Geologia dla energetyki j¹drowej
Henryk Jacek Jezierski
1W dniu 13 stycznia 2009 r. Rada Ministrów podjê³a uchwa³ê w sprawie rozpoczêcia dzia³añ maj¹cych na celu rozwój energetyki j¹drowej w Polsce. Równie¿ w przygotowywanej przez ministra gospodarki Polityce
Ener-getycznej Polski, bêd¹cej obecnie na
etapie konsultacji, przewidywany jest rozwój energetyki j¹drowej. Decyzje te stawiaj¹ przed geologami nowe zadania. Jednym z nich jest choæby udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy mo¿emy liczyæ na zagospodarowanie polskich z³ó¿ uranu.
Przypomnê, ¿e poszukiwanie pierwiastków promienio-twórczych podjêto w Polsce ju¿ w 1948 r. Wtedy te¿ utwo-rzono Zak³ady Przemys³owe R-1 w Kowarach, zajmuj¹ce siê poszukiwaniem, wydobyciem i przeróbk¹ rud uranu. Eksploatacjê prowadzono do roku 1967, a ca³y urobek by³ eksportowany do ZSRR. Z³o¿a rud uranu obszaru karkono-sko-izerskiego zosta³y niemal w ca³oœci wyeksploatowane. Obecnie przyjmujemy, ¿e Polska nie posiada z³ó¿ uranu, których eksploatacja by³aby uzasadniona ekonomicznie, choæby z tego powodu, ¿e paliwo j¹drowe jest relatywnie tanie. Koszty paliwa to tylko 5% ³¹cznych kosztów budowy, eksploatacji i likwidacji si³owni j¹drowych. Nie wiem, czy bêdzie siê komuœ op³aca³o budowaæ kopalnie uranu w Pol-sce. Do ministra œrodowiska nie wp³yn¹³ jeszcze ¿aden wnio-sek o udzielenie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie z³ó¿ rud uranu. Jednak œledz¹c tok dyskusji na temat energe-tyki j¹drowej, na wszelki wypadek przygotowaliœmy odpo-wiednie regulacje prawne — Rozporz¹dzenie Rady Ministrów
w sprawie okreœlenia rodzajów przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko (zgodnie z którym
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie rud pierwiast-ków promieniotwórczych bêdzie wymagaæ sporz¹dzenia raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œrodowisko) oraz Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska zmieniaj¹ce
roz-porz¹dzenie w sprawie kryteriów bilansowoœci z³ó¿ rud uranu.
Ponadto, chc¹c podsumowaæ stan rozpoznania geolo-gicznego, zamówiliœmy wykonanie opracowania Ocena
mo¿liwoœci wystêpowania mineralizacji uranowej w Polsce na podstawie wyników prac geologiczno-poszukiwawczych.
Dotychczas bowiem nie dokonano w Polsce analizy geolo-gicznej znanych z³ó¿ rud uranu i przejawów mineralizacji uranowej w nawi¹zaniu do aktualnych modeli geologicznych oraz kryteriów ekonomicznych i œrodowiskowych.
Kolejnym wyzwaniem dla geologów jest udzia³ w wyznaczaniu lokalizacji obiektów j¹drowych, gdy¿ poza dostêpem do wystarczaj¹cej iloœci wody, mo¿liwoœci¹ roz-prowadzania wytworzonej energii i oczywiœcie akceptacj¹ spo³eczn¹, rozpoznanie warunków geologicznych jest pod-stawowym kryterium wyboru lokalizacji. Warto zwróciæ uwagê na to, ¿e gdy podejmowano decyzjê o rezygnacji z budowy elektrowni w ¯arnowcu — notabene z zupe³nie innych, polityczno-spo³ecznych powodów — do jej
uzasad-nienia wykorzystano informacjê o zagro¿eniu powodowa-nym przez niestabilne pod³o¿e, wynikaj¹cym z budowy tek-tonicznej. I choæ od tamtej pory wzros³y standardy techniczne budowania tego typu obiektów, wiedza o stabilnoœci rejonu nadal jest kluczowa. Miêdzy innymi dlatego na zlecenie mini-stra œrodowiska zosta³ uruchomiony Monitoring zagro¿enia
sejsmicznego obszaru Polski (patrz Prz. Geol. vol. 57, nr 2).
Celem przedsiêwziêcia, realizowanego przez Instytut Geofi-zyki Polskiej Akademii Nauk, jest rozpoznanie zagro¿enia sejsmicznego Polski, z uwzglêdnieniem ka¿dego rodzaju wstrz¹su sejsmicznego, którego epicentrum znajduje siê na terenie naszego kraju. Wynikiem tych obserwacji bêdzie mapa tzw. hazardu sejsmicznego, czyli przestrzenny rozk³ad praw-dopodobieñstwa wyst¹pienia wstrz¹sów sejsmicznych na danym terenie w okreœlonym czasie. Jest to zadanie niezwy-kle wa¿ne, gdy¿ jego wyniki pos³u¿¹ do planowania wszyst-kich du¿ych inwestycji in¿ynieryjnych, w tym oczywiœcie elektrowni atomowych.
Przeciwnicy rozwoju energetyki j¹drowej w Polsce jako jeden z argumentów wysuwaj¹ nierozwi¹zany problem sk³adowania odpadów promieniotwórczych. Istotnie, nale¿y odpowiedzieæ na pytanie, co robiæ z odpadami. Rozstrzyg-niêcia tej kwestii oczekujemy równie¿ od geologów. Pe³n¹ wspó³pracê w zakresie prowadzenia niezbêdnych prac geolo-gicznych i geoœrodowiskowych zadeklarowa³ ju¿ Pañstwowy Instytut Geologiczny. Dotychczasowa praktyka producentów energii j¹drowej wskazuje, ¿e odpady s¹ sk³adowane na terenie obiektów j¹drowych. Regulacje prawne krajów produkuj¹cych paliwo j¹drowe nakazuj¹, aby po wypaleniu paliwa w reakto-rach by³o ono przekazywane do kraju, który je wyprodukowa³, ale nie na sta³e, a tylko na okres jego przetworzenia, a potem bêdzie ono wracaæ do kraju, który wykorzystywa³ to paliwo w swoich reaktorach. Minister gospodarki ma za zadanie opra-cowaæ Krajowy plan dzia³añ w zakresie gospodarki odpadami
promieniotwórczymi i wypalonym paliwem j¹drowym. Nale¿y
te¿ rozpocz¹æ prace studialne nad ocen¹ mo¿liwoœci sk³ado-wania odpadów promieniotwórczych w g³êbokich struktu-rach geologicznych. W Polsce istnieje wiele formacji geo-logicznych i to nie tylko w solach, ale równie¿ w warstwach i³owców, mu³owców i w ska³ach krystalicznych, które mo¿na wykorzystaæ do sk³adowania odpadów promieniotwórczych. Zawsze jednak musi byæ spe³niony warunek wystêpowania naturalnej bariery hydrogeologicznej, poniewa¿ aktywne odpady zawieraj¹ce izotopy o d³ugim okresie po³owicznego rozpadu musz¹ byæ sk³adowane w taki sposób, aby nie zachodzi³o niebezpieczeñstwo dop³ywu do nich wód. Nie-którzy eksperci twierdz¹, ¿e nowoczesne technologie umo¿-liwiaj¹ sk³adowanie odpadów promieniotwórczych w g³êbo-kich formacjach, do których mo¿na je bêdzie wt³oczyæ przez otwory wiertnicze — bez budowy podziemnych wyrobisk. Wszystko to wymaga jednak wstêpnej oceny geologicznej i jest jeszcze przed nami. Dotychczas g³êbokie geologiczne sk³adowiska odpadów promieniotwórczych nie zosta³y na œwie-cie utworzone. Trwaj¹ dopiero prace nad ich uruchomieniem. Najbardziej prawdopodobne jest, ¿e pierwsze powstan¹ w USA lub Skandynawii.
Decyzja o wdro¿eniu energetyki j¹drowej jest wiêc dla nas, geologów, kolejn¹ szans¹ i zawodowym wyzwaniem.
MENTE ET MALLEO G£ÓWNEGO GEOLOGA KRAJU
1
Ministerstwo Œrodowiska, ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa
