Janusz Gilas
"Ordering anarchy. International law
in international society, Rein
Müllerson, The Hague 2000 :
[recenzja]
Kwartalnik Prawa Publicznego 2/1/2, 285-286
2002
K W A R T A L N I K P R A W A P U B L I C Z N E G O ROK II · NR 1-2/2002 · UKSW - WARSZAWA · TNOiK - TORUŃ · ISSN 1642-9591
Re i n Mü l l e r s o n, Or d e r i n g An a r c h y. In t e r n a t i o n a l
La w i n In t e r n a t i o n a l S o c i e t y, Ma r t i n u s Ni j h o f f
Pu b l i s h e r s, Th e Ha g u e 2000, s. 387
K siążka składa się z trzech części, z których pierw sza poświęcona została teoretyzow aniu w praw ie międzynarodowym, druga państw om i społeczności międzynarodowej a trzecia prawom człowieka, użyciu siły i praw u h u m an itarn em u jako wyzwaniom okresu postwestfalskiego. Tezą tej pracy je s t bowiem, że w okresie po II wojnie światowej społecz ność m iędzynarodowa i państw o przeszły ta k istotne zmiany, iż zmienił się model z w estfalskiego n a postw estfalski. Efektem powyższego je st ukształtow anie się nowych zasad praw a międzynarodowego ja k szano w anie praw człowieka i sam ostanow ienia ludów. A utorka obszernie analizuje także suw erenność i suw erenną równość państw , stosunek praw a międzynarodowego do praw a krajowego, rolę zwyczaju m iędzy narodowego. Stosownie do założenia, że prawo m iędzynarodowe może być analizow ane według różnych m etod auto rk a zastan aw ia się nad stopniem skuteczności praw człowieka, zakazu użycia siły i praw a h u m anitarnego. Wyciąga zatem wnioski polityczne a obraną przez nią metodę m ożna byłoby określić jako socjologiczną.
W zakresie stosunku praw a międzynarodowego do praw a krajo wego M üllerson wyodrębnia jako przedm iot b ad ań prawo m iędzynaro dowe pryw atne jako wielosystemowy praw ny kompleks. Wydaje się, że m ożna byłoby rozszerzyć pole bad ań generalnie n a norm y m iędzynaro dowe ujednolicone. M üllerson nie zajm uje stanow iska w sporze między m onizm em a dualizm em lecz klasyfikuje prawo państw według tych dwu modeli. Tymczasem analiza zagadnienia stosunku praw a między narodowego do praw a krajowego dokonana z p u n k tu w idzenia norm m iędzynarodowych mogłaby uzasadnić występowanie wspólnego p a sm a p raw a transnarodow ego.
J e s t rzeczą in teresującą, że au to rk a podkreśla znikom ą rolę ius
cogens w praw ie traktatów , podczas gdy docenia rolę tej konstrukcji
w analizie praw a zwyczajowego. S tąd też odnotowuje, że p raw a w ska zywane w arty k u łach czw artych paktów praw człowieka jako niedero- gowalne noszą c h arak te r norm ius cogens (s. 346).
Recenzje
M üllerson porusza także zagadnienie umów nie będących p ra wem międzynarodowym ja k a k t helsiński z 1975 r., czy też a k t założy cielski podpisany w m aju 1997 r. przez NATO i Rosję. A utorka ocenia skuteczność tego rodzaju norm w skazując, że system może zaw ierać różne norm atyw ne regulacje. Chyba trafnie też w skazuje, że w przy padku a k tu końcowego norm y polityczne nie doczekały się n a ogół prze tw orzenia w norm y prawne.
Najwięcej wątpliwości recenzenta budzą jed n ak wywody co do istn ien ia państw w estfalskich i postw estfalskich. Zakresy ogranicze n ia w ykonyw ania suwerenności występujące współcześnie nie są bo wiem jakościowo niczym nowym o czym przekonuje h isto ria praw a międzynarodowego. Unie m onetarne czy celne znane były h isto rii p ra wa międzynarodowego i wobec powyższego U nia E uropejska stanow i jedynie kolejne zastosow anie tych instytucji integracyjnych. Recenzent zatem nie dostrzega takich przem ian w funkcjach p ań stw a by określić, iż m am y do czynienia z nowym modelem społeczności m iędzynarodo wej. W zw iązku z powyższym nie dostrzegam przem ian w konstrukcji suw erenności państw a.
Recenzowana książka zaw iera wiele ujęć z zakresu nau k i sto su n ków m iędzynarodowych. G eneralnie bowiem książkę m ożna byłoby określić jako analizę ery globalizmu. M üllerson zna lite ra tu rę sto su n ków międzynarodowych i potrafi wyciągnąć wnioski w płaszczyźnie polityki międzynarodowej.
K siążka Rein M üllerson stanow i przykład dzieła z zak resu poli tyki p raw a międzynarodowego, gdyż analiza norm atyw na stanow i je dynie p u n k t wyjścia dla analizy skuteczności poszczególnych instytucji praw a międzynarodowego.
J a n u sz Gilas*
Simon Chesterman, J u s t Wa r o r J u s t Pe a c e? H u m a
n i t a r i a n In t e r v e n t i o n a n In t e r n a t i o n a l La w,Oxford
Uniwersity Press, Oxford 2001, s. 295.
A utor recenzowanej książki opowiada się przeciwko uznaw aniu za norm ę praw nom iędzynarodow ą praw a interw encji hum an itarn ej. Praw o do interw encji h u m an itarn ej istniało w dawnym praw ie
mię-Prof. dr hab. Janusz Gilas - profesor zwyczajny w Katedrze Prawa Międzynaro dowego, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
