Determinanty podaży i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane

Pełen tekst

(1)DETERMINANTY PODA Y I POPYTU TOWARÓW PODRABIANYCH KONSUMENT A TOWARY PODRABIANE. KLAUDIA PLAYK. Streszczenie Celem niniejszego artykułu jest wyjaĞnienie, czym jest podrabianie towarów oraz przedstawienie głównych determinant wpływających na poziom podaĪy i popytu towarów podrabianych. W artykule przedstawiono równieĪ wyniki badania przeprowadzonego wĞród nabywców dóbr podrabianych na temat ich motywacji do zakupu tego typu dóbr. Słowa kluczowe: towary podrabiane, fałszowanie, determinanty poday i popytu, konsument a towary podrabiane 1. Wprowadzenie Obecnie jedn z najwikszych wartoci dla producentów dóbr jest marka. Marka słuy promocji produktów, jest te jednym z najlepszych sposobów pozyskiwania zaufania i lojalnoci klientów. Produkty oznaczone jako markowe notuj przewanie wyszy poziom sprzeday ni ich niemarkowe odpowiedniki. Najsilniejsze marki wiata wyceniane s na dziesitki milionów dolarów, a ich warto jest niejednokrotnie wysza ni wszystkich innych aktywów nalecych do przedsibiorstwa. Stworzenie silnej i rozpoznawalnej marki to proces czasochłonny i kosztowny. Koniecznoci s wielokrotnie powtarzane badania rynkowe, prace projektowe i marketingowe. Pozycj silnej marki na rynku tworzy nieustanne dbanie o wysok jako produktów, czy te poprzez wdraanie innowacji majcych na celu jeszcze lepsze dopasowanie produktu do potrzeb klientów. Dlatego nie powinno dziwi , e na rynku bardzo czsto dochodzi do nieuczciwych praktyk polegajcych na wykorzystywaniu znanych i silnych marek przez podmioty nie bdce ich włacicielami. Działania te polegaj po prostu na oznaczaniu towarów niemarkowych znanymi markami, w celu wykorzystania renomy i popularnoci okrelonej marki do sprzeday własnych wyrobów. Proceder ten jest nie tylko nielegalny (znaki towarowe s prawnie zastrzeone przez włacicieli), ale równie nieetyczny. Naley równie mie na uwadze, e towary podrabiane zazwyczaj nie spełniaj wymaga jakociowych, które musz spełni towary oryginalne. W niektórych przypadkach mog by nawet szkodliwe dla zdrowia, a nawet ycia konsumentów. Na handlu podrabianymi towarami trac równie budety pastw. Organizacje czy osoby sprzedajce podrabiane towary nie odprowadzaj podatków, do odprowadzania których zobowizani s producenci markowych towarów. Trzeba równie zwróci uwag na fakt, e nieuprawnione wykorzystywanie znaków firmowych szkodzi włacicielom podrabianych marek. Negatywne konsekwencje to głównie mniejsza sprzeda, mniejsze zyski, czy ograniczanie zatrudnienia. Jednak najwiksz bolczk dla właci-.

(2) 284. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. cieli podrabianych marek wynikajc z podrabiania ich towarów jest negatywny wpływ tego procederu na same marki. Jak ju wspominano, podmioty wprowadzajce na rynek towary podrabiane nie przywizuj duej wagi do jakoci, przez co konsumenci, którzy myl, e maj do czynienia z produktem oryginalnym, trac zaufanie do danej marki. W wyniku procederu fałszowania marek poszkodowane s nie tylko firmy bdce ich prawnymi włacicielami, ale take konsumenci, którzy czsto kupuj podróbki w przekonaniu, i nabywaj towary oryginalne. Oczywicie, podkreli naley, e cz konsumentów nabywa podrabiane produkty z pełn tego wiadomoci. Problem podrabiania marek jest znany na wiecie od wielu lat. W Polsce, ze wzgldu na krótk tradycj gospodarki rynkowej, jest on stosunkowo nowy, jednak skala zjawiska powiksza si. Celem niniejszego artykułu jest wyjanienie czym jest podrabianie towarów oraz przedstawienie głównych determinant wpływajcych na poziom poday i popytu na tym rynku. W artykule przedstawione zostan równie wyniki badania przeprowadzone wród nabywców towarów podrabianych na temat ich motywacji do zakupu tego typu dóbr. 2. Podrabianie towarów – istota pojcia Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w raporcie „The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary” terminem podrabianie nazywa opisywanie nielegalnych działa zwizanych z naruszaniem prawa własnoci intelektualnej1. ORGALIME (Organisme de Liaison des Industries Métalliques Européennes), stowarzyszenie zrzeszajce europejski przemysł inynieryjny (m.in.: maszynowy, metalowy, elektryczny, elektroniczny), w raporcie „Combating counterfeiting” (opublikowanym przy wsparciu Komisji Europejskiej) definiuje proceder podrabiania jako nielegaln reprodukcj/imitacj produktów. Taka reprodukcja czy imitacja jest nielegalna kiedy dochodzi do złamania prawa własnoci intelektualnej, na które składaj si: • zastrzeony znak towarowy, • niezarejestrowane prawa własnoci szaty graficznej (np. elementu wizualizacji, charakterystyczny sposób opakowania), • patent, • wzór uytkowy, • prawa autorskie2. Union des Fabricants (organizacja zrzeszajca przemysłowców) formułuje podrabianie jako „całkowite lub czciowe powielanie lub wykorzystanie znaku towarowego, wzoru, patentu lub praw autorskich bez zgody jego posiadacza, naruszajc tym samym uznane prawa własnoci intelektualnej”3. Z powyszych definicji wyłania si ogólna charakterystyka okrelajca towary podrabiane: 1. The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary, OECD, http://www.oecd.org/ dataoecd/13/12/38707619.pdf, [23.10.2010]. 2 Combating counterfeiting, ORGALIME, http://www.orgalime.org/publications/guides/counterfeiting_guide_en.pdf, [23.10.2010]. 3 Counterfeiting & organised crime – Report 2nd edition, Union des Fabricants, http://counterfeiting.unicri.it/docs/Union%20des%20Fabricants.Counterfeiting%20and%20Organised%20Crime%20Repo rt.2nd%20edition2004.pdf, [23.10.2010]..

(3) 285. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. • • •. towary podrabiane s celowo produkowane tak, by wygldały identycznie jak towary oryginalne, posiadaj podrobione znaki towarowe, przez co staj si trudne do odrónienia od produktów, które naladuj, podróbkami s te towary, które same w sobie lub których opakowania produkowane s bez zgody właciciela znaku towarowego.. 3. Czynniki determinujce poda i popyt na rynku towarów podrabianych Jak w kadej działalnoci biznesowej, równie strony zaangaowane w proceder podrabiania, robi to w celu osignicia zysku. Tym samym, staj przed takimi samymi wyzwaniami rynku, jak inne podmioty reprezentowane przez uczciwych przedsibiorców. W zwizku z tym, obawy zwizane z kosztami produkcji, kanałami dystrybucji i zachowaniami konsumentów s tak samo realne dla firm wytwarzajcych podróbki, jak i dla produkujcych towary oryginalne. Fałszerze mog korzysta z duej przewagi konkurencyjnej nad posiadaczami praw autorskich, poniewa nie ponosz oni kosztów zwizanych z badaniami i rozwojem. Korzyci s szczególnie wysokie w przypadku produktów o duej zawartoci IP (Intellectual Property4) i niskich kosztach produkcji (np. leki). Podmioty planujc produkcj podrabianych towarów musz dokona wyboru co do rodzaju podrabianego towaru (np. czy bardziej opłacalna bdzie produkcja podrabianych leków czy odziey) oraz rynku, na którym ma by rozpowszechniony towar. Decyzje co do wyboru towaru i rynku zwizane s z niej wymienionymi aspektami, do których nale: 1. Cechy rynku - zainteresowanie podrabianiem produktów zaley w duej mierze od wielkoci rynku(ów), które potencjalnie mog zosta wykorzystane. Istotny wpływ na to wywieraj: • rentowno jednostki - okrelona jest przez cen produktu w stosunku do poniesionych nakładów zwizanych z jej wyprodukowaniem. Im wyszy potencjał rentownoci jednostki podrabianej, tym wiksza jest zachta dla naruszajcych prawo, aby wej danym produktem na rynek. W przypadku naruszenia znaków towarowych i praw autorskich, najwysze zyski jednostkowe na ogół dotycz sprzeday produktów na rynku pierwotnym5, gdzie konsumenci s oszukiwani mylc, e kupili oryginalne towary. • wielko rynku – im wikszy jest rynek mogcy wchłon du ilo podrabianego towaru, tym wiksza zachta dla fałszerzy, aby dokonywa procederu fałszowania. • siła marki oryginalnej - im wiksza jest moc marki i powaanie wród konsumentów, tym wiksza zachta do naruszania jej znaku towarowego.. 4. szerzej na temat ochrony Intellectual Property w: Sell Susan K., The global IP upward ratchet, anti-counterfeiting and piracy enforcement efforts: the state of play, http://www.twnside.org.sg/title2/intellectual_property/development.research/SusanSellfinalversion.pdf, [22.10.2010]. 5 Rynek towarów podrabianych moĪna podzieliü na dwa rynki: rynek pierwotny, gdzie jedyną moĪliwoĞcią penetracji tego rynku przez fałszerzy jest oszukiwanie klientów tak, aby myĞleli, iĪ nabywają towary oryginalne oraz rynek wtórny, gdzie pod pewnymi warunkami konsumenci skłonni są nabyü towar wiedząc, Īe nie jest oryginalny (np. duĪo niĪsza cena od oryginału. [Za: The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary, OECD]..

(4) 286. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. 2. Wzgldy techniczne i logistyczne - aby wykorzysta potencjał rynków, produkcji i dystrybucji towarów podrabianych ich produkcja musi by opłacalna i technicznie wykonalna. Zwraca si tutaj uwag na: • inwestycje produkcyjne i wymagania technologiczne - podrabianie towarów, które wymagaj zaawansowanych i kosztownych urzdze do produkcji powoduje ograniczenie liczby podmiotów, które angauj si w tego typu działalno (np. samochody lub produkty o podobnej złoonoci s trudnym celem dla fałszerzy, nawet jeli mog wykorzysta do ich produkcji taniej siły roboczej), • logistyka - ma szczególne znaczenie w odniesieniu do towarów, które naruszaj prawo znaków towarowych i prawa autorskie. Złoona struktura zarzdzania logistycznego zwizana z wprowadzeniem i dostarczeniem na rynek nielegalnych towarów, powoduje niszy stopie prawdopodobiestwa naruszenia praw własnoci intelektualnej produktów oryginalnych, • marketing i sprzeda towarów - im łatwiejsze jest stworzenie kanałów, poprzez które produkty podrabiane mog by dystrybuowane i sprzedawane, tym wiksza jest zachta do podrabiania oryginałów. Wyzwania zwizane z dystrybucj róni si znacznie w zalenoci od produktów. Sprzeda podrobionych towarów bez zamiaru wprowadzania w błd konsumenta (co do zapewnie o ich oryginalnoci) moe odbywa si w prosty sposób i w duych ilociach przez ulicznych sprzedawców czy za porednictwem Internetu, • umiejtno ukrywania działalnoci - ma szczególne znaczenie dla naruszania prawa znaków towarowych i praw autorskich. Ze wzgldu na nielegalny charakter podrabianych towarów, ich produkcja, dystrybucja i sprzeda charakteryzuje si duym ryzykiem wykrycia, cigania i ukarania za tego typu działalno . Std, aby móc działa na rynku towarów podrabianych konieczne jest ukrywanie działalnoci, aby zmniejszy ryzyko, • umiejtno oszukiwania – jak ju wspomniano, w celu sprzeday produktów na rynku pierwotnym, fałszerze musz wprowadza w błd konsumentów, e produkty, które sprzedaj s oryginalne. W zwizku z tym dla fałszerzy uprawianie działalnoci na rynku pierwotnym jest duo trudniejsze. Powodzenie oszustwa zaley od trzech aspektów: 1) cechy produktu, 2) opakowanie, 3) sposób, w jaki produkt jest sprzedawany. Jeli produkt lub opakowanie produktu w sposób widoczny róni si od oryginału, konsumenci zauwa rónic i zorientuj si, e s oszukiwani. 3. Otoczenie instytucjonalne – mimo, e produkcja towarów podrabianych praktycznie ma miejsce we wszystkich gospodarkach na całym wiecie, jednak gospodarki te róni si midzy sob. Rónice w duej mierze wytłumaczy moe zbadanie szeregu instytucjonalnych czynników, w tym szeroki zakres ustale prawnych, kulturowych, politycznych i społecznych, które mog utrudni albo ułatwi handel towarami podrabianymi. Wyrónia si tutaj: • ramy regulacyjno-prawne – s kluczowymi czynnikami instytucjonalnymi mogcymi mie. znaczcy wpływ na zachowanie fałszerzy. System prawny zawiera szereg instrumentów ułatwiajcych walk z rynkiem towarów podrabianych, okrela co jest prawnie chronione i jakie kary gro za łamanie prawa własnoci intelektualnej. Mocne ramy prawne mog zniechci. do podrabiania, a zbyt liberalne zachci . • egzekwowanie i ryzyko wykrycia - przepisy prawne mog wpływa na poziom podrabiania, ale tylko do zakresu jakiego zostały wprowadzone w ycie. Jeeli rodki przeznaczone do egzekwowania prawa s niewystarczajce lub jeli prawa własnoci intelektualnej nie s w.

(5) 287. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. inny sposób egzekwowane przez władz publiczn, warto przepisów ustawowych i wykonawczych dla posiadaczy praw jest zmniejszona, • kary – odzwierciedlaj skutki wykrycia procederu podrabiania towarów. Skutki egzekwowania kar mog si róni w zalenoci od ustalonych ram prawnych. Istnieje istotna rónica pomidzy niewielk grzywn, która skutecznie moe by wchłonita w koszty prowadzenia działalnoci, a kar pozbawienia wolnoci6. Wyej wymienione czynniki mog róni si w zalenoci od typu naruszenia własnoci intelektualnej. Tabela 1. Czynniki wpływające na podaĪ towarów podrabianych CZYNNIK CECHY RYNKU rentowno jednostki wielko rynku siła marki oryginalnej PRODUKCJA, DYSTRYBUCJA, TECHNOLOGIA inwestycje produkcyjne wymagania technologiczne logistyka marketing i sprzeda wyrobów umiejtno ukrywania działalnoci umiejtno oszukiwania CECHY INSTYTUCJONALE ryzyko wykrycia ramy regulacyjno-prawne egzekwowanie kary. WARUNKI SPRZYJAJCE PODRABIANIU wysoka rentowno jednostki duy potencjał rynku wysoki poziom rozpoznawalnoci i popularnoci marki. niskie koszty wyposaenia nie zaawansowane, łatwe do uzyskania prosta i tania logistyka łatwe do ustalenia kanały dystrybucji łatwo ukrycia nielegalnej działalnoci. KATEGORIA potencjał rynku. wykorzystanie rynku. łatwo wprowadzenia w błd konsumenta małe ryzyko wykrycia nieskuteczne prawo słabe egzekwowanie nieskuteczne sankcje. ryzyko rynkowe. ródło: Opracowanie własne na podstawie The economic impact of counterfeiting and piracy: full report 2008: s. 47. Popyt na towary podrabiane róni si od rodzaju rynku. Na rynku pierwotnym (konsumenci nie wiedz, i nabywaj podrobiony towar) czynniki determinujce popyt s takie same, jak w przypadku nabywania towarów oryginalnych. Na rynku wtórnym, gdzie konsumenci wiadomie nabywaj podrabiane towary, popyt determinowany jest przez rónego rodzaju czynniki. Podrobiony towar moe na przykład tak samo satysfakcjonowa konsumenta, ale przy niszych kosztach nabycia go. Czynniki, które napdzaj popyt na towary podrabiane mona podzieli na trzy główne kategorie w oparciu o: 6. Wall D.S., Large J., Locating the public interest in policing counterfeit luxury fashion goods, The British Journal of Criminology August 2010. .

(6) 288. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. 1. Cechy produktu – zakres w jakim konsumenci oczekuj danego rodzaju podrobionego towaru zaley od takich cech, jak cena, jako i rodzaj produktu i zdolno do ukrycia podrobionego charakteru produktu. • cena – jednym z kluczowych czynników wpływajcych na decyzj dotyczc zakupu podrobionego towaru jest relacja ceny podrobionego towaru do jego oryginalnego odpowiednika. Im ta rónica jest wiksza, wzrasta popyt na towary podrabiane, • jako i rodzaj produktu - dla konsumentów wiadomie kupujcych towary podrabiane, zazwyczaj wiadome jest, e s one gorszej jakoci ni ich rzeczywiste odpowiedniki. Dlatego poziom satysfakcji, jak konsument oczekuje od podrobionego towaru jest zazwyczaj niszy od tego, jaki ma w stosunku do dobra oryginalnego7, • zdolno do ukrycia podrobionego charakteru produktu – konieczno ukrywania prawdziwego charakteru podrobionego towaru moe mie zwizek z prónoci (tzn. osoba nie chce by okrelana jako uytkownik podrobionych towarów), ale równie moe wynika z przyczyn prawnych (nie chce podlega karze za posiadanie podrobionego towaru)8. 2. Cechy indywidualnego konsumenta, do których zaliczaj si: • troska o zdrowie i bezpieczestwo – dla kadego kwestie zwizane ze zdrowiem i bezpieczestwem s bardzo wane. Tłumaczy to zjawisko, dlaczego na niektórych rynkach wtórnych wystpuje niewielka ilo porabianych leków, a innych produktów jest duo wicej, • dochód osobisty – okrela sił nabywcz konsumentów i limity, które pozwalaj na zakup dóbr. W niektórych przypadkach poziom dochodu osobistego moe okaza si istotnym czynnikiem wpływajcym na decyzj o zakupie podrobionego towaru, • wartoci osobiste – indywidualne pogldy na temat przestpczoci i kradziey mog mie. wpływ na poziom nabywanych towarów podrobionych. Wiedza, e produkcja i dystrybucja okrelonych towarów podrabianych zdominowana jest przez sieci przestpcze (proceder podrabiania towarów uwaa si za jeden z trzech

(7) ródeł finansowania wiatowego terroryzmu9) moe zniechci do zakupu nielegalnego towaru. 3. Cechy otoczenia instytucjonalnego - otoczenie instytucjonalne, w którym działaj podmioty fałszujce towary ze wzgldu na bezporedni wpływ na popyt i konsumpcje nielegalnych produktów (np. przez systemy prawne), jest wane dla zrozumienia, które rynki wtórne podrabianych produktów mog by najsilniejsze. Zalicza si tutaj: • ryzyko wykrycia, oskarenia i ukarania – ryzyko wykrycia, oskarenia i ukarania w stosunku do wiadomej konsumpcji podrobionych towarów jest niskie w wikszoci kategorii produktów. Chocia aspekty te nosz w sobie potencjał do ograniczania popytu, w wikszoci przypadkach s mało istotne. Wyjtkiem tutaj s rosnca liczba spraw sdowych z powodu łamania praw autorskich (muzyka, film, oprogramowania),. 7. Albers-Miller, N. D., Consumer Misbehavior: Why People Buy Illicit Goods, Journal of Consumer Marketing 16 (3) 1999. 8 Eisend M., Schuchert-Guller P., Explaining Counterfeit Purchases: A Review and Preview, Academy of Marketing Science Review volume 2006 no. 12. 9 Zachary A. Pollinger, Counterfeit Goods and Their Potential Financing of International Terrorism, http://michiganjb.org/issues/1/article4.pdf, [23.10.2010]..

(8) 289. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. • dostpno i łatwo nabycia – ze wzgldu na nielegalny charakter dóbr podrabianych, nie s one swobodnie dostpne. Zakres, w jakim mona je naby zaley od sposobów, w jakich s dystrybuowane i sprzedawane, co róni si w zalenoci od produktu. Jeeli produkt nie jest szeroko dostpny na wielu rynkach zbytu, moe to doprowadzi do ograniczenia konsumpcji na tego typu dobro. Nawet, jeeli konsumenci wyraaj ch nabycie tego dobra, ich zdolno do jego pozyskania jest ograniczona. Ograniczenia takie maj zwizek ze strategi praw właciciela oryginału, jak i ze wzgldu na przepisy dotyczce importu. Moliwo. dystrybucji i zakupu wzrasta na tych rynkach, które nie s dostatecznie regulowane i gdzie dostp do Internetu umoliwia nabycie podrobionych towarów, • czynniki socjoekonomiczne – poziom rozwoju gospodarczego, edukacji, ogólne wzorce konsumpcji mog pomóc w wyjanianiu midzykulturowych rónic dotyczcych konsumpcji towarów podrobionych. Na przykład ogólne wzorce konsumpcji podrabianych towarów, które s specyficzne dla poszczególnych krajów mog by zwizane z poziomem dochodów tych krajów10. Tabela 2. Czynniki wpływające na podaĪ towarów podrabianych CZYNNIK CECHY RYNKU cena jako i rodzaj produktu zdolno do ukrycia statusu CECHY KONSUMENTA kwestie zdrowotne kwestie bezpieczestwa dochód osobisty wartoci osobiste CECHY INSTYTUCJONALNE ryzyko wykrycia ryzyko oskarenia kary dostpno i łatwo nabycia czynniki socjoekonomiczne. WARUNKI SPRZYJAJCE PODRABIANIU niska cena, dua rónica w stosunku do oryginału wysoka jako , mała rónica w stosunku do oryginału łatwo ukrycia statusu podrobionego towaru brak wpływu lub niski wpływ na zdrowie brak wpływu lub niski wpływ na kwestie bezpieczestwa troska o poziom budetu osobistego mały wzgld na spraw własnoci intelektualnej małe ryzyko wykrycia małe ryzyko oskarenia łagodne kary wysoki poziom dostpnoci towarów brak troski o prawa własnoci intelektualnej, itp.. KATEGORIA produkt. konsument. instytucje. ródło: Opracowanie własne na podstawie The economic impact of counterfeiting and piracy: full report 2008: s. 54. Odpowiednie okrelenie wyej wymienionych czynników wpływajcych na poda i popyt dóbr podrabianych moe ułatwi stworzenie skutecznych praktyk walki z tym procederem, nie tylko w granicach jednego pastwa, ale równie na obszarze kilku pastw (np. Unia Europejska). 10. . Wall D.S., Large J., op. cit..

(9) 290. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. 4. Konsument a towary podrabiane W przeprowadzonym na potrzeby niniejszego artykułu badaniu11 56% badanych stwierdziło, i potrafi odróni produkt oryginalny od podróbki, 36% nie wie, czy jest w stanie wskaza rónice, a 8 procent przyznało, e nie jest w stanie odróni oryginału od podróbki. Oznacza to, e by. moe nawet 44% konsumentów (ci, którzy nie potrafi i nie wiedz czy potrafi) nie jest w stanie rozróni produktu oryginalnego od podrobionego. S oni potencjalnymi ofiarami podmiotów, które wprowadzaj na rynek towary podrabiane. Tabela 3. UmiejĊtnoĞü odróĪnienia oryginału od podróbki ODPOWIEDZI. w%. Tak. 56. Nie. 8. nie wiem. 36. ogółem badani. 100. ródło: Badania własne. 65% ogółu badanych stwierdziło, i nigdy nie zdarzyło im si kupi rzeczy podrobionej mylc, e nabyli oryginalny produkt. 35% przyznało, e przynajmniej raz dokonali takiego zakupu stajc si tym samym ofiarami oszustwa. Naley jednak zaznaczy , e wród osób, które zadeklarowały, i nigdy nie zdarzyło im si kupi rzeczy podrobionej, mylc i jest ona oryginalna, mog by równie takie, które dokonały takiego zakupu i po prostu o tym nie wiedz, e był to towar nieoryginalny. Tabela 4. Zakup towaru podrobionego ze ĞwiadomoĞcią nabycia oryginału ODPOWIEDZI. w%. Tak. 35. Nie. 65. ogółem badani. 100. ródło: Badania własne.. 11. Badanie bezpoĞrednie zostało przeprowadzone w okresie wrzesieĔ-listopad 2010 r. w Aglomeracji ĝląskiej na liczbie 104 osób powyĪej 18 roku Īycia, które zadeklarowały, Īe nabywają towary podrabiane (ubrania, dodatki, biĪuteria i kosmetyki). W badaniu udział wziĊło 60 kobiet i 44 mĊĪczyzn. WĞród badanych było 58% osób z wykształceniem wyĪszym, 36% z wykształceniem Ğrednim, 4% z zawodowym i 2% z podstawowym. W badaniu wziĊły osoby osiągające róĪne poziomy dochodów. Badanych podzielono na trzy główne grupy: osoby osiągające dochody do 3 000 zł netto/osobĊ (55%), powyĪej 3 000 zł netto/osobĊ do 5 000 zł netto/osobĊ (25%) i powyĪej 5 000 zł netto/osobĊ (20%)..

(10) 291. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. Konsumenci najczciej nabywaj podrabiane towary na bazarach (58%), w Internecie (49%) i w hipermarketach (13%). 3% badanych stwierdziło, e zdarzyło im si naby nieoryginalny towar w renomowanym sklepie firmowym. Wysoki wynik dla bazarów nie jest zaskoczeniem, poniewa s one tradycyjnym miejscem, gdzie nieuczciwi sprzedawcy proponuj swoje towary. Z kolei Internet to miejsce, w którym bardzo ograniczony sposób mona kontrolowa handel podrabianymi towarami, poniewa moe on odbywa si z dowolnego zaktka wiata, w sposób anonimowy, co zdecydowanie zmniejsza moliwo wykrycia tego procederu. W wynikach badania zaskakuje stosunkowo wysoki odsetek wskaza na hipermarkety (13%). Due sieci handlowe nie powinny sobie pozwala na łamanie prawa wprowadzajc do obrotu towary podrabiane. inne miejsce. renomowany salon. hipermarket. Internet. bazar. 0%. 10%. 20%. 30%. 40%. 50%. 60%. 70%. Rysunek 1. Miejsce nabywania towarów podrabianych ródło: Badania własne. Z grup towarów wskazanych osobom badanym, najczciej nabywanymi towarami podrabianymi s ubrania (64%), kosmetyki (53%), dodatki – torby, apaszki, buty (33%) oraz zegarki i biuteria (18%). Powysze grupy towarów nale równie do tych, które s najczciej konfiskowane handlarzom podczas przeprowadzanych akcji policyjnych. zegarki i biuteria. dodatki. kosmetyki. ubrania. 0%. 10%. 20%. 30%. 40%. 50%. 60%. Rysunek 2. Rodzaje nabywanych towarów podrabianych ródło: Badania własne.. 70%.

(11) 292. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. Jako główne motywy nabywania towarów nieoryginalnych wskazano to, e s duo tasze od oryginałów, a nie wida rónicy midzy nimi (53%) oraz niemono pozwolenia sobie na zakup oryginału (45%). Zaledwie 2% badanych przyznało, i nabywa towary poobrabiane chcc zaimponowa innym „markowymi rzeczami”, a nie chce wydawa zbyt duo pienidzy na towary oryginalne. Najwikszy udział respondentów twierdzcych, e nie sta ich na zakup towarów oryginalnych odnotowano w grupie osób osigajcych najnisze dochody (74%). Najwyszy odsetek osób, które nie widz rónic pomidzy produktami oryginalnymi a tymi podrabianymi i dlatego je nabywaj, zanotowano w grupie osób osigajcych wysze dochody (56%). Tabela 5. Motywy nabywania towarów podrabianych ODPOWIEDZI. w%. s tasze, a nie wida rónicy. 53. nie sta mnie na produkty oryginalne. 45. ch zaimponowania innym "markowymi rzeczami", nie wydajc na to duo pienidzy ogółem badani. 2 100. ródło: Badania własne. Zdaniem nabywców towarów nieoryginalnych sprzeda towarów podrabianych jest nieetyczna, ale nie powinna by karana (44%). 14% twierdzi równie, e jest to proceder nieetyczny, z t rónic, i naley kara sprzedawców tego typu towarów. Zaledwie 2% stwierdziło, e nie widzi nic złego w sprzedawaniu i kupowaniu towarów podrabianych. Warto zaznaczy , e a 40% badanych nie potrafiło ustosunkowa si do tego, czy zjawisko fałszowania towarów jest etyczne czy nieetyczne. Zaskakuje równie, e wród osób nabywajcych towary podrabiane, zaledwie 2% uwaa to zjawisko za etyczne. Czyli nabywcy tego typu dóbr raczej zdaj sobie spraw, i nie postpuj uczciwie. Tabela 6. Postawy konsumentów wobec towarów podrabianych ODPOWIEDZI proceder nieetyczny, ale nie powinien by karany proceder nieetyczny i powinien by karany (karany powinien by. sprzedajcy). w% 44 14. proceder etyczny. 2. trudno powiedzie. 40. ogółem badani. 100. ródło: Badania własne. Wród czynników, które mogłyby skłoni nabywców towarów podrabianych do porzucenia ich na rzecz tych oryginalnych wskazano ceny towarów oryginalnych nisze od tych obecnie obowizujcych (78%), wiedza, e kupowane towary podrabiane mog by szkodliwe dla zdrowia (56%), wiedza, e jako towarów podrabianych jest duo gorsza od jakoci towarów oryginalnych (50%), wiedza, i pienidze wydane na podróbki posłu finansowaniu grup przestpczych.

(12) 293 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. (13%) oraz wiedza, e sprzeda podróbek szkodzi interesom producentów towarów oryginalnych np. niszy poziom dochodów ze sprzeday, mniejsze zatrudnienie, nisze pensje dla pracowników (9%). Argument cenowy jest wyra

(13) nie artykułowany przez osoby o niskich dochodach (52%)12. Wiedza na temat niszej jakoci towarów podrabianych, ich negatywny wpływ na zdrowie, negatywny wpływ na sytuacj legalnych producentów i ich pracowników i finansowanie grup przestpczych z pienidzy wydanych na podróbki maj wiksze znaczenie dla osób osigajcych wysze dochody. wiadomo szkody wyrzdzanej producentom towarów oryginalnych swiadomo finansowania grup przestpczych wiadomo lepszej jakoci towarów oryginalnych kupowane towary podrabiane mog by. szkodliwe dla zdrowia. nisze ceny towarów oryginalnych 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%. Rysunek 3. Czynniki mogące skłoniü do wyboru towarów oryginalnych zamiast podrabianych ródło: Badania własne. Wyniki badania wykazały, e problem podrabiania towarów w Polsce ma istotne znaczenie. Łatwo nabycia tego typu dóbr wiadczy o ich szerokiej dostpnoci, ale równie o braku dostatecznej wiadomoci społecznej na temat produktów podrabianych. Cała sytuacja wiadczy o tym, e w Polsce konieczne jest odpowiednie egzekwowanie obowizujcego prawa, jak i edukacja społeczna majca na celu zwikszenie wiadomoci społecznej dotyczcej problemów podrabiania produktów markowych.. ϭϮ. por. Rutter J., Bryce J., The Consumption of Counterfeit Goods: ‘Here be Pirates?’, http://digiplay.info/files/CoC.pdf, [22.10.2010].. .

(14) 294. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. 5. Podsumowanie Czynniki determinujce poda i popyt towarów podrabianych mog róni si w zalenoci od rynku i typu naruszania własnoci intelektualnej. Jednak przy obecnie trwajcym procesie globalizacji w wielu przypadkach s one do siebie podobne, a nawet takie same. Przedstawiona lista czynników wpływajcych na poziom poday i popytu na rynku towarów podrabianych moe zosta uzupełniona dodatkowymi badaniami empirycznymi przeprowadzonymi na konkretnych rynkach. Dziki temu producenci, właciciele praw własnoci intelektualnej, rzdy bd mogli otrzyma pełny obraz rynku towarów podrabianych w ich regionie. W artykule wyróniono dwa rynki, na których nabywa si towary podrobione: rynek pierwotny, gdzie klientom wydaje si, i nabywaj towary oryginalne oraz rynek wtórny, gdzie konsumenci nabywaj towary wiedzc, e nie s one oryginalne. Na rynku pierwotnym naley przede wszystkim skupi si na edukacji dotyczcej umiejtnoci rozróniania towarów podrabianych od oryginalnych. Na wtórnym rynku wiedza o czynnikach determinujcych popyt powinna posłuy. stworzeniu kampanii uwiadamiajcych konsumentom konsekwencje nabywania towarów podrabianych (zagroenia dla zdrowia, finansowanie grup przestpczych, itp.). Wyniki przeprowadzonego badania wykazały, i zjawisko podrabiania towarów i ich nabywania jest zjawiskiem realnym. Duy odsetek ludzi kupujcych tego typu dobra, niezalenie od wysokoci osiganych dochodów, wiadczy z jednej strony o ich szerokiej dostpnoci, a z drugiej strony o braku dostatecznej wiadomoci społecznej na temat aspektów ekonomicznych i prawnych zwizanych z procederem fałszowania produktów. Oznacza to, e naley zarówno surowo egzekwowa obowizujce prawo chronice własno intelektualn, jak i przeprowadza na szerok skal edukacj społeczn majc na celu zwikszenie społecznej wiadomoci dotyczcej problemu podrabiania produktów markowych. Liczne podmioty maj swój interes w zwalczaniu procederu fałszowania (np. włacicielom marek zaley na ochronie prestiu marki i zyskach, rzdy ubolewaj, e organizacje czy osoby sprzedajce podrabiane towary nie odprowadzaj podatków, do odprowadzania których zobowizani s producenci markowych towarów), ale tylko współpracujc razem bd w stanie osign wymierne efekty13.. 13. szerzej: Pilch J. T., The Anti-Counterfeiting Trade Agreement, http://www.librarycopyrightalliance.org/bm~doc/issuebriefactafinalrev102609.pdf, [23.10.2010].. .

(15) 295. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. Bibliografia [1] Albers-Miller, N. D., Consumer Misbehavior: Why People Buy Illicit Goods, Journal of Consumer Marketing 16 (3) 1999. [2] Eisend M., Schuchert-Guller P., Explaining Counterfeit Purchases: A Review and Preview, Academy of Marketing Science Review volume 2006 no. 12. [3] Pilch J.T., The Anti-Counterfeiting Trade Agreement, http://www.librarycopyright alliance.org/bm~doc/issuebriefactafinalrev102609.pdf, [23.10.2010]. [4] Rutter J., Bryce J., The Consumption of Counterfeit Goods: ‘Here be Pirates?’, http://digiplay.info/files/CoC.pdf, [22.10.2010]. [5] Sell Susan K., The global IP upward ratchet, anti-counterfeiting and piracy enforcement efforts: the state of play, http://www.twnside.org.sg/title2/intellectual_ property/development.research/SusanSellfinalversion.pdf, [22.10.2010]. [6] Wall D.S., Large J., Locating the public interest in policing counterfeit luxury fashion goods, The British Journal of Criminology August 2010. [7] Zachary A. Pollinger, Counterfeit Goods and Their Potential Financing of International Terrorism, http://michiganjb.org/issues/1/article4.pdf, [23.10.2010]. [8] Combating counterfeiting, ORGALIME, http://www.orgalime.org/publications/guides/cou nterfeiting_guide_en.pdf, [23.10.2010]. [9] Counterfeiting & organised crime – Report 2nd edition, Union des Fabricants, http://counterfeiting.unicri.it/docs/Union%20des%20Fabricants.Counterfeiting%20and%20O rganised%20Crime%20Report.2nd%20edition2004.pdf, [23.10.2010]. [10] Raport: Podróbki i produkty podobne - ĞwiadomoĞü społeczna, ProMarka Polskie Stowarzyszenie Wytwórców Produktów Markowych, Warszawa 2007. [11] The economic impact of counterfeiting and piracy: full report 2008, OECD, http://www.iccwbo.org/uploadedFiles/BASCAP/Pages/OECD-FullReport.pdf, [23.10.2010]. [12] The economic impact of counterfeiting and piracy: executive summary, OECD, http://www.oecd.org/dataoecd/13/12/38707619.pdf, [23.10.2010]..

(16) 296. Klaudia PlaĪyk Determinanty podaĪy i popytu towarów podrabianych. Konsument a towary podrabiane. FACTORS DETERMINING SUPPLY AND DEMAND OF COUNTERFEIT GOODS POLISH CONSUMER AND COUNTERFEIT GOODS Summary The main purpose of this article is to clarify what counterfeit goods are and to present the main determinants of counterfeit products supply and demand in the market. The article presents the results of the survey on fake goods buyers motivation to purchase counterfeit products. Keywords: counterfeit goods, counterfeiting, determinants of supply and demand, consumer and counterfeit goods. Klaudia Playk Katedra Bada Konsumpcji Wydział Zarzdzania Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach ul. 1 Maja 50, 40-287 Katowice e-mail: k_plazyk@op.pl.

(17)