Biuletyn liturgiczny

Jarosław Kucharski, Mirosław

Jagielski, Stanisław Madeja,

Bogusław Nadolski

Biuletyn liturgiczny

Collectanea Theologica 54/1, 65-79

B I U L E T Y N Y

I

R E C E N Z J E

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54 (1.984) fa s c . I

BIULETYN LITURGICZNY

Z a w a r to ś ć : I. P o r a d n i k W ie lk a n o c n y w k a lw iń s k ie j k o le g ia c ie w N e u c h â te l — c e le b r a c ja li tu r g ic z n a . — II. W ig ilia p a s c h a l n a w e w sp ó ln o c ie e w a n g e ­ lic k ie j w H a n o w e rz e . ■— I I I . P o jm o w a n ie k o n c e le b r y w n a js ta r s z e j tr a d y c ji K o śc io ła . — IV . L itu r g ic z n e w p ro w a d z e n ie n o w o m ia n o w a n e g o p ro b o s z c z a w p o s łu g iw a n ie w e w s p ó ln o c ie p a r a f ia ln e j *. I. P O R A N E K W IE L K A N O C N Y W E W A N G E L IC K IE J K O L E G IA C IE W N E U C H Â T E L C E L E B R A C J A L I T U R G I C Z N A P o d ję ty p o n ie z w y k le d łu g ie j p r z e r w ie o b rz ę d W ie lk a n o c n y w N e u c h â te l (S z w a jc a ria ) s t a ł s ię n ie ty lk o z n a c z ą c y m w y d a r z e n ie m w d z ie ja c h e w a n g e ­ lic k ie j k o le g ia ty , a le ró w n ie ż e w e n e m e n te m w s k a li c a łe g o K o śc io ła r e f o r ­ m o w a n e g o a n n o 1981. Co p r a w d a , m o ż n a b y z n a le ź ć w p rz e s z ło ś c i p r z y k ła d y p o d o b n e j tr o s k i 0 p o z y c ję i r a n g ę W ie lk a n o c y (m. in . d r u g i r e f o r m a to r m ia s ta , J a n F r y d e r y k O s t e r v a l d w y s tę p u ją c y w p o c z ą tk a c h X V II I w . w o b ro n ie w ie lk ic h ś w ią t c h rz e ś c ija ń s k ic h ) , a le t a c e le b r a c ja p a s c h a ln a w N e u c h â te l śm ia ło z a r y s o ­ w a ła n o w e p e r s p e k ty w y n a d ro d z e o d n o w y . O m ó w im y p rz e b ie g t e j u ro c z y s to ś c i id ą c za o p ra c o w a n ie m p a s t o r a B r u ­ n o n a B ü г к i z a m ie sz c z o n y m w IV n u m e r z e „ Q u e s tio n s li tu r g iq u e s ” z 1982 r. W ś ró d w ie lu ź ró d e ł, z k tó r y c h c z e rp a n o p rz y g o to w u ją c li tu r g ię p a s c h a l­ ną, a u t o r a r t y k u łu w y m ie n ia „Ordo R o m a n u s ” o ra z litu r g ię T a iz é z a a d o p ­ to w a n ą ju ż w c z e ś n ie j w m ie js c o w o ś c i G r a n d c h a m p n ie o p o d a l T a iz é . N ie z o s ta ła w y k o r z y s ta n a L i t u r g i a o k r e s ó w ś w i ą t w y d a n a w r. 1979 p rz e z o fic ­ ja l n y o r g a n K o śc io łó w r e f o r m o w a n y c h w S z w a jc a rii. B. B iirk i, z p rz y k r o ś c ią k o n s t a tu j ą c te n b r a k , d o s trz e g a w N e u c h â te l p o w ró t do O jc ó w K o śc io ła ( to ra m i K a lw in a ) i p e n e tr a c ję r ó ż n y c h w s p ó łc z e s n y c h k ie r u n k ó w o d n o w y b ib lijn e j o ra z litu r g ic z n e j.

L itu r g ia w . N e u c h â te l z a w ie r a c z te r y części: li tu r g ię ś w ia tła , litu r g ię sło w a, o d n o w ie n ie w ia r y c h r z tu i c e le b r a c ję E u c h a ry s tii. U k ła d t e n dość d o ­ k ła d n ie o d p o w ia d a p o rz ą d k o w i li tu r g ii r z y m s k ie j. P e w n ą m o d y f ik a c ję w p r o ­ w a d z a t u L i t u r g i a o k r e s ó w ś w i ą t : p o s ia d a n a p o c z ą tk u w e z w a n ie t r y n it a r n e 1 k r ó t k ą m o d litw ę , p o te m zaś p r z e w id u je „ w ie c z ó r c z y ta ń i m o d litw y ” . L i t u r ­ g ia ś w ia t ła z g r u p o w a n a je s t w d ru g ie j części ra z e m ż E w a n g e lią w ie lk a n o c n ą . R ó ż n ic e d o ty c z ą w ię c m ie js c a i o r ie n ta c ji li tu r g ii ś w ia tła . S a k r a m e n t a r z G e la -

z j a ń s k i z V IÏ w . z n a b ło g o s ła w ie ń s tw o ś w ie c y n a w s tę p ie o b rz ę d ó w . W N e u ­

c h â te l w y b r a n o zw y c z a j rz y m s k i, ch o ć a u to r z y L i t u r g i i o k r e s ó w ś w i ą t z a r z u c a ją m u n ie lo g ic z n o ś ć — w ie lk a p ie ś ń c h w a ły Z m a r tw y c h w s ta łe g o n a s tę p u je p rz e d o g ło s z e n ie m E w a n g e lii o z m a r tw y c h w s ta n iu .

1. G o d z in a c e le b r a c ji

L itu r g ię p a s c h a ln ą c e le b ro w a n o o b rz a s k u , n a E w a n g e lię z a ja ś n ia ły b la s k i w s ta ją c e g o d n ia . Z a n im to n a s tą p iło , w ie r n i w z ię li u d z ia ł w „ w ie ­

* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu l e ty n u j e s t ks. B o g u s ła w N a d o l s k i T C h r., W a r s z a w a -P o z n a ń .

czo rze c z y ta ń i m o d litw y ” (c z u w a n ie ) — id e a z n a n a ju ż z N a u k i a p o s t o łó w z I I I w.

W L i t u r g i i o k r e s ó w ś w i ą t g o d z in a ro z p o c z ę c ia c e le b r a c ji p o z o s ta je n ie ­ r o z s tr z y g n ię ta , n a to m ia s t M s z a ł R z y m s k i z a le c a , b y o b rz ę d ro z p o c z y n a ł się z z a p a d n ię c ie m n o c y i k o ń c z y ł się p rz e d w s c h o d e m sło ń c a .

2. L itu rg ia św ia tła

P o s ta w a r e f o r m a t o r ó w w o b e c e le m e n tó w n a t u r y i s tw o r z e n ia im p lik u je b r a k b ło g o s ła w ie ń s tw a o g n ia u p o c z ą tk u „ li tu r g ii ś w ia t ła ” . Z a p a la się po p r o s tu p a s c h a ł i św ie c e z k la s y c z n y m w e z w a n ie m rz u c o n y m p rz e z d ia k o n a : „ Ś w ia tło C h r y s tu s a ”. Z a c z e rp n ię to je z li tu r g ii r z y m s k ie j, p o d o b n ie ja k d o k so lo g ię C h r y s tu s a . W N e u c h â te l c a ło ść p o p rz e d z ił jesz c z e h y m n z E f 5,14.

P r o c e s ja ze ś w ia tłe m o g ra n ic z y ła s ię do p r z e m ie s z c z e n ia się p a s to r ó w w c e n tr u m K o śc io ła p r z e d w p r o w a d z e n ie m te g o ż ś w ia t ła od d rz w i k a te d r y ( u d e r z a ją c e u b ó s tw o r u c h u k ^ O ś w ie t le n i e k o le g ia ty p rz e z p a s c h a ł i św iece lic z n ie z e b r a n y c h w ie r n y c h d o k o n a ło się po z a p o w ie d z e n iu Z m a r t w y c h ­ w s ta n ia .

O rę d z ie p a s c h a ln e s ta n o w i n o w a k o m p o z y c ja n a p o d ło ż u d w ó c h h o m ilii, b y ć m o że z a in s p ir o w a n y c h p is m e m H ip o lita o W ie lk a n o c y . P o n iż e j z a m ie s z ­ c z a m y je j tłu m a c z e n ie :

„ O to W ie lk a n o c , W ie lk a n o c P a ń s k a , w o ła D uch! N ie je s t to o b ra z , a n i b a jk a , a n i m it.

To d o p r a w d y W ie lk a n o c P a ń s k a , C h w a ła T o b ie C h ry s te , S y n u B oży,

d z ię k i T o b ie z w y c ię ż o n e z o s ta ły c ie m n o śc i ś m ie rc i, ży cie d a n e je s t w s z y s tk im ,

b r a m y n ie b a są sz e ro k o o tw a r te , b r a m y p ie k ła — w y ła m a n e i z n iszczo n e,

lu d zło żo n y t a m w s ta je z m a r tw y c h , b y gło sić w ś ró d lu d zi, że B óg u tr z y m a ł w o b e c n a s s w o ją o b ie tn ic ę . W e jd ź c ie w s z y sc y do r a d o ś c i P a n a , p ie r w s i i o s ta tn i, o d b ie rz c ie w sz y sc y s w o ją n a g ro d ę b o g a c i i b ie d n i, ta ń c z c ie ra z e m — tr w a j c ie W szyscy w ra d o ś c i, o g ła s z a jc ie c h w a łę te g o d n ia . N ie c h a j n ik t n ie o p ła k u je s w e j n ę d z y , K ró le s tw o B oże o tw ie r a się d la w sz y s tk ic h . N ie c h n i k t n ie w y le w a łez n a d sw o im g rz e c h e m , p rz e b a c z e n ie p o w s ta ło z g ro b u . N ie c h n i k t się n ie lę k a śm ie rc i, Z b a w c a u w o ln ił n a s od śm ie rc i, Z d r u z g o ta ł j ą w c h w ili, g d y go o b e jm o w a ła . U k a r a ł p ie k ło z s tą p iw s z y do O tc h ła n i! Ś m ie rć z a m y ś la ła p o r w a ć ciało Z n a la z ła się p r z e d s a m y m B ogiem ! M y ś la ła z a g a rn ą ć ziem ię,

a n a p o tk a ła B oga! Ś m ie rc i, g d z ie ż tw ó j o ścień ? Ś m ie rc i, g d z ie je s t tw o je z w y c ię stw o ? C h r y s tu s z m a r tw y c h w s ta ł i p ie k ło zn iszczo n e! C h r y s tu s z m a r tw y c h w s ta ł i P r z e c iw n ik p a d a ! C h r y s tu s z m a r tw y c h w s ta ł, r a d u j ą się w s z y s tk ie s tw o r z e n ia n ie b a i ziem i. C h r y s tu s z m a r tw y c h w s ta ł i u m a r li w y c h o d z ą z g ro b ó w ! C h r y s tu s z m a r tw y c h w s ta ły je s t G ło w ą c ia ła K o ścio ła! J e m u c h w a ła i m oc n a w ie k i w ie k ó w ” A m en .

BIULETYN LITURGICZNY

C hoć t a k n ie r y tm ic z n y , te k s t m o że się p o szczy cić c e c h a m i p r a w d z iw e j p o e z ji i g łęb i d u c h o w e j. C zy je d n a k z a s tą p ił g o d n ie E x u l t e t , k tó r y ro z ta c z a p rz e d K o śc io łe m w ie lk ą p e r s p e k ty w ę h is to r i i z b a w ie n ia z m i s te r iu m N ocy i p a r a d o k s e m „ b ło g o s ła w io n e j w in y ” ?

3. T reść i org a n iza cja czytań

T r a d y c je li tu r g ii W s c h o d u i Z a c h o d u m a j ą ró ż n e s e r ie c z y ta ń b ib lijn y c h (np. w li tu r g ii b iz a n ty js k ie j — a ż 15). A k tu a ln a li tu r g ia rz y m s k a p r o p o n u je 7 c z y ta ń ze S ta r e g o T e s ta m e n tu li s t i E w e n g e lię . L i t u r g i a o k r e s ó w ś w i ą t p r z e ­ w id u je tr z y c z y ta n ia ze ST, E w a n g e lię ( w a r ia n ty z k a ż d e j e w a n g e lii) o ra z c z te ry w a r i a n t y lis tu . L itu r g ia w N e u c h â te l o b e jm u je c z te ry c z y ta n ia ze S T : o p is s tw o r z e n ia , o f i a r a I z a a k a , p r z e jś c ie p rz e z M o rze C z e rw o n e (W j 14) i p ro r o c tw o J r 31, 31—34; p o k a ż d y m c z y ta n iu ś p ie w a s ię p o tr ó jn e A l l e l u j a o ra z część P s 136 w w e r s j i p s a łte r z a h u g e n o tó w . P ią t e c z y ta n ie s ta n o w i E w a n ­ g e lia o z m a r tw y c h w s ta n iu (J 20, 1— 18). N ie p r z e w id u je się c z y ta n ia w y ję te g o z lis tó w N o w eg o T e s ta m e n tu a n i z n o r m a ln ie c y to w a n y c h k s ią g p ro r o c k ic h , je s t n a to m ia s t p e r y k o p a z J r o N o w y m P r z y m ie r z u b ę d ą c a c z ę śc ią L e k c j o - n a r z a j e r o z o l i m s k i e g o z V w . O d n o śn ie ś p ie w u m ię d z y c z y ta n ia m i n a le ż a ło b y u b o le w a ć n a d k a ż d o ­ r a z o w y m p o w ta r z a n ie m A l l e l u j a i b r a k ie m C h w a ła . M oże n a to m ia s t p o d o b a ć się p r z e ję ty z T a iz é i G ra n d c h a m y , z w y c z a j c z y ta n ia E w a n g e lii p o ś ró d z g ro ­ m a d z e n ia . P o k a ż d y m c z y ta n iu i m e d y ta c y jn y m ś p ie w ie n a s t ę p u je m o d litw a . T rz y p ie r w s z e m o d litw y n a w ią z u ją do tr a d y c y jn y c h , rz y m s k ic h m o d litw , o s ta tn ia , p o z b a w io n a p a r a le ln e g o m o d e lu k a to lic k ie g o i n ie p r z e w id z ia n a w L i t u r g i i

o k r e s ó w ś w i ą t — r a z i p r z e in te le k tu a liz o w a n ie m i n a g r o m a d z e n ie m „ c ię ż k ic h ”

te r m in ó w te o lo g ic z n y c h .

4. O d n o w ien ie zo b o w ią za ń och rzczon ych

W o b ec b r a k u k a n d y d a tó w do c h r z tu d o ro s ły c h , w tr z e c ie j cz ę śc i l i t u r ­ g ii p a s c h a ln e j p o z o s ta ło ty lk o o d n o w ie n ie z o b o w ią z a ń c h rz c ie ln y c h o ra z u r o ­ c z y s te w y z n a n ie w ia r y p rz e z ogół w ie rn y c h . N ie u d a ło się te d y w y k o rz y s ta ć p r z e p ię k n e j k a to lic k ie j m o d litw y n a d w o d ą . J e d y n e p y ta n i e s k ie ro w a n e do w ie rn y c h , d o ty c z ą c e w y rz e c z e n ia się „ w sz y stk ie g o , co s ta w ia C h r y s tu s o w i p rz e s z k o d y w n a s z y m ż y c iu ” , z a c z e rp n ię to ze w s p ó ln e j r e c y t a c ji s y m b o lu a p o s to ls k ie g o . L it u r g ia rz y m s k a , ja k w ia d o m o , p r z e w id u je w ty m m ie js c u c a łą s e r ię p y ta ń . W y z n a n ie w ia r y c h rz c ie ln e j n a b r a ł o sz c z e g ó ln e j w y m o w y w o k re s ie p r a k t y k o w a n i a p rz e z n ie k t ó r e w s p ó ln o ty p o n o w n e g o c h rz tu . S ta n o w is k o w N e u c h â te l p o z o sta ło n ie z m ie n n e i — w o b e c n o w y c h te n d e n c ji — p r z e k o ­ n u ją c e w e w n ę t r z n ą lo g ik ą : c h rz e s t je d e n , k o n w e r s ja n ie u s ta n n a .

Z a s y g n a liz u je m y jesz c z e z a p a s to r e m B iirk i b a rd z o in t e r e s u j ą c y śp ie w w te'j części li tu r g ii p a s c h a ln e j — p ie ś ń C la u d e ’a D u c h e s n e a u z r e ­ f r e n e m „T o m y m a m y d z iś z a ją ć je g o m ie js c e , a b y n ic się z n ie g o n ie z a ta r ło ” o ra z n ie o b e c n o ś ć m o d litw y p o w s z e c h n e j i w s ta w ie n n ic z e j (w ś la d z a T a iz é , w p rz e c iw ie ń s tw ie do li tu r g ii rz y m s k ie j).

5. O rgan izacja i te k s ty litu r g ii e u c h a r y sty c z n e j

L it u r g ię sło w a c e le b ro w a n o p o n iż e j a m b o n y (p o za h o m ilią ), n a s t ę p n ie z g ro m a d z e n i u tw o r z y li k ilk a w ię k s z y c h g r u p n a c h ó rz e i w n a w ie p o p rz e c z n e j (sy m b o l p o s z u k iw a n ia s w o je j d ro g i i m ie js c a ). Z m ia n y p o z y c ji o ra z ś p ie w d o sy ć d o b rz e o ż y w iły a k c ję litu r g ic z n ą . Z a d z iw iło u b ó s tw o i „ b y le ja k o ś ć ” li tu r g ii e u c h a r y s ty c z n e j. P o c z ą tk o w y d ia lo g c e le b r a n s a z lu d e m z o s ta ł o p u szczo n y , m o d litw a e u c h a r y s ty c z n a o b y -Б*

ła się b e z S a n c tu s , d a le j n ie b y ło ju ż a k la m a c ji w m o m e n c ie a n a m n e z y , M o d litw ę P a ń s k ą o d re c y to w a n o . ;

M o d litw ę e u c h a r y s ty c z n ą w y b r a n o ze z b io r u m o d litw w s p ó ln o ty w A m ­ s te r d a m ie i z re f o rm o w a n y c h p o te m p rz e z W sp ó ln o tę K rz y ż a w p o łu d n io w e j części P a ry ż a . J e j o r ie n ta c ja je s t w y b itn ie a n tr o p o c e n tr y c z n a i c h ry s to c e n - tr y c z n a . T a p o w ś c ią g liw a m o d litw a ro z p o c z y n a się od u w ie lb ie n ia B oga, k tó r y s tw o r z y ł c z ło w ie k a i w y z n a c z y ł m u t a k g o d n e m ie js c e , b ło g o s ła w i c z ło w ie k a J e z u s a p rz y c h o d z ą c e g o n a ś w ia t, ż e b y b y ć n a s z y m p rz e w o d n ik ie m w d ro d z e do O jca. P o o p isie u s ta n o w ie n ia n a s t ę p u je a n a m n e z a ze w z m ia n k ą o ś m ie rc i C h r y s tu s a i o J e g o p r z y jś c iu w c h w a le Z m a r tw y c h w s ta n ia , n a k o n ie c p o ­ ja w ia się e p ik le z a n a d p r z y s tę p u ją c y m i do k o m u n ii z p r o ś b ą o D u c h a .

N a p la n ie te o lo g ic z n y m m u s im y z a rz u c ić m o d litw ie p o m in ię c ie w e p i- k le z ie k w e s tii o c h le b ie i w in ie o ra z o E u c h a ry s tii. W c a łe j m o d litw ie t e r ­ m in „ s a k r a m e n t” p o ja w ia się ty lk o w o p is ie u s ta n o w ie n ia .

6. R ola śp iew u w a k ty w n y m u c z e stn ic tw ie w ie r n y c h

Ś p ie w z a ją ł w ie le m ie js c a w li tu r g ii p a s c h a ln e j w N e u c h â te l. W p ie r w ­ szej części p rz e p e łn io n e j k a n ty k a m i ś p ie w p o w s tr z y m y w a ł n a w e t ro z w ó j a k c ji litu r g ic z n e j z f a ta ln y m s k u tk ie m d la cało ści. D ziw i n a to m ia s t u b ó stw o ś p ie w u p s a lm ic z n e g o w r a m a c h li tu r g ii sło w a . T e j f o r m y e k s p r e s ji z a b r a ­ k ło w li tu r g ii e u c h a r y s ty c z n e j, p o z b a w io n e j p rz e c ie ż S a n c t u s . Co w ię c e j, o rę d z ie p a s c h a ln e zo sta ło z w y c z a jn ie o d c z y ta n e . W e d łu g B ü rk ie g o , w o b ­

lic z u w z n io s łe j p r o s to ty ś p ie w a n e g o E x u l t e t m o ż n a b y so b ie d a ro w a ć t a k n ie f o r tu n n ie n a g ro m a d z o n e w c z e ś n ie j k a n ty k i.

7. C e le b ra n s i w litu r g ii p a s c h a ln e j

W ie r n i w N e u c h â te l u jr z e li w re s z c ie ra z e m s w o ic h p a s to ró w , choć w ic h n ie s k o o rd y n o w a n y c h d z ia ła n ia c h tr u d n o b y ło d o p a tr z e ć się p la n u . W te n s p o ­ só b z a m a z y w a ła się f u n k c j a g łó w n e g o c e le b ra n s a .

W li tu r g ii n ie z a b r a k ło m ie js c a d la la ik ó w (k a n to rz y , le k to rz y , s łu ż b a litu r g ic z n a ), d a ł s ię n a to m ia s t o d c z u ć b r a k d ia k o n a .

U ro c z y s ta c e le b r a c ja p o ra n k a , w ie lk a n o c n e g o , k o ń c z y B ru n o B ü rk i, p r z e ­ d łu ż y ła się w b r a t e r s k i e a g a p y w lo k a ln y c h p a r a f ia c h w o k ó ł k o le g ia ty . N a p o d s ta w ie C é lé b r a t io n li tu r g i q u e de l’a u b e d e P â q u e s à la C o llé g ia le de N e u c h â t e l , Q u e s ­ tio n s litu r g iq u e s 63(1982)195-216 o p r a c o w a ł ks. J a r o s ł a w K u c h a r s k i T C h r ., P o z n a ń II. W IG IL IA P A S C H A L N A W E W S P Ó L N O C IE E W A N G E L IC K IE J W H A N O W E R Z E C z y te ln ik o m b iu l e ty n u p r z e d s ta w ia m y o p is W ig ilii P a s c h a ln e j z a m ie s z ­ c zo n y w c z a s o p iś m ie „ G o tte s d ie n s t” p o d z n a m ie n n y m ty t u łe m N o c t a k i n n a

od p o z o s t a ł y c h . S ą to r e f le k s j e k a p ła n a k a to lic k ie g o , k tó r y s p ę d z ił tę no c

w r a z z g r u p ą m ło d z ie ż y e w a n g e lic k ie j. S p o só b , w· ja k i p r z e ż y w a li w s p ó ln ie tę noc, m o że w y d a w a ć s ię d la n a s z b y t z m o d e r n iz o w a n y czy u d z iw n io n y , a le p rz e d e w s z y s tk im m ia ł o n p o d k r e ś lić w y ją tk o w y c h a r a k t e r t e j N o cy o ra z w s p ó ln e p rz e ż y c ie je j p a s c h a ln o ś c i i w sp ó ln o to w o ś c i. S p e c y fic z n y k l i ­ m a t t e j N o c y w y r a ż a ł się w m o tc ie to w a rz y s z ą c y m c z u w a n iu : „ P rz e ż y ć n o c i ś w ia tło ” .

C ało ść N ocy W ig ilii P a s c h a ln e j p o d z ie lo n a z o s ta ła n a tr z y e ta p y cz u w a ń . K a ż d y n ie z a le ż n y od in n y c h , a le w k a ż d y m r e a liz o w a ł się cel c z u w a n ia , j a ­ k im b y ło o c z e k iw a n ie n a p o r a n e k w ie lk a n o c n y . S p o tk a n ie w s z y s tk ic h w k o ś ­

BIULETYN LITURGICZNY

₆₉

c ie le o godz. 2 2 . 0 0 ro z p o c z ę to w s p ó ln ą p ie ś n ią , k tó r e j z a d a n ie m b y ło s tw o r z e ­

n ie p o c z u c ia w s p ó ln o ty . W c a ło ś c i li tu r g ii u c z e s tn ic z y ło o k o ło 150 osób, w w ię k s z o ś c i m ło d zież. P o w s tę p n y c h p rz y g o to w a n ia c h (w sp ó ln e p rz e ć w ic z e ­ n ie p ie ś n i) n a s t ą p ił a n a jw a ż n ie js z a w t e j części „ li tu r g ia ” — p r o c e s ja „ d r o ­ g ą c ie r p ie n ia ” do p ię c iu s ta c ji. K a ż d a s t a c ja m ia ła sw o je h a sło , a w ię c k o le j­ n o : z d e p r a w o w a n e d zieło s tw o r z e n ia , b e z ro b o c ie , s p o n ie w ie ra n e życie, g łó d i w o jn a , w s p ó ln o ta p o d k rz y ż e m . U c z e s tn ic y szli p ro c e s y jn ie z z a p a lo n y m i św ie c a m i w w y g a s z o n y m k o śc ie le , z a tr z y m u ją c się p rz y k a ż d e j s ta c ji i r o z ­ w a ż a ją c sło w a p rz e c z y ta n e z P is m a Ś w ię te g o . N a s tę p n ie p r z y k a ż d e j s ta c ji i p o d c z a s p ro c e s ji ś p ie w a n o p ie ś ń w s p ó ln o ty T a iz é : „ Z o s ta ń tu i c z u w a j ze m n ą ” o ra z O s t e n d e n o b is D o m i n e . C zęść d r u g ą ro z p o c z ę ło w s p ó ln e s p o tk a n ie w s z y s tk ic h o g o d z in ie 24.00 p rz y h e r b a c ie i k a w ie . K a ż d y b e z p r z y m u s u z a jm o w a ł d o w o ln e m ie js c e , p r z e d s ta w ia ł się o b e c n y m i n a w ią z y w a ł ro zm o w ę. M ie jsc e s p o tk a n ia w y z n a ­

czone b y ło w b o c z n e j n a w ie k o śc io ła , g d zie z n a jd o w a ły się p rz y g o to w a n e s to ły i k rz e s ła . K o śc ió ł s t a ł się d o m e m w k tó r y m w sz y sc y c z u li się d o b rz e . S p o tk a n i u te m u to w a rz y s z y ła m u z y k a m e d y ta c y jn a (o rg a n y , fle ty , ro g i), a m ię d z y p r z e r w a m i r e c y to w a n o w ie rs z e d o ty c z ą c e Z m a r tw y c h w s ta n ia . Od godz. 2.00 do 5.45 b y ł czas p rz e z n a c z o n y do w ła s n e g o w y k o r z y s ta n ia , w s z y s ­ cy o tr z y m a li p a m ią tk o w e a lb u m y , w k tó r y c h m o ż n a b y ło n a p is a ć sw o je m y ś li z w ią z a n e z c z u w a n ie m i W ie lk a n o c ą ; w z g lę d n ie m o ż n a b y ło się u d a ć do je d n e j ze s t a c ji n a c ic h ą p r y w a tn ą m o d litw ę lu b m e d y ta c ję , a lb o p o ro z ­ m a w ia ć z o b e c n y m i. Co g o d z in a z a p ra s z a n o n a w s p ó ln ą m o d litw ę n a ch ó rz e k o ścio ła.

O godz. 6 . 0 0 ro z p o c z ę ła się n a jb a r d z ie j u ro c z y s ta część n o c y w ie lk a n o c ­

n e j. D ź w ię k f l e tu z w o ła ł w s z y s tk ic h n a z g ro m a d z e n ie się n a u ro c z y s to ść Z m a r tw y c h w s ta n ia p o łą c z o n ą z W ie c z e rz ą P a s c h a ln ą . N a w ie ż y k o śc io ła z a p a lo n o ś w ie c ę w ie lk a n o c n ą i w n ie s io n o j ą do k o śc io ła w s p ó ln ie ś p ie w a ją c P s a lm 30: „ ...P a n ie d o b y łe ś m n ie z szeo lu , p rz y w ró c iłe ś do ż y c ia sp o ś ró d s c h o d z ą c y c h do g ro b u ... b ia d a n ia m o je z a m ie n iłe ś w ta n ie c , w ó r m i ro z w ią ­ z a łe ś i o p a s a łe ś m n ie ra d o ś c ią ...” N a s tę p n ie o d n o w io n o p rz y r z e c z e n ia c h r z c ie l­ n e i p rz y s tą p io n o do sp o ż y c ia E u c h a ry s tii. U ro c z y sto ść z a k o ń c z y ło w sp ó ln e sp o ż y c ie ś n ia d a n ia w ie lk a n o c n e g o . N a p o d s ta w ie K. B irte l, D ie se N a c h t i s t so a n d ers , G o tte s d ie n s t 17(1983)67-68 o p r a c o w a ł ks. M i r o s ł a w J a g i e l s k i T C h r., P o z n a ń II I. P O JM O W A N IE K O N C E L E B R Y W N A J S T A R S Z E J T R A D Y C JI K O Ś C IO Ł A N ie p o s ia d a m y d o k u m e n tu in f o rm u ją c e g o o p o c z ą tk a c h te j p r a k t y k i a n i m ó w ią c e g o o d o k ła d n y m je j z n a c z e n iu d la K o śc io ła p ie r w o tn e g o . S a m te r m in co n c e l e b r a ti o , c o n c e l e b r a r e p o c h o d z i d o p ie ro z V w i e k u1 i p o s ia d a

z n a c z e n ie c a łk ie m o d m ie n n e od teg o , k tó r e p o ja w iło się w ep o ce ś r e d n io ­ w ie c z a n a o k re ś le n ie r y tu a ln e g o s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii p rz e z w ie lu k a p ­ ła n ó w . W e d łu g B. D r o s t e , n ie m o ż e m y p rz y p is a ć te r m in o w i co n c e l e b r a ti o (V K o śc ie le p ie r w o tn y m z n a c z e n ia o d p o w ia d a ją c e g o r y t u a ln e m u u c z e s tn ic tw u k a p ła n ó w w e w s p ó ln e j .M szy św . W rz e c z y w is to ś c i te r m in t e n p o s ia d a o w ie le sz e rsz e z n a c z e n ie , z b liż o n e w sw e j tr e ś c i do słó w : c e l e b r a r e , la u d a r e , p r o c ­

la m a r e , f r e q u e n t a r e , d i e m f e s t u m agere. Z aś p r z e d r o s te k eon, z ła c iń sk ie g o c u m , w s k a z u je n a d z ie ło lu b czyn, k tó r y s p r a w o w a n y je s t w s p ó ln o to w o 2.

1 A. B l a i s e , L e v o c a b u l a i r e l a t i n des p r i n c i p a u x t h è m e s l i tu r g iq u e s ,

T u r n h o u t 1966, 119— 123; B. D r o s t e , „ C e le b r a r e ” i n d e r r ö m i s c h e n L i t u r ­

g ie s p r a c h e , M ü n c h e n 1963, 90-93. 2 B. D r o s t e , dz. cyt., 92.

U ży cie te r m i n u c o n c e l e b r a ti o p o d k r e ś la c h a r a k t e r w s p ó ln o to w y , a tm o s f e r ę r a d o ś c i i ś w ię ta s p r a w o w a n y c h c z y n n o śc i: c o n c e l e b r a r e = i n c o n v e n t u c e l e ­

brare. C o n c e le b r a t io p o d k re ś la W ięc w sp ó łu d z ia ł w s z y s tk ic h u c z e stn ic z ą c y c h

w s p r a w o w a n y c h c z y n n o śc ia c h , n ie z a le ż n ie od z a jm o w a n y c h g o d n o śc i i f u n k ­

cji. P o d o b n e z n a c z e n ie m a ró w n ie ż te r m i n g re c k i s y l l e i t u r g e i n w n a j s t a r ­ sz e j t r a d y c j i K o śc io ła w s c h o d n ie g o . T u ta j te r m i n t e n n ie o g ra n ic z a sw o je g o z n a c z e n ia do w sp ó ln e g o u c z e s tn ic tw a lu d z i, a le o d n o si się ró w n ie ż do w s p ó ł­ u d z ia łu a n io łó w , D u c h a Ś w ię te g o czy n a w e t k o s m o s u w s p r a w o w a n y c h c z y n n o ś c ia c h li tu r g ic z n y c h 3.

1. P ie r w sz e źródła K o ścio ła Z ach od n iego o sp r a w o w a n iu E u ch a ry stii P ie r w s z e h is to ry c z n e w z m ia n k i o sp o so b ie s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii b e z p o ś r e d n io n ie m ó w ią n ic n a te m a t k o n c e le b ry . Z n a jd u je m y w n ic h j e d ­ n a k p e w n e d a n e o E u c h a r y s tii, k tó r e p o ś r e d n io p o z w a la ją ró w n ie ż w y s n u ć w n io s k i n a te m a t k o n c e le b ry . T e p ie rw s z e w z m i a n k i4 — od N o w eg o T e s ­ ta m e n t u aż do V II w ie k u tj. do O rd o R o m a n u s I — w s k a z u ją n a w s p ó ln o ­ to w y i je d n o c z ą c y w s p ó ln o tę c h a r a k t e r E u c h a r y s tii: „ P o n ie w a ż je d e n je s t c h le b , p rz e to i m y, liczn i, tw o rz y m y je d n o ciało . W szy scy b o w ie m b ie rz e m y z te g o sa m e g o c h le b a ” (1 K o r 10, 17) 5. I d e a ł w s p ó ln o ty z je d n o c z o n e j n a m o ­ d litw ie r e a liz u je się ju ż w sa m e j z e w n ę tr z n e j s t r u k tu r z e p rz e z o d p o w ie d n ie p r z y p o r z ą d k o w a n ie w ie rn y c h , p o s łu g u ją c y c h i k a p ła n ó w b i s k u p o w i 6. P o za d o ra ź n y m o k re ś le n ie m m i e j s c a 7, g e s tu w ło ż e n ia r ą k 8, u d z ia łu lu b w s p ó ł­ u d z ia łu w p rz e w o d z e n iu z g r o m a d z e n iu9 n ie z n a jd u je m y d a ls z y c h u ś c iś le ń

o d n o ś n ie r o li k a p ła n ó w w s p r a w o w a n e j E u c h a ry s tii. Ś c is ła łą c z n o ść k a p ła ­ n ó w z b is k u p e m , a w s z y s tk ic h ra z e m z c a łą w s p ó ln o tą , n ie d o p u sz c z a m o ż ­ liw o ś c i ja k ie jk o lw ie k iz o la c ji k a p ła n ó w z p o w o d u u p r z e d n ie j lu b n a s tę p c z e j c e le b r a c ji e u c h a r y s ty c z n e j p o za o k re ś lo n ą w s p ó ln o t ą 10. W sp ó ln o to w e u c z e s t­ n ic tw o lu d u i c a łe g o p r e z b i te r iu m p o d p r z e w o d n ic tw e m b is k u p a je s t n o r ­ m a ln ą i z w y c z a jn ą f o r m ą s p r a w o w a n ia E u c h a r y s tii w p ie r w o tn y m K o ś ­ 3 A. R a e s , Le d ia l o g u e a p r è s la G r a n d e E n t r é e d a n s la litu r g ie b y z a ­ n t i n e , O r ie n ta lia C h r is tia n a P e rio d ic a 18(1952)46-48.

4 S c h e m a ty c z n ą a n a liz ę n a js ta r s z y c h ź ró d e ł n a te m a t sp o s o b u s p r a w o ­

w a n ia E u c h a r y s tii p o d a je S. С z e r w i k, L i t u r g i a E u c h a r y s t ii . Z a g a d n i e ­ n i a w y b r a n e , w : S a k r a m e n t y w t a j e m n i c z e n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , re d . J. К u -

d a s i e w i c z , W a rs z a w a 1981, 315-319.

5 S z c z e g ó ło w ą a n a liz ę te k s tó w , b ib lijn y c h o d n o śn ie s p r a w o w a n ia E u c h a ­

r y s tii p o d a je C. R i c h a r d , L a co n c é l é b r a ti o n , C o lle c ta n e a O rd in is C is te r- c ie n s iu m R e f o r m a to r u m 26(1964)100-112.

6 „ K tó rz y , b o w ie m w o z n a c z o n y m cza sie s k ł a d a ją o f ia r y są b ło g o s ła w ie ­

n i, k to p r z e s tr z e g a p r a w p a ń s k ic h n ie b łąd zi. I t a k n a jw y ż s z y k a p ła n s p e ł­ n ia sw o je p o w in n o ś c i, k a p ła n o m z aś m ie js c e w ła s n e je s t w y z n a c z o n e , le w ic i s p e ł n ia j ą sw o je o b o w ią z k i, zaś c z ło w ie k św ie c k i p o d le g a sw o im p rz e p is o m ”, K l e m e n s R z y m s k i , I list do K o r y n t i a n , 40 (P G 1, 290).

7 T a m ż e .

8 „ N ie c h d ia k o n i p rz y n io s ą m u (b isk u p o w i) d a ry , o n zaś ra z e m z p r e z b i­

te r a m i w k ła d a ją c sw ą r ę k ę n a d a ry , n ie c h p o w ie, s k ła d a ją c d z ię k c z y n ie n ie : P a n z w a m i...”, H i p o l i t R z y m s k i , T r a d y c j a a p o s t o ls k a , 4.

9 „ B ą d ź p o s łu s z n y b is k u p o w i, ja k J e z u s C h ry s tu s O jcu , a k a p ła n o m

ja k a p o sto ło m ... P r a w d z iw a je s t ta E u c h a ry s tia , k tó r e j s p r a w o w a n iu p r z e ­ w o d n ic z y b is k u p lu b o so b a p rz e z e ń u p r a w n io n a ”, I g n a c y A n t i o c h e ń ­

s k i , L i s t do S m y r n e ń c z y k ó w , 8, 1.

f ió T ego r o d z a j u „ iz o la c je ” k a p ła n ó w ro z p o c z n ą się d o p ie ro z ro z w o je m s ie c i p a r a f ia ln y c h , z n a d a n ie m tzw . ti t u l u s .

BIULETYN LITURGICZNY·

ciele. T a w s p ó ln o to w a E u c h a r y s tia p o d k r e ś la w ię c je d n o ś ć K o śc io ła z g ro ­ m a d z o n e g o p rz y je d n y m o łta r z u J e z u s a C h r y s tu s a . P r z y jm o w a n ie z a ś t a k p r e z b ite r ó w ja k i w ie r n y c h k o śc io łó w s ą s ie d n ic h do w s p ó ln e j c e le b r a c ji św ia d c z y o je d n o ś c i w ia r y i w ię z i łą c z ą c e j ró ż n e w s p ó ln o ty k o ś c i e l n e u . W e w s p ó ln e j E u c h a r y s tii k a p ła n i u c z e s tn ic z ą w u s ta lo n y m p o rz ą d k u , w p r z e z ­ n a c z o n y m d la n ic h m ie js c u , z o d p o w ie d n im i g e s ta m i w ło ż e n ia rą k , k tó r e n ig d y n ie z o s ta n ą p rz y p is a n e w ie rn y m , je d n a k b e z w sp ó ln e g o w y m a w ia n ia m o d litw y e u c h a ry s ty c z n e j. Z g ro m a d z e n iu p rz e w o d n ic z y b is k u p (lu b w jego z a s tę p s tw ie p r e z b ite r ) i o n te ż w y p o w ia d a c a łą m o d litw ę w jeg o im ie n iu . W sp ó ln a r e g u ła c a łe j m o d litw y e u c h a r y s ty c z n e j czy n a w e t ty lk o je j części z a k ła d a ła b y b o w ie m s t a łą f o r m ę k a n o n u , k tó r a p o ja w iła się w d r u g ie j p o ­ ło w ie IV w i e k u 12. A n a liz a ź ró d e ł w s k a z u je je d n a k , że r ó w n ie ż po u s t a le n i u n ie z m ie n n e j f o r m y k a n o n u p r a k t y k a w s p ó ln e g o o d m a w ia n ia m o d litw y e u ­ c h a ry s ty c z n e j n ie ła tw o w c h o d z iła w życie.

2. P ie r w sz e śla d y k o n celeb ry ry tu a ln ej

P ie r w o t n a p r a k t y k a w s p ó ln o to w e j E u c h a r y s t ii z b ie g ie m c z a s u z a c z y n a z a n ik a ć . P rz y c z y n ą ta k ie g o s t a n u rz e c z y b y ł n ie w ą tp liw ie ro z w ó j o rg a n iz a c ji sie c i p a r a f ia ln y c h , k tó r e a n g a ż o w a ły o d d z ie ln ie k o le g iu m k a p ła n ó w . N ie m n ie js z ą je d n a k r o lę o d e g ra ł t u t a j r o s n ą c y c o ra z b a r d z ie j in d y w id u a lis ty c z n y ty p p o b o ż n o śc i e u c h a ry s ty c z n e j. M sze św . o d p r a w ia n e za z m a r ły c h p rz y ró ż ­ n y c h o łta r z a c h i n a m n o ż ą c y c h się g r o b a c h m ę c z e n n ik ó w s ą te g o p r z e j a ­ w e m 13. W t e j s y t u a c ji s to p n io w o z a n ik a c e le b r a c ja w s p ó ln o to w e j E u c h a ­ ry s tii całe g o k le r u z w ie rn y m i, k tó r a p rz e z k ilk a w ie k ó w b y ła p r a k t y k ą z w y c z a jn ą i p o w s z e c h n ie s to s o w a n ą . D o te j o g ó ln e j s y tu a c ji, n ie k o r z y s tn ie w p ły w a ją c e j n a ro z w ó j w s p ó ln o to w e j c e le b r a c ji E u c h a r y s tii, d o łą c z a się w c z a s a c h s c h o la s ty k i in t e r p r e t a c ja te o lo g ic z n a k o n c e n tr u ją c a u w a g ę n a w a ż n o ś c i k o n s e k r a c ji w ie lu k a p ła n ó w p o d c z a s w s p ó ln e j M szy ś w. 14 I ta k O r d o R o m a n u s I I I , p r z e d s ta w ia ją c li tu r g ię rz y m s k ą z p rz e ło m u V II i V III

w i e k u15 p o d a je p ie r w s z ą f o r m ę k o n c e le b r y r y t u a ln e j ró ż n ią c e j się c a łk o ­

w ic ie od f o r m c e le b r y w s p ó ln o to w e j z p ie r w s z y c h w ie k ó w . P rz e ż k o n ­ c e le b rę ro z u m ie się t u t a j u d z ia ł k a r d y n a ł ó w p r e z b ite r ó w w e M szy św ., k tó r z y s p e łn ia ją c ś c iśle o k re ś lo n e f u n k c j e s p r a w u ją E u c h a r y s tię ra z e m z p a p ie ż e m le. K o n c e le b ra n ie je s t ju ż t u t a j z w y c z a jn ą f o r m ą s p r a w o w a n ia 11 A. F r a n q u e s a, L a c o n c é l é b r a ti o n , ri te d e l’h o s p i ta l it é e c c l é s ia s ti­ q ue, „ P a ro is s e e t L it u r g ie ” 37(1955)1969-176. 12 B. N e u n h e u s e r , 11 C a n o n e n e l l a c o n c e l e b r a z i o n e , R iv is ta L it u r - g ic a 53(1966)586. 13 A. H ä u s s 1 i n g, U r s p r ü n g e d e r P r i v a t m e s s e , S tim m e n d e r Z e it 176 (1965)21-28. 14 O d z w ie rc ie d le n ie m te j p r o b le m a ty k i je s t S u m a t e o l o g ic z n a św . T o m a ­

sza, II I, q. 82, 2: „czy w ie lu k a p ła n ó w m o że k o n s e k r o w a ć je d n ą i tę s a m ą h o stię ... w y d a je się, że w ie lu n ie m o że te j s a m e j h o s tii k o n s e k ro w a ć ... g d y ­ b y k a ż d y z k a p ła n ó w d z ia ła ł w ła s n ą m o cą, z b y te c z n i b y lib y k a p ła n i, s k o ro je d e n c e le b r u je w y s ta r c z a ją c o . P o n ie w a ż je d n a k k a p ła n n ie k o n s e k r u je i n a ­ czej, j a k ty lk o i n p e r s o n a C h r is ti , w ie lu zaś je s t k im ś je d n y m w C h ry s tu s ie , n ie m a z n a c z e n ia , czy s a k r a m e n t b ę d z ie k o n s e k r o w a n y p rz e z je d n e g o czy p rz e z w ie lu : tr z e b a je d y n ie z a c h o w a ć o b rz ę d K o ś c io ła ” . 15 M . A n d r i e u (w yd.), L e s O r d i n e s R o m a n i d u h a u t m o y e n âge, t. I, L o u v a in 1931, 119-127. 16 „ K a ż d e m u z k a r d y n a łó w , tr z y m a ją c y c h w r ę k a c h k o r p o r a ł, a r c h i d i a ­ k o n p o d a je p o tr z y c h le b y o f ia r n e . G d y p a p ie ż p o d c h o d z i do o łta rz a , k a r ­ d y n a ło w ie z a jm u ją m ie js c a p o jeg o p r a w e j s tr o n ie o r a z w s p ó ln ie w y p o ­ w ia d a ją k a n o n , tr z y m a j ą c w r ę k a c h d a r y o fia rn e . R a z e m k o n s e k r u ją C ia ­ ło· i K r e w P a ń s k ą , le c z ty lk o p a p ie ż w y k o n u je z n a k i k r z y ż a n a d d a r a m i ”,

E u c h a r y s tii, a le r y t u a łe m o b o w ią z u ją c y m w n ie lic z n e d n i ś w ią t e c z n e 17. W r y t u a le ty m n ie p o d k r e ś la s ię je d n o ś c i o f ia r y i k a p ła ń s tw a , a le s k u te c z ­ n e u c z e s tn ic tw o k a p ła n ó w w k o n s e k r a c ji. F o r m a z e w n ę tr z n a ty c h c e le b r a c ji p rz y p o m in a ła r a c z e j s y n c h r o n iz a c ję p o s z c z e g ó ln y c h M szy. P o n ie w a ż w p r a k ­ ty c e w s p ó ln a k o n s e k r a c ja n a s tr ę c z a ła w ie le tr u d n o ś c i k o n c e le b r a tr a c ił a s w ą r a c j ę b y tu : c o n c e l e b r a ti o e s t p e r i c u lo s a e t m a g i s a b o l e n d a ą u a m o b s e r ­ v a n d a 18. W p ó ź n ie js z y m o k re s ie O d ro d z e n ia te o lo g o w ie ( S u a r e z , V a s q u e z, G. d e L u g o ) o p o w ia d a ją się w p r a w d z ie z a m o ż liw o ś c ią k o n c e le b r y j e d ­ n a k z r a c j i n ie d o s ta te c z n e j z n a jo m o ś c i h is to r i i o d n o sz ą się do n ie j z r e z e r ­ w ą 19. F o r m a k o n c e le b r y r y t u a l n e j s ta je się r y te m w y ją tk o w y m , s p r a w o w a ­ n y m w n ie k t ó r e ty lk o ś w ię ta litu r g ic z n e r o k u . J e j p r a k t y k a u tr z y m u j e się w R z y m ie do X I I I w ie k u . W o k r e s ie p ó ź n ie js z y m z o s ta n ie o g ra n ic z o n a ty lk o d o św ię c e ń k a p ła ń s k ic h i k o n s e k r a c ji b i s k u p a 20. T a k ą p r a k t y k ę k o d y f ik u je r ó w n ie ż K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1917 r o k u w k a n o n ie 803. T y lk o w n ie lic z n y c h o ś r o d k a c h , k a te d r a c h z a c h o w u je się sz e rs z a p r a k t y k a k o n c e ­ le b r y 21. 3. K o n celeb ra w K o ściele W sch od n im

N a W sch o d zie k o n c e le b r a p r z e t r w a ła aż do n a s z y c h c zasó w je d n a k w f o r m a c h o d m ie n n y c h od K o śc io ła z a c h o d n ie g o . W ię k sz o ść K o śc io łó w (G re c y o rto d o k s i i k a to lic y , k o p to w ie , m a ro n ic i) n ie z n a ła k o n c e le b ry ze w s p ó ln ą r e c y t a c ją m o d litw y e u c h a r y s ty c z n e j a n i n a w e t je j części — k o n ­ s e k r a c ji. W e d łu g o p in ii s z e ro k o ro z p o w s z e c h n io n y c h p rz e z H a n s s e n s a22

i R a e s a23 k o n c e le b r a ze w s p ó ln ą r e c y t a c ją k o n s e k r a c ji n a W sc h o d z ie m i a ­

ła b y ć w p r o w a d z o n a d o p ie ro w X V II i X V II I w ie k u p o d w p ły w e m tr a d y c ji z a c h o d n ie j. O d w p ły w u t e j tr a d y c j i z a c h o w a ł s ię je d n a k K o śc ió ł c h a ld e js k i, n e s to r ia ń s k i, k o p ty js k i i e tio p s k i. N a p o tw ie r d z e n ie sw e j te o r ii, w s p o m ­ n ia n i a u to r z y , p r z y ta c z a ją k s ię g i litu r g ic z n e W sc h o d u : T r e b n i k z 1677 i P o n ­ t y f i k a t M o s k i e w s k i z 1721 r. O s ta tn ie je d n a k b a d a n ia J a c o b a i B r a k ­ m a n n a “ a n a liz u ją c e w c z e ś n ie js z ą tr a d y c ję W sc h o d u w s k a z u ją n a słab o ść p o w y ż sz e g o tw ie r d z e n ia o d n o ś n ie p r a k t y k i k o n c e le b ry . W rz e c z y w is to śc i O r d o R o m a n u s II I, w : L e s O r d i n e s R o m a n i d u h a u t m o y e n âge, t. II dz. cy t., 131. 17 K o n c e le b r a w O rd o R o m a n u s I I I je s t o g ra n ic z o n a do c z te re c h ś w ią t w r o k u , w O r d o R o m a n u s I V — do sz e ś c iu , a w O rd o R o m a n u s X V I I — do B ożego N a ro d z e n ia i w s z y s tk ic h w ię k s z y c h ś w ią t ro k u .

18 S z e ro k i opis t r a d y c j i s c h o la s ty c z n e j o d n o śn ie k o n c e le b r y p r z e d s ta w ia B. S c h u l t z e, D as th e o l o g i s c h e P r o b l e m d e r K o n z e l e b r a t i o n , G r e g o r ia - n u m 36(1955)212-271. 18 A. F r i e s , D ie e u c h a r i s t i s c h e K o n z e l e b r a t i o n als th e o l o g is c h e s P r o ­ b l e m v o m 13. bis 15. J a h r h u n d e r t , S tu d i a M o r a lia 10(1972)347-435. 2 0 P o r. P o n t y f i k a t R z y m s k i z X I I w ie k u i P o n t y f i k a t K u r i i R z y m s k i e j z X I I I w ie k u . 21 P h . R o i 11 a r d, L e s d i v e r s e s f o r m e s d e c o n c é l é b r a ti o n e u c h a r i s ­ t i q u e a u co u rs d e s siècles, L itu r g ie e t m o n a s tè r e s 3(1968)43-55. 22 S y n te z ę te z H a n s s e n s a p o d a je M. v o n M e u r e r s , Die e u c h a r i s t i s c h e K o n z e l e b r a t i o n , P a s to r B o n u s 53(1942)65-77. 23 A. R a e s , L a c o n c é l é b r a t i o n e u c h a r i s t i q u e d a n s les r i te s o r i e n t a u x , L a M a is o n D ie u 13(1953) n r 35, 24-47. 24 A. J a c o b , L a c o n c é l é b r a t i o n de l’a n a p h o r e à B y z a n c e d ’a p r è s le t é m o i g n a g e d e L e o n T o s c a n , O r ie n ta lia C h r is tia n a P e r io d ic a 35(1969)249-256; H . B r a k m a n n , Z u m g e m e i n s c h a f t l i c h e n E u c h a r i s t i e g e b e t b y z a n t i n i s c h e r K o n z e l e b r a n t e n , O r ie n ta lia C h r is ti a n a P e rio d ic a 43(1977)319-367.

BIULETY N LITU RGICZNY

ś la d y w s p ó ln e j k o n s e k r a c ji o d n a jd u j e s ię d u ż o w c z e ś n ie j r ó w n ie ż n a W sc h o ­ d zie i w e d łu g B r a k m a n n a je j p o c z ą tk ó w n a le ż y sz u k a ć w p ie r w o tn e j k o d y f ik a c ji m o d litw e u c h a ry s ty c z n y c n . W ty m s e n s ie n a le ż y w y k lu c z y ć w p ły w t r a d y c j i z a c h o d n ie j n a p r a k t y k ę k o n c e le b r y n a W sch o d zie. P r a k t y k a t a k s z ta łto w a ła b y się w ię c i t u t a j o d d z ie ln ie i b a rd z o sw o b o d n ie . O bok f o r m śc iśle z r y tu a liz o w a n y c h n a w z ó r ś r e d n io w ie c z n y c h f o r m k o n c e le b ry z a c h o d n ie j z a c h o w u ją s ię in n e , p o d k r e ś la ją c e w s p ó ln o to w y ' i je d n o c z ą c y c h a r a k t e r E u c h a r y s tii. P o d c z a s g d y w K o śc ie le c h a ld e js k im p o d k r e ś la się r o lę k a p ła n a p rz e w o d n ic z ą c e g o c a łe m u z g ro m a d z e n iu , K o śc ió ł w S y r ii z a ­ c h o w u je p r a k t y k ę k o n c e le b ry , k tó r a p rz y p o m in a r a c z e j s y n c h r o n iz a c ję k ilk u M szy w je d n y m o b rz ę d z ie .

P o d s u m o w u ją c p o w y ż sz e r o z w a ż a n ia n a te m a t p o ję c ia k o n c e le b ry w n a j ­ s ta r s z e j t r a d y c j i K o śc io ła , n a le ż y s tw ie rd z ić , że je s t o n a p o c h o d z e n ia s to ­ s u n k o w o p ó źn eg o . C h o c ia ż s a m te r m i n k o n c e le b r y p o ja w ia się p o d k o n ie c e p o k i s ta r o ż y tn e j, p r z y b i e r a je d n a k z n a c z e n ie c a łk ie m o d m ie n n e od tego, k tó r e u p o w s z e c h n i się w śre d n io w ie c z u . J e g o p ie r w o tn e z n a c z e n ie w s k a z u je n a w s p ó ln ie s p r a w o w a n ą E u c h a r y s tię p rz e z k o le g iu m p r e z b ite r ó w p o d p r z e ­ w o d n ic tw e m b is k u p a p rz y c z y n n y m w s p ó łd z ia ła n iu w ie rn y c h . N ie z n a j­ d u je m y je d n a k o p is u sz c z e g ó ło w e j f u n k c j i k a p ła n ó w p o z a s p o r a d y c z n y m i w z m ia n k a m i o d n o ś n ie z a jm o w a n e g o p rz e z n ic h m ie js c a , g e stó w , k tó r e s p e ł­ n i a j ą w im ie n iu c a łe g o p r e z b ite r iu m . N ie m o ż n a je d n a k , n a p o d s ta w ie sch o - la s ty c z n e j k o n c e p c ji k o n c e le b ry , o c e n ia ć f a k tó w li tu r g ic z n y c h K o śc io ła p ie r ­ w o tn e g o . Z w r ó c ił n a to u w a g ę B. B o t t e , k tó r y w s k a z a ł n a b e z p o d s ta w ­ n o ść r o z r ó ż n ie n ia m ię d z y k o n c e le b r ą s a k r a m e n t a ln ą i c e re m o n ia ln ą , d o k o ­ n a n e g o p rz e z H a n s s e n s a 25. T e n o s ta tn i b o w ie m d o k o n a ł p o w y ż sz e g o ro z ­ ró ż n ie n ia n a p o d s ta w ie w y p o w ia d a n y c h , lu b n ie , p rz e z w s z y s tk ic h k a p ła ­ n ó w słó w k o n s e k r a c ji. P o n ie w a ż do V II w ie k u d o k u m e n ty n ie z n a ją k o n ­ c e le b r y z ró w n o c z e s n ą r e c y t a c ją słó w p rz e z w s z y s tk ic h k a p ła n ó w m a m y w ię c t u do c z y n ie n ia , w e d łu g H a n s s e n s a , z k o n c e le b r ą c e re m o n ia ln ą . P r a w d z iw a k o n c e le b r a s a k r a m e n t a ln a m ia ła b y m ie js c e d o p ie ro w p ó ź n ie js z y m o k re s ie , z p o ja w ie n ie m się w s p ó ln e j r e c y ta c ji k a n o n u . K o n c e le b r a „ m ó w io n a ” z c z a só w ś r e d n io w ie c z a ś w ia d c z y je d n a k o is tn i e n iu in n e j, p r a w d z iw e j k o n ­ c e le b ry , k tó r a w e d łu g n a js ta r s z y c h d o k u m e n tó w n ie z a w ie r a ła w s p ó ln e j r e c y ta c ji n a w e t s a m y c h słó w k o n s e k r a c ji. E w o lu c ja r y t u k o n c e le b r y od f o r m y „ c ic h e j” do „ m ó w io n e j” ś w ia d c z y o is tn i e n iu śc is łe j w ię z i m ię d z y p r a k t y k ą a k o n c e p c ją te o lo g ic z n ą tr a k t u j ą c ą r y t ja k o z n a k s k u te c z n y . T a k o n c e p c ja je d n a k r a z e m z ro z w o je m in d y w id u a lis ty c z n e j p r a k t y k i p o b o ż n o śc i e u c h a r y s ty c z n e j d o p ro w a d z i do z u b o ż e n ia p ie r w o tn e j k o n c e p c ji k o n c e le b ry , k tó r a w p ie r w s z y c h w ie k a c h b y ła p rz e d e w s z y s tk im z n a k ie m je d n o ś c i K o ś­ cioła. ks. S t a n i s ł a w M a d e j a C SsR , T u c h ó w IV . L IT U R G IC Z N E W P R O W A D Z E N IE N O W O M IA N O W A N E G O P R O B O S Z C Z A W P O S Ł U G IW A N IE W E W S P Ó L N O C IE P A R A F IA L N E J

1. W p row ad zen ie teo lo g iczn e

S o b ó r W a ty k a ń s k i I I p o u c z a , iż „ C h r y s tu s P a n , S y n B oga ży w eg o , k tó ­ r y p rz y s z e d ł, a b y w y b a w ić lu d sw ó j z g rz e c h ó w i u ś w ię c ić w s z y s tk ic h lu ­ dzi, j a k s a m z o s ta ł p o s ła n y p rz e z O jca, t a k te ż p o s ła ł s w o ic h A p o sto łó w ... b y i o n i u w ie lb ia li O jc a n a z ie m i i z b a w ia li lu d z i, k u b u d o w a n iu c ia ła C h ry s tu s o w e g o , (E f 4, 12), k tó r y m je s t K o śció ł. (...) W ty m K o śc ie le C h r y s ­

25 P o r. B. B o t t e , N o t e h is t o r i q u e su r la c o n c é l é b r a ti o n d a n s l’Eglise a n c i e n n e , L a M a iso n D ie u 13(1953) n r 35,· 9-23.

tu s o w y m B is k u p R z y m sk i, ja k o n a s tę p c a P io tra ... cieszy się z u s ta n o w ie n ia B ożego n a jw y ż s z ą , p e łn ą , b e z p o ś r e d n ią i p o w s z e c h n ą w ła d z ą d u s z p a s te rs k ą . (...) B is k u p i zaś... z a jm u ją m ie js c e A p o s to łó w ja k o p a s te r z e d u sz; o tr z y m a li te ż o n i p o s ła n n ic tw o , b y łą c z n ie z B is k u p e m R z y m s k im i p o d jeg o z w ie rz c h ­ n ic tw e m n a d a w a ć tr w a ło ś ć d z ie łu C h r y s tu s a , w ie c z n e g o P a s te r z a . C h r y s ­ tu s b o w ie m d a ł A p o s to ło m i ic h n a s tę p c o m n a k a z o ra z w ła d z ę , b y n a u c z a li w s z y s tk ie n a ro d y , b y u ś w ię c a li lu d z i w p ra w d z ie i ż e b y b y li ic h p a s te rz a m i. B is k u p i z a te m ... s t a li się p r a w d z iw y m i i a u te n ty c z n y m i n a u c z y c ie la m i w ia ­ r y , k a p ła n a m i i p a s t e r z a m i.” 1 S o b ó r p r z y p o m in a p o n a d to , że „ b is k u p a n a le ż y u w a ż a ć za a r c y k a p ł a n a je g o o w c z a rn i. O d n ie g o b o w ie m w p e w n y m s to p n iu p o c h o d z i i z a le ż y c h rz e ś ­ c ija ń s k ie życie je g o w ie r n y c h .” 2 „ P o n ie w a ż b is k u p w s w o im K o śc ie le n ie m oże

o so b iśc ie z a w sz e i w sz ę d z ie p rz e w o d n ic z y ć c a łe j o w c z a rn i, m u s i u tw o rz y ć g r u p y w ie rn y c h , w ś r ó d k tó r y c h n a jw a ż n ie js z e są lo k a ln ie z o rg a n iz o w a n e p a r a f ie p o d p rz e w o d n ic tw e m p a s t e r z y z a s tę p u ją c y c h b is k u p a. ” 3 Z p rz y p o m n ia n e g o t u w w ie lk im sk ró c ie n a u c z a n ia so b o ro w e g o w y n ik a w y r a ź n ie j a k w a ż n ą i o d p o w ie d z ia ln ą p o s łu g ę w y p e łn ia w k a ż d e j w s p ó l­ n o c ie p a r a f ia l n e j d u s z p a s te rz - p ro b o s z c z , b ę d ą c y z a s tę p c ą b is k u p a w te j w s p ó ln o c ie . P ro b o s z c z o w ie , k tó r y m ja k o p a s te r z o m p o w ie rz a się p ie c z ę n a d d u s z a m i w o k re ś lo n e j c z ą stc e d ie c e z ji, są ze sz c zeg ó ln eg o w z g lę d u w s p ó ł­ p r a c o w n ik a m i b is k u p a ; w w y k o n y w a n iu te j p ie c z y p ro b o s z c z o w ie d o p e łn ia ją o b o w ią z k u n a u c z a n ia , u ś w ię c a n ia i k ie r o w a n ia . 4 M ia n o w a n ie n o w e g o p ro b o s z c z a s ta n o w i, j a k p o k a z u je życie, d la k a ż ­ d e j w s p ó ln o ty p a r a f ia ln e j, p e w ie n z n a c z ą c y i w a ż n y m o m e n t; je j ży cie je s t p rz e c ie ż (m im o z m ie n ia ją c y c h się u w a r u n k o w a ń ) , w d u ż e j m ie rz e n a z n a c z o n e n ie ja k o m y ś le n ie m i d z ia ła n ie m sw eg o d u s z p a s te rz a . R ó w n ie ż d la sam e g o p ro b o s z c z a , p o d ję c ie p o s łu g iw a n ia d u s z p a s te rs k ie g o w n o w e j w sp ó ln o c ie p a r a f ia l n e j s ta je się w a ż n y m w y d a rz e n ie m . Z p u n k t u w id z e n ia p r a w a , p ie c z ę n a d w ie r n y m i p r z e j m u j e m ia n o w a n y p rz e z b is k u p a p ro b o s z c z z c h w ilą k a n o n ic z n e g o „ o b ję c ia ” p a r a f ii. D o k o n u je się to z a c h o w u ją c p r z e p is y p r a w a k a n o n ic z n e g o ( k a n o n y 1443— 1445 d a w ­ n eg o k o d e k su ); p rz e d „ o b ję c ie m ” lu b w czasie te g o a k t u o b o w ią z a n y je s t złożyć w y z n a n ie w ia r y 5. N a le ż y s tw ie rd z ić , iż k a n o n ic z n e „ o b ję c ie ” p a r a f ii n ie z a w sz e u to ż s a m ia się z c z y n n o ś c ią litu r g ic z n ą (o b rz ę d e m ) lu b z u rz ę d o w y m p rz e k a z y w a n ie m p a r a f ii d o k o n y w a n y m w o b e c n o śc i d z ie k a n a lu b te ż p r z e d s ta w ic ie la K u r ii d ie c e z ja ln e j. K a n o n ic z n e „ o b ję c ie ” p a r a f i i s ta n o w i a k t p r a w n y , k tó r e g o s k u t k ie m je s t f a k ty c z n e p r z e ję c ie p o s łu g i i p ie c z y n a d p a r a f ią ; s p r a w i a to, że m ia n o w a n y p rz e z b is k u p a k a p ł a n s ta je się rz e c z y w iś c ie p ro b o s z c z e m d a n e j w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j. D o ty c h c z a so w e p r z e p is y k o d e k s u u w a ż a ją z a ­ s a d n ic z o , iż to „ o b ję c ie ” p a r a f ii n a s t ę p u je w m o m e n c ie w y z n a n ia w ia r y p iz e z n o w o m ia n o w a n e g o p r o b o s z c z a 6.

O b rz ę d u ro c z y s te g o w p r o w a d z e n ia n o w o m ia n o w a n e g o p ro b o s z c z a w p o s ­ łu g iw a n ie d a n e j p a r a f ii, m a s w o ją d łu g ą tr a d y c ję i n a w e t z te g o p o w o d u d o m a g a się n ie ja k o k o n ty n u a c ji. J e d n a k ż e , i to w ia d o m o w s z y s tk im z a ­ in te re s o w a n y m , j a k d o ty c h c z a s, b r a k u j e rz y m sk ie g o , „ ty p ic z n e g o ” w z o ru . I s tn ie ją c e n a to m ia s t n a g ru n c ie p o ls k im o d p o w ie d n ie p ro p o z y c je , są p r z e ­ k a z y w a n e so b ie, n ie o f ic ja ln ie , w z a je m n ie p rz e z p ro b o sz c z ó w . Do te g o is tn i e ­ 1 D B 1—2. A 2 K L 41. 3 K L 42, 4 D B 30. * P o r. E. S z t a f r o w s k i , P r a w o k a n o n i c z n e w o k r e s ie o d n o w y s o b o ­ r o w e j . P o d r ę c z n i k d la d u c h o w i e ń s t w a , 1 .1, W a rs z a w a 1976, 430. 6 T a m ż e , 431.

ją c e g o z b io r u ró ż n y c h p ro p o z y c ji — w z o r ó w , o b rz ę d u w p r o w a d z e n ia n a u rz ą d n o w eg o p ro b o s z c z a , c h c e m y d o łącz y ć k o le jn ą , u w z g lę d n ia ją c ą w w ię k s z y m s to p n iu a n iż e li d o ty c h c z a s o w e w z o ry , n a u k ę i w s k a z a n ia S o b o ru W a ty k a ń ­ s k ie g o II. L itu r g ic z n a część „ o b ję c ia ” p a r a f ii p rz e z p ro b o s z c z a , z m ie rz a do w y r a ż e n ia p o p rz e z g e s ty i sło w a te g o , co n a jb a r d z ie j is to tn e d la w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j i je j ■ n o w eg o d u s z p a s te r z a w tw o r z e n iu i p rz e ż y w a n iu w s p ó l­ n o ty K o śc io ła lo k a ln e g o . L itu rg ic z n e w p r o w a d z e n ie p ro b o s z c z a do p r a c y p o ś r ó d w s p ó ln o ty p a r a ­ f i a ln e j w in n o , b ez w ą tp ie n ia , k o n c e n tr o w a ć s ię w o k ó ł E u c h a r y s tii, gdyż, ja k w ia d o m o , „ o d p ra w ie n ie M szy św ię te j... s ta n o w i o ś r o d e k całe g o ży cia c h r z e ś c ija ń s k ie g o , t a k w o d n ie s ie n iu do K o śc io ła p o w sz e c h n e g o , ja k i do K o śc io ła lo k a ln e g o o ra z p o sz c z e g ó ln y c h w ie r n y c h. ” 7 P o n a d to w E u c h a r y s tii

in n e c z y n n o śc i ś w ię te i w s z y s tk ie c z y n y c h rz e ś c ija ń s k ie g o ż y c ia łą c z ą się z n ią , z n ie j w y p ły w a ją i do n ie j śą k ie r o w a n e. 8 N ow o m ia n o w a n y p ro b o sz c z

w in ie n ta k ż e tę p ie r w s z ą u ro c z y s tą E u c h a r y s tię , n a k tó r ą z b ie r a się lic z n ie w s p ó ln o ta p a r a f ia l n a , k o n c e le b ro w a ć p rz e d e w s z y s tk im z d z ie k a n e m k tó r y w im ie n iu b is k u p a w p ro w a d z a go do n o w e j p a r a f ii, o ra z z k a p ła n a m i, k tó r z y p r a c u j ą w te j p a ra f ii, j a k ró w n ie ż ze s w o im p o p rz e d n ik ie m o ra z z i n ­ n y m i k a p ła n a m i, k tó r z y p r z y b y li n a t ę litu r g ic z n ą u ro c z y s to ść . T a k s p r a w o ­ w a n a M sza ś w ię ta p o z w a la le p ie j z ro z u m ie ć , iż sz c z e g ó ln ie w k o n c e le b r o ­ w a n e j E u c h a r y s tii „ w y ra ż a się o d p o w ie d n io je d n o ś ć k a p ła ń s tw a i o fia ry o ra z całe g o lu d u B o żeg o. ” 9 D la p o d k r e ś le n ia zaś, że to w ła ś n ie n o w y p r o ­

boszcz je s t p rz e ło ż o n y m , p a s te r z e m d a n e j w s p ó ln o ty , o n p o w in ie n p r z e w o d ­ n iczy ć litu r g ii M szy ś w ię te j, g d y ż ja k p o u c z a K o śc ió ł: „ k a ż d y m p r a w o w i­ ty m s p r a w o w a n ie m E u c h a r y s tii k ie r u je B is k u p , czy to o so b iśc ie , czy p rz e z k a p ła n ó w , s w o ic h w s p ó łp r a c o w n ik ó w” . 10

W y d a je się słu s z n y m , a b y w p ro w a d z e n ie p ro b o s z c z a p o p rz e d z a ło b e z ­ p o ś r e d n io litu r g ię M szy ś w ię te j, tw o rz ą c w t e n sp o só b z w a r ty , c a ło śc io w y u k ła d o b rz ę d u litu r g ic z n e g o . T o s p r a w i ta k ż e , iż s p r a w o w a n ie E u c h a r y s tii n ie z o s ta n ie „ p rz e c ią ż o n e ” d o d a tk o w y m i e le m e n ta m i, z w y ją tk i e m ty c h , k tó r e s ta n o w ią je j is to tę . P r o p o n u je się z a te m , a b y w s t r u k tu r z e w p ro w a d z e n ia p ro b o s z c z a , w ła ś c iw ie u k a z a ć w z a je m n e p o w ią z a n ia p o s łu g u ją c e g o w p a r a f ii p ro b o s z c z a o ra z w s p ó ln o ty w ie rz ą c y c h . D la te g o te ż n a le ż y m o cn o u w y p u k ­ lić p o d s ta w o w e e le m e n ty p a s te rs k ie g o p o s łu g iw a n ia p ro b o s z c z a , z a s tę p c y b is k u p a w p a r a f ii; litu r g ic z n y o b rz ę d w in ie n u k a z a ć p ro b o s z c z a ja k o n a ­ u c z y c ie la , p a s te r z a i k a p ła n a , w s to s u n k u do ty c h , do k tó r y c h z o s ta ł p o s ła ­ n y p rz e z b is k u p a. 11 W y ra ż e n iu te j p r a w d y s łu ż ą o d p o w ie d n ie z n a k i i c z y n ­ n o śc i o ra z sło w a u k a z u ją c e p o s łu g iw a n ie p ro b o s z c z a w k o n te k ś c ie s p r a w o ­ w a n e j p rz e z n ieg o c o d z ie n n e j litu r g ii. T a k w ię c :

A) D la p o d k r e ś le n ia r o li p ro b o s z c z a ja k o n a u c z y c ie la , d z ie k a n i no w o m ia n o w a n y p ro b o s z c z z a tr z y m u j ą się p rz y a m b o n ie — m ie js c u g ło s z e n ia S ło w a B ożego w li tu r g ii (W O M R z 272);

B) f u n k c j ę p ro b o s z c z a ja k o k a p ła n a n a jl e p ie j u w id a c z n ia jeg o p o s łu ­ g iw a n ie p rz y o łta rz u , „ n a k tó r y m u o b e c n ia , się o f ia r a k rz y ż a p o d s a k r a ­ m e n ta ln y m i z n a k a m i” , k tó r y je s t „ ró w n ie ż s to łe m P a ń s k i m ” i „ w re sz c ie c e n tr u m d z ię k c z y n ie n ia , . ja k ie d o k o n u je się p rz e z E u c h a r y s t ię ” (W O M Rz 259);

BIULETYN LITURGICZNY 7 5

7 W p r o w a d z e n i e O g ó ln e do M s z a ł u R z y m s k i e g o (= W O M R z ), n. 1. (C y to ­

w a n e w e d łu g : P o s o b o r o w e p r a w o d a w s t w o k o ś c i e ln e ) ( = P P K ) , tłu m . E. S z t a - f r o w s к i, t. V I, z. 2, W a rs z a w a 1975, 201.

3 P o r. W O M R z 1 (tłu m . poi. w P P K , dz. cyt., 202). 9 W O M R z 153 (tłu m . poi. w P P K , dz. cyt., 269). 10 W O M R z 59 (tłu m . t a m ż e , 269).

11 P o r. D. E i s s i n g, E i n f ü h r u n g e in e s n e u e n P fa r r e r s . E i n V o r s c h l a g ,

С) p o s łu g iw a n ie p ro b o s z c z a ja k o p a s te r z a u w y p u k la w li tu r g ii m ie js c e , z k tó r e g o p rz e w o d n ic z y o n li tu r g ii w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j, „ k a t e d r a ” , sie ­ d z e n ie , u m ie sz c z o n e w o d p o w ie d n im m ie js c u p r e z b ite r iu m , p o d k r e ś la ją c e je g o f u n k c j ę p rz e w o d n ic z e n ia z g ro m a d z e n iu i k ie r o w a n ia m o d litw ą (W O M Rz 2 7 1 ).12 2. O brzęd w p r o w a d z e n ia n o w o m ia n o w a n eg o p roboszcza i w p o słu g iw a n ie w e w sp ó ln o cie p a ra fia ln ej

P r o p o n o w a n y t u w z ó r o b rz ę d u m o ż e b y ć je d y n ie ja k im ś p o d s ta w o w y m m o d e le m , k tó r y tr z e b a e w e n tu a ln ie d o sto so w a ć do s p e c y fic z n e j s y tu a c ji d a n e j w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j. 13 1. N o w eg o p ro b o s z c z a w p r o w a d z a się p r o c e s jo n a ln ie do k o śc io ła . W c z a ­ sie te j p r o c e s ji m o ż n a ś p ie w a ć : K t o się w o p ie k ę , P o d T w ą o b ro n ę , O jc ze z niebios.

a. W e jśc ie p rz e z g łó w n e d rz w i k o śc io ła ; u k ło n lu b p rz y k lę k n ię c ie p rz e d o łta r z e m (bez jeg o u c a ło w a n ia ); w sz y sc y z a jm u ją s w o je m ie js c a ; p ro b o sz c z p o z o s ta je p rz e d o łta rz e m w p o s ta c i s to ją c e j. b. D z ie k a n z o d p o w ie d n ie g o m ie js c a w p r e z b ite r iu m (ale r i= z a m b o n y i n ie z m ie js c a p rz e w o d n ic z e n ia p ro b o sz c z a ) ro z p o c z y n a z n a k ie m k rz y ż a o b rz ę d litu r g ic z n e g o „ o b ję c ia ” p rz e z p ro b o s z c z a p a r a f ii. O d c z y tu je d o k u ­ m e n t n o m in a c y jn y i p r z e d s ta w ia n o w e g o d u s z p a s te r z a p a r a f ia n o m ; sw o je p rz e m ó w ie n ie m oże z a k o ń c z y ć ty m i lu b p o d o b n y m i s ło w a m i:

„N asz B is k u p O rd y n a riu s z ... m ia n o w a ł C ię p ro b o s z c z e m p a ra f ii... P o z ­ d r a w ia m C ię t u t a j w im ie n iu w s z y s tk ic h k a p ła n ó w i w ie r n y c h d e k a n a tu , a w sz c z e g ó ln o śc i te j w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j, k tó r a z o s ta ła C i p o w ie rz o n a . W e ź m ij n a sie b ie o b o w ią z k i p ro b o s z c z a w te j p a r a f i i i p ro w a d ź d a le j p o ­ s łu g iw a n ie sw o ic h p o p rz e d n ik ó w ja k o n a u c z y c ie l, k a p ła n i p a s te r z w s z y s t­ k ic h w ie r n y c h p o w ie rz o n y c h T w o je j p a s te r s k ie j tr o s c e .” c. O d p o w ie d ź p ro b o s z c z a :

„ U fa ją c B ożej p o m o c y i w s p a r c iu c a łe j p a r a f ii, b ę d ę się tro sz c z y ł, a b y słu ż y ć te j w sp ó ln o c ie p a r a f ia l n e j k u czci B ożej i d la z b a w ie n ia lu d z i”.

(M o żliw a je s t t u te ż fo r m a k r ó tk ie g o p o z d ro w ie n ia c a łe j p a ra fii).

d. P r z e k a z a n ie k lu c z y ś w ią ty n i p rz e z d z ie k a n a lu b d o ty c h c z a so w e g o z a ­ r z ą d c ę k o śc io ła :

„ P a n n ie c h b ło g o s ła w i T w o je w e jś c ie do te j ś w ią ty n i w s p ó ln o ty p a r a ­ f ia ln e j. P r z e k a z u ję C i k lu c z e k o śc io ła i w s z y s tk ic h in n y c h b u d y n k ó w te j p a r a f ii. P ro sz ę , o tw ie r a j tę ś w ią ty n ię w s z y s tk im , k tó r z y s z u k a ją B oga. N iech s ta n ie się o n a c e n tr u m ż y c ia p a r a f ia ln e g o . K ie r u j i z a r z ą d z a j . tą p a r a f ią , t a k ja k z o sta ło ci to p o le c o n e — ja k o n ie z m o rd o w a n y p r a c o w n ik w w in ­ n ic y P a ń s k i e j” .

e. W ty m m o m e n c ie m o że n a s tą p ić k r ó tk ie sło w o p o z d ro w ie n ia ze s t r o ­ n y p r z e d s ta w ic ie li w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j. 12 J e ż e li p o z w a la n a to czas o ra z m ie js c o w e z w y c z a je , m o g ą być u w z g lę d ­ n io n e i in n e e le m e n ty w p r o w a d z e n ia p ro b o s z c z a w p o s łu g iw a n ie w p a r a f ii, ja k np. o b rz ę d y w o k ó ł c h rz c ie ln ic y czy k o n fe s jo n a łu , u k a z u ją c e u d z ie la n ie ró ż n y c h s a k r a m e n tó w . 13 P ro p o n o w a n y t u „ m o d e l” s ta n o w i z n a c z n ą część p ro p o z y c ji n ie m ie c ­ k ie g o te o lo g a z E sse n , D ie te r a E i s s i n g a, z a w a r te j w c y to w a n y m a r t y k u le (154— 158). U w z g lę d n io n o ta k ż e p ro p o z y c je z a m ie sz c z o n e w : A g e n d a l i t u r g i c z ­ n a D ie c e z j i O p o ls k i e j. N a b o ż e ń s t w a , p o ś w i ę c e n i a i b ł o g o s ła w ie ń s tw a , O pole 1981, 329— 332.

BIULETYN LITURGICZNY

₇₇

f. N a s tę p n ie d z ie k a n z w ra c a się do w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j ty m i lu b p o ­ d o b n y m i s ło w a m i:

„ D ro d zy , B ra c ia i S io s try ! Z e b ra liś c ie się d z is ia j w W a sz e j ś w ią ty n i, a b y p o z d ro w ić i p r z y w ita ć w p a r a f ii W aszeg o n o w e g o P ro b o s z c z a . W a sz a t u o b e c n o ść je s t w y m o w n y m z n a k ie m g o to w o śc i w s p ó łp r a c y z n o w y m p r o ­ b o sz c z e m w s łu ż b ie b u d o w a n ia B ożego k r ó le s tw a w W a sz e j p a r a f ii. W sp ó ł­ p r a c a p o m ię d z y p ro b o s z c z e m i w s p ó ln o tą p a r a f ia l n ą m oże by ć o w o c n ą ty lk o w te d y , g d y je s t n a tc h n io n a i k ie r o w a n a p rz e z D u c h a Ś w ię te g o . W z y w a jm y z a te m te r a z — w s p ó ln ie — jeg o p o m o c y ” . Ś p ie w : O S t w o r z y c i e l u , D u c h u p r z y j d ź . 2. P ro b o s z c z n a u c z y c ie le m . a. D z ie k a n i p ro b o s z c z s to ją w o k ó ł a m b o n y ; p r z e m a w ia d z ie k a n w ty c h lu b p o d o b n y c h sło w a c h : ) „ B is k u p u s ta n o w ił C ię n a u c z y c ie le m te j w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j. P r z e d ­ m io te m i p o d s ta w ą ija s z e j w ia r y je s t S ło w o B oże. Z te j a m b o n y p o w in ie n e ś J e o g ła sz a ć i w y ja ś n ia ć . Z a n o ś D o b rą N o w in ę o K ró le s tw ie B o ż y m do w s z y s t­ k ic h s f e r ż y c ia p a r a f ia ln e g o i do w s z y s tk ic h lu d z i, k tó r z y s z u k a ją p ra w d y . T ro sz c z się o to, a b y w s z y sc y c z ło n k o w ie te j w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j: d zieci, m ło d z ie ż i d o ro ś li, m o g li u sły sz e ć i p r z y ją ć S ło w o B oga Ż y w eg o . O g ła sz a j C h r y s tu s a ja k o D ro g ę do Ż y cia, i u k a z u j w s z y s tk im w ie rz ą c y m ja k m o ż n a żyć z w ia r y i b y ć ś w ia d k ie m J e z u s a C h r y s tu s a Z m a r tw y c h w s ta łe g o ” .

b. O d p o w ie d ź p ro b o s z c z a :

„ M ó d lm y się o siłę, a b y m ó c p r z y ją ć S ło w o B oże i d a w a ć o n im ś w ia ­ d e c tw o : P a n ie , J e z u C h ry s te , S y n u B o g a Ż y w eg o ! T y w s k a z u je s z n a m d ro g ę d o O jca. D aj n a m siłę i o d w a g ę o tw ie r a ć się n a T w o je Słow o,, żyć z w ia r y i w s z y s tk im lu d z io m d a w a ć ś w ia d e c tw o n a s z e j n a d z ie i”.

c. W s p ó ln o ta o d p o w ia d a : A m e n .

3. P ro b o s z c z k a p ła n e m w s p ó ln o ty p a r a f ia l n e j. O b o w ią z e k u ś w ię c a n ia . a. D z ie k a n z p ro b o s z c z e m s to ją p r z y o łta rz u ; d z ie k a n k ie r u je te lu b p o d o b n e sło w a do n o w e g o p ro b o s z c z a :

„ T u je s t m ie js c e , n a k tó r y m o f ia r a K rz y ż a u o b e c n ia się p o d s a k r a m e n ­ t a l n y m i z n a k a m i i je s t r o z d z ie la n y „ c h le b ż y c ia ”. J e s te ś , D ro g i B ra c ie , w y z ­ n a c z o n y n a K a p ła n a te j w s p ó ln o ty . M o m e n te m c e n tr a ln y m i o ś r o d k ie m c a ­ łe j T w o je j k a p ła ń s k ie j d z ia ła ln o ś c i je s t M sza Ś w ię ta , p a m ią tk a ś m ie rc i i z m a r tw y c h w s ta n ia C h ry s tu s a , n a sz e g o Z b a w ic ie la . T ro sz c z się o to, by w s p ó ln o ta p a r a f ia l n a c ią g le n a n o w o g ro m a d z iła się w o k ó ł te g o o łta rz a . M ło d zi i s ta rz y , b ie d n i i b o g a c i — w in n i się t u s p o ty k a ć w e w sp ó ln o c ie w P a n u i łą c z y ć się w e w s p ó ln y m s p r a w o w a n iu litu r g ii. N ie c h w szy scy o d d a ją cześć te m u o łta rz o w i, ą p rz e z n ie g o n a s z e m u P a n u , J e z u s o w i C h r y ­ stu s o w i, k tó r y ż y je i k r ó l u je w te j w s p ó ln o c ie i je d n o c z y w s z y s tk ic h w D u ­ c h u Ś w ię ty m ”.

b. P ro b o s z c z c a łu je o łta rz , a n a s tę p n ie m ó w i:

„M ó d lm y się o ła s k ę , a b y t e n o łta rz i s p r a w o w a n a tu E u c h a r y s tia s ta ły się c e n tr u m ż y c ia p a r a f ia ln e g o : P a n ie , J e z u C h ry ste , T y p o w ie rz y łe ś s w o je m u K o śc io ło w i s p r a w o w a n ie E u c h a r y s t ii i in n y c h s a k r a m e n tó w . Z e ś lij n a m T w o je g o D u c h a Ś w ię te g o , ta k , a b y ś m y c ią g le p o d ą ż a li do te g o o łta r z a n a s p r a w o w a n ie p a m i ą tk i ś m ie rc i i T w o je g o z m a r tw y c h w s ta n ia . U m o c n ij n a s p o p rz e z p r z y jm o w a n ie C ia ła i K r w i T w o je j n a w s p ó ln e j d ro d z e do K ró le s tw a w ie c z n e g o ” .