A ndrzej Woj ty n a *
EKONOMICZNA ROLA PAŃSTWA KAPITALISTYCZNEGO
- GŁÓWNE KWESTIE SPORNE DOTYCZ4CE ASPEKTU REGULACYJNEGO
P roblem e k o nom icznej r o l i p ańetw a w k a p i t a l i z m i e n a l e ż y do n a j ż y w i e j o b e o n le dyskutow anych w l i t e r a t u r z e e k o n o m i c z n e j . Možná r<5wnież z a ł o ż y ć , że u trz y m a on s w o ją wagę r ó w n ie ż w p r z y s z ł o ś c i . O kazuje e i e bowiem, że nawet z a g o r z a l i k r y t y c y n a d m ie rn e j r o l i p a ń e tw a z n a j d u j ą u z a s a d n i e n i e d l a j e j z w i ę k s z e n i a . W k o n s e k w e n c ji - j a k i r o n i c z n i e z a u w a ż a ją J . E . A l t i K. A. C h r y e t a l - p iś m i e n n i - otwo d o ty o z ą o e r o e n ą o e j r o l i p a ń s tw a r o ś n i e w szybszym tem pie n i ż aam s e k t o r państwowy1 . R z e t e l n a o c e n a e k o n o m ic zn ej r o l i p a ń s tw a J e e t dodatkowo u t r u d n i o n a ( n i e z a l e ż n i e od m e r y to ry c z n y c h t r u d n o ś o i pom iaru) p r z e z e i l n ą w tym wypadku i n t e r f e r e n o j ę z p o l i t y c z n y mi 1 i d e o l o g i c z n y m i opojam i b a d a c z a o r a z p r z e z t z w . s c h i z o f r e n i c z -ny s t o s u n e k ekonomistów do ekonom ioznej r o l i p a ń s tw a , n a k t á i y s i t r a c a j ą uwagę e . l n . M. F rie dm a n 1 G. J» S t i g l e r 2 .
Jednym я n a j I s t o t n i e j в zy c h o g ó ln y c h problemów z w ią z a n y c h z o c e n ą e k o n o m ic zn ej r o l i p a ń s tw a , k t ó r y j e s t ważnym źródłem w i e l u
* D r, I n s t y t u t Ekonomii P o l i t y c z n e j , Akademia Ekonom iczna, Kraków.
1 J. E . A 1 t , K. A. C h r y e t a l , P o l i t i c a l E cono- m ic a , B e r k e l e y 1983, s . 1 7 6 .
2 Zob. M. F r i- e d m a n , From G a l b r a i t h to Economic Freer dom "IEA O c c a s i o n a l P a p e r 49*, London 1 977, e . 4 1 - 4 2 ; G. J . S t * i g i e r , The C i t i z e n and th e S t a t e E s s a y s on R e g u l a t i o n U n i v e r s i t y o f C h ic a g a P r e s a , C hicago 1 9 7 5 , s . 1 0 3 - 1 1 3 . M. F r i e d -man p i a z e z i r o n i ą i "Nic n i e tworzy t a k w i e l u m i e j s c p ra c y d l a ekonomistów co k o n t r o l a i i n t e r w e n c j a p a ń s t w a . D l a te g o w s z y s t k i c h ekonomistów c e c h u j e s c h i z o f r e n i a : i c h d y s c y p l i n a naukowa, wywo-d z ą c ą s i ę owywo-d Awywo-dama S m ith a k aże im faworyzować r y n e k ; i c h w łasny I n t e r e s k a ż e i o faworyzować i n t e r w e n c j ę . W e f e k c i e z n a c z n a c z ę ś ć ś r o d o w is k a ekonomistów b y ł a zmuszona g o d z i ć t e dwie p r z e c iw s ta w n e s i ł y p r z e z faw oryzow anie ry n k u w o g ó l n o ś c i 1 p r z e c i w s t a w i a n i e s i o mu w p o s z c z e g ó ln y c h p r z y p a d k a c h " , o p . c i t .
n iep o ro z u m ie ń » j e s t brak p r e o y z j i p o j ę c io w e j . I s t o t ę te g o p r ó b ie * mu možná by o k r e ś l i ć jako brak wyraánego r o z g r a n la z e n la między re a ln y m a r e g u l a c y j n y m - by p o e łu ż y ć s i ę te r m in o lo g ią J . K ornaia - a s p e k te m ekonom ioanej z o l i pańetw a. R ó w n oległe, a czaeem nawet sam ienne s to e o w a n ie argumentów d oty czą cy ch f a k t y c z n ie dwa odręb-nych g r u p z a g a d n i e ń musi e i ł ą r z e c z y p o d n o sić tem peratury dysku-s j i » n i e p r z y c z y n i a j ą c e i ę bjcejmnią} do le p e dysku-s e g o n a ś w ie t le n ia dysku-spor* nych k w e s t i i . Omawiane za m ie sza n ie te r m in o lo g ic z n e j s s t tym b a r - Czl e j z a s t a n a w i a j ą c e , že j u i nawet p o b ieżn a a n a liz a em plryozaa w s k a z u je , že r e g u la c y jn y a ep ek t ekonom icznej r o l i pańetwa n ie mu-s i być w c a le z b ie ż n y ze zmianami w a mu-s p e k o ie rea ln y m . Przykładowo J a p o n i a ma n a j m n i e j s z y w sk ain ik wydatków p n b lic tn y c h sp o śró d r o z -w i n i ę t y c h k rajó-w k a p i t a l i s t y овцуc h | n iem n iej jed nak n ie ma -w ątpi*- r s ś c i oo do zakresu» e fe k ty w n o śc i lu b o z ę e t o t l i w o ś o i , z ja k ą ageo* o j e rządowe in te r w e n iu ją w funkcjonow anie goep o d a rk i teg o k r a ju . J e d n ą z ważnych przyczyn i e t n i e j ą o y c h n ieporozu m ień e ą tru d n o śo i p o m ia r u . O i l e bowiem a ep ek t rea ln y možná stosunkow o ła tw o zm ie-rz y ć » o t y l e ilo ś c io w e uohwyoenle aep ek tu r e g u la c y jn e g o ekonomioa-n e j r o l i p ańetw a j e e t j u ż z a m ie rżeekonomioa-niem z ekonomioa-n a c z ekonomioa-n ie b a r d u lej sk o m p li-kowanym. Aepekt r e a l n y można m ierzyć dwiema grupami wekaźnik<$w. P i e r w e z a d o t y c z y t e j c z ę ś c i GS?» k tó r a J e e t b e z p o śr ed n io produko-wana lub zakupyproduko-wana p r z e z p ań stw o. Druga n a to m ia st d oty o cy zak re-s u , w jakim rząd dokonuje r e a lo k a o j i doohodĆw p op rzez p o d a tk i 1 t r a n s f e r y p i e n i ę ż n e . R. Ł . H eilb r o n e r 1 Ł . 0 . Thurow e ą z d a n ia , ż e w s k a ź n ik i t e mogą być t r a k t o w a n e jak o p r « y b ilio n y wyraz odpo-w ie d n ie g o e t o p n i a " e t a t y z a c j i " goepodarki (•‘s t a t i s t " eoonooy) 1 z a k r e s u p ańetw a d o b r o b y tu 3 . Brak rów nie p r o s ty o h 1 stosunkowo je d -n o z -n a c z -n y c h k r y t e r i ó w od -noszących s i ę do aepektu re g u la c y jn e g o może oeasem p ro w a d z ić do sto so w a n ia w z a s t ę p s t w ie nieadekw atnych m ie r n ik ó w . Mimo tr u d n o ś c i w i l o ś c i o w e j o c e n ie aep ek tu r e g u la c y j n e -go w ydaje s i ę , ż e t o w ł a ś n i e ten a sp e k t d ecyd u je czy gospodarka j e e t w w iększym , czy m niejszym e to p n lu gospodarką m ieszaną (d e -g ree o f " m i x e d n e s s " ) * 1 czy ew o lu u je w kierunku k a p ita lls m u k l e - rowanego czy k o n tro lo w a n e g o « Praw dopodobnie A. S h o n fie ld в» b o
-ľ . ß . L . H e i l b r o n e r , L . C. X h u r o w, The Eoono- mic P r o b le m , Englewood C l i f f s 1 9 8 4 , s* 7 7 . * P o r * A. S h o n f 1 e 1 d . I n d e f e n c e o f th e Mixed Eoo- n o a q , Oxford 1 9 8 4 , s . 4 . к ; . ,
«lern r a c j ę p i s z ą c , že " l i c z ą a i ę r a c z e j f u n k c j e p o d j ę t e p r z e z paiS- stwo n i ż j a g o z a k r e s ( m a s s ) " ^ .
J u t powyżej s c h a r a k te r y z o w a n e t r u d n o ś c i t e r m i n o l o g i c z n e wska-z u j ą , I ż b r a k j e a t chodby pódatawowych wska-zrębów t e o r i i e k onom icwska-znej i p o l i t y o z n e j i n t e r w e n c j o n i z m u państw owego, k t ć r e b yłyby a k c e p t o -wana* j e 611 n i e p r z e z w s z y s t k i e , t o p r z y n a j m n i e j p r z e z w iękazoóć s z k ó ł t e o r e t y o z n y c h . W iękazoćó t e o r i i n i e o d n o a i e i ę b e z p o ś r e d n i o do i n t e r w e n c y j n e j r o l i p a ń e tw a aamej w o o b t e , l e c z a n a l i z u j e t e n problem p o ś r e d n i o j a k o " p a r a m e t r r y n k u " , j a k o e le m e n t n i e d o a k o n a - ł o ś c i mechanizmu rynkow ego^. Rozpad t z w . konaenau ke yneeow akiego p rzy b r a k u - j a k d o t ą d - nowego, ró w n ie s z e r o k o a kceptow aapgo p a - r a d y ^ n a t u z n a l a z ł m. i n , wyraz w znacznym z r ó ż n i c o w a n iu s ta n o w i s k d o ty o zą c y o h wpływu p a ń s tw a na p r z e b i e g proceaów g o sp o d a rc z y c h ® . Zdaniem n e o k a y n a a i s t ó w , pańetw o n a d a l zachow uje znacwną m ożliw ość aktywnego o d d z i a ł y w a n i a na g o s p o d a r k ę . T r a d y c y j n i e n a s t a w i e n i mo- n e t a r y ś c i , t a c y j a k M, Friedm an czy X. B r u n n e r , r e p r e z e n t u j ą p o g l ą d , że o i l e w k r ó tk i m o k r e s i e p o l i t y k a ekonom iczna może p o s i a -dać pewien wpływ na p r o c e a y g o s p o d a r c z o , o t y l e w d łu g im o k r e a i e z a l e ż n o ś ć t a k a n i e w y s t ę p u j e . B a r d z i e j r a d y k a l n i m o n e t a r y á o i apod znaku r a c j o n a l n y o h o o z e k lw a ć i d ą w swych k o n k l u z j a c h z n a c z n i e d a -l e j t w i e r d z ą c ,
że
a ktyw na p o l i t y k a p a ń s tw a n i e ' J e a t możliwa naw et w k r ó tk i m o k r a s i e .D y s k u s ja nad ekonom iczną r o l ą p a ń e tw a , J a k a t o c z y s i ę w r a -mach głćwnego n u r t u e konom ii ( m a in stre a m econom ics) o g n i s k u j e a i ę wokół d y c h o to m ii : z a sa d y ( r u l e a ) d z i a ł a n i a d y s k r e c j o n a l n e ( d i s -c r e t i o n ) . 0 i l e główna l i n i a a t a k u na ekono m i-c zn ą r o l ę ; pnńatw a k o n c e n t r u j ą s i ę w p r zy p a d k u J e j a s p e k t u r e a l n e g o na i m p l i k a c j a c h h i p o t e z y w ypyc ha nia (crow ding- o u t ) , o t y l e w o d n i e s i e n i u do j e j a s p e k t u r e g u l a o y j n e g o podobną r o l ę a p e ł n i a h i p o t e z a r a c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń . R a le ż y p rz y tym w y r a ź n ie z a z n a c z y ć , że sama t a h i p o t e z a n i e J e a t głównym c z y n n ik ie m prowadzącym do i s t o t n y c h l i n i i p o
-^ S h o t f i e I d i I n d e f e n o e . . .
^ P o r . L i S , L i n d b e r g , The P ro b le m s o f Economic Theory i n E x p l a i n i n g Economio P e r fo rm a n c e } "Governm ent and Econo-mic P e r f o r m a n c e " , J a n u a r y 1 9 8 2 .
W d a l s z e j o z ę á c i o p r a o o w a n ia a k c e n t p o ło żo n y J e s t na r e g u -l a c y j n y a s p e k t e k o n o m ic zn ej r o -l i p a ń a tw a .
d z i a ł u we w a p ółczean ej ekonom ii* Znacznie W ażn iejszą r o i« odgrywa ona d o p i e r o w pow iązaniu » Innymi z a ło ż e n ia m i te o r e ty cz n y m i 1 me-t o d o lo g i c z n y m i p o sz c z e g ó ln y c h s z k ó ł m ekonom ii ja k np* e z a ło ż ę - n ia m l d o ty c s ą o y m i funkojonow ania rynku w przypadku t*w . nowej eko-no m ii k l a s y c z n e j •
Obydwie główne w e r sje w sp ó łczesn eg o m onetarysnu o h a r a k tsry z u -j e w yraćna p r e d y le k c -ja do zasad p o l i t y k i (1 to n ie t y lk o m onetar-n e j ) b ę d ą c a k oonetar-n tyonetar-nu acją poglądów H. Simoonetar-nea s połowy l a t trz y d sl» * s ty c h ^ « M. Friedman j e s t udania» że o h o c la ż d y sk r e c jo n a ln e d z l a - ł e n l a r z ą d u n le k o n le o z n le muozą byó zawsze negatyw ne, t o Jednak v?ywołują pewne "szumy" w s y s te m ie ekonomloznym» k tó r e i n t e r f e r u j ą z cenam i p e łn ią c y m i fu n k c ję altu to czn y ch syg n a łó w 1 0 . Jako p o d s ta -wową z a s a d ę p o l i t y k i proponuje on w awyoh praoach s t a ł ą roczn ą s t o p ę w z r o s t u i l o á o l p ie n ią d z a równą á r e d n lo r o o sn e j* d łu g o o k r e so -wej s t o p i e w zrostu PNB (po u w zg lę d n ie n iu długookresow ych zralan w p r ę d k o ś o i o b ie g u p l e h l ą d z a ) . J a k ju ż wspomniano* p r z e d s t a w ic ie le nowej k l a s y o z n e j ekonom ii uważają* że rów n ież w krótkim o k r e ś l* r z ą d pow in ien powstrzymać s i ę od aktywnej p o l i t y k i . s t a b i l i z a c y j n e j . Wynika to % głównych z a ło ż e ń le ż ą c y c h u podstaw h ip o te z y r a -c j o n a l n y oh o-czeklw ańt
1) i ż podmioty gosp od arcze podejm ują sw* d e c y z je w y łą c z n ie w o p a r c iu o o z y n n lk l r e a ln e ,
2) że n ie p o p e łn ia ją one sy stem a ty czn y ch błędów w o c e n ie prt*- b le g u zjaw i sic ekonomiczny o h .
P r z y t a k 17 go xy e ty c z n y oh z a ł o ż e n i a c h żadne c ok reálon yoh n ie -przypadkow ych zasad p o l i t y k i n i e b ę d z ie p r o w a d s ló do zmian w w i e l k o ś c i a c h r e a l n y c h , poniew aż r a c j o n a l n i e d z i a ł a j ą c e podm ioty g o s p o d a r c z e szybko z r o z u m i e j ą j e j i s t o t ę i w e f e k c i e zmiany w w i e l k o ś c i a c h n o m in a ln y c h n i * spow odują o d c h y l e n i a od n a t u r a l n e j s t o p j b e z r o b o c i a i p r o d u k c j i . W n y ć l te g o rozum ow ania t y l k o p r z y -padkowe zmiany w p o l i t y c e ekon o m ic zn ej mogą wpływać n a w l e l k o á o l r e a l n e , poniew aż podmioty g o s p o d a r c z e n i e s ą w s t a n i e i c h a n t y c y -pować. Może t o p r o w a d z ić do d o s y ć p a r a d o k s a l n e g o w n io s k u , i ż щ ram ach p o l i t y k i g o o p o d a r c z e j r z ą d p o w in ie n g enerow ać przypadków*
9
P o r . K. D, H o o v e r , Two Types od M o n e ta r is m , " J o u r -n a l o f Eco-nomic L i t e r a t u r e ” , March 1 9 8 4 .
10 Zob. a z e r z o j M. F r i e d m a n , Hobel L e o tu re » I n f l a -t i o n and Unemploymen-t, " J o u r n a l of P o l i -t i c a l Economy" 1 9 7 7 , No 3 .
zm ia ny. Zwolennioy nowej k l a s y o z n e j e k o n o m ii o d p o w ia d a ją n a t e n a rg u m e n t s t w i e r d z e n i e m , i ż nawet gdyby t a k a p o l i t y k a b y ł a w J a -kimś a t o p n i u s k u t e c z n a , t o n i e b y ła b y ona p o ż ą d a n a , poniew aż zwię-k s z a ł a b y a t o p i e ń n i e p e w n o ś c i . P o l i t y zwię-k a t e g o ty p u n i e mogłaby po» n a d to t y ć a to e o w an a w s p o s ó b s y s te m a t y o * n y , * zw iązku e czym p r o -b le m a ty c z n e s t a j e a i ę , ozy w tym p r z y p a d k u można w o g ó l e m(Swl<5 o p o l i t y c e 1 1 . N i e z a l e ż n i e j e d n a k od o g ó ln e g o w nio sk u pod adresem I n t e r w e n c y j n e j d z i a ł a l n o ś c i p a ń s t w a , j a k i wynika z t e o r e t y c z n y c h u s t a l e ń nowej s z k o ły k l a s y c z n e j w e k o n o m ii, można w y r ó ż n ić w r a -mach h i p o t e z y r a c j o n a l n y c h o c z ek iw a ń p r z y n a j m n i e j dwa o b s z a r y pew-n e j " pew-n i e s z c z e l pew-n o ś c i " t e o r i i , d z i ę k i k t ó r e j o t w i e r a s i ę pewpew-na moż-l i w o ś ć d moż-l a a k ty w n e j p o moż-l i t y k i s t a b i moż-l i z a c y j n e j 1 2 »
p r z y dodatkowym z a ł o ż e n i u , że r z ą d d y s p o n u ją c pewną p r z e w a -g ą i n f o r m a c y j n ą w s t o s u n k u do s e k t o r a p ry w a tn e -g o j e s t w e t a n i e w y k o r z y s ta ć j ą do z m n i e j s z e n i a wahań p r o d u k c j i wokół j e j n a t u r a l -n e j s t o p y ( D. K. H. Begg p r o p o -n u je -nazwać t e -n t y p o d d z i a ł y w a n i a p a ń s tw a p r e c y z y jn y m d o s t r a j a n i e m (v ery f i n e tuning} 1 ^{ - w p r z e o i w i e ń a t w i e do p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j , p o l i t y k a f i s k a l n a j e s t n i e s k u t e o z n a t y l k o w k r ó t k i m o k r e s i e * W c z e ś n ie js z e n i e a n t y - oypowane zmiany w p o l i t y c e f i s k a l n e j n i e w płyną od r a z u na n a t u -r a l n ą s t o p ę p -r o d u k c j i , a l e w dłuższ ym o k -r e s i e mogą o d d z ia ł y w a ć na m ożliw ość p e łn e g o z a t r u d n i e n i a , poniew aż w pływ ają na b i e ż ą c y
po-ziom I n w e s t y c j i '
Z t e o r e t y c z n y c h rozw ażań nowej ekonom ii k l a s y c z n e j r y s u j ą s i ę dodatkowo dwa p o s t u l a t y pod a d re s e m z a s a d p o l i t y k i g o s p o d a r c z e j !
- n a l e ż a ł o b y dać p r e f e r e n c j ę p r o s ty m zasadom , poniew aż w o - p a r c i u o p r o s t e z a sa d y podmiotom gospodarczym ł a t w i e j J e s t w y o ią - gnąć w n i o s k i o s t r u k t u r z e g o s p o d a r k i
11 Por* Н о о т * r , Two Types***
" M ie a z c z e ln o Ł c i " t e i s t n i e j ą w rataach z a ło ż e ń samej t e o r i i i n i e n a l e ż y i c h w ią z a ć z z a r z u t a m i wysuwanymi z p o z y c j i i n n y c h kierunków t e o r e t y c z n y c h w ekonom ii*
1 ^ D* K* H* B e g g , The R a t i o n a l E x p e c t a t i o n R e v o l u t i o n i n M a croe c onom ics, B a l t i m o r e 1 9 8 2 , s . 151-152*
14 Wynika to m. i n . z badań T. J . S a r g e n t a i N. W a l l a c e ’ s , R. J , S o h i l l s r a i s z e r e g u i n n y c h a u to ró w *
^ Zwracb n a t o uwagę m, i n , R. L u c a s , wg H o o v e r , Two T y p e s . . .
- zaeady p o l i t y k i u z a l e ż n i o n e od pewnych warunków ( c o n d i t i o -n a l p o l i c y r u l e e ) e ą lepszym ro zw ią z a -n ie m od z a s a d -nieuw aru-nkow a- nych ( u n c o n d i t i o n a l p o l i c y r u l e e ) i obydwa c e c h u j e w yższość w e t o - eunku do o d d z i a ł y w a n i a d y s k r e c j o n a l n e g o 1 6 .
W nioski w y n ik a ją c « z t e o r e t y c z n y e h rozw ażań ekonomistów n i e zawsze eą z b i e ż n e z p o g ląd a m i wyrażanymi p r z e z n l o h w s y t u a c j a c h , gdy p r z y n a j m n i e j rów nie ważny j a k f o r m a ln a e l e g a n c j a p r e z e n t a -c j i 1 rygoryzm w nioskow ania - e t a j e e i ę r e a l i z m w ygła sza n y o h s ą -dów. R o z b ie ż n o ś ć t a j e e t w pewnym e t o p n l u uwarunkowana j u i s c h i -z o fr e n ic -z n y m s to s u n k ie m ekonomistów do i n t e r w e n c y j n e j r o l i pa/ł~ s t w a . I s t n i e n i e te g o z j a w i s k a w o d n i e s i e n i u do p r z e d e t a w l o l e l l nowej e konom ii k l a s y c z n e j u c h w y c ił K. S m ith , e t w l e r d z a j ą o l a p i d a r n i e , a zarazem I r o n i c z n i « , I ż " z w o le n n ic y e k o n o m ii w o ln o ry n k o -wej z n a j d u j ą s l y w s z c z e g ó l n e j e y t u a o j i p o l e g a j ą c e j na z a l e c a n i u e z cz e gółow yoh p o l i t y k rządow ych na b a z i e t e o r i i , k t ó r a n i e wymaga a n i p i e n i ą d z a , a n i p a ń s tw a " 1 •
J e d n ą t n ajc iek a w esg rc h p o z y c j i l i t e r a t u r y e k o n o m ic zn ej o s t a t -n i c h l a t , k t ó r a p r z y -n o s i p o g lą d y r e p r e z e -n t a -n t ó w r ó ż -n y c h s z k ó ł w t e o r i i e konom ii w n l e a k a d e m l o k i e j w ł a ś n i e f o r m i e , j e s t k s i ą ż k a A. Kleinera o b e jm u ją c a wywiady przeprow a dz one z J e d e n a s to m a w ybitnym i ekonom ista m i am erykańskim i* . W swych w ypow iedziach u s to s u n k o w u ją s i ę o n i m. l n « do omawianego d y lem a tu " z a s a d y - d z i a ł a n i a d y o k r e - o j o n a l n e p a ń stw a" »
R. Lucas» czołowy p r z e d s t a w i c i e l nowej ekonom ii k l a s y o z n e j , p o d k r e ś l a j ą c r o l ę za«ad i d a j ą c e g o s i e p r z e w i d z i e ć p o s tę p o w a n ia rządu» zw raca zarazem uwagę» l ż większy s e n s od mówienia o w i e l -k o ś c i s e -k t o r a państwowego w o g ó l e ma d y s -k u to w a n ie o -k o s z t a c h 1 k o r z y ś c i a c h p o s z c z e g ó ln y c h p r o j e k t ó w 1 ^ . T . S a r g e n t » d r u g i obok L ukasa przyw ódca s z k o ły » s tv d e r d z a » że o h o c la ż z p e w n o ś c ią n i e
I ß
Argum ent te n z o s t a ł z a p re z e n to w a n y f o r m a l n i e pr?e% J » B. T a y l o r a , wg G. W o o d » Should th e Government Change C o u rs e l a 1992?» "I£A O c c a s i o n a l P a p e r 6 2 " , London 1982» s . 104»
X. S m i t h » The B r i t i s h Economio O r i e l 8« I t « P a s t and F u t u r e , Karmondaworth 1964» a* 1 4 6 .
18
A. K l a m e r , C o n v e r s a t i o n « w i t h E c o n o m is t« , T o t o a a
1 9 8 4 . . :
J e a t p rz e c iw n y r o l i p a ń s tw a , t o j e d n a k t o , oo uważa za n a j i s t o t -n i e j s z e , to -n a u c z e -n i * e i ę optym al-nego sp o s o b u t w o r z e -n i a i -n s t y t u -
f u n k c j o n u j ą c y c h w ramach i n t e r w e n c y j n e j d z i a ł a l n o ś c i pań-s tw a . Do podobnych w z a s a d z i e k o n k l u z j i d o c h o d z i t r z e c i ze z n a -nych p r z e d s t a w i c i e l i nowej s z k o ły k l a s y c z n e j H« Townsend, gdy s t w i e r d z a , że k o n i e c z n a j e s t i n t e r w e n c y j n a d z i a ł a l n o ś ć p a ń s tw a , j e á l i n i e chcemy d o p u ś c i ć do a n a r c h i i , a l e z b y t j e s z c z e mało w ia -domo, na czym powinna o n a f a k t y c z n i e p o l e g a ć * J e g o zdaniem r o z -r ó ż n i e n i e między le s e f e -r y z m e m a in te -r w e n c jo n iz m e m państwowym j e s t s z t u c z n i e w y olbrzym ione 2 . Do podobnego w n io s k u , t y l e że d o t y c z ą -cego d y c h o to m ii " z a s a d y - d z i a ł a n i a d y s k r e c j o n a l n e " d o c h o d z i J . T o b i n , j e d e n z n a j b a r d z i e j znanych n e o k e y n e s i s t ć w . Zwraca on rów-n i e ż uwagę rów-n a t r u d rów-n o ś c i z w ią za rów-n e z p r a k ty c z rów-n y m z astosow arów-niem z a -s a d p o l i t y k i . U z n aje on za nieupraw om ocnlone rozumowanie nowyoh k la s y k ó w , w myśl k t ó r e g o " J e ś l i n i e w i e s z , oo c z y n i s z , p o w i n i e n e ś c z y n i ć ooś o a łk le m odmiennego n i ż d o t y o h c z a s " , poniew aż n i e uważ a , i uważ te g o ty p u p o d e j ś c i e mouważna t r a k t o w a ć Jako z m n i e j s z a j ą c e s t o -p i e ń r y z y k a . J . T obin u z n a j e za l e -p s z a r o z w i ą z a n i e w -podobnej sy-t u a c j i sy-t r w a n i e p r z y poprze d n im r o z w i ą z a n i u , s z c z e g ó l n i e gdy j e g o r e z u l t a t y o k a z a ł y s i ę w p r z e s z ł o ś c i z a d o w a l a j ą c e 2 . J e s z c z e b a r -d z i e j k r y t y c z n i e o -d n o s i s i ę -do argumentów nowych klasyków i n n y ze z na nych n e o k e y n e s i s t ć w P . M o d i g l i a n i . T w ie r d z i o n , że p o d s ta w o -wy w niosek w ypływający z m o d e li t e o r e t y c z n y c h t e j s z k o ł y , a m ia-n o w i c i e , i ż ia-n i e ma m i e j s c a d l a p o l i t y k i s t a b i l i z a c y j ia-n e j o p a r t y j e s t n a a b s u rd a ln y m modelu ś w i a t a 2^ . Podobne w swej wymowie s ą w n i o s k i R. Solowa2 4 .
Bardzo d a l e k o i d ą c y w swym k r y ty c y z m ie wobec z a s a d p o l i t y k i j e s t j e d e n г m łodszyoh n e o k e y n e s i s t ć w - A. B l i n d e r . R e p r e z e n t u j e on bowiem p o g l ą d , że w p r a k t y c e ż a d n a z z a s a d p o l i t y k i n i e J e s t s t o s o w a n a . Są one w ykorzystyw ane w m o d ela ch t e o r e t y c z n y c h , a l e n i e w f a k t y o z n i e r e a l i z o w a n e j p o l i t y c e . Jego zdaniem r ó w n ie ż w p r z y s z ł o ś c i będziemy mieć do c z y n i e n i a t y l k o z d z i a ł a n i a m i d y s -Tamże, a . 8 0 . 21 Tamże, a . 9 2 . , 22 Teunże, s . 1 0 0 , 1 1 2 . 22 Tamże, a . 1 2 3 . 24 Tamże, s . 1 4 2 .
k r e o j o n a l n y m i , p ro b le m t y lk o * J a k ie ® ) będą on« rodzaJu2!5. Jnny z m ło d s z e j g e n e r a c j i n e o k e y n e s i e t ó w J* T a y lo r J e a t w awych p o g lą -dach b a r d z i e j umiarkowany« Z je d n e j e tro n y uważa on t a bardao cen-ne r o z p a t r y w a n i e p o l i t y k i m akroekonom iczcen-nej w k a t e g o r i a c h J e j na-s a d , poniew aż z a c h ę c a ono do na-s p o j r z e n i a d łu g o o k re na-s o w e g o . Z dru-g i e j s t r o n y u z n a j e on J e d n a k i s t n i e n i e pewnych przypadków , k tó r e r y m n g ają p o d e j ś c i a d y s k r e c j o n a l n e g o 2®* W reezoie K. B r u n n e r , Jeden z b a r d z i e j znan y ch i wpływowych m o n e ta ry e tó w , o p o w ia d a ją c e i« za zasadam i p o l i t y k i , p o d k r e ś l a r o i « a s p e k t u i n s t y t u c j o n a l n e g o , We- <?ług n i e g o , o d p o w ie d n ie r o z w i ą z a n i a i n s t y t u c j o n a l n e winny k o n t r o low ać p o l i t y k ę g o a p o d a r o z ą , t a k aby z m in im a liz o w a ć n i e p r z e w i d z i a -ne z a k ł ó c e n i a z e w n ę trz n e * Celem tego n a c i s k u n a r o i « i n a t y t u c j i J e s t o g r a n i c z e n i e o b o i ą ż e n i a i n f o r m a c y j n e g o , J a k i e Jego zdaniem n a k ł a d a na podm ioty g o a p o d a ro z e p o l i t y k a o p a r t a na d z i a ł a n i a c h <3y a k re c J o n a l ny oh2*^.
Omówiony w n in ie js z y m opracow aniu, s i ł ą r z e c z y o g r a n ic z o n y , z a k r e s problemów su g e r u je ju ż sam w s o b i e , 11 k w e s tia ekonom icz-n e j r o l i p ańetw a icz-n a le ż y do icz-n a jw ażicz-n ieJ s a y oh» a zarazem icz-n a jb a r d z ie j k o n trow ersyjn ych we w ap ółozeen ej ekonom ii* W ielopłaezozyznow oćć p r o b le m a ty k i, j e j i s t o t n e Im p lik a c je d la p o l i t y k i ekonom icznej eą J u t .w yraźnie widoozne nawet przy o g r a n ic z e n iu p o la a n a liz y do r e -g u la c y jn e -g o a sp e k tu ekonom icznej r o l i p ań etw a. S y tu a c ja e t a j e e i« dodatkowo skom plikow ana, gdy uw zgl«dnl e i« j e j a s p e k t r e a ln y * a a s o z e g ó ln ie z w ią z k i między r o l ą pańetwa a w y d a jn o śo lą p r a c y , d y str y b u c ją dochodów, i n f l a c j ą 1 bezroboolem * Sporne k w e s tie zw ią za -ne z każdym z tyoh związków to jednak tem at na odręb-ne opracowa-n i e *
A n d re e j W ojtyna
ECONOMIC ROLE OP THE CAPITALIST STATE - MAIN CONTROVERSIAL ISSUES CONCERNING THE REGULATIVE ASPECT
Numaxoua c o n t r o v e r s i e s , whioh a p p e a r i n t h e o ouroe o f t h e d i s - o u a a io n on t h e a o o n o n ic ť o í e o f t h e c a p i t a l i a t s t a t e onoe a g a i n a n im a te d i n t h e W eat, r e s u l t from an i n d i a t i n o t d i a t i n o t i o n made
л!!П r e g u l a t i v e and t h e r e a l a e p e o t a o f t h i a p r o b le m , one o f t h e moat i m p o r t a n t d i o e n e i o n e o f t h e a n a l y z e d p ro b le m l a a c o n t r o v e r s y r e g a r d i n g a dychotoiry* p r i n c i p l e s of p o l i c y - d t o r e t i o n a r y a c t i v i t i e s o f t h e s t a t e .
The main r o l e i n t h e t h e o r e t i c a l d i a c u a a i o n on t h i s dichotomy
