"Biblische Basis-Bücher", wyd. Eugen Sitarz, Stuttgart : [recenzja]

Jan Łach

"Biblische Basis-Bücher", wyd. Eugen

Sitarz, Stuttgart : [recenzja]

Collectanea Theologica 54/1, 177-180

d o w s k ic h p is a rz y , a r ty s tó w , n a u k o w c ó w , n ie ty lk o teo lo g ó w , u k a z u je , ja k d o g łę b n ie B ib lia w c h o d z i w p rz e ż y c ia c o d z ie n n e , ja k s ta je się n ie o m a l o d ­ d e c h e m w ie rz ą c e g o i p r a k ty k u ją c e g o Ż y d a , ja k s z u k a o n w n ie j o d p o w ie d z i n a c o d z ie n n e tr o s k i, p o c ie c h y i u m o c n ie n ia w tr u d n y c h c h w ila c h o ra z siły n a w e t do o d d a n ia ż y c ia z a T o rę i P rz y m ie rz e ż B o g ie m w c z a s a c h p r z e ś la ­ d o w a ń i p o g ro m ó w . A u to r w tr a k c ie ro z w a ż a ń n a d t e k s ta m i b ib lijn y m i u s iłu je k o ry g o w a ć w ie le p o g lą d ó w n a Ż y d ó w , k tó r e d y k to w a n e są n ie z r o z u m ie n ie m czy z a s t a ­ rz a ły m i p r z e s ą d a m i i u k a z a ć w ja k n a jle p s z y m ś w ie tle tr e ś ć p rz e k o n a ń d o g ­ m a ty c z n y c h i p r a k t y k i e ty c z n e j o p a r ty c h n a tr a d y c ji ż y d o w sk ie j, n a T a lm u ­ d z ie i in n y c h p is m a c h , w s k a z u ją c n a ic h k o rz e n ie b ib lijn e . J e s t to b a rd z o p o ż y te c z n e i p o u c z a ją c e , z w ła sz c z a , że p o p a r t e c y to w a n y m i ź ró d ła m i. T rz e b a w z ią ć p r z y c z y ta n iu te g o r o d z a j u p u b lik a c ji o c z y w iśc ie p o d u w a g ę , że n ie d a się ze s tr o n y ż y d o w s k ie j u n ik n ą ć te g o n a s ta w ie n ia , ch o cia ż p r z e b ija onó w ty m w y p a d k u b a rd z o s u b te ln ie z te k s tó w i in t e r p r e ta c ji , że co in n e g o b y ł C h r y s tu s ja k o J e z u s z N a z a r e tu , n a u c z a ją c y w r a m a c h o r to d o k s ji ż y d o w s k ie j (co w ie lo k r o tn ie b y w a p o d k re ś la n e ) i J e g o p ie r w s i u c z n io w ie , ró w n ie ż p o ­ b o ż n i n a s p o s ó b s ta r o te s ta m e n to w y Ż y d zi, a co in n e g o ju ż in t e r p r e t a c j a P a w ła i jeg o u c z n ió w a z w ła sz c z a p ó ź n ie js z y ro z w ó j te o lo g ii i eg zeg ezy c h r z e ś c ija ń s k ie j, b ę d ą c e j n a je j u s łu g a c h , k tó r e z d a ją się iść to r a m i b y n a j ­ m n ie j n ie z a m ie rz o n y m i p rz e z J e z u s a i J e g o p ie r w s z y c h u c z n ió w . J e ś li w ię c K o śc ió ł c h c e się „ o d n o w ić ”, w in ie n w s łu c h iw a ć się w o w ą a u te n ty c z n ą ż y d o w sk ą w y k ła d n ię B ib lii p rz e z Iz r a e la , a w te d y w ró c i do o w y c h c z y s ty c h „ p ie r w o t­ n y c h ” ź ró d e ł i t r a d y c j i b ib lijn y c h , co o c z y w iśc ie d o p ro w a d z i go p rz y o p ty ­ m a ln y m w y n ik u do z je d n o c z e n ia z I z r a e le m . N ie z n aczy , ż e b y a u t o r to w y ­ ra ź n ie tw ie r d z ił w s w e j k s ią ż c e , a le w y d a je m i się, że do ta k ie g o w n io s k u c z y te ln ik p o w in ie n b y d o jść, c z y ta ją c B ib lię z ż y d o w s k im p rz e w o d n ik ie m , u k a z u ją c y m je j n ie d o c e n io n e b o g a c tw o u k r y t e w m ą d r o ś c i p is m i t r a d y c ji r a b in is ty c z n y c h , k ie r u ją c y c h n a r ó d w y b r a n y w c ią ż po ja s n y c h i o p ty m is ­ ty c z n ie u k ie r u n k o w a n y c h s z la k a c h p o p rz e z co d z ie n n o ść . W ie le w a lo r ó w l i t e ­ r a c k ic h i n a u k o w y c h z a le c a tę p o z y c ję z a ró w n o b ib lis to m ja k i te o lo g o m in n y c h s p e c ja ln o ś c i (np. d o g m a ty k o m , m o ra lis to m ). P r z y tr z e ź w e j o c e n ie b o w ie m m o ż n a z n ie j m ieć w ie le ra d o ś c i i n ie m a ło sk o rz y s ta ć . o. J ó z e f W i e s ł a w R o s l o n O F M C o n v ., W a r s z a w a B i b l i s c h e B a s i s - B ü c h e r , w y d . E u g e n S i t a r z , K e v e la e r — S tu t t g a r t , B u tz o n u n d B e r c k e r — K a th o lis c h e s B ib e lw e rk . S e ria , k tó r e j r e d a k t o r e m je s t E u g e n S i t a r z CM , p o ś w ię c o n a je s t w s tę p n y m , lecz p o d s ta w o w y m z a g a d n ie n io m b ib lijn y m . W e d łu g z a p o w ie d z i n a s e r ię m a s k ła d a ć się d z ie s ię ć k s ią ż e k :

1. S ł o w n i k b i b l i j n e j m o w y f a c h o w e j ( ty tu ł ro b o czy ); 2. Ś w i a t z k t ó r e g o w y w o d z i się B ib l ia . P o m o c e d l a w i e d z y b i b l i j n e j ; 3. K s i ę g a j a k ż a d n a z ksiąg. W p r o w a d z e n i e do k r y t y c z n e j l e k t u r y B ib lii; 4. W s t ę p do S t a r e g o T e s t a m e n t u ( t y tu ł ro b o czy ); 5. T e o lo g i a S t a r e g o T e s t a m e n t u ( ty tu ł ro b o czy ); 6. S p o t k a n i e s t a j e s ię ś w i a d e c t w e m . P o w s t a w a n i e i is t o t a N o w e g o T e s t a ­ m e n t u ; 7. W i e l e ' g ł o s ó w — j e d n a w ia r a . P o c z ą tk i , r o z w ó j i p o d s t a w a n o w o t e s t a - m e n t a l n e j teo lo g ii; " 8. A p o k r y f y ( ty tu ł ro b o czy ); 9. K o n k o r d a n c j a w a ż n i e j s z y c h p o j ę ć ( ty tu ł ro b o czy ); 10. S ł o w n i k r z e c z o w y do B i b l i i ( t y tu ł ro b o czy ).

Z z a p o w ie d z ia n y c h k s ią ż e k u k a z a ły się d o tą d c z te ry :

T o m II: M e c h th ild K e l l e r m a n n , S ta n i s ł a w M ę d a 1 a , M ic h e le 12 — C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a

178

R E C E N Z J E P i c c i r i l l o , E u g e n S i t a r z , W e l t a u s d e r die B i b e l k o m m t . B ib l is c h e H i l f s w i s s e n s c h a f t e n , 1982, s. 263; T o m I I I : B e r n h a r d L a n g , E i n B u c h w i e k e i n a n d e r e s . E i n f ü h r u n g in die k r i t i s c h e L e k t ü r e d e r B ib e l , 1980, s. 242; T o m V I: O tto K n o c h , B e g e g n u n g w i r d Z e u g n i s . W e r d e n u n d W e s e n d e s N e u e n T e s t a m e n t e s , 1980, s. 260. T o m V II: F e lix P о r s с h, V i e l e S t i m m e n — e i n G la u b e . A n f ä n g e , E n t ­ f a l t u n g u n d G r u n d z ü g e n e u t e s t a m e n t l i c h e r T h e o lo g i e , 1982, s. 284. T r u d n o w y p o w ia d a ć się i p o d d a w a ć n a u k o w e j o c e n ie p ra c ę , k tó r a n ie z o s ta ła do k o ń c a z r e a liz o w a n a . T ru d n o te ż o c e n ia ć p o z y c je , k tó r e się ju ż u k a z a ły d ru k ie m , g d y ż p o je d y n c z e k s ię g i n ie s ta n o w ią z a m k n ię te j całości. T o b o w ie m , co p o s ta n o w io n o u w z g lę d n ić w je d n e j k s ią ż c e , n ie p o w ta r z a się w d ru g ie j.

Z a p o w ie d ź o p r a c o w a n ia w p ie r w s z y m to m ie ró ż n y c h p o ję ć b ib lijn y c h , j a k ró w n ie ż z e sp o łó w ty c h ż e p o ję ć s ta n o w ić b ę d z ie n ie w ą tp liw ie w ie lk ie u ła tw ie n ie w z ro z u m ie n iu k o n k r e t n y c h o k r e ś le ń z a c h o d z ą c y c h w te k s ta c h b ib lijn y c h . P o tę ż n e s ło w n ik i b ib lijn e , k tó r e z a w ie r a j ą o m ó w ie n ie o k re ś le ń s ta r o te s ta m e n ta l n y c h (np. J . B o t t e r w e c k i in n i, T h e o l o g i s c h e s W ö r t e r ­ b u c h z u m A l t e n T e s t a m e n t ; J e η n i-W e s t e r m a n n , T h e o lo g i s c h e s H a n d ­ w ö r t e r b u c h z u m A l t e n T e s t a m e n t ) i n o w o te s ta m e n ta ln y c h (G. K i t t e l i in n i, T h e o l o g i s c h e s W ö r t e r b u c h z u m N e u e n T e s t a m e n t ; B a l z-S c h n e i d e r, E x e g e t i s c h e s W ö r t e r b u c h z u m N e u e n T e s t a m e n t ) w y k o r z y s ty w a n e b y w a ją p rz e z e g z e g e tó w i te o lo g ó w w p is a n iu w ie lk ic h ro z p r a w , n ie s ą je d n a k p r z y ­ d a tn e w c o d z ie n n e j p r a k ty c e d u s z p a s te rs k ie j, a n a w e t n ie d o s tę p n e ze w z g lę ­ d u n a k o s z ty ic h n a b y c ia . A p rz e c ie ż S ło w o B oże w in n o b y ć z ro z u m ia łe d la w s z y s tk ic h w ie rz ą c y c h .

J u ż w y d r u k o w a n y to m d r u g i z a w ie r a o p r a c o w a n ia s z e r e g u a u to r ó w , w k tó r y c h u w z g lę d n ili p r o b le m a ty k ę s ta n o w ią c ą tło d la z a g a d n ie ń b ib l ij­ n y c h . N ie s p o s ó b p rz e c ie ż p o ją ć ic h b e z z n a jo m o ś c i p r z y n a j m n i e j z a ry s o w e j g e o g ra fii, k tó r ą d la te g o to m u n a p is a ł M ic h e le P i c c i r i l l o , f r a n c is z k a n in ze S z k o ły B ib lijn e j p ro w a d z o n e j p rz e z te n z a k o n w J e r o z o lim ie (S tu d iu m B ib lic u m F ra n c is c a n u m ). N ie m o ż n a te ż w w y ja ś n i a n iu tr e ś c i b ib lijn y c h n ie u w z g lę d n ia ć b a d a ń a rc h e o lo g ic z n y c h o m ó w io n y c h w s p ó ln ie p rz e z u c z o n y c h ze z g ro m a d z e n ia m is jo n a rz y : S t. M ę d a l ę i E. S i t a r z a , a ta k ż e h is ­ to r ii b ib lijn e j, k tó r e j z a ry s p r z e d s ta w ił ró w n ie ż E. S i t a r z . T e t r z y „ p o ­ m o c n ic z e ” z a g a d n ie n ia n a w z a je m się u z u p e łn ia ją . U ła tw ili to a u to r z y p ra c , g d y ż p r z e d s ta w il i je c h ro n o lo g ic z n ie . O s ta tn ia część k s ią ż k i p o ś w ię c o n a z o s­ t a ł a ję z y k o m b ib lijn y m . A u to r k a M e c h th ild K e l l e r m a n n n ie z a m ie rz a ła w n ie j u czy ć ty c h ję z y k ó w , a le d a ć ic h o g ó ln ą c h a r a k t e r y s t y k ę , k tó r e j c e ­ le m je s t u k a z a n ie s w o is ty c h ic h w a lo ró w , p o tr z e b n y c h w z ro z u m ie n iu w y ­ p o w ie d z i z a w a r ty c h w B ib lii, tłu m a c z o n y c h n a ję z y k i n o w o ż y tn e .

W tr z e c im to m ie s e r ii B i b l i s c h e B a s i s - B ü c h e r B e r n a r d L a n g o m ó ­ w ił te p ro b le m y , k tó r e tr z e b a z g łę b ić w c e lu w ła ś c iw e g o w y d o b y w a n ia s e n s u w y p o w ie d z i b ib lijn y c h . T y tu ł to m u : E in B u c h w i e k e i n än dern (K sięg a j a k ż a d n a in n a k się g a ) p o u c z a o tr u d n o ś c ia c h w le k tu r z e P is m a Ś w ię te g o i k o n ie c z n o ś c i s to s o w a n ia o d p o w ie d n ic h m e to d p o d c z a s je j le k t u r y , w c e lu d o ta r c ia do ty c h m y ś li w n ie j z a w a r ty c h , k tó r e z a m ie r z a li p rz e k a z a ć p o to m ­ n y m ic h n a tc h n ie n i a u to rz y . P o ls k ie g o c z y te ln ik a m o że m y lić p o d ty tu ł: W p r o w a d z e n i e do k r y t y c z n e j l e k t u r y B iblii. N ie c h o d z i t u p rz e c ie ż o k r y ­ ty c z n e n a s ta w ie n ie do B ib lii, o w y s z u k iw a n ie w n ie j t r u d n y c h do p o ję c ia p rz e z lu d z i X X w ie k u te k s tó w , a le o d o ta r c ie do p e łn e g o ic h z ro z u m ie n ia m im o o d le g ł o ś c i 'c z a s o w e j , k u lt u r o w e j, ję z y k o w e j itd ., a sz c z e g ó ln ie m im o in n y c h c z ę sto sp o so b ó w p r z e d s ta w ia n i a p ra w d y . T o m tr z e c i s e r ii je s t w ię c k o n ie c z n y w p o d e jm o w a n iu p r z y g o to w a ń do n a le ż y te g o o d c z y ty w a n ia t e k s ­ tó w b ib lijn y c h . O m e to d a c h d o c ie r a n ia do w ła ś c iw e g o s e n s u k s ią g b ib l ij­ n y c h p is a n o o s ta tn io w ie le . W y s ta rc z y w s p o m n ie ć d z ie ła J . S c h r e i n e r a (red.), E i n f ü h r u n g i n die M e t h o d e n d e r b ib l i s c h e n E x e g e s e (W ü rz b u rg 1971),

czy В. K e d a r a, B ib l is c h e S e m a n t i k ( S t u tt g a r t 1981), lu b d zieło n ie z a s tą ­ p io n e d la b ib lis tó w : H. Z i m m e r m a n n , N e u t e s t a m e n t l i c h e M e t h o d e n l e h r e . D a r s t e llu n g d e r h i s t o r i s c h - k r i t i s c h e n M e t h o d e , w y d a n e g o ju ż p o r a z szó sty (S tu ttg a r t 1976). D z ie ła te w w ię k sz o ś c i p rz e z n a c z o n o d la fa c h o w c ó w b ą d ź ja k o p o m o c d la u c z e s tn ik ó w n a u k o w y c h s e m in a rió w . K s ią ż k a L a n g a a d r e ­ s o w a n a je s t do ty c h , k tó r z y p r a g n ą cz y ta ć P is m o Ś w ię te sa m i, a n ie z o sta li do te g o p rz y g o to w a n i a n i p rz e z s p e c ja lis ty c z n e s tu d ia , a n i n a w e t p rz e z ogólne s tu d ia te o lo g ic z n e . T ru d n o z g a d n ą ć , ja k z o s ta n ie o p ra c o w a n y c z w a rty to m B a s i s - B ü c h e r , w k tó r y m p o s ta n o w io n o p r z e d s ta w ić w s tę p y do p o sz c z e g ó ln y c h k s ią g S t a ­ re g o T e s ta m e n tu . N ie b ę d z ie to ła tw e , g d y się zw aży , że t a k ilość k siąg, ja k i ro z le g ła ic h p r o b le m a ty k a b a rd z o u tr u d n i a sy n te z y . K o le jn y m z a p la n o w a n y m w s e r ii to m e m je s t te o lo g ia S ta r e g o T e s ta ­ m e n tu . C e le m , ja k i s ta w i a ją so b ie r e d a k to r z y , je s t u s ta le n ie , ja k i sen s m ia ły w y p o w ie d z i b ib lijn e S T d la w s p ó łc z e s n y c h m u o d b io rc ó w o ra z ja k ie tr e ś c i p o s ia d a on d la p rz y sz ło śc i. C h o d z i w ię c o u s ta le n ie i w s k a z a n ie n a to c z y te ln ik o m , co je s t czaso w eg o i co p o n a d c z a so w e g o w ty c h w y p o w ie d z ia c h . D alsz e d w a to m y s e r ii ju ż o p u b lik o w a n o . P ie r w s z y z n ic h p o św ię c o n y z o s ta ł u k a z a n iu p ro c e s u p o w s ta w a n ia i g łó w n y c h z a ło ż e ń te o lo g ic z n y c h p o sz c z e g ó ln y c h k s ią g N o w eg o T e s ta m e n tu . O. K n o c h n a d a ł sw y m w y w o ­ d o m n a te n te m a t z n a m ie n n y ty tu ł: B e g e g n u n g w i r d Z e u g n i s — s p o tk a n ie s ta je się św ia d e c tw e m , co te ż o d p o w ia d a tr e ś c i p o sz c z e g ó ln y c h o m ó w ie ń k s ią g N T. A u to r p u b lik a c ji d a je , o g ó ln ie m ó w ią c ,w y s ta r c z a ją c ą in f o rm a c ję n a te m a t p o sz c z e g ó ln y c h p is m N T, s tre s z c z a ją c w ła ś c iw ie to , co p o w ie d z ia n o o n ic h w w ie lk ic h , n a u k o w y c h k o m e n ta r z a c h i in tr o d u k c ja c h ( B e g e g n u n g ), o ra z u w y p u k la , ró w n ie ż z w ię ź le , te tr e ś c i d o k tr y n y te o lo g ic z n e j, ja k ie są w n ic h z a w a r te , k tó r e z o s ta ły w n ic h p rz e k a z a n e d la lu d z i w s z y s tk ic h c z a ­ só w (Z eugnis).

To, co ro z rz u c o n e z o sta ło n ie ja k o b e z p o r z ą d k u w p o sz c z e g ó ln y c h k się g a c h N T, a co s ta n o w i p o u c z e n ie d la w s z y s tk ic h czasów , z o sta ło u k a z a n e s y n te ty c z n ie w o s o b n y m o p ra c o w a n iu p rz e z F . P o r s c h a w s ió d m y m to ­ m ie B a s i s - B ü c h e r . T y tu ł o p ra c o w a n ia : V ie l e S t i m m e n — e i n G la u b e o d p o ­ w ia d a te m u z a m ie rz e n iu , a le n ie z u p e łn ie w r e a liz a c ji. W ie le z a u w a ż a się tu p o w tó rz e ń ty c h w y p o w ie d z i, k tó r e n a te m a ty te o lo g ic z n e p o sz c z e g ó ln y c h k s ią g N T p o w ie d z ia n o ju ż w to m ie p o p rz e d n im . A u to r b o w ie m s y n te ty z u je n a u k ę te o lo g ic z n ą p o je d y n c z y c h a u to r ó w b ib lijn y c h , a n ie d o k o n u je o g ó ln e j s y n te z y d o k tr y n y n o w o te s ta m e n ta ln e j. M o ż n a b y ło u ją ć — s u p o n u ją c ju ż o p ra c o w a n ie z a p la n o w a n e d la to m u sz ó ste g o — te m a ty k ę z a w a r tą w n ic h b a rd z ie j n a m o d łę „ te o lo g ii s y s te m a ty c z n e j” , a w ię c ta k , ja k d a w n ie j p r z e d ­ s t a w i a li tr e ś c i b ib lijn e ta c y a u to r z y j a k W. E i c h r o d t ( T h e o lo g ie d e s A l ­ t e n T e s t a m e n t s ) , czy K. H. S c h e l k l e ( T h e o lo g ie d e s N e u e n T e s t a m e n t s ) , a lb o te ż J. J e r e m i a s (N e u t e s t a m e n t l i c h e T h e o lo g ie . D ie V e r k ü n d i g u n g Jesu). T o m ó sm y B a s i s - B ü c h e r p o ś w ię c o n y m a b y ć a p o k ry fo m . J a k w ia d o m o k a ż d e m u b ib liś c ie , k s ię g i a p o k ry f ic z n e o d g r y w a ją w ie lk ą r o lę w ro z u m ie n iu tła , w ja k im p o w s ta w a ły k s ię g i św ię te , a ta k ż e p o z w a la ją z ro z u m ie ć , że ich l e k t u r a w p ły w a ła n a tr e ś c i n a tc h n io n e g o S ło w a B ożego.

W to m ie d z ie s ią ty m r e d a k to r z y s e r ii p o s ta n o w ili u d z ie lić p o m o c y d u s z ­ p a s te r z o m i k a te c h e to m p rz e z z e s ta w ie n ie a lf a b e ty c z n e w a ż n y c h słó w u ż y ­ w a n y c h p rz e z a u to r ó w k s ią g ś w ię ty c h . K o n k o r d a n c ja p o ję ć m a ją c y c h o k r e ś ­ lo n e z n a c z e n ie w te o lo g ii o k a z u je się p r z y d a t n a n ie ty lk o d la w y k ła d o w c ó w - - b ib lis tó w ; je s t o n a n ie o d z o w n a w c z asie, g d y w re s z c ie z ro z u m ia n o p o tr z e b ę c z y ta n ia B ib lii, g d y je s t o n a o d c z y ty w a n a w g r u p a c h n ie f o rm a ln y c h , w o r ­ g a n iz o w a n y c h w ś r o d o w is k a c h s tu d e n c k ic h , k lu b a c h d y s k u s y jn y c h , w ro d z i­ n a ch ... Je sz c z e w ię k s z ą p rz y d a tn o ś ć p r a k ty c z n ą b ę d z ie m ia ł z a p la n o w a n y w s e r ii o s ta tn i je j to m , k tó r y p rz e z n a c z o n o n a k o n k o r d a n c ję rz e c z o w ą . C z y b ę d z ie 12*

R E C E N Z J E

o n a le p s z a n iż ta , k tó r ą p rz y g o to w a ł k ie d y ś X . L é o n - D u f o u r (V o c a b u l a ­

ire de t h é o l o g ie b ib liq u e ) , czy L. С о e n e n, ( T h e o l o g is c h e s B e g r i f f s l e x i k o n z u m N e u e n T e s t a m e n t ) , l u b J. L. M c K e n z i e ( D i c t i o n a r y o f t h e

B i b l e ) , zo b aczy m y .

N a le ż y ż y czy ć r e d a k t o r o m d o k o ń c z e n ia a m b itn e g o z a m i a r u o d d a n ia w rę c e c z y te ln ik ó w p o s łu g u ją c y c h się ję z y k ie m n ie m ie c k im , g d z ie ju ż t a k w ie ­

le je s t ró ż n y c h o p ra c o w a ń n a u k o w y c h i p o p u la r n o n a u k o w y c h , c a ło ścio w eg o p o p u la r n e g o o p r a c o w a n ia z a g a d n ie ń b ib lijn y c h . M oże s t a n ą się o n e im p u ls e m d la p o w s ta n ia p o d o b n e g o t y p u o p ra c o w a ń ta k ż e w P o lsc e , g d z ie ś w ia d o ­ m ość r e lig ijn a , a w z w ią z k u z ty m l e k t u r a B ib lii, n ie u s ta n n ie p r z y b i e r a n a sile. N ie m o ż e o n a b y ć z d ro w a , g d y n ie b ę d z ie p o m o c y w p o s ta c i d o b ry c h k s ią ż e k , n a k tó r y c h b a z o w a ć b y m o g ły d a ls z e p rz e d s ię w z ię c ia .

ks. J a n Ł a c h , W a r s z a w a

O tto K N O C H B e g e g n u n g w i r d Z e u g n i s . W e r d e n u n d W e s e n d e s N e u e n

T e s t a m e n t s , K e v e la e r — S t u t t g a r t 1980, B u tz o n u n d B e rc k e r — K a th o li­

sc h e s B ib e lw e rk , s. 260 (B i b l i s c h e B a s i s - B ü c h e r , w y d . E u g e n S i t a r z , t. VI). S z ó sty to m d z ie s ię c io to m o w e g o d z ie ła r e d a g o w a n e g o p rz e z k s. E u g e ­ n iu s z a S ita r z a o p ra c o w a n y z o s ta ł p rz e z O tto n a К n о с h a, p rz e z 12 la t d y r e k to r a K a to lic k ie g o D z ie ła B ib lijn e g o z s ie d z ib ą .w S tu ttg a r c ie , a k t u ­ a ln ie p r o f e s o r a in t r o d u k c j i b ib l ij n e j i k e r y g m a ty k i n a u n iw e rs y te c ie w P a s s a w ie . Z g o d n ie z z a p o w ie d z ią w y d a w c ó w w p r a c y te j, p o d o b n ie j a k i w d w u p o z o sta ły c h , k tó r e d o tą d „ u jr z a ły ś w ia tło d z ie n n e ” , z a w a r te są n a jw a ż n ie js z e in f o r m a c je o k s ię g a c h N o w eg o T e s ta m e n tu w o g ó le o ra z

3> p o sz c z e g ó ln y c h p is m a c h ty c h k sią g . M a te r ia ł, k tó r y O. K n o c h p r e z e n ­

tu j e , p o d z ie lo n y z o s ta ł n a s tę p u ją c o : o g ó ln e w p ro w a d z e n ie do k s ią g N o w e ­ go T e s ta m e n tu , n a co się s k ł a d a ją m . in. ta k i e z a g a d n ie n ia , j a k p ro b le m e w a n g e lii p rz e d e w a n g e lia m i, z a g a d n ie n ie „ z b io r u ” lis tó w św . P a w ła i li s ­ tó w k a to lic k ic h , p r o b le m d z ie jó w a p o s to ls k ic h i „ o b ja w ie n ia ” św . J a n a , d a le j p r o b le m p o w s ta w a n ia i f o r m o w a n ia się k a n o n u k s ią g N o w eg o T e s ­ t a m e n t u w K o śc ie le g re c k im , ła c iń s k im i s y r y js k im , w re s z c ie p r o b le m j ę ­ z y k a i p r z e k a z u t e k s t u k s ią g N o w e g o T e s ta m e n tu . W s z y s tk ie te k w e s tie o m ó w ił a u to r n a 15 s tro n ic a c h . J u ż to s p o s trz e ż e n ie u ja w n ia z a m y s ły a u to ­

r a k s ią ż k i: s t a r a się o n u k a z a ć p o z y ty w n ie — b e z w d a w a n ia się w d y s ­ k u s je — to , co t r z e b a w ie d z ie ć , a b y z p o ż y tk ie m c z y ta ć N o w y T e s ta m e n t. H is to ry c z n e k s ię g i N o w eg o T e s ta m e n tu s c h a r a k te r y z o w a ł O. K n o c h w ro z d z ia le d ru g im . K o le jn o ś ć z a g a d n ie ń je s t t u n a s t ę p u ją c a : p o ję c ie i s p e c y f ik a e w a n g e lii, e w a n g e lia św . M a r k a , św . M a te u s z a , św . Ł u k a s z a , p r o b le m s y n o p ty c z n y , e w a n g e lia św . J a n a , D z ie je A p o s to ls k ie . N o w o ści w te j czę śc i p r a c y n i e z n a jd u je m y w ła ś c iw ie ż a d n y c h . Z a z n a c z y ć tr z e b a d a le k o id ą c ą o stro ż n o ść w fo r m u ło w a n iu są d ó w w ła s n y c h o p o sz c z e g ó ln y c h ty c h d z ie ła c h . N ie p r z y j ą ł te ż a u t o r k s ią ż k i a n i n a w e t n ie z a s y g n a liz o w a ł r o z w ią z a ń p r o b le m u sy n o p ty c z n e g o , p r o p o n o w a n y c h p rz e z M. E. В o i s- m a r d a , lecz z a n a jb a r d z ie j p ra w d o p o d o b n ą u z n a ł w te j m a te r i i te o r ię d w ó c h ź ró d e ł. O n o w o te s ta m e n ta ln y c h lis ta c h n a le ż ą c y c h do C o r p u s P a u l i n u m a u to r w y p o w ia d a się ró w n ie ż o g lę d n ie , n ie o p o w ia d a ją c się z d e c y d o w a n ie za ro z w ią z a n ia m i czy te o r ia m i n a jn o w s z y m i. O. K n o c h o m a w ia a p o s to ls k ą d z ia ła ln o ś ć i p is a r s k i d o ro b e k P a w ła z a p o z n a ją c c z y te ln ik a z d a w n y m i i n o w s z y m i te o r ia m i ty c z ą c y m i a u to r s tw a , c z a s u p o w s ta n ia , te o lo g ic z n y c h z a ło ż e ń i w s k a z a ń m o r a ln y c h . Z n a k o m itą w ię k sz o ś ć w s z y s tk ic h w y p o w ie ­ d z i p o z a lis te m do E fe z ja n o ra z lis ta m i p a s te r s k im i p rz y p is u je o n s a m e m u A p o s to ło w i N a ro d ó w . Z n a r ó w n ie ż r a c j e ty c h u c z o n y c h , k tó r z y d o p a tr u ją się w d r u g im liśc ie do T e s s a lo n ic z a n śla d ó w o p ra c o w a n ia d o p ie ro po ś m ie r c i P a w ła , z a p o z n a je te ż z p ro b le m e m p o w s ta n ia i a d r e s a tó w d ru g ie j