O pracach nad rozpoznaniem bazy surowcowej w Górach Świętokrzyskich w okresie 1945-1955 r

... : .

.

0

PRACACH

'

NAD

·

·

ROZPÓZNANIEM

-~

BAZY

,

SUROWCOWEl

"

WGÓRACHŚwiĘTOKRZYS~ICH

,

W

~'

OKRESIE

'

,

1945 -

·

t95~

. : .. . , ; . -. ' . . ' .' . . . : . .

.. ,

,.

'

wAi.KA

·

.

oSUf{~:vl6E

··

·

;V

..

doRAcH :

SWIĘ-

'

·

GO~YŚWIĘTÓJtRzYSKIE;

:~

tr~~~e.w

,i'6KRZYSKiCH majUź dzJisiaj swoją historię; .. ' . szerokńch. g:ranicach masywu paleozoicZnegoi

.

w

.

S'liCzególMŚCi gdy ~hod7Ji 'optzegląd . wyda.- 'jego osłony. mezozoicznej oraz 1:rzeclarzęd.owej,

·~.rżeń. 'mJ;nionego dzies.ięciolecia:t945~1955; .. przedsta.wmją obiekt, kt6regoSlH'owce były

eks.-.' ; Obecnie po żakofi.<:.zeniu ~iPt:aC. b.a-.·· p1oiatowane . od dawnych czasów dla

zaspoko-'dawczyoh. przeWidzianych Planem . Trzyletnim. .. jenia potmeb go$oda.rezych. .

ora2;Planem

Sześciole~im

i li· 'progu

~Zy.

.':' •. Chlubne ma ten region swoje

tradyĆjew

gÓJr-.

nającegoJ3ię _~u . pra<:· Planu,Pięciol~ego, . ii.ict.wie kiruszJcowynl.; ·kamienli. <lU.dobn.ychi' bu- .

':~y . ~erdzi.ć . szereg :fakJtów: 1.osiągnięć , : 'dowtanyeh.;tu il'(2wi.nąłsię Staropolski Okręg .

. ' polslą~geoI.ogii, Dokookreitów 'nalerią, cxłkrY- ·'.Przemysłowy nidże~:i za.cllO\VyWooymi- .. '

'!!ia. w za'k:resieuddkJumeQ.towanYch .złÓ'Ż~ . poinnfkami ośrodków pt"ZeIIlysIDwyoh: dymuek,

. 'fosf()l'ytów~ . Ilild żelam, .. glinek' ogni9trwa": '. . fryszerek i -rozbudowanymi dzisiaj. butami·. rui

.

'qch,

.

kwall'lCyt6w,

doJomńItów,' wapieni, gipSów

miejscu ,

dalwnych kutnic~ . . . ' .

'·itp~d,j;o ,~ą niezl)itte ~'!pmwidłowości . ' •.. ·W 1Illi.Vę ~u i"'l"ZeDl. ~~ • . ~. astała· ~a1.a' ... :proces:u. mwó.rcrLe. go polskicllg.eo1naów.· . . !t'" .1 ...

~·z8łPOtrzebowati tak pod'W7lg1ędeinasartymen.tu·

;.

::

:Na

tYm

~erdzen:iu

pozyty;WnycJ:.t

~~w

O1cqpalin,

jak i

ich

ilośCi,

natomiast

kurczyły ~.

'11,je-wolno . Jed:nak: popr.zestać,nie . wycaąg&Jąc •. ' możliwu9ci·1.ch ~jenia, ęedy

pooostawa-~ęj, idą~ycll wrlioSkóW.z llŻyska.Q.ych ~n9wiad- . ły.objęte ·eksploatacją tylko łatwó dostęprie'

.·c~ń,ocenY.metodykt !pracy i dróg postępowa- " p1'2YiPOWi~we21oZa, OOraZubożS.ze w su",,: .' . '~la,zamierż'On~'ch . li . uzyskanych skutków dzia- .' rowce, z reguły .ekąploatOwane powyżej po7Ji.o- .

;łalho6cJ, , .. pope:ł.nicmych błędów, . dysk:.usji . d a l - m u wód gruntowych, . '

's'zychkierunk6W rO'llwoju prac,' mającycht:lo- . Szczególnie wielkie

wam;a

Sf.<>,....J..~ .'"--...ł

,'prowadzić do ~rzenda ba.zy. surowcowej w .-... ;'1 J:IIL'-"'"

.

_:G ó I 1 .' Be. h.S. WięOOkrZyskich . . ' .', .. 1 .' . . • geolog14 regionu Gór Swiętok.rLyski~ W

mo-. .' mencie .kap.itailnej przebudowy systemu

gospo- .

, .... Ta druga

część

aD.aJ.izY ~eśla ~ukowY'punkt

.

dwrczego Polski, ' . ' . .

~

y.>.i.dżenia

VI stoeunku .. dQ

opr~QOwanycĄ

zagaid-

.

·

~

,

·

..

Głęboka·an~

.

pO~ogó~o~Ych

.il~~ójU8Uwacfasnyschematyzm,

·

kt6i'yIhógłlby

. '.'

określiła jiUŻ wów.C7J!lS~

rok

1945~ rolę

geo-~

żrlU$

;

t:

·

praWidłowy St.8lły,

rozwój' problematyki '.' .1"-". ",' l"adro. ;'.7.'Vn:nika usta1al'ACa<lln podsta,wv. pod_

.bud~C2lE.'j. ' . . . . . . " . ~f)- - o l ~_. ~ "'O... '''''''

•. . . ' . ' . ' . . . ·staW w l"ozwoju. środków wytw6rdości., CięQ:ki

,:

.W

'

kr6tkitnprżeglącWę ~~

zWiązan,ychprzemysł,

.

przemysł

energetyczny,· chemicmy

..

-z·~ i IfOOSZerzemem. bazy surowco- ·· mogą· i'ozvWjaii . swoje. dalekosiężne ·plany

rorz-. ',węj .. ,Gór·'Swięink:rzysldch ten kryt~y pUnkt .. budowy~ i

,tw.arrzema

nowych·otrodków jedynie

.widzenia na zasady stosowanej metodyk!.Qadań ' w apa.rciu o należyaie .ud.olwman.towane zasoby

Prawi-·

.

dłOwa·

•.

··lokBJl

.

friJfr.Cja;:(Jbfe~w.~est§ćyjłi~ll

:·il: . . •.

pOżkmu

:

·

8fpS6w;

..

··naIezam

··w·

··.·~lwaniacn

.'

\\rSzeiokacizta.łaI,ność~a .

.w

terenie po- .' . określić możlivvy ~ giPs6w"co' wiąże.c'sięz

•...• Win.n.a uiyskać ~enie hydrogeologa i gf!()lo- . ok.rEiś!en1em'1'071kładu.lądów "iriló~ .mrysu.

za-.ga i.n.żynie:ra. Do1Jcrze są znane załamania . nie- tok l lagun,

w

k,~h mogły powstawać Osady

'. właściwie ujmowanych projektów bez doSta- .. cheIIłicz~e w.czasie morza mioceńskiego.· , .

. ·tecmegozaplecza surowcoWego,· . obiektów bez . .

Zada.ni:e

'

.

pomOgły . ~OflJWiążać . kompleksoWe

wody, fundoWanych na niestabi.hiy-m i nierl.a- .. baida;nria . geOlogiczne z udzliałem .metod : geo-.

• bezpieczooymgruncie;. fizycznyCh. . Sterolro' pr.z.eprow~ne .badania

.: Wszysllk!ie tego ~U dErzyderaty

w'

oome-grawitnetI'Yczne po7JWOlily naświetlić

mgadnie:-

.

<

sieniu

~ ·opraOOwa.ń geolOigicmlych,. gw8ltali.tti- . . nie

pudowy

GÓl' .$WiętnkIrzyslclch

i

rzeźbypoą-

.

·jące ha.mnOnijne wsp6łdziałaniew r~wojU ży- ... ·łoża~ów trzeciorzędowych, co ww.ielu·

przY-

.

:cta gospod&rczegoi pe~ek.tywiCznego0g6lno- ·' .padkach, Wpłynęło. narewiżję. pogląd6wj 'na '

.. państWowego planu; dotyczyły ocz~e G6r .ch8ii"alkterystykę, zasięg d rozm.iaTy

obwooQ'Wych

" S~1D1mzJysldcll 'tym. więcej, że Góry. Sw.i~zapadIisk, a w rezultacie ~oliło ~w.mąć n<)i

.kmyskietwarzyły aśrodek zaintl:eii:esowań gos- '. :we .,niezależne . koncepcje pOszukiwawcze,' kf.ó..

'podarczycll o ustalÓIlychtradyCjach 1JIl1:Żern~ . '. -re pozmtawało sprawdzić

wdercema.rIrl.

",'

'wych • •.. . ". . . ,.; : I ! : ' , . '.' ' Cykl bada~y 'da~ę się objaś.Ddć b'6tkd:i:11a,

'

•. '

NaieiaroViięcw

G6racl1

SWiętoktiy$kich;ró!z":

.

·

t~o. ~

!proceS

<iOjrl1JeWał

jed:riak

długo,.gdy:

S7Srzyć lbazę . pOz.naWczą,UStaiIdć

..

IMrŻl~ '~.' . Wle1e·czasu trzeba było

na

.zebrarue'ttlaterlałóvii

surowcoW~ paleazoi.C2l;llego. inwen1Mza . skał 1 .. ' . naukowych, ·iich .a!MUUJęjkly1tyCzną ocenę

pra-.:'terenów .w ótoc:Letiiu masywU; określić przydat-widłowości. utartych q>inii.i

pogląd6w,two1'2e-ność i :wai1lOść surowców,

kitóre

dotychczas swej .·.·nie nowyx:h kOIicepcji.t: tmy$.anie środków

ma.-

.

'

wartości nie znały. . .' . " . . . . ... teriaInych !na badania. '.' '. . -: . . . '.'

.',

Wychodząć ż Jstridejących materiałów,

naae:"Doda;jmy,

że

wobec' br8ku

wIerceń:

imórfIi-

.

·.Zało j>OIW'tómie .poddaćkJry.tyCmejanaIirz.,ie·lPI'o- . wóŚCi~. oceny.wypowiadaJly.;:h poglą-'

.~blemy .tek:tomld,paileogeOgrafdd., . rmwoj;ll facji, '. ~d6w na QUOOwęgł!!Olloglmną Polski w.okresie

·ustalić elementy geologii licznyeh obwodo~ / minionyID,," ~tworzył . sięOOraz~j " budowy .

'Zapadłisk,aby :móc na tle .. dobręgo rozezm.a.ru.a >żbyt ~y; ScheąiatycZny,. cżęSto Q,łęd-.; .

,budowy .geo1Ogioz.nej staw.i.ać określ<lliie terzy . ' ny; anie .dośc kóńItJrolow8llle .teżY zcziisem .

>·~ti.lciJwawcze iprojektoW&.Ć akcję bAdawC1lą. . .. ' przyjęły p<)8I;ać iniekwestianOwanycll prawd; co .

~-;. Porzed geo1ogiąG6rSwdętakrzyskiCh _~ 'Się' odbiło li. odbija fat8l,niena prawi,dłOlWym

.~ ~ nowym-QŚwdetleniu i w ~ ~'Ja"' .ujęc.iJu prac badawczych,. wpływa . na OBłabienie ,

rze

me

tyLkO .problem kal"1lowmua lpowl~h: '.' zainterESOWarua i WI'ęCz ~janie bJiektóry~h

(Iliowego; studiów" nad tektoIJtką; stratygmflą 1 Wren6w, jakoby .bez

perspektyw

i . możliwości .

. paJ.eogeografiąna ~~ie spostrzeżeń ~~ . ··· sut"owcowych. . . ' _ '. ' .

,:Chniuwych,'aler6wmezip1'Obl~ rozemama u- :'... Stw~eniepl2edhizająoegoSię ~ im8Sywu:; :

:k!adów.i lrotnpiI.eksówska:Jnychw·prtzeSflrzeni . paleawicrmego Gór Swi~ pOd !pl'Zy_ .'

;

1

pod pmykYyciem:068dów ~h.

.

.-

.

.

.

kryciem osadów' trzecio1'zędow~h daleko na'

:··

Poo.zerzona

i' pogłębiana problematyka 'magła

...

.

wsc.hódi na PQłudi1ie, opanowanie

więctag~-· .ina1eźć rozw;iąrz.anie tylko

pmy

całlrowttymwy- .• riieniiam:iejSiCOwej .'paleogeogmfii i teIk~i

.~ .kOrzystani'll nowoczesnych środków . badaw~ przygotowało. !i. ·m:i:ało w· k.onsekwencji· skurtęk

'.cżych, ż ud:ż:iałem metod ge:<ńizycznych ()Il'az

:m-

'

su.row~ -"'-. odkiryci.e w ~. ~o1ski,. na .

• cjoo.8ln.ie pla!lOwanych' wierceń.

MaJ:

ro

.

na . niewie1.kiej .. głę~,bog~ o .znaczeniu

.

·

··

uwadze

·ustal~y. zostal··genarałny. ... pastę- 'światowym , . . ' . .

',powania konsekwentnJe"lrea.1:irrowany,:kt6ry ob- .. , ',:", Z drugjej. strony

ttu1terl8ł{~··z.~

ijął.wYkonanie prac .,kartograficznych,., równo- · •. · ceń ~iwaWCzyCh i dane·z obse-wacjoi lat

leglEf.prowadzonycll prae nad stratygrafią i tek- .'

.

·.

oownyeh

·pOOwotiły Juzupelnić obraz . zasięgu

'toriiką Gór $więtokmy6kdch,>piv.eglądowe zdję- . ·:.:-złóż siarki i zak·reśl:ić pel'.Spektywy występójła_

>clamagnetyczne i g.mwimetryczne GÓl"' Sw.j~to- .. . 'hia 'zł6rż; starki:

w

PQlsoe' VI . gr~hrl.8si~·

. 'kr.zyskich.,i iChotooż.enia oraz plan wierceń ha .·lll()Jrza mioceńskiego.. Konsekwencjąltego są'

·:nowO'IaI1'yWwanych str:ukturach.··~ •.. . ' •. :V\ .. ycinkowe plany 1'OCZil.e poszuJlciwańm . tym

•... Geologia

~~bogaooIm'

o wyn:iJki

:n~zeSnych

.',

·

cetmym

~~.

.

'

.

.

..

-..: '.

.'

'

metod .

głębakllego

sonda.iu,'

geofizyCm.ego .i .•.... '. FOsFORY'tY: Podobrllerzecz siępr~ta­

.• cwierltniciego ~ogła :vi konsekweirej.i ,lepiej i do- ... ~ .

w

·

·odniesieniu .• do . ~wań' .fOsforytów. i'kładnief ro~ć teren,co .wremrltacie dop-o-. . ;-'Waruhki ichwY's1;ępową.nia są znane w pro.fil~

wadZiło dO odkrycia 'szeregu .gospocUiJrczo waż--. : ;stratygrafioznym i . Vi stosunku . d~- Układ6w

"nych :i.

poszuki"'arty.ch

sUIVWc6w. ...• · .. struktumln~h.·· ". . ' . . " .

Typowy pod

tym' względem przykład ~aejo-

Od.ka'yde nowej

·

j'llil'ajSklejmj.tyiklmy

·

w rejo- .

na1n~go i planowo pmygotowywanego odkryc:a .nie~owa ~ Salamina., doczegod~

przedStawia problem siaJrki ... ' wadzitło . uważne.

stumum.

ma.teriia.ł6w

grawime-SIARKA RODZIMA W POLSCE znana·była .. . t.ryc.zrtych; staro' Się Punktem wyjścia do ~i­

·.

CXi·

dawna w miocenie PlU:dg6rrt.aKa;r.pat. Usta- ". męcia szerokiego frontu badań i po5zIUk:iwań ....

:lając. genetyczny związek Si~i' lZobecnością .' .• '. fo,sfQrytów,riwgl}cych wYstępować' w ·

sytuacji

.•

.

·

a.naaogicZnej'j8kw~iUa.nty.kildnaibiego, 11$:1ił" slęJuz nowy>:tryD imy .... ';!;ego ·lVU ... J

-. wyniesisnia-. jUll"Y, . w RachO'W!ie. ' . . . . opracowań . dokumentacji geologWmych, za- .. ~ ..

"Mamy tu'dalsze .potwierdz'en.ie celowOŚCi·:Pro:' , .. 'wierają'Cycll .tv pełnym wymiane zakreS

aktu-wadzonych badań· przy wyzyskaniu Wszystkich . alT!ej wiedrzy o' śroc1.owisku geologicznym,'

zło-· dastępnych .' m~rerlałów.

zwU.adowczych

dla

Zu, .ilości i wa.rtfxJści kopaJ.iny.

struktur częściowo lub mpeŁnie .za1uoy1;ych. Jest ,Szereg akcji poszuld~ jest' wtoku

tQ :zre'Slltą nie. tylko dalsze kooklręf;ne osiągndę-·. . ~.a.' rudami żelarz.a, 'k.ruszlcami, barytem i

ben1lo-'. cle jpl'awidłowQ zar.ządmnYlCh badań,tU1e.i wska':' .. ~'litem. ' . . . .

zówka .do daiISZego rac:joriaJnego lrorzysta;n.i;a z ' 'W gokiresie lO-leam odkryto nowe

'lliEirm8ine

.do~

·~estii: . geofizyki . (g.ra:wunetrm), rejOlriizu.jącej ' . tychczas intrtJzje skał magmowych. 'W Góraćh ,.'

.o.bsżarposzukiwańw.gnmiIcaCh stri.IktUrr podo-' SwiętokrzyskJich;· Lch wartoBćekon.o:micima:, ,z

,bnych: do Raichowa i'SaIQlllJina, na dużej prze-' uwagi,.na:t.o-Walrlzyszące ~m1nerały i~

strzeni od okolic Nowego Miasta nad P:I.lii.cą, dowande, jest ,w roku opraICÓWywa:nia.. .

'okolic Biłgora.ja w Zamojszczyźnie. ~..' . Do osiągnięć naJeży stW:ieąizeniie żasdbnych

.• , Tak w'tym;· jak i :vi popi:7Jedndmrpc.rz:y,padku

.PoziOmów

wód p~ych w utworach 1ni.asowych

mamy

nadto dowód, jak PQgłębia się 'pi1'IOIble- ·'i eech$z,tyńsk:i.ch okolic Kielc oraz stwierdzenie

matYka geolOgiczna,

:a

.w·S?lCZegó1nośc:i SUTOW-.. regiKma1nie wYstępują:cego!(l'OZiomu macZnie

oowa,

~.

'.

użycie

racjo.tiaJ1nie

:stosowan.ych,.&t~ych wód· si.arczrmych w ~domierskiem.

choćbY.niegłębok.i.ch wierCeń., _ . . . . ' Są

m

potencjalne możliwości urUchomieh.ia w

".'.KAR .. ,ToW. ANI."

E~z".,er.zclim.·

... '

,·owe:,~~karm.tJ·e ...środkowej

Polsce' 'nowej sieci·

UŻdrowisk

dla

_ •• ~ " I:'A~ • Judzi pra<:y. . ' . . " . . WśtęPD,y'. óbtaz. terenu .. ~ ." , . . . ' .. ' ,OKRES D.ZIESIĘCIOLECIA POL' .S~I· ....

LU-.,' Kartowanie z. urżyICiem ". robót . gó1'llii.cZych .

iW!lie.· • rceń na. tle generalnie :rvii'711'Vl!'7 ... Is:l;n~;".'h stnJk_'DOWEJ (1945---":'1955) w'Ziakresie badań .geolo-'

A~_"""-_A3'·.ug]cznych

Gól-

Swi~sk.iJch oceniać można,z,

.~ twr'stawia nam nową, !Zwykle bogatą iprOblema- . .. xUeodJ.egłej wprawdZie ~emtywy; ale w ;p~

. ty.kę geologiczną .1 odkl1:y:wa nowe surowce. . ' .... r.

ównam:.

,·u. do ubieg'}""""", pnon".zedza.';ąco:>ocN\. ()Il-e""' .

. .

~

'pow!iefzchIrlowa;

określiła'na

.'

Cechu~e

go

dy~~

~~oj~y7";il='

;;...

·

pr~.kłBd prawidłowo ii. w peł!n;i zasięg .wyehod- " .. ' •. ·.:wiąza.nie· tematyki. badań oZ potrzebami 'życia .

"m,g,Lps6W miOceński cli, zareje$"OiW.rornpro- .• gospod~ i .nauki, ~ymWlBłnie

geo-.. szooeptinkty występowania siarki, IW pewnym. 'logii i jejznaczeriia dla budowY podsta,w gaspo- '.

·:stopnju naświetliła jej stosunek do gi~. Do- ·darJtin.arodoWej,wprzągnięcie do współlpracy .

piero jednak ka.rtogtra.:fUi prilestrz~nie traikto- -.w.eregu dyscyplin w.iedZIY, oo'OŻyW.czo

podzda-',wanej 'wszerz d . wgłąb .bryły skalnej, ~a lało na mkre8 badań geologicznych; metodykę,

iM

'~. d: dużej miaJry problem

surowcOwy,

na. '. głębsze i' szersze qpracow8ą)ie tema.tyki, a Vi ,~ykład siarki

w

Pol9ce, podstawy dla stwo-, k~wencji szybciej doprowad:mło do prrze_ :rzen;J.a i :rozbudowy narodOw'egO .pr2'.en;1.ysru . kaza.niallauce i gospod.aa.1Qe nowych, nieraz

re-ch~ego. . . . . . . " . ." ~weląJCyjnych wartości. . , - '. .'

,J'eśuchOdzi ó ~ł'afię:geologdcZlUl i pla;.'.,"

Nie

jeSt.przypadk.ieni,ze\vyZwalający' się'.

nOwo

'ro.mnlmzc:z.()rte

wie1'lCetlim, mamydolAmo-' .' .zmysł kryt~y w .stosunku do inaukówej pro .... :

towania'w okresie lO-lecia -dalszy

sereg

odik.tyć, ',., blema.tyJti geolog1Omęj naświetlił ,tak 11'ÓŻnorod~

które stawiają w .kOrzystnym świetle m:oIŻliWOś- . ne dziedziny i talk nagle dał wyniJkd: konkretne.

ci . surowcowe. Gór Swię1lokJrzySki.ch. . . , . ' ... ' W' nauce pOstęp oIrneśla· Zawsze uważne

stu-. qdkryto w o~ trlasowo-jw-ajs1clm

,ma- . .

,dium . i konsumpcja' dóbr i osiągnięć

poprzedni-C1Jne .zasd\by wysOkogatułlllrowych głiin' ogilli«r' ".

ków,

studium. TOIZb:Lidowywąne własnym

:apof-trwaly.ch; , . . . " , . . '

rzen.iem

i nowymi: maJteriałami; poslugujące się

:. Udokum:e:n:oowanO

l.:ustalono.

wySoką ·war:flość· .krytym.nym ~ysłem. ~davtczym. '.' Pmełom

tu-przemysłową ceIlIIlych"-czystych'w:apieni i dolo- .

·-tad

został dokónany.Przełornw ~

me.-'-rmtów, . kwarcytów' paile07iOlicrinych, gjlpS6w. ..tod, i W świadomości,;.że

me opanOwane

są

do-Irii(JIceńBkich,

Jmimie.ni

ibudOwlanych,

strontu

(ce-" ·tychc.2:alsWbzyst;kie' mqżUwości surowcOwe

pol-Jeaty.nu).Zna.crr.enie tych prac wyka-aJĆZa'pooaskiej' ziemi. . . . . . ' . " . .

·hmmalne· stwierdzenie faktów. Zwroclly 9Ile w Wyniki. . d<:Yty(:hemsowe' cieszą.' WS'1JyStkichj

szeregU pr:iypadkÓW" 'uWiagę lila niewłaśc!i.wą· wzmacnliąją

'p1'ZeInyst

i.

gospodarkę. w nowe

. goapodalrkę ~atunkowo wySd1dej k1aąy złożami, wę-tości w b.ilansie ważnych i poszukiwany~

n!p .. :w~~

kWarcyt6w:,

pl'2lBkazują.c llPWe . . . surowców . , ' . . ." .

warto&ci krajowL·W Przypadku

Wi~m.cy ęe-

...

Dla

młcdyC.h·gooIogów

t'O

~edź

wielkiej

mentown:ia'zbudowana w lO;..leciti w apareiuo ··icll sz8:nsy w pracy .. oreka !ich trud odkrYwCZY;

ekspertyzę geologiczną od dawna d~cm

pro-:.

:pionierski,czeka ich r,arlość po.znanja DiOwych