Jasiński, Janusz
"Prasa polska w latach 1864-1918"
[cz. 2], Warszawa 1976 : [recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 581
Recenzje i om ówienia 581
Prasa polska vj latach 1864—1918, W arszawa 197G, P a ń stw o w e W ydaw nictw o N aukow e,
ss. 360.
W kilka zaledw ie m iesięcy po w yd aniu pierw szej części ukazała się część druga, obejm ująca dzieje prasy polskiej w latach 1864— 1918. Redaktor Jerzy Ł ojek przyznaje, iż nie udało m u się uzgodnić z autoram i jednolitej „koncepcji naukow ej i pisarsk iej”, stąd w poszczególnych opracow aniach istn ieją pow ażne różnice w podejściu do w ielu zagadnień zw iązanych z dziejam i prasy. Jak już w skazyw ałem uprzednio odnośnie c'o części pierw szej ‘, także tutaj zwraca u w agę niekon sek w entn e ujęcie gazet obcych w P olsce. N a przykład Zenon K m iecik w yodrębnia dwa podrozdziały om aw iające prasę rosyjską i żyd ow ską w zaborze rosyjskim , podobnie postępuje Jerzy M yśliński, pisząc o prasie galicyjskiej. N atom iast ani W itold Jakóbczyk w rozdziale Prasa w W ielk o- polsce (1859— 1918), ani Tadeusz C ieślak, Prasa w zab orze pruskim, (Śląsk, P o morze, W armia, M azury) w latach 1871— 1918 nie uw zględniają prasy niem iec kiej, która w szak m iała olbrzym i w p ły w na kształtow anie stosunków p oli tyczn ych i kulturalnych w tych dzielnicach. N iekonsekw entnie została rów nież om ówiona tak ważna spraw a, jak nakłady pism .
Lata 1871— 1918 charakteryzują się n ieb yw ałym w zrostem gazet. W edług Indeks u om ówiono, lub przynajm niej wspom niano, 1250 ty tu łó w czasopism ukazujących się w Polsce i na em igracji. Gdy podzielim y to przez 291 stron druku, które przeznaczono dla prasy polskiej tego okresu, okaże się, że prze ciętn ie jednem u ty tu ło w i pośw ięcono zaledw ie 9,5 wiersza. W tej sytu acji trudno traktow ać Prasę po lską w latach 1864— 1918 jako podręcznik do jej historii, natom iast dzięki sw oim indeksom książka ta bliższa jest raczej ency klopedii prasy, ew en tualn ie bibliografii adnotowanej.
Z konieczności Tadeusz C ieślak pośw ięcił prasie W arm ii i Mazur jedynie dw ie i pół strony druku. B rakuje tu podania nakładu pism ( z w yjątk iem szczycieńskiego „M azura”). W tym zw ięzłym i treściw ym artykule zakradło się jednak kilka pom yłek. W m om encie w ybuchu I w ojn y św iatow ej mąż Joanny Pieniężnej już nie żył, a na front zostali p ow ołan i S ew eryn P ieniężn y, syn Joanny, i W ładysław Pieniężny, jej szw agier. Pieniężnej w czasie w ojn y pom agał przy redagow aniu „G azety O lsztyńskiej” Stan isław N ow akow ski. P ierw szy num er „Gazety O lsztyńskiej” ukazał się 16, a nie 1 kw ietnia 1886. N ie m ogę się zgodzić ze zdaniem , iż W ojciech K ętrzyński „współpracow ał z Gierszem przy redagow aniu «Gazety L eck iej»”. W prawdzie m ożna m ów ić o pew n ych w p ływ ach K ętrzyńskiego na Giersza, ale do w spółpracy przy re dagow aniu pism a droga była jeszcze daleka. Sprostujm y także kilka błędów z In deksu t y t u ł ó w czasopism. Istniały dwa pism a pod nazw ą „Pruski Przyja ciel Ludu”. Jedno ukazyw ało się w latach 1863— 1874, drugie w latach 1900— 1922. N atom iast z In deksu w ynika, że była to jedna gazeta, która w ychodziła niem al cały czas (zaledw ie z m ałą przerwą w latach 1874— 1877). „W armiak” uk azyw ał się do roku 1905, a nie 1904, w reszcie „Gazeta L ecka” w ychodziła do roku 1892, ale z przerwą w latach 1890— 1891.
Janusz Jasiński
