• Nie Znaleziono Wyników

"SB a Lech Wałęsa: przyczynek do biografii", Sławomir Cenckiewicz, Piotr Gontarczyk, Warszawa 2008 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""SB a Lech Wałęsa: przyczynek do biografii", Sławomir Cenckiewicz, Piotr Gontarczyk, Warszawa 2008 : [recenzja]"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

"SB a Lech Wałęsa: przyczynek do

biografii", Sławomir Cenckiewicz,

Piotr Gontarczyk, Warszawa 2008 :

[recenzja]

Echa Przeszłości 9, 387-392

2008

(2)

w n ik liw e j a n a li z y ) , j a k c h o ć b y b a r d z o c i e k a w a in f o r m a c j a o w y j e ź d z ie w 1 9 4 8 r. z P o l s k i d o Z S R R 1 1 6 4 U k r a i ń c ó w ( s . 6 1 ) . B y ć m o ż e A u t o r k a p o w i n n a r o z w a ­ ż y ć k o n t y n u o w a n i e s w o j e g o d z i e ł a , a m i a n o w i c i e d o p r o w a d z e n i e o p i s u s p o ­ ł e c z n o ś c i u k r a i ń s k i e j n a W a r m ii i M a z u r a c h d o k o ń c a l a t o s i e m d z i e s i ą t y c h X X w .? J e s t e m p r z e k o n a n y , ż e u w z g l ę d n i a j ą c r o lę U k r a i ń c ó w w k r e o w a n i u d z i s i e j s z e g o o b l i c z a r e g i o n u b y ł o b y t o z a d a n i e z e w s z e c h m i a r w s k a z a n e i p o t r z e b n e . Jarosław Syrnyk ( W r o c ła w )

S ła w o m ir C e n c k ie w ic z, P io tr G on ta rczyk , SB a L ech Wałęsa. P rzyczy­ nek do b io g ra fii, W yd a w n ictw o In sty tu t P a m ię c i N a ro d o w ej, W arsza­ w a 2008, ss. 780.

D o t y c h c z a s n a r y n k u w y d a w n i c z y m w P o l s c e , a t a k ż e n a ś w i e c i e , u k a z a ­ ło s i ę w i e l e p u b l ik a c j i d o t y c z ą c y c h p o s t a c i L e c h a W a ł ę s y - l e g e n d a r n e g o p r z y w ó d c y N S Z Z „ S o li d a r n o ś ć ” , r o b o t n i k a S t o c z n i G d a ń s k i e j , n o b l is t y , P r e z y ­ d e n t a I I I R z e c z p o s p o l i t e j , o b o k J a n a P a w ł a I I p o s t a c i n a j b a r d z i e j k o j a r z o n e j z e w s p ó ł c z e s n ą P o l s k ą . SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii a u t o r s t w a S ł a w o m i r a C e n c k i e w i c z a i P i o t r a G o n t a r c z y k a j e s t j e d n a k k s i ą ż k ą w y j ą t k o ­ w ą . W i ę k s z o ś ć d o t y c h c z a s w y d a n y c h p r a c , p r z e d s t a w i a j ą c y c h s y l w e t k ę W a łę ­ s y , w p i s y w a ł a s i ę w n u r t p i s a r s t w a h a g i o g r a f i c z n e g o . O m a w i a n a p u b l i k a c j a p r z e d s t a w i a m a ł o z n a n y w ą t e k ż y c i o r y s u W a łę s y , p o r u s z a j ą c y p r o b le m j e g o w s p ó ł p r a c y z k o m u n i s t y c z n ą S ł u ż b ą B e z p i e c z e ń s t w a w l a t a c h 1 9 7 0 - 1 9 7 6 . S p r a w a t a , j a k d o t ą d n i e d o c z e k a ł a s i ę p o g łę b io n e j a n a l i z y f a k t o g r a f i c z n e j . T y m b a r d z ie j c i e s z y p i e r w s z a t e g o r o d z a j u p r ó b a , p o d j ę t a p r z e z C e n c k i e w i c z a i G o n t a r c z y k a . A u t o r z y o m a w i a n e j m o n o g r a f i i s ą p r a c o w n i k a m i n a u k o w y m i I n s t y t u t u P a m i ę c i N a r o d o w e j - K o m is j i Ś c i g a n i a Z b r o d n i p r z e c i w k o N a r o d o w i P o l s k i e ­ m u . S ł a w o m i r C e n c k i e w i c z j e s t , a w z a s a d z i e b y ł n a c z e l n i k i e m g d a ń s k i e g o O d d z i a ł o w e g o B i u r a E d u k a c j i P u b l i c z n e j I P N , n a t o m i a s t P i o t r G o n t a r c z y k j e s t z a s t ę p c ą d y r e k t o r a B i u r a U d o s t ę p n i a n i a i A r c h i w iz a c j i D o k u m e n t ó w o r a z d y r e k t o r e m B i u r a L u s t r a c y j n e g o I P N w W a r s z a w i e . O b y d w a j h i s t o r y c y s ą r ó w n i e ż a u t o r a m i w i e l u c i e k a w y c h p r a c z z a k r e s u d z ie j ó w n a j n o w s z y c h1. P i e r w s z e o p i n i e n a t e m a t SB a Lech Wałęsa... p o j a w i ł y s i ę j e s z c z e p r z e d je j o p u b l i k o w a n i e m . J e d n a k p r a w d z i w i e g o r ą c a d y s k u s j a n a d k s i ą ż k ą r o z p o c z ę ł a s i ę 2 3 c z e r w c a 2 0 0 8 r ., g d y p o j a w i ł a s i ę o n a w n a k ł a d z i e 4 t y s . e g z e m p l a r z y

1 Sławomir Cenckiewicz opublikował m.in. Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów

aparatu bezpieczeństwa PRL (2004), Tadeusz Katelbach (1897-1977). Biografia polityczna (2005)

oraz Sprawa Lecha Wałęsy (2008). Z kolei Piotr Gontarczyk jest autorem m.in. Polska Partia

Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944) (2000) oraz Kłopoty z historią (2006), czy Nowe kłopoty z historią (2008).

(3)

n a p ó ł k a c h k s i ę g a r s k i c h . P u b l i k a c j a , j a k d e k l a r u j ą je j a u t o r z y , n i e p r e t e n d u j e d o b y c i a p e ł n ą b i o g r a f i ą l e g e n d y „ S o li d a r n o ś c i ”, l e c z - j a k w y n i k a z t y t u ł u - „ p r z y c z y n k i e m ” d o n i e j . P o j a w ił o s i ę j e d n a k w i e l e g ł o s ó w k r y t y c z n y c h , ż e j e ż e l i I P N n i e o p r a c o w a ł p e łn e j b i o g r a f i i W a łę s y , t o n i e p o t r z e b n i e w y d a j e p r a c ę d o t y c z ą c ą j e d y n i e k r ó t k i e g o f r a g m e n t u j e g o ż y c i o r y s u , c o m o ż e „ z a m y ­ d l a ć ” p e ł n y o b r a z j e g o s y l w e t k i i d o k o n a ń . O d r z u c a j ą c e m o c j e i p o d d a j ą c n a u k o w e j a n a l i z i e s ł u s z n o ś ć i p o p r a w n o ś ć a u t o r s k i c h w y w o d ó w , z a p r e z e n t o ­ w a n y c h w p u b l ik a c j i , p o l e g a j ą c ą n a p r z e s t u d i o w a n i u s p o s o b u r o z u m o w a n i a a u t o r ó w , w y c i ą g a n i a p r z e z n i c h w n i o s k ó w z l i c z n i e z e b r a n y c h d o k u m e n t ó w , p r z y z n a ć n a l e ż y s ł u s z n o ś ć d e c y z j i w y d a n i a p o w y ż s z e j m o n o g r a f i i. W w y p a d k u k a ż d e j p r a c y b a d a w c z e j m u s i w y s t ę p o w a ć d b a ł o ś ć o s z c z e g ó ­ ły. T a k j e s t t e ż w t e j p u b l ik a c j i , o p a t r z o n e j p r z e d m o w ą p r e z e s a I P N , p r o f. J a n u s z a K u r t y k i, s k ł a d a j ą c e j s i ę z 1 8 c z ę ś c i ( p l u s e p il o g ) , l ic z ą c e j 7 5 1 d r u k o ­ w a n y c h s t r o n p r a c y , k t ó r e j 2 / 3 o b j ę t o ś c i s t a n o w i d o k u m e n t a l n y a n e k s , b ę d ą c y z b io r e m n a j c i e k a w s z y c h d o k u m e n t ó w , j a k i m i p o s i ł k o w a l i s i ę w s w y c h b a d a ­ n i a c h C e n c k i e w i c z i G o n t a r c z y k . A n a l i z u j ą c w c z e ś n i e j s z e p r a c e , d o t y c z ą c e ż y ­ c ia W a łę s y , r o d z i s i ę p y t a n i e , d l a c z e g o t a k a k s i ą ż k a , o d b r ą z a w i a j ą c a p o s t a ć p r z y w ó d c y „ S o lid a r n o ś c i”, p o w s t a ł a t a k p ó ź n o ? D la c z e g o d o t y c h c z a s o w i b a d a c z e d z ie j ó w n a j n o w s z y c h n i e p o s i łk o w a l i s i ę d o k u m e n t a m i, w y k o r z y s t a n y m i p r z e z a u t o r ó w k s i ą ż k i , k t ó r e p o z w a l a j ą p e łn ie j o d p o w ie d z ie ć n a p o d s t a w o w e p y t a n ie h is t o r ii: „ ja k to b y ł o n a p r a w d ę ”? A u t o r z y n i e b e z r a c j i p o d k r e ś la j ą , ż e „ h i s t o ­ r y c z n a r o la L . W a łę s y n i e m o ż e b y ć [...] w y t ł u m a c z e n i e m d l a s w o i s t e g o » i m m u ­ n i t e t u h i s t o r y c z n e g o « , k t ó r y o t a c z a j e g o o s o b ę ”, t y m b a r d z ie j , ż e z d a n i e m o b u h i s t o r y k ó w „ n ie p o w i n n o b y ć t a k ie j p o s t a c i h i s t o r y c z n e j , k t ó r a z r a c ji n a j w i ę k ­ s z y c h n a w e t z a s ł u g , n i e p o d l e g a ł a b y n a u k o w e j a n a l i z i e i o c e n i e ” (s . 2 2 ) . W ie le w ą t p l i w o ś c i b u d z i j u ż t y t u ł k s i ą z k i . J e j t e m a t w y d a j e s i ę b y ć z b y t s z e r o k i , j a k n a p r z e d s t a w i o n ą o p o w i e ś ć n a r r a c y j n ą i z a p r e z e n t o w a n e w p r a c y m a t e r i a ł y . A u t o r z y r o z p o c z ę l i p r e z e n t a c j ę z a g a d n i e n i a o d p r z e d s t a w i e n i a s z e r s z e g o t ł a h i s t o r y c z n e g o , z k t ó r e g o w y ł a n i a s i ę p o s t a ć W a łę s y , n a k r e ś l i l i p r z e b i e g j e g o d r o g i ż y c i o w e j . U c z y n i l i t o n a j w y r a ź n i e j p o t o , a b y n i e n a r a z i ć s i ę n a z a r z u t y , ż e p o r u s z a n e p r z e z n i c h s p r a w y w y c i ę t e z o s t a ł y z s z e r s z e g o k o n t e k s t u d z ie j ó w . J e d n a k ż e p i e r w s z a c z e ś ć t y t u ł u s u g e r u j e n a m , ż e b ę d z i e ­ m y m i e l i d o c z y n i e n i a z c a ł o ś c i o w y m p r z e d s t a w i e n i e m s p r a w i p r z e d s i ę w z i ę ć S B w o b e c W a łę s y . N i e m a j e d n a k w k s i ą ż c e i n f o r m a c j i n a t e m a t p r z e d s i ę ­ w z i ę ć r e a l i z o w a n y c h p r z e z S B w o b e c W a ł ę s y j a k o f i g u r a n t a , c z y l i o s o b y r o z ­ p r a c o w y w a n e j p r z e z s ł u ż b y s p e c j a l n e P R L . O r g a n i z a c j ę w e w n ę t r z n e j s t r u k t u r y r e c e n z o w a n e j p r a c y n a l e ż y u z n a ć z a k o n w e n c j o n a l n ą , r ó w n i e ż w p r z y p a d k u p u b l ik a c j i , m a j ą c e j a m b ic j e b y ć p r ó b ą w y j a ś n i e n i a z ło ż o n e j k w e s t i i r e l a c j i i z w i ą z k ó w L e c h a W a ł ę s y z S B . M o n o g r a ­ f i a s k ł a d a s i ę z d w ó c h z a s a d n i c z y c h c z ę ś c i : b i o g r a f i c z n o - a n a l i t y c z n e j , l ic z ą c e j s o b i e 1 8 p u n k t ó w i e p il o g u . D r u g a c z ę ś ć k s i ą ż k i t o z ło ż o n y z s z e s n a s t u c z ę ś c i a n e k s ź r ó d ło w y . Z a s a d n i c z a c z ę ś ć n a r r a c j i w k s i ą ż c e p o ś w i ę c o n a z o s t a ł a l a t o m s i e d e m ­ d z i e s i ą t y m , „ k a r n a w a ł o w i S o l i d a r n o ś c i ” o r a z o k r e s o w i I I I R P . W p i e r w s z e j

(4)

c z ę ś c i a u t o r z y w y j a ś n i a j ą , k t o , i c h z d a n i e m , k r y j e s i ę p o d p o s t a c i ą T W p s . „ B o l e k ”, a n a s t ę p n i e p r z e ś l e d z o n y z o s t a ł l o s a k t t a j n e g o w s p ó ł p r a c o w n i k a o t y m p s e u d o n i m i e . D l a t e g o w y d a j e s i ę , ż e t y t u ł p u b l ik a c j i p o w i n i e n r a c z e j b r z m i e ć : „ S p r a w a L e c h a W a ł ę s y ” , b ą d ź b y ć k o l e j n ą p u b l i k a c j ą w y d a n ą w r a m a c h n i e f o r m a l n e j s e r i i I P N : „ S p r a w a ... - w t y m w y p a d k u - T W p s . » B o le k « ”. P o m i m o s z e r o k ie j k r y t y k i s z c z e g ó l n i e z e s t r o n y o s ó b n i e z a j m u j ą c y c h s i ę p r o f e s j o n a l n i e b a d a n i a m i h i s t o r y c z n y m i , a u t o r o m k s i ą ż k i n i e s p o s ó b z a r z u c i ć b r a k u s o l id n e j p o d s t a w y ź r ó d ło w e j , ż m u d n i e g r o m a d z o n e j w t o k u w i e l o l e t n i e j k w e r e n d y . W p r a c y w y k o r z y s t a n e z o s t a ł y d o k u m e n t y p o b y ł e j S ł u ż b i e B e z ­ p i e c z e ń s t w a , p o z o s t a j ą c e w z a s o b i e a r c h i w a l n y m I P N w W a r s z a w i e , G d a ń ­ s k u , B i a ł y m s t o k u , P o z n a n i u , W r o c ła w iu , a t a k ż e w D e l e g a t u r z e w B y d g o s z ­ c z y . M a t e r i a ł y z o s t a ł y u z u p e ł n i o n e o d o k u m e n t y P Z P R o d n a l e z i o n e w A r c h i ­ w u m P a ń s t w o w y m w G d a ń s k u i A r c h i w u m A k t N o w y c h w W a r s z a w i e . O p r ó c z t e g o a u t o r z y p o s i ł k o w a l i s i ę d o k u m e n t a m i : P r o k u r a t u r y R e j o n o w e j w G d a ń s k u , P r o k u r a t u r y W o j e w ó d z k ie j w G d a ń s k u , a t a k ż e A r c h i w u m S e j ­ m u R P . P o n a d t o w p r a c y w y k o r z y s t a n o t e ż a k t a k r a k o w s k i e g o A r c h i w u m C e n t r u m D o k u m e n t a c j i C z y n u N i e p o d l e g ł o ś c i o w e g o . W a r t o t e ż o d n o t o w a ć , ż e a u t o r o m p r a c y u d a ł o s i ę n a w e t d o t r z e ć d o A r c h i w u m G d a ń s k i c h Z a k ła d ó w M e c h a n i z a c j i B u d o w n i c t w a „ Z R E M B ” o r a z A r c h i w u m B i u r a O b s ł u g i M i e s z ­ k a ń c ó w w G d a ń s k u - S t o g a c h . T a b o g a t a d o k u m e n t a c j a u z u p e ł n i o n a z o s t a ł a o r e l a c j e 1 7 o s ó b , d e p e s z e i s e r w i s y P o l s k i e j A g e n c j i P r a s o w e j , l i c z n e a r t y k u ł y z p r a s y c o d z i e n n e j i t y g o d n i k ó w . P o d s t a w ę ź r ó d ł o w ą u z u p e ł n i a j ą w y d a n e : d z i e n n i k i , p a m i ę t n i k i , w s p o m n i e n i a o r a z w y w i a d y , a t a k ż e z b io r y w ł a s n e h i s t o r y k ó w . U m i e j ę t n i e i b o g a t o w y k o r z y s t a n a z o s t a ł a t e ż n a j n o w s z a l i t e r a ­ t u r a p r z e d m i o t u , n a k t ó r ą a u t o r z y c z ę s t o s i ę p o w o łu j ą . P o n a d t o w y k o r z y s t a ­ n o r ó w n i e ż ź r ó d ł a m u l t i m e d i a l n e w p o s t a c i f i l m ó w w r e ż y s e r i i G r z e g o r z a B r a u n a p t . „ P l u s y d o d a t n i e ” i „ T W B o l e k ”. W y k o r z y s t a n e ź r ó d ł a s ą z a t e m k o m p l e t n e , c h o ć z a w s z e k a ż d e j p r a c y z a r z u c i ć m o ż n a p e w n e n i e d o c i ą g n i ę c i a , j a k c z y n i t o p r o f. W ło d z i m i e r z S u l e j a , a u t o r n a u k o w e j r e c e n z j i SB a Lech Wałęsa..., s u g e r u j ą c a u t o r o m , ż e m o g l i z d o b y ć w i ę c e j r e l a c j i ś w i a d k ó w i w y k o r z y s t a ć w p r a c y n a d k s i ą ż k ę t e t z w . ź r ó d ł a w y w o ł a n e , a l e n i e z a p o m in a j m y , ż e p r a g n i e n i e m C e n c k i e w i c z a i G o n - t a r c z y k a b y ł o , a b y „ p r z e d e w s z y s t k i m p r z e m ó w i ł y d o k u m e n t y ”, o c z y m z r e s z ­ t ą p r o f. S u l e j a w s p o m i n a w s w o j e j r e c e n z j i 2 . A u t o r z y p u b l ik a c j i m o g ą s i ę t a k ż e s p o t y k a ć z z a r z u t e m , i ż p o s ł u ż y l i s i ę g ł ó w n i e r e l a c j a m i p r z e c i w n i k ó w p o l i t y c z n y c h b y ł e g o p r e z y d e n t a , j e d n a k ż a d n e m u z n i c h , m i m o l i c z n y c h p r ó b , n i e u d a ł o s i ę d o t r z e ć d o L e c h a W a łę s y . W p i e r w s z e j c z ę ś c i k s i ą ż k i d o k o n a n a z o s t a j e i d e n t y f i k a c j a , k t o s i ę k r y j e z a p s e u d o n i m e m T W „ B o l e k ”. N a p o d s t a w i e z a c h o w a n y c h a k t r e k o n s t r u u j ą j e g o d z i a ł a l n o ś ć a g e n t u r a l n ą . S t a w i a n e w t y m m o m e n c i e p r z e z a u t o r ó w k s i ą ż k i t e z y b r z m i ą n a s t ę p u j ą c o : 1 . „ L e c h W a ł ę s a b y ł a g e n t e m S B o n u m e r z e

(5)

e w i d e n c y j n y m 1 2 5 3 5 z a r e j e s t r o w a n y m 2 9 X I I 1 9 7 0 r. j a k o t a j n y w s p ó ł p r a ­ c o w n i k „ B o l e k ” i z w e r b o w a n y m p r a w d o p o d o b n i e 1 9 X I I 1 9 7 0 r. n a z a s a d z i e d o b r o w o ln o ś c i p r z e z k p t . S B E d w a r d a G r a c z y k a . W y r e j e s t r o w a n o g o z e w i ­ d e n c j i o p e r a c y j n e j S B 1 9 V I 1 9 7 6 r. z p o w o d u » n i e c h ę c i d o w s p ó ł p r a c y « ”. 2 . „ B o l e k ” p r z e k a z y w a ł S B m .i n . i n f o r m a c j e o n a s t r o j a c h n a w y d z i a l e W - 4 s t o c z n i , o o k o l i c z n o ś c i a c h p o d p a l e n i a s i e d z i b y P Z P R w G d a ń s k u , o o d s z k o d o ­ w a n i a c h z a g r u d z i e ń 1 9 7 0 r ., o p r ó b ie z a k ł ó c e n i a p o c h o d u 1 m a j a w 1 9 7 1 r. P o n a d t o i d e n t y f i k o w a ł n a f i l m i e u c z e s t n i k ó w p r o t e s t u g r u d n i o w e g o . 3 . „ B o ­ l e k ” d o n o s i ł t a k ż e n a k o l e g ó w z p r a c y . Ł ą c z n i e d o n o s y o b j ę ł y c o n a j m n i e j 2 4 o s o b y , a p r z e d e w s z y s t k i m J ó z e f a S z y l l e r a . W r e z u l t a c i e o f i a r y d o n o s ó w b y ł y w r o z m a i t y s p o s ó b p r z e ś l a d o w a n e i s z y k a n o w a n e . 4 . „ B o l e k ” k o n t a k t o ­ w a ł s i ę z t r z e m a o f i c e r a m i S B - k p t . E d w a r d e m G r a c z y k i e m , k p t . H e n r y ­ k i e m R a p a c z y ń s k i m i k p t . Z e n o n e m R a t k i e w i c z e m . W s p o t k a n i u k o n t r o l n y m z „ B o l k ie m ” w z i ą ł r ó w n i e ż u d z i a ł k p t . C z e s ł a w W o j t a lik . D o n o s y p r z e k a z y w a ­ n e b y ł y t a k ż e z a p o ś r e d n i c t w e m r e z y d e n t a S B n a t e r e n i e S t o c z n i G d a ń s k i e j k p t . J ó z e f a D ą b k a . 5 . „ B o l e k ” b y ł o c e n i a n y p o z y t y w n i e p r z e z f u n k c j o n a r i u s z y S B . Z w r a c a n o u w a g ę n a j e g o p u n k t u a l n o ś ć , z d y s c y p l i n o w a n i e , c h ę ć w s p ó ł ­ p r a c y , s k r u p u l a t n o ś ć , p o m y s ł o w o ś ć i z a a n g a ż o w a n i e . W y k o n y w a ł z a d a n i a o p e r a c y j n e t a k ż e w t r a k c i e c h o r o b y . 6 . Z a c h o w a n a d o k u m e n t a c j a d o t y c z ą c a d z i a ł a l n o ś c i T W „ B o le k ” j e s t n a t y l e s k ą p a , ż e n i e p o z w a l a n a c a ło ś c i o w y o p i s i o c e n ę j e g o a k t y w n o ś c i. 7 . W l a t a c h 7 0 . g d a ń s k a S B m i a ł a c z t e r e c h a g e n t ó w 0 k r y p t o n im i e „ B o le k ”, a l e t y l k o j e d e n z n i c h m i e s z k a ł w G d a ń s k u i p r a c o w a ł w S t o c z n i G d a ń s k i e j 8 . W l a t a c h 1 9 8 0 - 1 9 8 1 W a łę s a u t r z y m y w a ł p o u f n e k o n t a k ­ t y z w ł a d z a m i k o m u n i s t y c z n y m i, m .in . s p o t y k a ł s i ę s k r y c ie z w i c e m i n i s t r e m s p r a w w e w n ę t r z n y c h A d a m e m K r z y s z t o p o r s k im . 9 . P o d c z a s i n t e r n o w a n i a W a łę ­ s y w s t a n i e w o j e n n y m z a in ic j o w a n o d z i a ł a n i a o p e r a c y j n e , k t ó r y c h c e l e m b y ło s k o m p r o m i t o w a n ie g o u j a w n i e n i e m w s p ó ł p r a c y z S B w o c z a c h p o d z i e m i a o r a z ś w i a t a z a c h o d n ie g o ( t a k a b y n i e d o s t a ł p o k o j o w e j N a g r o d y N o b la ) . T e n f r a g ­ m e n t k s i ą ż k i u p e w n i a n a s , ż e d o w s p ó ł p r a c y W a ł ę s y z b e z p i e k ą d o s z ło , c h o ć p r a w d ą j e s t , ż e n i e z a c h o w a ł s i ę k o m p l e t d o k u m e n t ó w z t e c z k i o s o b o w e j 1 t e c z k i p r a c y „ B o l k a ”, k t ó r y c h b r a k m o ż e p o w o d o w a ć p e w n e s p e k u l a c j e . S ł u ż b a B e z p i e c z e ń s t w a b y ł a o r g a n i z a c j ą b i u r o k r a t y c z n ą , g d z i e o p r ó c z t e ­ c z e k o s o b o w y c h i p r a c y t a j n y c h w s p ó ł p r a c o w n ik ó w , p o w s t a w a ł y w y k a z y r e j e ­ s t r o w a n y c h T W , c z y j e d n o s t k i z a w i e r a j ą c e l i s t y w y p ł a t n a r z e c z a g e n t ó w , ś l a d w i ę c p o z o s t a j e z a w s z e . N i e m a p r z e k o n u j ą c y c h d o w o d ó w n a t o , a b y u w a ż a ć , ż e o r g a n i z a c j a b ę d ą c a f i l a r e m s y s t e m u , p r o w a d z o n ą p r z e z s i e b i e d o k u m e n t a ­ c ję s p o r z ą d z a ł a w s p o s ó b n i e r z e t e l n y . N i e m o g ł a s a m e j s i e b i e w p r o w a d z a ć w b ł ą d . I n a c z e j s y s t e m k o m u n i s t y c z n y n i e t r w a ł b y w P o l s c e b l i s k o p ó ł w i e k u . P o d o b n ie r z e c z s i ę m a w p r z y p a d k u s p r a w y L e c h a W a łę s y , g d z i e z a c h o w a ł y s i ę l i c z n e m a t e r i a ł y e w i d e n c y j n e : K a r t y E - 1 4 , d z i e n n i k i r e j e s t r a c y j n e , d w a r e k o r d y i n f o r m a c y j n e Z i n t e g r o w a n e g o S y s t e m u K a r t o t e k i O p e r a c y j n e j M i n i ­ s t e r s t w a S p r a w W e w n ę t r z n y c h , a t a k ż e n o t a t k i s łu ż b o w e f u n k c j o n a r i u s z y S B , j a k t a z 2 1 c z e r w c a 1 9 7 8 r. o r a z k o p i e i n n e j n o t a t k i z p a ź d z i e r n i k a 1 9 7 8 r., a t a k ż e k i l k a i n n y c h d o k u m e n t ó w z l a t ’8 0 m i n i o n e g o s t u l e c i a . D l a h i s t o r y k a

(6)

d o k o n u j ą c e g o ( w e w n ę t r z n e j i z e w n ę t r z n e j ) k r y t y k i ź r ó d ł a t e m a j ą o g r o m n e z n a c z e n i e , t y m b a r d z ie j ż e - w w y p a d k u W a łę s y , f a k t n i s z c z e n i a d o k u m e n t ó w - j e s t b a r d z ie j i s t o t n y , n i ż s a m o i c h i s t n i e n i e . A u t o r z y w ł o ż y l i d u ż o c z a s u i u w a g i , b y w y k a z a ć , k t o n i s z c z y ł d o k u m e n t y i k i e d y s i ę t o s t a ł o , b ą d ź n a w e t , k t o j e p r z e j ą ł i n a c z y j e p o l e c e n i e . S w o i s t y m i d o w o d a m i n a t o s ą m a t e r i a ł y o d n a l e z i o n e w g d a ń s k i m a r c h i w u m U r z ę d u O c h r o n y P a ń s t w a , g d y p r z y g o t o ­ w y w a n o s i ę d o p i e r w s z e j l u s t r a c j i W a łę s y . D l a h i s t o r y k a p r o w a d z ą c e g o o d d ł u ż s z e g o c z a s u b a d a n i a n a d o k u m e n t a c h p e e r e l o w s k i c h s ł u ż b s p e c j a l n y c h , f a k t y w y p ł y w a j ą c e z z a c h o w a n y c h m a t e r i a ł ó w t e j p r o w e n i e n c j i d o t y c z ą c e W a ­ ł ę s y s ą c z y t e l n e , a p r z e s ł a n i e w y p ł y w a j ą c e z n i c h a u t e n t y c z n e . W e d ł u g r a p o r t ó w p r o k u r a t u r y n a p o c z ą t k u l a t 9 0 . p o n a d w s z e l k ą w ą t p l i ­ w o ś ć i s t n i a ł y o b ł o ż o n e , p r z e s z y t e , z p o n u m e r o w a n y m i s t r o n a m i d o k u m e n t y , ś w i a d c z ą c e w p r o s t o w s p ó ł p r a c y W a ł ę s y z S B ( s . 1 7 9 ) . B y ł y t o d o k u m e n t y a u t e n t y c z n e z n a j d u j ą c e s i ę w U O P . A l e n a w e t m a t e r i a ł y z a c h o w a n e d o d z i ś m o ż n a p o r ó w n a ć z a k t a m i s p r a w o b i e k t o w y c h ( S O ) „ A r k a ” i „ J e s i e ń 7 0 ”. W z a c h o w a n y c h 8 d o k u m e n t a c h , z w i ą z a n y c h z d z i a ł a l n o ś c i ą T W p s . „ B o l e k ”, w y s t ę p u j ą 2 4 n a z w i s k a k o l e g ó w W a ł ę s y z W y d z i a ł u W - 4 i R a d y O d d z i a ł o w e j , w t y m l i c z n i u c z e s t n i c y G r u d n ia ‘7 0 o r a z o r g a n i z a t o r z y p r o t e s t ó w w 1 9 7 1 r. ( s . 7 1 ) . I d e n t y f i k a c j ę W a ł ę s y z d a j e s i ę p o t w i e r d z a ć t a k ż e t r e ś ć j e d n e g o z z a c h o w a n y c h d o n o s ó w z r e p o r t a ż e m p r a s o w y m , z a m i e s z c z o n y m w l u t y m 1 9 7 1 r. w „ Ż y c iu W a r s z a w y ” ( s . 5 0 ) . W d r u g ie j c z ę ś c i o m a w i a n e j p u b l i k a c j i p r z e d s t a w i o n y z o s t a ł p r z e b i e g n i s z c z e n i a a k t T W p s . „ B o l e k ”, p o c z ą w s z y o d r o k u 1 9 8 9 ( s . 1 5 9 ) , k i e d y p o d e j ­ m o w a n o p i e r w s z e p r ó b y l u s t r a c j i W a łę s y . T e z y d o t e j c z ę ś c i p r a c y b r z m i ą n a s t ę p u j ą c o : 1 . W l a t a c h 9 0 . z p o m o c ą m .i n . s z e f a M S W A n d r z e j a M i l c z a n o w ­ s k i e g o , z g r o m a d z o n a n a t e m a t T W „ B o l k a ” d o k u m e n t a c j a S B z o s t a ł a d w u ­ k r o t n i e w y p o ż y c z o n a d o K a n c e l a r i i P r e z y d e n t a i z d e k o m p l e t o w a n a p r z e z L e ­ c h a W a łę s ę . 2 . W l a t a c h 9 0 . z a r z u t y w o b e c A n d r z e j a M i l c z a n o w s k i e g o , J e r z e ­ g o K o n i e c z n e g o i G r o m o s ł a w a C z e m p i ń s k i e g o , d o t y c z ą c e u t r a t y d o k u m e n t ó w s p r a w y T W „ B o l k a ” ( z a r z u t y z g o d n e z a r t . 2 6 2 d . k k ) , z o s t a ł y p r a w o m o c n y m p o s t a n o w i e n i e m u m o r z o n e . D z i a ł a n i e t o b y ł o p o d y k t o w a n e z m i a n a m i w p r a ­ w i e k a r n y m . 3 . W l a t a c h 1 9 9 2 - 9 5 w m i e j s c e n i e k t ó r y c h o r y g i n a l n y c h d o k u ­ m e n t ó w d o t y c z ą c y c h s p r a w y T W „ B o l e k ” p o j a w i ł y s i ę f a ł s z y w k i . 4 . W r o k u 2 0 0 0 S ą d L u s t r a c y j n y w a d l i w i e o c e n i ł d o w o d y n t . W a ł ę s y i o m i n ą ł i c h c z ę ś ć . 5 . K o m p l e t i n f o r m a c j i n a t e m a t a g e n t u r a l n e j p r z e s z ł o ś c i o s ó b p u b l i c z n y c h w P o l s c e d z i ś z n a j d u j e s i ę z a p e w n e t y l k o w j e d n y m m i e j s c u . N i e w W a r s z a ­ w i e , b o t u z n a c z n ą i c h c z ę ś ć z n i s z c z o n o , a M o s k w i e . N a j p r a w d o p o d o b n ie j t a m w ł a ś n i e z n a j d u j e s i ę o r y g i n a l n a t e c z k a „ B o l k a ”. C o i k i e d y z n a j d o w a ło s i ę w z a s o b a c h a r c h i w a l n y c h , d o t y c z ą c y c h „ B o l k a ”, d o w i a d u j e m y s i ę , m . i n . d z i ę ­ k i p r o t o k o ło m z p o s z u k i w a n i a d o k u m e n t ó w W a ł ę s y p r z e z n a c z e l n i k a W y d z ia ­ ł u E w i d e n c j i i A r c h i w u m D e l e g a t u r y U O P w G d a ń s k u , p o r . K r z y s z t o f a B o ll i- n a , k t ó r e n a s t ę p n i e z n a l a z ł y s i ę w W y d z ia l e S t u d i ó w p r z y M S W . A u t o r z y p r z y t o c z y l i w y k a z p r z e k a z a n y c h z G d a ń s k a d o W a r s z a w y d o k u m e n t ó w d o t y ­ c z ą c y c h W a łę s y , p r z e ś l e d z i l i i c h l o s o d u p a d k u r z ą d u J a n a O l s z e w s k i e g o :

(7)

d w u k r o t n e i c h n i s z c z e n i e , f a ł s z o w a n i e p o z o s t a w i o n y c h w G d a ń s k u d o k u m e n ­ tó w , a t a k ż e p r z e b i e g ś l e d z t w w s p r a w i e i c h n i s z c z e n i a . D o k o n a l i r ó w n i e ż a n a l i z y p r o c e s u l u s t r a c y j n e g o L e c h a W a ł ę s y o r a z s a m e g o o r z e c z e n i a S ą d u L u s t r a c y j n e g o . I w t e j c z ę ś c i p r a c y a u t o r s k i w y w ó d j e s t s p ó j n y i d o b r z e u d o k u m e n t o w a n y , o c z y w i ś c i e j a k n a m o ż l i w o ś c i , k t ó r e d a j ą n a m z a c h o w a n e d o k u m e n t y . C z y t e l n i k n i e m a w ą t p l i w o ś c i , k t o „ w y p o ż y c z a ł ” d o k u m e n t y , a n a s t ę p n i e j e „ p r y w a t y z o w a ł ”. W i e l e m ó w i n a m n a t e n t e m a t p r z y t o c z o n a k o n k l u z j a p r o k u r a t o r s k a : „ d o s z ło d o p r z e s t ę p s t w a : n i s z c z e n i a , u s z k o d z e n i a , c z y n i e n i a b e z u ż y t e c z n y m , u k r y w a n i a l u b u s u w a n i a d o k u m e n t ó w ( s . 2 3 0 ) . J e s t t o t y m b a r d z ie j b u l w e r s u j ą c e , i ż p r o k u r a t o r s k i e p o s t a n o w i e n i e o u m o ­ r z e n i u ś l e d z t w a z a w i e r a i n f o r m a c j ę , ż e „ b r a k u j ą c e k a r t y z o s t a ł y w y r w a n e ”. Ź r ó d ło w y a n e k s t o b e z w ą t p i e n i a p l u s te j p r a c y , d z i ę k i n i e m u p r z e ś l e d z e ­ n i e t o k u m y ś l e n i a a u t o r ó w j e s t d a n e n i e t y l k o d l a o s ó b z a j m u j ą c y c h s i ę p r o f e s j o n a l n i e h i s t o r i ą . Z a m i e s z c z o n e w a n e k s a c h d o k u m e n t y w i ę c e j n a m m ó w i ą n a w e t n i ż a u t o r z y , k t ó r z y n i e m o g ą p r z e c i e ż w y c i ą g a ć z b y t p o c h o p ­ n y c h w n i o s k ó w . P r z y k ł a d e m n i e c h b ę d z i e f o t o k o p i a d o k u m e n t ó w , m ó w i ą c a o i c h f a ł s z o w a n i u , z n a j d u j ą c s i ę w m a t e r i a ł a c h S O „ J e s i e ń 7 0 ” ( s . 2 1 3 - 2 1 5 ) . O b e c n o ś ć d o k u m e n t ó w w a n e k s a c h s a m a w s o b i e t ł u m a c z y k o n i e c z n o ś ć i c h u m i e s z c z e n i a i p o w o ł y w a n i a s i ę n a n i e w n a r r a c j i . J a k s i ę w y d a j e , m a j ą o n e n a c e l u z b ij a n ie a r g u m e n t ó w k r y t y k ó w , z a r z u c a j ą c y c h a u t o r o m k s i ą ż k i , iż w s w y c h b a d a n i a c h w y k r o c z y l i o n i p o z a r a m y c z a s o w e r o k u 1 9 9 0 . W p r a w d z i e t r z e b a p r z y z n a ć , ż e g d z i e n i e g d z i e w p r a c y g i n i e g r a n i c a m i ę ­ d z y h i s t o r i ą a p u b l i c y s t y k ą , z w ł a s z c z a w d r u g ie j c z ę ś c i k s i ą ż k i , g d z i e p r z e ś l e ­ d z o n o p r o c e s t u s z o w a n i a n i s z c z e n i a a k t W a łę s y , j e d n a k w y d a j e s i ę , ż e n i e u m n i e j s z a t o n a u k o w o ś c i c a łe j p r a c y , a l e c z y n i j ą j e s z c z e c i e k a w s z ą . O d s t r o n y w a r s z t a t o w e j s o l i d n a k w e r e n d a , t r a f n e p y t a n i a b a d a w c z e , c e l n e o d p o ­ w i e d z i , u m o ż l i w i ł y o d t w o r z e n ie f a k t ó w s p r z e d l a t i o b n a ż e n ie m e c h a n iz m ó w n i s z c z e n i a d o w o d ó w h is t o r y c z n y c h . P e w n y m i m i n u s a m i p r a c y s ą t e ż l ic z n e p o ­ w t a r z a n e w k s i ą ż c e w ą t k i, c o m o ż e w y n i k a ć z c h ę c i p e w n e g o a s e k u r o w a n i a s ię a u t o r ó w i p o d a w a n i a d o k a ż d e g o ł a m i ą c e g o t a b u w y d a r z e n i a l i c z n y c h - p r z y ­ w o ł y w a n y c h j u ż w c z e ś n i e j p r z y k ł a d ó w i o d n i e s i e ń d o ź r ó d e ł h i s t o r y c z n y c h . R e a s u m u j ą c n a l e ż y s t w i e r d z i ć , i ż u k a z a ł a s i ę k s i ą ż k a b a r d z o c i e k a w a i p o t r z e b n a . J e s t w p e ł n i z r o z u m i a ł e , ż e w y d a n i e t e j p r a c y m u s i a ł o s i ę o d b ić s z e r o k i m e c h e m w c a ł y m k r a j u . J e d n a k d y s k u s j a n a d k s i ą ż k ą - m o m e n t a m i b a r d z o e m o c j o n a l n a - n i e w n i o s ł a z b y t w i e l u n o w y c h w a r t o ś c i , p o n i e w a ż z d e c y d o w a n i e d o m i n o w a ł y w n ie j a r g u m e n t y n i e m e r y t o r y c z n e . J e s t t a k ż e r z e c z ą z n a m i e n n ą , i ż h i s t o r y c y , k t ó r z y n i e k i e d y z g ł a s z a l i n a w e t p e w n e u w a g i k r y t y c z n e d o p r a c y a u t o r s t w a S ł a w o m i r a C e n c k i e w i c z a i P i o t r a G o n t a r c z y k a , n i e m a l z g o d n i e p o d k r e ś l a l i , ż e a u t o r z y o p a r l i s w o j e w n i o s k i n a s o l id n e j b a z i e ź r ó d ł o w e j , a p r a c a p t . SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii w n a j w y ż ­ s z y m s t o p n i u s p e ł n i a s t a n d a r d y n a u k o w o ś c i .

Paw eł Piotr Warot ( O l s z t y n )

Cytaty

Powiązane dokumenty

Zużycie wody Zużycie energii Zużycie surowców Emisja substancji do powietrza atmosferycznego Emisja ciepła Wytwarzanie ścieków Zanieczyszczenie gleby Wytwarzanie odpadów

Nadto deklaracja odwołała się do rzetelnych tradycji KPP (od niektórych haseł tej partii w czasie wojny się dystansowano). Wersja poprawiona – już tylko do tradycji KPP, co

Dokumenty (sensu stricto) dotyczące osoby

4 klasy szkoły powszechnej ukończyła w Komaszycach, podczas okupacji na tajnych kompletach skończyła piątą klasę, a szóstą po wojnie w Chodlu, gdzie w 1945 roku rozpoczęła

Seweryna Gontarczyk opowiada o edukacji i pracy zawodowej, przedwojennym Chodlu, stosunkach polsko- żydowskich przed wojną, wybuchu II wojny światowej, pacyfikacji wsi Szczuczki,

Jeżeli przyj- mie się, że używanie szat pontyfikalnych przez protonotariuszy apostolskich jest zwyczajem, to należałoby się zastanowić, czy nie został on już odwołany przez

Za czym jako pasterz i pleban tamecznego miasta dosic czyniąc powinności' swej, a rozszerzeniu itej ekskiudowanej już z łaski Bożej sekty zabiegając i onej

Autor powtarza pogląd wyrażony wcześniej: „Tym fun­ damentem jest rzeczywistość nadprzyrodzona, powołanie chrześcijan do dziedzic­ twa niebieskiego” (s. Przedmiotem