekarskich, biografistyki, w kładu w y bitnych lekarzy do nauki, zagadnień m etodologicznych i historiograficznych historii medycyny.
O tych ostatnich problem ach pisali m.in. (w kolejności druku): Wiera Paw łow a
(Z historii rozw oju p o d s ta w o w y c h teorii i m e to d w historii m e dyc yn y; Niektóre ogólnoteoretyczne i metodologiczne a sp e k ty historiografii nauki, techniki i m e d y c y n y w Bułgarii); A natolij G eorgiewskij (Opracowanie historiograficzne, jego m e to d y i miejsce w badaniach z historii m edycyny); Luigi Stroppiana (Współczesna m e to dologia n aukow a w dziedzinie historii m edyc yn y); Francesco L. D. Aulizio (Meto dologia w badaniach i nauczaniu historii m edycyn y); Leszek Barg i Stanisław Szpil-
czyński (Elementy metodologii i kierunki badaw cze w polskiej m e dyc zn e j historio
grafii do roku 1939); Maria A ntonietta Salem m e i Anna Maria Celani (Wartość lo giki w starożytn ej i współczesn ej nauce); Rolf Lother (Historia m e d y c y n y i teoria medycyny); M. Putscher (Historia m e d y c y n y p o m ię d zy n o r m a ty w n y m a
