Charakterystyka obszarów wiejskich

GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY

URZĄD STATYSTYCZNY W OLSZTYNIE

CHARAKTERYSTYKA

OBSZARÓW WIEJSKICH

KOMITET REDAKCYJNY GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO PRZEWODNICZĄCY Tadeusz Toczyński REDAKTOR GŁÓWNY Halina Dmochowska CZŁONKOWIE

Wojciech Adamczewski, Stanisława Borkowska, Małgorzata Fronk,

Iwona Gruczyńska, Bożena Jakóbiak, Janina Janecka, Małgorzata Kałaska, Liliana Kursa, Lucyna Nowak, Lucyna Przybylska, Grażyna Szydłowska, Kazimierz Tucki, Katarzyna Walkowska

SEKRETARZ Hanna Poławska

Opracowanie publikacji: Ośrodek Badań Ekonomiczno-Rolniczych i Infrastruktury Wsi Urzędu Statystycznego w Olsztynie

pod kierunkiem: Tadeusza Ścibka – Dyrektora US w Olsztynie

Redakcja merytoryczna: Dariusz Śledź – Zastępca Dyrektora US w Olsztynie Wacława Kraśniewska – Starszy Specjalista Departament Statystyki Rolnictwa i Środowiska

Autorzy opracowania: Krzysztof Effenberg – Kierownik OBE-RiIW Monika Borawska-Okorska

Katarzyna Głogińska Andrzej Kowalkowski Izabela Lech

Beata Olszewska

Prace obliczeniowe i edytorskie: Beata Olszewska

Prace projektowe i przetwarzanie danych: COIS Warszawa

pod kierunkiem: Jovity Januszewskiej – Zastępcy Dyrektora Centralnego Ośrodka Informatyki Statystycznej Autorzy prac projektowych

i przetwarzania danych: Anna Rozworowska Hanna Wiśniewska Maria Zaręba

Graficzne wykonanie wykresów i rysunków: Beata Olszewska

Projekt okładki: Sylwester Jabłoński

Druk i oprawa: Wydział Poligrafii US w Olsztynie Olsztyn, ul. Kościuszki 78/82 Zamówienie nr 175/2004 Nakład 400 egz. i 240 CD-ROM

PRZEDMOWA

Niniejsza publikacja jest kolejnym opracowaniem zawierającym wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonych w dniach 21 maja – 8 czerwca 2002 r.

W publikacji zaprezentowano charakterystykę obszarów wiejskich w zakresie ludności, w tym zamieszkałej w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego; użytkowania gruntów i wybranych cech produkcyjnych rolnictwa, a także opisu budynków i mieszkań.

Wyniki spisów zostały przedstawione w zbiorczym rozliczeniu obszarów wiejskich dla kraju z wyodrębnieniem województw. Ważniejsze cechy charakteryzujące obszary wiejskie porównano w relacji do wskaźników i struktur na obszarach miejskich oraz kraju.

Publikacja składa się z uwag metodycznych, części analitycznej ilustrowanej wykresami i rysunkami oraz części tabelarycznej. W uwagach metodycznych omówiono podstawowe zasady, definicje i pojęcia obowiązujące w NSP i PSR 2002.

Główny Urząd Statystyczny składa podziękowanie wszystkim osobom i instytucjom uczestniczącym w przygotowaniu i przeprowadzeniu NSP i PSR 2002.

SPIS TREŚCI

Ważniejsze definicje, pojęcia spisowe i zasady spisywania ... 11

Ważniejsze grupowania i zakres publikowanych danych ... 15

CZĘŚĆ ANALITYCZNA ... 17

1. Cechy demograficzne i źródła utrzymania ludności rolniczej oraz niepełnosprawność i bezrobocie na obszarach wiejskich ... 17

2. Użytkowanie gruntów ... 34

3. Cechy produkcyjne rolnictwa ... 39

4. Zasoby mieszkaniowe, budynki i budowle ... 45

Podsumowanie ... 51

WYKAZ TABLIC

Tabl. Str. Ludność według ekonomicznych grup wieku ... 1 17 Liczba i struktura ludności w wieku 15 lat i więcej według poziomu

wykształcenia ... 2 23 Ludność według okresu zamieszkania ... 3 25 Gęstość zaludnienia oraz stopa bezrobocia i bezrobotni ... 4 26 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej ... 5 28 Bezrobotni według grup wieku ... 6 28 Ludność według głównego źródła utrzymania ... 7 30 Gospodarstwa domowe według głównego źródła utrzymania ... 8 31

Ogólne wskaźniki zaludnienia mieszkań zamieszkanych stale ... 10 45 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach

według rodzaju podmiotów będących właścicielami budynków ... 11 46 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach

według wyposażenia w instalacje ... 12 48 Podstawowe dane o gospodarstwach domowych i rodzinach ... 13 49 Gospodarstwa rolne posiadające budynki inwentarskie i gospodarcze ... 14 50

CZĘŚĆ TABELARYCZNA

Ludność na obszarach wiejskich według ekonomicznych

grup wieku i płci ... 1 54 Udział ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich

w ludności ogółem według ekonomicznych grup wieku i płci ... 2 57 Ludność w gospodarstwach domowych z użytkownikiem

gospodarstwa indywidualnego według ekonomicznych

grup wieku i płci ... 3 58 Udział ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem

gospodarstwa indywidualnego w ludności zamieszkałej na obszarach

wiejskich według ekonomicznych grup wieku i płci ... 4 70 Ludność w wieku 15 lat i więcej na obszarach wiejskich

według poziomu wykształcenia ... 5 71 Ludność na obszarach wiejskich według okresu zamieszkiwania ... 6 72 Gęstość zaludnienia i bezrobocie na obszarach wiejskich ... 7 73 Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej

na obszarach wiejskich ... 8 74 Bezrobotni na obszarach wiejskich według grup wieku ... 9 75 Ludność na obszarach wiejskich według głównego

źródła utrzymania ... 10 76 Gospodarstwa domowe na obszarach wiejskich

według głównego źródła utrzymania ... 11 78 Osoby niepełnosprawne na obszarach wiejskich

według kategorii niepełnosprawności i płci ... 12 80 Powierzchnia i struktura użytkowania gruntów

według siedziby użytkownika ... 13 86 Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych

według siedziby użytkownika ... 14 87 Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych

według siedziby użytkownika ... 15 89 Struktura użytków rolnych w gospodarstwach rolnych

Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach rolnych

według grup obszarowych ... 17 92 Struktura użytków rolnych w gospodarstwach rolnych

według grup obszarowych ... 18 94 Liczba gospodarstw rolnych według grup obszarowych

użytków rolnych ... 19 96 Struktura gospodarstw rolnych według grup obszarowych

użytków rolnych ... 20 98 Liczba i struktura gospodarstw rolnych według form własności ... 21 100 Powierzchnia i struktura zasiewów głównych ziemiopłodów ... 22 101 Wybrane elementy charakterystyki rolnictwa ... 23 102 Mieszkania zamieszkane stale na obszarach wiejskich ... 24 103 Budynki i budowle w gospodarstwach rolnych ... 25 104 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach

na obszarach wiejskich według rodzaju podmiotów

będących właścicielami budynków ... 26 106 Budynki mieszkalne i mieszkania w budynkach

na obszarach wiejskich według wyposażenia w instalacje ... 27 108 Podstawowe dane o gospodarstwach domowych i rodzinach

na obszarach wiejskich ... 28 109

WYKRESY Wyk. Str.

Struktura ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego na obszarach wiejskich

według ekonomicznych grup wieku w % ... 1 21 Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca

na 100 osób w wieku produkcyjnym w gospodarstwie

domowym z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego ... 2 22 Struktura ludności w wieku 15 lat i więcej na obszarach

wiejskich według poziomu wykształcenia w % ... 3 24 Udział powierzchni użytków rolnych w powierzchni ogółem

według województw w % ... 4 34 Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych w % ... 5 35 Struktura użytków rolnych i liczby gospodarstw rolnych

według grup obszarowych w % ... 6 37 Struktura zasiewów w % ... 7 40 Udział budynków mieszkalnych i mieszkań na obszarach

wiejskich wyposażonych w instalacje w ogółem w % ... 8 47 Udział powierzchni wykorzystanej na działalność rolniczą

RYSUNKI Rys. Str.

Udział ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich

w ludności ogółem w % ... 1 18 Udział ludności w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich

w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w % ... 2 19 Udział ludności w gospodarstwach domowych

z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego

w ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich w % ... 3 20 Udział ludności zamieszkałej od urodzenia

w ludności na obszarach wiejskich w % ... 4 26 Gęstość zaludnienia na 1 km 2 na obszarach wiejskich ... 5 27 Stopa bezrobocia na obszarach wiejskich w % ... 6 29 Współczynnik aktywności zawodowej na obszarach wiejskich w % ... 7 30 Udział ludności niepełnosprawnej w ludności

zamieszkałej na obszarach wiejskich w % ... 8 33 Przeciętna powierzchnia użytków rolnych

gospodarstw indywidualnych w ha ... 9 38 Pogłowie bydła na 100 ha użytków rolnych w sztukach ... 10 42 Pogłowie trzody chlewnej na 100 ha użytków rolnych w sztukach ... 11 42 Pogłowie drobiu kurzego na 100 ha użytków rolnych w sztukach ... 12 43 Udział gospodarstw posiadających ciągniki

SKRÓTY tys. = tysiąc mln = milion zł = złoty szt = sztuka kg = kilogram dt = decytona (kwintal) t = tona ha = hektar l = litr hl = hektolitr r. = rok cd. = ciąg dalszy dok. = dokończenie tabl. = tablica ZNAKI UMOWNE

Kreska (–) – zjawisko nie wystąpiło

Zero (0) – zjawisko istniało, w wielkości mniejszej od 0,5 (0,0) – zjawisko istniało, w wielkości mniejszej od 0,05

Kropka (.) – zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych Znak x – wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe

"W tym" – oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy

Znak U – oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji

Znak # – oznacza, że dane nie mogą być publikowane ze względu na konieczność zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy o statystyce publicznej

Znak * – oznacza, że dane zostały zmienione w stosunku do wcześniej opublikowanych.

UWAGI METODYCZNE

Wprowadzenie

Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań oraz Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 roku. Dane charakteryzujące obszary wiejskie zostały zaprezentowane w skali całego kraju, jak i w przekroju województw. Ponadto w uwagach analitycznych dane dla Polski dotyczące obszarów wiejskich zostały porównane z danymi charakteryzującymi obszary miejskie.

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań oraz Powszechny Spis Rolny zostały przeprowadzone na terenie całego kraju w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. (według stanu w dniu 20 maja 2002 r. godz. 2400) zgodnie z n/w ustawami podjętymi przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej:

- z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz. U z 2000 r., Nr 93, poz. 1026),

- z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 99, poz. 1072),

- z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 1995 r., Nr 88, poz. 439) z późniejszymi zmianami.

W powyższych aktach prawnych określono termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielania informacji oraz sposób ich zebrania.

Zakres i tematyka NSP i PSR

Narodowym Spisem Powszechnym Ludności i Mieszkań objęto:

- osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,

- mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,

- osoby niemające miejsca zamieszkania. Powszechnym Spisem Rolnym objęto:

- gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha do 1 ha włącznie,

- osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, - pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek

organizacyjnych nie mających osobowości prawnej.

Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku obejmował następujące tematy:

- Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania,

- Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności,

- Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i faktyczny),

- Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycja osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny,

- Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu,

- Niepełnosprawność prawną i biologiczną,

- Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód, rodzaj działalności zakładu pracy,

- Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych, - Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania,

- Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach,

- Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych, - Wielkość mieszkań i ich wyposażenie,

- Samodzielność zamieszkiwania, - Charakterystykę budynków.

Tematyka Powszechnego Spisu Rolnego 2002 r. została ujęta na formularzach spisowych w następujących działach:

- Struktura dochodów, - Działalność gospodarcza,

- Pracujący w gospodarstwie rolnym, - Powierzchnia zasiewów,

- Powierzchnia inna,

- Pogłowie zwierząt gospodarskich, - Rozdysponowanie produkcji rolniczej, - Infrastruktura gospodarstwa,

- Budynki i budowle,

- Magazynowanie w gospodarstwie, - Nawozy i pestycydy w gospodarstwie, - Maszyny i urządzenia rolnicze,

- Wybrane wydatki w gospodarstwie.

Ważniejsze definicje i pojęcia

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Za gospodarstwo indywidualne uważa się gospodarstwo rolne o powierzchni użytków rolnych od 0,1 ha, będące własnością lub znajdujące się w użytkowaniu osoby fizycznej lub grupy osób oraz gospodarstwa właścicieli zwierząt gospodarskich.

Za właściciela zwierząt gospodarskich uważa się osobę nieposiadającą użytków rolnych lub posiadającą użytki o powierzchni mniejszej niż 0,10 ha, która ma co najmniej: 1 sztukę bydła lub (i) 5 sztuk trzody chlewnej albo 1 lochę lub (i) 3 sztuki owiec bądź kóz lub (i) 1 konia lub (i) 30 sztuk drobiu lub (i) 5 sztuk samic zwierząt futerkowych (w tym królików) lub (i) 1 pień pszczeli.

Za użytkownika gospodarstwa indywidualnego uważa się osobę fizyczną lub grupę osób, które faktycznie użytkują grunty, niezależnie od tego, czy są właścicielami, dzierżawcami, czy użytkują je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty te są zlokalizowane w jednej, czy w kilku gminach.

Za gospodarstwo domowe uważa się zespół osób (spokrewnionych i niespokrewnionych) mieszkających i utrzymujących się wspólnie. Jeżeli wśród nich jest

osoba prowadząca gospodarstwo indywidualne (właściciel zwierząt gospodarskich), to jest to

gospodarstwo domowe z użytkownikiem gospodarstwa rolnego.

Do ogólnej powierzchni gruntów gospodarstwa zaliczono wszystkie bez wyjątku grunty wchodzące w skład gospodarstwa, a więc wszystkie grunty użytkowane rolniczo (grunty orne, sady, łąki i pastwiska), wszystkie związane z nimi grunty użytkowane nierolniczo, jak lasy, podwórza, grunty pod zabudowami lub przeznaczone pod zabudowę, ogrody ozdobne, grunty pod wodami, drogi, torfowiska, kamieniołomy, żwirownie itp. oraz nieużytki, niezależnie od tytułu władania (własne, dzierżawione na zasadzie umowy i bezumownie, użytkowane z innego tytułu).

Gospodarstwa indywidualne spisywano w miejscu przebywania użytkownika i tam ujmowano całkowitą, ogólną powierzchnię, niezależnie od miejsca położenia gruntów.

Do gruntów ornych zalicza się grunty w uprawie, tj. pod zasiewami wraz z ogrodami przydomowymi oraz odłogi i ugory.

Za grunty orne w uprawie uważa się grunty zasiane lub zasadzone ziemiopłodami rolnymi lub ogrodniczymi, plantacje wikliny i chmielu, powierzchnie szklarni, inspektów, namiotów foliowych oraz powierzchnię mniejszą od 10 arów zasadzoną drzewami owocowymi i krzewami owocowymi.

Do odłogów zalicza się powierzchnie gruntów ornych nie dające plonów, które co najmniej przez dwa lata nie były uprawiane, natomiast do ugorów – powierzchnie, które w danym roku były przejściowo nieobsiane (nieużytkowane rolniczo).

Do sadów zalicza się grunty o powierzchni nie mniejszej niż 10 arów, zasadzone drzewami i krzewami owocowymi.

Do łąk i pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte trwale trawami, natomiast nie zalicza się gruntów ornych obsianych trawami w ramach płodozmianu. Łąki trwałe są to grunty pokryte trwale trawami, z zasady koszone, a w rejonach górskich również powierzchnia koszonych hal i połonin. Pastwiska trwałe są to grunty pokryte trwale trawami, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane, a w rejonach górskich również powierzchnia wypasanych hal i połonin.

Do lasów i gruntów leśnych zalicza się powierzchnię zalesioną oraz powierzchnię przejściowo pozbawioną drzewostanu. Do powierzchni zalesionej zalicza się grunty pokryte uprawami leśnymi, młodnikami i drzewostanami starszymi oraz plantacjami topoli i innymi gatunkami drzew szybko rosnących prowadzonymi na gruntach leśnych. Do powierzchni przejściowo pozbawionej drzewostanu zalicza się zręby, halizny, płazowiny i plantacje

choinkowe prowadzone na gruntach leśnych oraz wylesienia powstałe na skutek oddziaływania emisji przemysłowych i górnictwa (zalewiska, zapadliska).

Do powierzchni pozostałych gruntów wchodzących w skład gospodarstwa wlicza się grunty będące pod zabudowaniami, podwórzami, placami i ogrodami ozdobnymi, pod drogami i liniami podziału powierzchniowego w lasach, powierzchnię wód śródlądowych, rowów melioracyjnych, plantacji leśnych prowadzonych na gruntach nieleśnych, powierzchnię porośniętą wikliną w stanie naturalnym, powierzchnię innych gruntów użytkowych (torfowiska, żwirownie) oraz nieużytków.

Powierzchnia w budynkach i budowlach wykorzystana na działalność rolniczą to

powierzchnia wykorzystana na produkcję roślinną, zwierzęcą, przechowywanie produktów rolniczych oraz sprzętu, łącznie z powierzchnią, na której w trakcie spisu trwała przerwa technologiczna.

Wiek produkcyjny jest to wiek zdolności do pracy i wynosi on dla mężczyzn 18-64

lat, dla kobiet natomiast 18-59 lat. Ludność w wieku produkcyjnym dzieli się na grupy: w wieku mobilnym (18-44 lat) oraz niemobilnym. Wiek niemobilny zaczyna się w 45 roku życia i kończy w przypadku mężczyzn w 64 roku życia, a w przypadku kobiet w 59 roku życia. Wiek nieprodukcyjny to okresy życia ludności przed osiągnięciem wieku produkcyjnego (wiek przedprodukcyjny do 18 roku życia) i po przekroczeniu wieku produkcyjnego (wiek poprodukcyjny dla mężczyzn po 64 roku, a kobiet po 59 roku).

Ludność bierną zawodowo (tzn. pozostająca poza siłą roboczą) stanowią osoby

w wieku 15 lat i więcej, które nie zostały zaklasyfikowane jako pracujące lub bezrobotne, tzn. osoby, które w badanym tygodniu: nie pracowały, nie miały pracy i jej nie poszukiwały; nie pracowały, poszukiwały pracy, ale nie były zdolne (gotowe) do jej podjęcia w tygodniu badanym i następnym.

Współczynnik aktywności zawodowej jest to udział osób aktywnych zawodowo

w liczbie ludności ogółem oraz danej grupy (wyróżnianej np. ze względu na płeć, miejsce zamieszkania, wiek lub poziom wykształcenia).

Stopa bezrobocia jest to udział bezrobotnych w liczbie ludności aktywnej zawodowo

ogółem oraz danej grupy. Pod pojęciem ludności aktywnej zawodowo należy rozumieć zarówno osoby pracujące, jak i bezrobotne.

Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące największy dochód.

Na niezarobkowe źródło dochodów składają się emerytury, renty inwalidzkie, renty rodzinne, zasiłek dla bezrobotnych itp.

Za osobę niepełnosprawną uważa się osobę, która posiadała odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osobę, która takiego orzeczenia nie posiadała, lecz odczuwała ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Osoby niepełnosprawne prawnie, posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony. Osoby niepełnosprawne tylko biologicznie nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych.

Mieszkanie jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb, łącznie

z pomieszczeniami pomocniczymi, wybudowany lub przebudowany do celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź z ulicy, podwórza lub ogrodu.

Izba jest to pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeń stałymi

ścianami sięgającymi od podłogi do sufitu, z bezpośrednim oświetleniem dziennym i o powierzchni nie mniejszej niż 4 m2_.

Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń znajdujących się w obrębie mieszkania, a w szczególności: pokoi, kuchni (z oknem i bez okna), alkow, spiżarni, przedpokoi, holi, łazienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym lub gospodarczym potrzebom mieszkańców lokalu, bez względu na ich przeznaczenie i sposób użytkowania. Nie zalicza się do niej powierzchni: balkonów, tarasów i loggii, antresol, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, strychów, piwnic i komórek przeznaczonych do przechowywania opału oraz powierzchni garaży. Dane o przeciętnej liczbie osób na mieszkanie i izbę nie obejmują ludności zamieszkałej w gospodarstwach zbiorowych np. w hotelach pracowniczych, domach studenckich, internatach, domach opieki społecznej oraz zamieszkałej w pomieszczeniach nie przeznaczonych na cele mieszkalne.

Za budynek wyposażony w wodociąg uznano taki, w którym instalacja wodociągowa doprowadzona była do wszystkich, bądź niektórych mieszkań w budynku, jak i taki, gdy w żadnym mieszkaniu nie było kranu z wodą, lecz występował on wewnątrz budynku, np. w korytarzu. Przez sieć wodociągową rozumiano system przewodów ulicznych doprowadzających wodę od źródła (ujęcia wody) do budynków o długości co najmniej 250 m, nie wliczając w to długości podłączeń od przewodu ulicznego do budynków. Przez wodociąg

Za budynek wyposażony w kanalizację uznano taki, wewnątrz którego – w obrębie mieszkań bądź w korytarzu – znajdowała się instalacja (do której podłączone były takie urządzenia jak: zlew, ustęp, umywalka, wanna) umożliwiająca odprowadzenie nieczystości i zużytej wody (tzw. ścieków) do odbiorników: do sieci, szamba, kanału, górnej warstwy ziemi. Przez sieć kanalizacyjną rozumiano system krytych kanałów podziemnych (kanałów ulicznych i kolektorów) odprowadzających ścieki z budynków do odbiorników (do oczyszczalni ścieków, rzek, jezior, morza), jeżeli łączna długość tych kanałów (nie wliczając w to długości przykanalików prowadzących do budynków) wynosiła co najmniej 250 m. Mogła to być sieć ogólnospławna odprowadzająca ścieki gospodarcze i wody opadowe, bądź tylko sieć na ścieki gospodarcze. Przez kanalizację lokalną rozumiano instalację odprowadzającą ścieki do szamba lub bezpośrednio do rzeki, jeziora, rowu, górnej warstwy ziemi, gdy łączna długość kanału między budynkiem (budynkami) a miejscem odprowadzenia nie osiągała 250 m.

Za centralne ogrzewanie uznano każdą instalację doprowadzającą ciepło (gorącą wodę, parę wodną lub powietrze) z centralnego źródła jego wytwarzania do poszczególnych pomieszczeń. Centralne ogrzewanie sieciowe wykazywano wówczas, gdy ciepło do mieszkania doprowadzane było (siecią cieplną) z elektrociepłowni, ciepłowni, kotłowni osiedlowej lub lokalnej obsługującej więcej niż jeden budynek oraz gdy ciepło do mieszkań doprowadzane było z kotłowni obsługującej tylko 1 budynek wielomieszkaniowy. Centralne

ogrzewanie lokalne wykazywano wtedy, gdy źródło wytwarzania ciepła znajdowało się

w budynku jednorodzinnym (piec do c. o. zainstalowany we własnej kotłowni lub w innym pomieszczeniu, np. w piwnicy, bądź też zainstalowane było elektryczne ogrzewanie podłogowe) lub też źródło ciepła znajdowało się w obrębie mieszkania zlokalizowanego w budynku wielorodzinnym np. piec do c. o. zainstalowany w kuchni, łazience (tzw. instalacja etażowa).

Ważniejsze grupowania i zakres publikowanych danych

Dane dotyczące „obszarów wiejskich” przyjęto jako zestawienie danych statystycznych dla gmin wiejskich łącznie z częścią wiejską gmin miejsko-wiejskich (bez miast), natomiast dla „obszarów miejskich” przyjęto dane dla miast i części miejskiej gmin miejsko-wiejskich. W tablicach 11–20 oraz 22 zaprezentowano dane dla rolnictwa ogółem, bez wyszczególniania obszarów wiejskich przyjmując umownie w publikacji, że cała produkcja rolnicza zlokalizowana jest na obszarach wiejskich.

W niniejsze publikacji przyjęto grupowania według:

- grup obszarowych powierzchni użytków rolnych, wyodrębniając następujące grupy: do 1 ha, 1-2, 2-5, 5-7, 7-10, 10-15, 15-20, 20-50, 50 ha i więcej;

- ekonomicznych grup wieku: wiek przedprodukcyjny; produkcyjny (mobilny i niemobilny) oraz poprodukcyjny;

- poziomu wykształcenia ludności: wyższe; policealne i średnie; zasadnicze zawodowe; podstawowe ukończone; podstawowe nieukończone, bez wykształcenia szkolnego i nieustalony;

- okresu zamieszkiwania: ludność zamieszkała od urodzenia; przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania, w tym w roku 1988 i wcześniej, w latach 1989-2002, z zagranicy; nie ustalono od kiedy mieszka;

- bezrobotni według grup wieku: 15-24, 25-34, 35-44, 45-54, 55-64, 65 lat i więcej; - kategorii niepełnosprawności: niepełnosprawni prawnie w wieku 16 lat i więcej

o stopniu niepełnosprawności: znacznym, umiarkowanym, lekkim, nieustalonym oraz w wieku 0-15 lat z uprawnieniami do zasiłku pielęgnacyjnego; niepełnosprawni tylko biologicznie odczuwający ograniczenie sprawności całkowite lub poważne;

- form własności gospodarstw rolnych: sektor prywatny, w tym gospodarstwa indywidualne i spółdzielnie produkcji rolniczej; sektor publiczny, w tym gospodarstwa państwowe;

- rodzaju podmiotów będących właścicielami budynków mieszkalnych i mieszkań w budynkach: stanowiących własność osób fizycznych, spółdzielni mieszkaniowych, gmin, Skarbu Państwa, zakładów pracy, innych podmiotów; stanowiących współwłasność, w tym właścicielami wyodrębnionych lokali mieszkalnych są tylko osoby fizyczne, osoby fizyczne i gmina, osoby fizyczne i zakład pracy.

W tablicach zawierających sumaryczne dane dotyczące użytkowania gruntów mogą wystąpić pewne nieścisłości rachunkowe wynikające z zaokrągleń automatycznych (zaokrąglenia od arów do pełnych hektarów oraz od hektarów do tys. ha). Informacje liczbowe w ujęciu odsetkowym prezentowane są z jednym znakiem po przecinku i z uwagi na elektroniczną technikę zaokrągleń mogą nie sumować się na 100 %. Liczby te są poprawne pod względem merytorycznym.

CZĘŚĆ ANALITYCZNA

1. Cechy demograficzne i źródła utrzymania ludności rolniczej oraz niepełnosprawność i bezrobocie na obszarach wiejskich

Według wyników NSP 2002 liczba ludności Polski wynosiła 38,2 mln osób, w tym 14,6 mln (38,2 % ogółu ludności) zamieszkiwała obszary wiejskie. W populacji ludności zamieszkującej na obszarach wiejskich nieznacznie przeważały kobiety, które stanowiły 50,2 % ludności.

Tabl. 1. Ludność według ekonomicznych grup wieku

W wieku a/

produkcyjnym Wyszczególnienie Ogółem

przedpro-dukcyjnym razem mobilnym niemo-_bilnym

poproduk-cyjnym W TYSIĄCACH POLSKA ... 38230,1 8850,7 23625,7 15241,2 8384,5 5749,1 Obszary miejskie... 23610,4 4974,2 15169,8 9560,6 5609,2 3462,4 Obszary wiejskie ... 14619,7 3876,5 8456,0 5680,7 2775,3 2286,7 W ODSETKACH POLSKA ... 100,0 23,2 61,8 39,9 21,9 15,0 Obszary miejskie... 100,0 21,1 64,3 40,5 23,8 14,7 Obszary wiejskie ... 100,0 26,5 57,8 38,9 19,0 15,6 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 61,8 56,2 64,2 62,7 66,9 60,2 Obszary wiejskie ... 38,2 43,8 35,8 37,3 33,1 39,8 a/ Bez wieku nieustalonego.

Największy udział ludności zamieszkującej obszary wiejskie odnotowano w województwie podkarpackim (59,5 %). Ponadto w województwach świętokrzyskim (54,1 %) i lubelskim (53,4 %) udział ludności zamieszkującej obszary wiejskie był wyższy od udziału ludności zamieszkującej obszary miejskie. Natomiast najmniejszy udział wystąpił w województwie śląskim (20,9 %). W większości województw w strukturze ludności według płci nieznacznie przeważały kobiety, jedynie w czterech województwach (podlaskim, pomorskim, warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim) w strukturze tej dominowali mężczyźni.

Rys. 1. Udział ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich w ludności ogółem w %

W ogólnej liczbie 14,6 mln osób zamieszkujących obszary wiejskie 8,5 mln osób (57,8 %) to osoby w wieku produkcyjnym, a 2,3 mln (15,6 %) to osoby w wieku poprodukcyjnym. Natomiast na obszarach miejskich na 23,6 mln osób 15,2 mln (64,3 %) to osoby w wieku produkcyjnym, a 3,5 mln (14,7 %) w wieku poprodukcyjnym. W strukturze ludności według płci na obszarach wiejskich w wieku produkcyjnym przeważali mężczyźni (53,6 %), a w wieku poprodukcyjnym kobiety (66,6 %).

Największy udział osób w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym wystąpił w województwie podkarpackim (56,8 %). Najmniejszy odsetek osób w tej grupie odnotowano w województwie śląskim (19,7 %).

Największy udział kobiet w wieku poprodukcyjnym na obszarach wiejskich wystąpił w województwach: dolnośląskim (68,8 %) i opolskim (68,7 %), zaś najmniejszy w województwie podlaskim (63,5 %). 50,1 % i więcej 40,1 do 50,0 30,1 do 40,0 30,0 % i mniej Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 28,6 30,5 59,5 49,7 20,9 47,4 35,5 37,7 42,3 35,0 54,1 53,4 35,4 41,1 39,8 31,9 Warmińsko-mazurskie

Rys. 2. Udział ludności w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w %

W gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego zamieszkiwało 10,5 mln ludności (27,4 % ogółu ludności Polski), w tym 8,5 mln (22,2 %) na obszarach wiejskich. Ludność w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego na obszarach wiejskich stanowiła 58,2 % ogółu ludności obszarów wiejskich. Wśród ludności tej zarówno w skali kraju, jak i na obszarach wiejskich nieznacznie przeważali mężczyźni.

Największy udział ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego w ludności zamieszkującej obszary wiejskie odnotowano w województwach wschodnich i południowo-wschodnich: podkarpackim (79,0 %), lubelskim (73,6 %), świętokrzyskim (72,3 %), małopolskim (72,2 %) i podlaskim (70,8 %). Najmniejszy udział ludności zarejestrowano w województwach północnych i zachodnich: pomorskim (34,3 %), zachodniopomorskim (34,3 %), warmińsko-mazurskim (41,9 %), lubuskim (42,5 %) i dolnośląskim (44,5 %). 50,1 % i więcej 40,1 do 50,0 30,1 do 40,0 30,0 % i mniej Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 27,1 28,7 56,8 47,0 19,7 45,7 33,8 35,8 40,3 32,4 50,9 49,6 32,6 37,3 37,6 30,0 Warmińsko-mazurskie

Rys. 3. Udział ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego w ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich w %

Liczba ludności zamieszkującej obszary wiejskie i miejskie w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego w wieku produkcyjnym wynosiła 6,3 mln (60,0 % ogółu ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego), a w wieku poprodukcyjnym 1,5 mln (14,3 %). Na obszarach wiejskich w wieku produkcyjnym odnotowano 5,0 mln osób (58,9 % ogółu ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego zamieszkałej na obszarach wiejskich), a w wieku poprodukcyjnym 1,2 mln (14,6 %). W wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich przeważali mężczyźni (54,5 %), a w wieku poprodukcyjnym kobiety (66,2 %). 65,1 % i więcej 55,1 do 65,0 45,1 do 55,0 45,0 % i mniej Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 44,5 34,3 79,0 72,2 50,3 45,2 42,5 49,1 49,3 65,0 72,3 73,6 58,2 70,8 41,9 34,3 Warmińsko-mazurskie

Wykres 1. Struktura ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego na obszarach wiejskich

według ekonomicznych grup wieku w %

W układzie terytorialnym największy udział ludności w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego w ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym wystąpił w województwie podkarpackim (odpowiednio 79,8 % i 80,5 %), natomiast najmniejszy w województwie pomorskim (odpowiednio 34,5 % i 36,1 %).

W Polsce na 100 osób w wieku produkcyjnym w gospodarstwach domowych z użytkownikiem gospodarstwa indywidualnego przypadało 66,6 osób w wieku nieprodukcyjnym. Na obszarach wiejskich wskaźnik ten był nieznacznie wyższy i wynosił 69,7. Natomiast w przypadku kobiet wskaźnik ten był znacznie wyższy. Na 100 kobiet w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich przypadało 84,3 kobiet w wieku nieprodukcyjnym. W skali kraju wskaźnik ten wynosił 79,5.

14,7

20,3

38,6

26,4

Wykres 2. Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym w gospodarstwie domowym z użytkownikiem

gospodarstwa indywidualnego POLSKA 66,6 76,5 72,1 69,1 69,0 68,5 67,0 66,2 65,9 65,5 59,1 60,2 61,4 62,6 65,5 64,4 63,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Śląskie Dolnośląskie Zachodniopomorskie Łódzkie Lubuskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Wielkopolskie Opolskie Pomorskie Warmińsko-mazurskie Lubelskie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Podlaskie %

Najwięcej osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w skali kraju przypadało w województwie podlaskim (76,5), najmniej zaś w województwach: śląskim (59,1) i dolnośląskim (60,2). Podobną sytuację odnotowano na obszarach wiejskich. Najwięcej osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich przypadało w województwie podlaskim (81,8), najmniej w województwie śląskim (62,4).

Mieszkańcy obszarów wiejskich w wieku 15 lat i więcej charakteryzowali się znacznie niższym odsetkiem osób z wykształceniem ponadpodstawowym (55,9 %) niż mieszkańcy obszarów miejskich (73,4 %). Dotyczyło to przede wszystkim ludności z wykształceniem wyższym, która w 84,4 % zamieszkiwała obszary miejskie oraz z wykształceniem policealnym i średnim, która w 74,7 % zamieszkiwała obszary miejskie. W odsetkach ludności, mieszkańcy obszarów wiejskich przeważali w grupie ludności z wykształceniem zasadniczym zawodowym, podstawowym ukończonym i podstawowym nieukończonym, bez wykształcenia szkolnego i nieustalonym.

Tabl. 2. Liczba i struktura ludności w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia Poziom wykształcenia

Wyszczególnienie Ogółem

wyższe policealne _{i średnie} zasadnicze _zawodowe podstawowe _ukończone

podstawowe nieukoń-czone, bez wykształ-cenia szkolnego i nieustalony W TYSIĄCACH POLSKA ... 31288,4 3203,6 10208,4 7539,8 8808,5 1528,2 Obszary miejskie... 19776,1 2704,8 7628,0 4174,6 4397,9 871,0 Obszary wiejskie ... 11512,3 498,8 2580,4 3365,2 4410,6 657,2 W ODSETKACH POLSKA ... 100,0 10,2 32,6 24,1 28,2 4,9 Obszary miejskie... 100,0 13,7 38,6 21,1 22,2 4,4 Obszary wiejskie ... 100,0 4,3 22,4 29,2 38,3 5,7 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 63,2 84,4 74,7 55,4 49,9 57,0 Obszary wiejskie ... 36,8 15,6 25,3 44,6 50,1 43,0

Wykres 3. Struktura ludności w wieku 15 lat i więcej na obszarach wiejskich według poziomu wykształcenia w %

Największy udział ludności w wieku 15 lat i więcej z wyższym wykształceniem na obszarach wiejskich odnotowano w województwach: śląskim (5,3 %) i mazowieckim (5,0 %). Najmniejszy odsetek ludności posiadającej wyższe wykształcenie zarejestrowano w województwach: warmińsko-mazurskim (3,6 %), kujawsko-pomorskim (3,7 %) i podlaskim (3,7 %).

Największy udział ludności z wykształceniem ponadpodstawowym na obszarach wiejskich odnotowano w województwie śląskim (64,7 %). Najmniejszy udział ludności posiadającej wykształcenie ponadpodstawowe spisano w województwie podlaskim (44,9 %).

4,3

22,4

29,2

38,3

5,8

Tabl. 3. Ludność według okresu zamieszkania

Przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania

Wyszczególnienie

Zamieszkała od

urodzenia razem w roku 1988 i wcześniej w latach 1989-2002 w tym z zagranicy Nie ustalono od kiedy mieszka W TYSIĄCACH POLSKA ... 22622,2 14968,6 10958,8 4009,8 85,5 639,2 Obszary miejskie... 12785,4 10271,2 7844,2 2426,9 67,3 553,8 Obszary wiejskie ... 9836,9 4697,4 3114,6 1582,9 18,3 85,4 W ODSETKACH POLSKA ... 59,2 39,2 28,7 10,5 0,2 1,7 Obszary miejskie... 54,2 43,5 33,2 10,3 0,3 2,3 Obszary wiejskie ... 67,3 32,1 21,3 10,8 0,1 0,6 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 56,5 68,6 71,6 60,5 78,6 86,6 Obszary wiejskie ... 43,5 31,4 28,4 39,5 21,4 13,4

Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r. wykazały, że większość ludności Polski nie zmieniała swego miejsca zamieszkania. Z danych wynika, że 22,6 mln osób, tj. 59,2 % ogółu ludności Polski mieszkała w swej miejscowości od urodzenia. Natomiast wśród ludności przybyłej do miejsca aktualnego zamieszkania 73,2 % przybyła w roku 1988 i wcześniej.

Większą zasiedziałością charakteryzowali się mieszkańcy obszarów wiejskich, wśród których 67,3 % mieszkała w tym samym miejscu od urodzenia. Zasiedziałość mieszkańców obszarów miejskich była mniejsza i dotyczyła 54,2 % ludności. Wśród ludności obszarów wiejskich 32,1 % przybyło do miejscowości aktualnego zamieszkania, w tym 21,3 % przed rokiem 1989.

Największy udział ludności zamieszkałej od urodzenia na obszarach wiejskich odnotowano w województwach południowo-wschodnich: małopolskim (77,6 %), podkarpackim (77,0 %) i świętokrzyskim (75,8 %). Najmniejszy udział ludności zamieszkałej od urodzenia na obszarach wiejskich odnotowano w województwach zachodnich: zachodniopomorskim (50,9 %), lubuskim (52,2 %) i dolnośląskim (53,2 %).

Rys. 4. Udział ludności zamieszkałej od urodzenia w ludności na obszarach wiejskich w %

Gęstość zaludnienia w Polsce wynosiła w 2002 r. 122 osoby na 1 km2. Zdecydowanie niższą gęstością zaludnienia charakteryzowały się obszary wiejskie, gdzie na 1 km2 przypadało 50 osób, podczas gdy na obszarach miejskich 1116 osób.

Tabl. 4. Gęstość zaludnienia oraz stopa bezrobocia i bezrobotni

Bezrobotni a/ w tym kobiety Wyszczególnienie Gęstość zaludnienia na 1 km2 Stopa bezrobocia w % w tysiącach ogółem bezrobotni= =100 w tysiącach ogółem bezrobotne kobiety = =100 POLSKA ... 122 21,2 3558,2 100,0 1706,7 100,0 Obszary miejskie... 1116 22,1 2307,5 64,9 1116,4 65,4 Obszary wiejskie ... 50 19,8 1250,7 35,1 590,3 34,6 a/ W wieku 15 lat i więcej.

Największa gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich wystąpiła w województwach: małopolskim (119 osób/km2) i śląskim (116 osób/km2), natomiast najmniejsza w województwach: warmińsko-mazurskim (24 osoby/km2), zachodniopomorskim

2 2 75,1 % i więcej 65,1 do 75,0 55,1 do 65,0 55,0 % i mniej Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 53,2 50,9 77,0 77,6 67,7 59,4 52,2 62,2 64,9 69,7 75,8 73,2 68,9 71,7 54,6 59,9 Warmińsko-mazurskie

Rys. 5. Gęstość zaludnienia na 1 km 2 na obszarach wiejskich

W 2002 r. 16,8 mln osób było aktywnych zawodowo, wśród nich 37,7 % zamieszkiwało obszary wiejskie. Na obszarach wiejskich udział ludności w wieku 15 lat i więcej aktywnej zawodowo stanowił 55,0 % ogółu ludności aktywnej ekonomicznie, a na obszarach miejskich 52,8 %. Wśród aktywnych zawodowo populacja pracujących zamieszkałych na obszarach wiejskich wynosiła 38,4 % ogółu pracujących.

Elementem w znacznym stopniu określającym aktywność ekonomiczną ludności jest liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia. Liczba bezrobotnych mieszkańców obszarów wiejskich wynosiła 1,3 mln osób, co stanowiło 35,1 % ogólnej liczby bezrobotnych. Wśród bezrobotnych zamieszkujących obszary wiejskie przeważali mężczyźni (52,8 %).

Stopa bezrobocia na obszarach wiejskich (19,8 %) była niższa niż na obszarach miejskich (22,1 %). 71 i więcej 51 do 70 31 do 50 30 i mniej Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 47 24 74 119 116 58 27 46 50 54 64 49 54 26 24 40 Warmińsko-mazurskie

Tabl. 5. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej Aktywni zawodowo

Wyszczególnienie Ogółem

razem pracujący bezrobotni

Bierni zawo-dowo Nieusta-lony status na rynku pracy Współ-czynnik aktywności zawodowej w % W TYSIĄCACH POLSKA ... 31288,4 16776,5 13218,3 3558,2 13456,2 1055,8 55,5 Obszary miejskie... 19776,1 10447,4 8139,9 2307,5 8540,7 788,1 55,0 Obszary wiejskie ... 11512,3 6329,1 5078,4 1250,7 4915,5 267,7 56,3 W ODSETKACH POLSKA ... 100,0 53,6 42,2 11,4 43,0 3,4 x Obszary miejskie... 100,0 52,8 41,2 11,7 43,2 4,0 x Obszary wiejskie ... 100,0 55,0 44,1 10,9 42,7 2,3 x POLSKA = 100 Obszary miejskie... 63,2 62,3 61,6 64,9 63,5 74,6 x Obszary wiejskie ... 36,8 37,7 38,4 35,1 36,5 25,4 x We wszystkich grupach wieku przeważali bezrobotni na obszarach miejskich. Zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich ponad połowa bezrobotnych nie przekroczyła 35 roku życia. Jednak bezrobotni mieszkańcy obszarów wiejskich byli młodsi niż osoby bezrobotne na obszarach miejskich. Osoby w wieku do 34 roku życia stanowiły 61,9 % ogółu bezrobotnych na obszarach wiejskich, podczas gdy na obszarach miejskich było 52,8 % bezrobotnych w tym wieku.

Tabl. 6. Bezrobotni według grup wieku a/

Bezrobotni według grup wieku Wyszczególnienie 15 - 24 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 - 64 _{i więcej} 65 lat W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH POLSKA ... 1046368 945716 791508 663071 102097 9269 Obszary miejskie... 631769 586981 516313 482890 81604 7863 Obszary wiejskie ... 414599 358735 275195 180181 20493 1406 W ODSETKACH POLSKA ... 29,4 26,6 22,2 18,6 2,9 0,3 Obszary miejskie... 27,4 25,4 22,4 20,9 3,5 0,3 Obszary wiejskie ... 33,2 28,7 22,0 14,4 1,6 0,1 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 60,4 62,1 65,2 72,8 79,9 84,8 Obszary wiejskie ... 39,6 37,9 34,8 27,2 20,1 15,2 a/ Bez wieku nieustalonego.

Częstość występowania ludności w wieku 15 lat i więcej biernej zawodowo w ludności obszarów wiejskich i miejskich była zbliżona, z niewielką przewagą biernych

zawodowo wśród ludności obszarów miejskich (43,2 % wobec 42,7 %). Natomiast współczynnik aktywności zawodowej dla ludności na obszarach wiejskich wynosił 56,3 %, a dla obszarów miejskich 55,0 %.

W układzie terytorialnym największy odsetek pracujących odnotowano w województwach: łódzkim (49,8 %) i mazowieckim (48,9 %). Najmniejszy odsetek pracujących wystąpił w województwach: zachodniopomorskim (35,6 %) i warmińsko-mazurskim (36,5 %).

Największy udział bezrobotnych w ludności aktywnej ekonomicznie w wieku 15 lat i więcej na obszarach wiejskich odnotowano w województwach: zachodniopomorskim (17,9 %) i warmińsko-mazurskim (16,8 %), a najmniejszy w podlaskim (6,7 %).

We wszystkich województwach największy odsetek bezrobotnych odnotowano w przedziale wiekowym 15-24 lata. W województwach: lubelskim i małopolskim w grupie tej odnotowano największy udział bezrobotnych na obszarach wiejskich wynoszący odpowiednio 38,0 % i 37,5 %. Najwyższą stopę bezrobocia na obszarach wiejskich odnotowano w województwach: zachodniopomorskim (33,4 %) i warmińsko-mazurskim (31,6 %), a najniższą w województwach: podlaskim (12,3 %), lubelskim (14,5 %) i łódzkim (14,9 %).

Rys. 6. Stopa bezrobocia na obszarach wiejskich w %

30,1 % i więcej 25,1 do 30,0 20,1 do 25,0 15,1 do 20,0 Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 27,6 33,4 19,8 17,9 17,5 20,6 28,8 23,6 17,9 14,9 18,3 14,5 16,4 12,3 31,6 25,9 Warmińsko-mazurskie 15,0 % i mniej

Rys. 7. Współczynnik aktywności zawodowej na obszarach wiejskich w %

Współczynnik aktywności zawodowej ludności obszarów wiejskich był najwyższy w województwach: mazowieckim (59,0 %) i łódzkim (58,8 %), natomiast najniższy w województwach: śląskim (52,9 %) i opolskim (53,5 %).

Tabl. 7. Ludność według głównego źródła utrzymania

Utrzymujący się a/ Wyszczególnienie Ogółem z pracy z niezarob-kowego źródła z dochodów

z własności nego źródła z nieustalo-W TYSIĄCACH POLSKA ... 38230,1 23412,7 14163,7 44,1 609,5 Obszary miejskie... 23610,4 14429,1 8644,1 31,8 505,3 Obszary wiejskie ... 14619,7 8983,6 5519,6 12,3 104,2 W ODSETKACH POLSKA ... 100,0 61,2 37,0 0,1 1,6 Obszary miejskie... 100,0 61,1 36,6 0,1 2,1 Obszary wiejskie ... 100,0 61,4 37,8 0,1 0,7 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 61,8 61,6 61,0 72,1 82,9 Obszary wiejskie ... 38,2 38,4 39,0 27,9 17,1 a/ Posiadający własne źródła dochodów i utrzymywani z danego źródła.

58,6 % i więcej 57,1 do 58,5 55,6 do 57,0 54,1 do 55,5 Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 54,5 54,2 55,0 55,0 52,9 53,5 54,1 56,1 57,8 58,8 58,1 57,0 59,0 57,3 54,6 56,8 Warmińsko-mazurskie 54,0 % i mniej

Na obszarach wiejskich i miejskich udział ludności według głównego źródła utrzymania kształtował się bardzo podobnie. Na obszarach wiejskich dla 9,0 mln osób głównym źródłem utrzymania była praca (61,4 %), a dla 5,5 mln osób (37,8 %) głównym źródłem utrzymania było niezarobkowe źródło.

Praca w sektorze prywatnym stanowiła główne źródło utrzymania dla 44,3 % ludności obszarów wiejskich, natomiast praca w sektorze publicznym dla 17,2 %. Wśród utrzymujących się głównie z pracy w sektorze prywatnym: 50,8 % ludności utrzymywało się głównie z pracy najemnej, 37,8 % ludności utrzymywało się głównie z pracy na rachunek własny w swoim gospodarstwie rolnym, a 11,4 % utrzymywało się głównie z pracy na rachunek własny poza swoim gospodarstwem rolnym lub z dochodów z najmu.

Wśród ludności utrzymującej się głównie z niezarobkowego źródła na obszarach wiejskich: 43,5 % ludności utrzymywało się głównie z emerytur, 27,4 % ludności utrzymywało się głównie z renty z tytułu niezdolności do pracy (renta inwalidzka), a 29,1 % ludności utrzymywało się głównie z pozostałych niezarobkowych źródeł.

Największy odsetek ludności utrzymującej się głównie z pracy na obszarach wiejskich odnotowano w województwach: mazowieckim (66,1 %) i wielkopolskim (65,9 %), natomiast najmniejszy w województwach: zachodniopomorskim (55,1 %), warmińsko-mazurskim (55,7 %), lubuskim (56,5 %) i podkarpackim (57,9%).

W 2002 r. w Polsce odnotowano 13,3 mln gospodarstw domowych. Na obszarach wiejskich liczba gospodarstw domowych wynosiła 4,4 mln, co stanowiło 32,8 % ogółu gospodarstw domowych.

Tabl. 8. Gospodarstwa domowe według głównego źródła utrzymania

Główne źródło utrzymania gospodarstwa domowego Wyszczególnienie Ogółem

praca a/ niezarob-_kowe

źródło dochody z własności na utrzymaniu nieustalone źródło W TYSIĄCACH POLSKA ... 13337,0 6901,5 5734,9 18,1 543,0 139,5 Obszary miejskie... 8964,5 4568,8 3787,3 13,5 472,6 122,3 Obszary wiejskie ... 4372,6 2332,7 1947,6 4,6 70,4 17,2 W ODSETKACH POLSKA ... 100,0 51,7 43,0 0,1 4,1 1,0 Obszary miejskie... 100,0 51,0 42,2 0,2 5,3 1,4 Obszary wiejskie ... 100,0 53,3 44,5 0,1 1,6 0,4 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 67,2 66,2 66,0 74,5 87,0 87,7 Obszary wiejskie ... 32,8 33,8 34,0 25,5 13,0 12,3 a/ Posiadający własne źródła dochodów i utrzymywani z danego źródła.

Praca była głównym źródłem utrzymania dla 53,3 % gospodarstw domowych na obszarach wiejskich i dla 51,0 % gospodarstw domowych na obszarach miejskich. Znaczną zbiorowość stanowiły również gospodarstwa domowe, których głównym źródłem utrzymania było niezarobkowe źródło. Odsetek gospodarstw domowych utrzymujących się z tego źródła wynosił na obszarach wiejskich 44,5 %, a na obszarach miejskich 42,2 %.

Praca w sektorze prywatnym stanowiła główne źródło utrzymania dla 37,8 % gospodarstw domowych na obszarach wiejskich, a w sektorze publicznym dla 15,6 %. Wśród gospodarstw domowych zamieszkałych na obszarach wiejskich utrzymujących się głównie z pracy w sektorze prywatnym: 49,2 % gospodarstw domowych utrzymywało się głównie z pracy najemnej, 37,9 % gospodarstw domowych utrzymywało się głównie z pracy na rachunek własny w swoim gospodarstwie rolnym, a 12,9 % gospodarstw domowych utrzymywało się głównie z pracy na rachunek własny poza swoim gospodarstwem rolnym lub z dochodów z najmu.

Wśród gospodarstw domowych utrzymujących się głównie z niezarobkowego źródła na obszarach wiejskich: 54,7 % gospodarstw domowych utrzymywało się głównie z emerytur, 24,4 % gospodarstw domowych utrzymywało się głównie z renty z tytułu niezdolności do pracy (renta inwalidzka), a 20,9 % gospodarstw domowych utrzymywało się głównie z pozostałych niezarobkowych źródeł.

Największy odsetek gospodarstw domowych, dla których praca była głównym źródłem utrzymania na obszarach wiejskich odnotowano w województwie wielkopolskim (61,0 %), natomiast najmniejszy w województwach: zachodniopomorskim (48,0 %), podkarpackim (48,6%) i lubuskim (48,7 %).

W 2002 r. liczba osób niepełnosprawnych wynosiła 5,5 mln, co stanowiło 14,3 % ogółu ludności Polski. Liczba osób niepełnosprawnych na obszarach wiejskich wynosiła 2,2 mln osób i było to 41,1 % ogółu niepełnosprawnych w Polsce. Zarówno na obszarach wiejskich, jak i miejskich najliczniejszą grupą były osoby niepełnosprawne prawnie (odpowiednio 80,3 % i 82,7 %). Wśród niepełnosprawnych prawnie najliczniejszą grupę stanowiły osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Niepełnosprawni tylko biologicznie stanowili 19,8 % ogółu niepełnosprawnych na obszarach wiejskich, podczas gdy na obszarach miejskich było 17,5 % takich osób. Wśród nich na obszarach wiejskich i miejskich dominowały osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwające ograniczenie sprawności poważne.

Tabl. 9. Osoby niepełnosprawne według kategorii niepełnosprawności Niepełnosprawni prawnie w wieku 16 lat i więcej o stopniu

niepełnosprawności Niepełnosprawni tylko biologicznie odczuwający ograniczenie sprawności Wyszczególnienie Ogółem znacz-nym umiarko-wanym lekkim nieusta-lonym w wieku 0-15 lat z upraw-nieniami do zasiłku pielęgna-cyjnego całko-wite poważne W TYSIĄCACH POLSKA ... 5456,7 1064,8 1426,7 1571,7 251,9 135,1 124,0 882,6 Obszary miejskie... 3213,1 638,3 911,3 917,6 104,5 78,8 71,6 490,9 Obszary wiejskie ... 2243,6 426,5 515,3 654,1 147,4 56,3 52,4 391,7 W ODSETKACH POLSKA ... 100,0 19,5 26,1 28,8 4,6 2,5 2,3 16,2 Obszary miejskie... 100,0 19,9 28,4 28,6 3,3 2,5 2,2 15,3 Obszary wiejskie ... 100,0 19,0 23,0 29,2 6,6 2,5 2,3 17,5 POLSKA = 100 Obszary miejskie... 58,9 59,9 63,9 58,4 41,5 58,4 57,8 55,6 Obszary wiejskie ... 41,1 40,1 36,1 41,6 58,5 41,6 42,2 44,4

Rys. 8. Udział ludności niepełnosprawnej w ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich w % 18,1 % i więcej 15,1 do 18,0 12,1 do 15,0 12,0 % i mniej Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 16,1 15,0 15,9 18,6 11,9 9,8 18,9 15,3 15,6 14,8 15,3 20,5 12,0 14,6 15,7 14,1 Warmińsko-mazurskie

Największy udział ludności niepełnosprawnej w ludności zamieszkałej na obszarach wiejskich odnotowano w województwach: lubelskim (20,5 %), lubuskim (18,9 %) i małopolskim (18,6 %). Natomiast najmniej osób niepełnosprawnych wystąpiło w województwach: opolskim (9,8 %), śląskim (11,9 %) i mazowieckim (12,0 %).

2.

Powierzchnia gruntów ogółem wynosiła 31,3 mln ha, w tym 19,3 mln ha (61,8 %) znajdowało się w gospodarstwach rolnych. Użytki rolne stanowiły 54,0 % ogólnej powierzchni, lasy i grunty leśne 29,1 %, a pozostałe grunty 16,9 %.

Wykres 4. Udział powierzchni użytków rolnych w powierzchni ogółem według województw w % (według siedziby użytkownika)

POLSKA 54,0 62,9 62,7 61,5 61,3 60,1 59,9 56,8 54,9 52,6 34,7 43,2 45,2 45,2 51,8 48,5 46,9 Lubuskie Śląskie Podkarpackie Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-mazurskie Małopolskie Dolnośląskie Świętokrzyskie Podlaskie Opolskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Lubelskie Łódzkie

Największy udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gruntów wystąpił w województwach: łódzkim (62,9 %) i lubelskim (62,7 %). Natomiast najmniejszą powierzchnię gruntów odnotowano w województwie lubuskim (34,7 %).

Największy udział powierzchni lasów i gruntów leśnych w powierzchni ogółem odnotowano w województwie lubuskim (50,0 %), najmniejszy zaś w województwie łódzkim (20,6 %).

Powierzchnia użytków rolnych wynosiła 16,9 mln ha, tj. 87,4 % ogółu gruntów w gospodarstwach rolnych. Powierzchnia lasów i gruntów leśnych oraz pozostałych gruntów stanowiła odpowiednio 6,2 % i 6,4 % ogółu gruntów w gospodarstwach rolnych.

Wykres 5. Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach rolnych w %

87,4

6,2

6,4

W strukturze użytków rolnych: • grunty orne stanowiły 77,3 %,

ƒ w tym odłogi i ugory 17,6 % gruntów ornych, • sady 1,6 %,

• łąki trwałe 15,0 %, • pastwiska trwałe 6,1 %.

Gospodarstwa indywidualne o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha zajmowały 16,3 mln ha, co stanowiło 84,2 % ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych. Powierzchnia lasów i gruntów leśnych w tych gospodarstwach wynosiła 1,0 mln ha (6,4 % ogółu gruntów gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych), a pozostałych gruntów 759,4 tys. ha (4,7 %).

Największy udział powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach rolnych wystąpił w województwach: opolskim (94,2 %), dolnośląskim (92,4 %) i wielkopolskim (90,9 %). Najmniejszą powierzchnią charakteryzowały się województwa: małopolskie (80,2 %), podkarpackie (83,4 %) i pomorskie (84,3 %).

W przekroju terytorialnym największy udział lasów w gospodarstwach rolnych wystąpił w województwach: małopolskim (13,6 %) i podlaskim (10,9 %). Najmniejszy udział lasów w gospodarstwach rolnych odnotowano w województwach: opolskim (1,8 %), zachodniopomorskim (1,8 %) i lubuskim (2,0 %).

Największy udział pozostałych gruntów w gospodarstwach rolnych zarejestrowano w województwie warmińsko-mazurskim (11,8 %). Natomiast w województwie opolskim najmniejszy udział (4,0 %) miały pozostałe grunty.

Największy udział gruntów ornych w użytkach rolnych w gospodarstwach rolnych odnotowano w województwach: kujawsko-pomorskim (88,2 %) i opolskim (88,1 %). Najmniejszy udział gruntów ornych wystąpił w województwach: podlaskim (64,2 %) i małopolskim (66,5 %).

Największy udział sadów w powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach rolnych odnotowano w województwach: świętokrzyskim (4,0 %) i mazowieckim (3,9 %). Najmniejszy udział sadów w gospodarstwach rolnych odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (0,2 %) i opolskim (0,3 %).

W strukturze użytków rolnych największy udział łąk trwałych w gospodarstwach rolnych odnotowano w województwach: małopolskim (25,2 %) i podlaskim (22,4 %).

Najmniejszy udział tych gruntów był w województwie kujawsko-pomorskim (7,7 %). Natomiast największy udział pastwisk trwałych odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (15,5 %) i podlaskim (13,0 %), najmniejszy zaś w opolskim (2,1 %) i wielkopolskim (2,6 %).

Odłogi i ugory posiadały największy udział w powierzchni gruntów ornych w województwach: podkarpackim (35,8 %) i śląskim (34,3 %), natomiast najmniejszy w województwach: wielkopolskim (5,9 %) i kujawsko-pomorskim (6,2 %).

Najwięcej użytków rolnych znajdowało się w gospodarstwach rolnych w grupie obszarowej 50 ha i więcej (25,6 %), najmniej w grupie gospodarstw rolnych o powierzchni użytków rolnych do 1 ha (2,3 %). Natomiast w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych odnotowano największy udział gospodarstw o powierzchni użytków rolnych 20-50 ha (18,7 %), a najmniejszy o powierzchni 1-2 ha (5,0 %).

Wykres 6. Struktura użytków rolnych i liczby gospodarstw rolnych według grup obszarowych w %

Największy udział gospodarstw o powierzchni użytków rolnych do 1 ha odnotowano w województwach: śląskim (10,0 %) i małopolskim (8,4 %), a najmniejszy udział w województwach: podlaskim (0,7 %), warmińsko-mazurskim (0,9 %) i pomorskim (1,0 %).

33,3 39,1 14,6 6,2 6,8 50,2 13,1 18,0 16,4 2,3 0 10 20 30 40 50 60 do 1 ha 1-5 5-10 10-15 15 i więcej ha % użytki rolne liczba gospodarstw

Przeciętna powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa rolnego wynosiła 5,76 ha, a średnia powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa indywidualnego o areale powyżej 1 ha użytków rolnych wynosiła 7,41 ha.

Największą średnią powierzchnię użytków rolnych w gospodarstwach rolnych odnotowano w województwach: zachodniopomorskim (14,27 ha) i warmińsko-mazurskim (14,00 ha). Gospodarstwa rolne o najmniejszej średniej powierzchni użytków rolnych wystąpiły w województwach: małopolskim (2,10 ha) i śląskim (2,15 ha).

Największa średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych wystąpiła w województwach: warmińsko-mazurskim (17,07 ha) i zachodniopomorskim (16,22 ha). Natomiast najmniejszą średnią powierzchnię użytków rolnych posiadały gospodarstwa w województwach: małopolskim (3,20 ha), podkarpackim (3,46 ha) i śląskim (3,93 ha). Przeciętnie gospodarstwa o największej powierzchni użytków rolnych występowały w województwach północnych i zachodnich, nieco mniejsze w regionie centralnym (województwa: mazowieckie, łódzkie i lubelskie) oraz najmniejsze w regionie południowym.

Rys. 9. Przeciętna powierzchnia użytków rolnych gospodarstw indywidualnych w ha

15,01 ha i więcej 12,01 do 15,00 9,01 do 12,00 6,01 do 9,00 Łódzkie Śląskie Opolskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Lubelskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie 9,59 16,22 3,46 3,20 3,93 9,31 9,84 12,32 10,81 6,73 4,74 6,57 7,40 11,07 17,07 12,90 Warmińsko-mazurskie 6,00 ha i mniej

3. Cechy produkcyjne rolnictwa

Liczba i struktura gospodarstw rolnych

W 2002 r. liczba gospodarstw rolnych wynosiła 2,9 mln, w tym 2,0 mln (66,5 % ogółu gospodarstw rolnych) stanowiły gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych. W strukturze gospodarstw rolnych największy udział miały gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych do 1 ha (33,3 %), a najmniejszy o powierzchni użytków rolnych 50 ha i więcej (0,7 %). Wśród gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych największy udział miały gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych 2-5 ha (32,3 %), natomiast najmniejszy o powierzchni użytków rolnych powyżej 50 ha (0,9 %).

Największy udział gospodarstw rolnych odnotowano w województwach: małopolskim (12,7 %) i mazowieckim (12,6 %). Najmniejszy udział gospodarstw rolnych zarejestrowano w województwie lubuskim (1,9 %).

Największy udział gospodarstw indywidualnych o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych odnotowano w województwie mazowieckim (14,9 %), zaś najmniejszy w województwie lubuskim (1,6 %).

W 2002 r. w rolnictwie dominowały gospodarstwa rolne sektora prywatnego. Jedynie 1,3 tys. gospodarstw znalazło się w sektorze publicznym. Wśród gospodarstw rolnych sektora prywatnego 99,9 % stanowiły gospodarstwa indywidualne, a pozostałe 1,2 tys. gospodarstw - spółdzielnie produkcji rolniczej. Natomiast gospodarstwa państwowe stanowiły 73,9 % gospodarstw sektora publicznego.

Największy udział gospodarstw indywidualnych sektora prywatnego odnotowano w województwach: małopolskim (12,8 % ogółu gospodarstw indywidualnych w kraju) i mazowieckim (12,6 %), zaś najmniejszy w województwie lubuskim (1,9 %).

Największy odsetek spółdzielni produkcji rolniczej zarejestrowano w województwie wielkopolskim (20,8 % ogółu spółdzielni produkcji rolniczej), a najmniejszy w województwach: lubuskim (2,1 %), podlaskim (2,3 %), świętokrzyskim (2,4 %) i pomorskim (2,5 %).

Największy odsetek gospodarstw państwowych odnotowano w województwie wielkopolskim (12,6 % ogółu gospodarstw państwowych), najmniejszy w województwach: świętokrzyskim (2,6 %) i opolskim (2,7 %).

Powierzchnia zasiewów

Powierzchnia zasiewów w 2002 r. wynosiła 10,8 mln ha. W strukturze zasiewów zboża stanowiły 77,0 % i zajmowały 8,3 mln ha. Wśród zbóż 29,1 % zajmowały zasiewy pszenicy, a 18,8 % zasiewy żyta. W powierzchni zasiewów pozostałych upraw struktura kształtowała się następująco:

ƒ ziemniaków 7,5 %,

ƒ buraków cukrowych 2,8 %, ƒ rzepaku i rzepiku 4,1 % ƒ warzyw gruntowych 1,6 %.

Wykres 7. Struktura zasiewów w %

W strukturze zasiewów największy udział zbóż wystąpił w województwach: lubuskim (81,5 %) i podlaskim (80,2 %), najmniejszy zaś w województwie małopolskim (67,0 %).

Największy udział pszenicy w strukturze zasiewów odnotowano w województwie dolnośląskim (40,4 %), natomiast najmniejszy w województwie podlaskim (8,9 %). Natomiast największy udział żyta w omawianej strukturze zanotowano w województwach: łódzkim (25,9 %) i mazowieckim (24,9 %), najmniejszy w województwach: opolskim (4,0 %) i małopolskim (4,1 %). 4,1 7,0 1,6 2,8 7,5 77,0 pozostałe uprawy zboża rzepak i rzepik ziemniaki buraki cukrowe warzywa gruntowe