• Nie Znaleziono Wyników

Zur Anwendung der Übersetzung als Lehrtechnik in einigen Phasen des Fremdsprachenerwerbs

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zur Anwendung der Übersetzung als Lehrtechnik in einigen Phasen des Fremdsprachenerwerbs"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S

FOLIA LINGUISTICA 3, 1982

Z o fia Wychowaniec

ZUR ANWENDUNG DER ÜBERSETZUNG ALS LEHRTECHNIK IN EINIGEN PHASEN DES FREMDSPRACHENERWERBS

I . P l a t z d e r Ü b e rse tz u n g i n d e r D a rb ie tu n g s p h a s e

"D as Z i e l d e r D a rb ie tu n g s p h a s e i s t p a s s i v e s B ekanntm achen d e r L ern en d en m it neuem L e h r m a t e r i a l . M it H i l f e von z u g ä n g li ­ c h e n T ec h n ik en s t r e b e n w ir d a n a c h , beim S c h ü le r E rkennungsm a­ t r i z e n h e r a u s z u b i ld e n , sow ohl b e z ü g lic h d e s s e m a n tis c h e n w ie auch d e s s t r u k t u r e l l e n S y stem s d e r F re m d sp ra c h e . D ie s e P h ase s o l l t e im F r o n t a l u n t e r r i c h t , b e i v e r h ä l t n is m ä ß i g k l e i n e r , a u f P e rz e p ­ t i o n g e s t e l l t e n A k t i v i t ä t d e r S c h ü le r , denen d e r L e h r e r n eu e 4 s p r a c h l i c h e E lem en te d a r b i e t e t ( e r k l ä r t ) d u r c h g e f ü h r t w erden" . 1 . S e m a n tls le ru n g d e r L ex ik E in e s d e r G r u n d p r in z ip ie n d e r am A nfang d e r v i e r z i g e r J a h r a d e s XX. J a h r h u n d e r t s i n den USA e n ts ta n d e n e n a u d i o l i n g u a l e n Me­ th o d e war d i e E lim in ie r u n g d e r M u tte rs p ra c h e a u s dem A n eig nu ng s­ p ro z e ß d e r F re m d sp ra c h e . Das e rg a b s i c h a u s den F e s t s t e l l u n g e n , d a ß d e r F r e m d s p r a c h e n u n te r r ic h t a n a lo g zum S p ra c h e rw e rb d u rc h d a s Kind v e r l ä u f t , und daß d i e E lim in ie r u n g d e r M u tte rs p ra c h e den L ernend en a u f o p tim a le W eise v o r d e r I n t e r f e r e n z s e i n e r M u tte r s p r a c h e s c h ü t z t . Ü b e rs e tz u n g s lo s e T ech n ik en d e r E in fü h ru n g

1 W . P f e i f f e r , T e o r e ty c z n e podstaw y p r e p a r a c j i m ate­ r i a ł ó w g l o t to d y d a k ty c z n y c h , P oznań 1975, S . 6 8 - 6 9 .

(2)

und E r k l ä r u n g d e r L e x ik waren f ü r d i e a u d i o l i n g u a l e Methode j t y - p i s c h . 2 F . G rucza u n t e r s c h e i d e t g r u n d s ä t z l i c h d r e i A r t e n von m e t a - s p r a c h l i c h e n O p e r a ti o n e n , , m i t d e r e n H i l f e d i e B edeu tu n g n e u e r l e x i k a l i s c h e r E i n h e i t e n d e k o d i e r t w i r d : 1) d i r e k t e Angabe d e r D e s i g n a t e d e r Z e i c h e n ;

2 ) i n n e r s p r a c h l i c h e Ü b e r s e t z u n g d h . Angabe von Antonymen, Synonymen, D e f i n i t i o n e n ; 3) i n t e r s p r a c h l i c h e Ü b e r s e t z u n g d h . Angabe d e r Ä q u i v a l e n t e i n d e r M u t t e r s p r a c h e d e s L ernenden bzw. i n e i n e r a n d e r e n , f r ü h e r b e h e r r s c h t e n F r e m d s p r a c h e . F . C l o s s e t ^ s t e l l t f e s t , da(3 d i e Ü b e r s e t z u n g n u r im e n t ­ s p r e c h e n d e n S ta d iu m d e r F r e m d s p r a c h e n e r l e r n u n g h e r a n g e z o g e n wer­ den d a r f . U n b e a n tw o r t e t b l e i b t j e d o c h d i e F r a g e , wann d i e s e s S ta d i u m e r r e i c h t w i r d . S e i n e s E r a c h t e n s ' i s t d i e Ü b e rs e tz u n g n u r M i t t e l zum N achweisen d e r U n t e r s c h i e d e zw ischen zwei S p ra c h e n , s i e kann auc h a l s M i t t e l z u r K o n t r o l l e d e r b e h e r r s c h t e n K en n t­ n i s s e g e l t e n . R. Lado^ l e h n t d i e Ü b e r s e t z u n g a b , w e l l W örter o f t n i c h t ä q u i v a l e n t s i n d . Ä h n l i c h e Meinung v e r t r i t t au c h B. 5 B i e l a jew , e i n s o w j e t i s c h e r P s y c h o l o g e , d e r m e i n t , daß " m it H i l f e d e r Ü b e r s e t z u n g d e r S in n e i n e s W ortes n u r i n solchem F a l l e e r k l ä r t werden k ann, wenn d i e beim Gebrauch von W örtern d e r Frem d- und M u t t e r s p r a c h e a u s g e d r ü c k t e n B e g r i f f e z u e i n a n d e r im V e r h ä l t n i s v ö l l i g e r Ü bereinstim m ung v e r b l e i b e n .

Da a b e r s o l c h e V e r h ä l t n i s s e s e h r s e l t e n z u s t a n d e kommen, s o l l D'an d a r a u s s c h l i e ß e n , daß S e m a n t l s i e r u n g d e r W ö rte r e i n e r Fremd­ s p r a c h e m i t t e l s d e r Ü b e rs e tz u n g n u r i n s p o r a d i s c h e n F ä l l e n v e r ­ w e n d e t werden d a r f , wenn, e s w i r k l i c h v ö l l i g e Ü bereinstim m ung d e r B e g r i f f e s t a t t h a t " . W. Marton^ s o n d e r t f o l g e n d e S e m a n t i s i e r u n g s t e c h n i k e n d e r n eu e n L exik a b : л 4 • F . G r u c z a , F r e m d 3 p r a c h e n u n t e r r i c h t und Ü b e r s e t z u n g , " G l o t t o d i d a c t i c a " 1971, N r . V, S . 38. ^ F . С 1 о s s e t , D i d a k t i k d e s n e u s p r a c h l i c h e n U n t e r ­ r i c h t s , München 1965, S . 9 4 . l> R. L a d o , Moderner S p r a c h u n t e r r i c h t , München 1971, S . 8 2 . '’ B . B i e l a j e w , Z a r y s p s y c h o l o g i i n a u c z a n i a języków o b c y c h , Warszawa 1969, S . 159. ^ W. M ^ r t o n . Dydaktyka j ę z y k a obcego w s zk o ­ l e i r e d n i e j . P o d e j ś c i e k o g n ity w n e , Warszawa 1978, s . 118-119.

(3)

1) a n s c h a u l i c h e T e c h n ik ,

2 ) Angabe von P a ra p h ra s e n und Synonymen l n d e r F re m d s p ra c h e , 3) Angabe d e r Ä q u iv a le n te und E r k lä r u n g e n i n d e r M u tte r ­ s p r a c h e . '

Ü b e r s e t z u n g s l o s e S e m a n t i s i e r u n g s a r t g a r a n t i e r t n i c h t d i e E l i m i n i e r u n g d e r f a l s c h e n A s s o z i a t i o n e n b e z ü g l i c h d e r B e d e u tu n g . Bei Anwendung d e r Ü b e rs e tz u n g i s t d e r L e h r e r s i c h e r , daß d a s l e x i k a l i s c h e M a t e r i a l r i c h t i g v e r s t a n d e n w u rd e . I n d e r Anfang­ s e t a p p e d e s F r e m d s p r a c h e n u n t e r r i c h t s b e s c h r ä n k t s i c h d e r L e h r e r a u f d i e D a r b i e t u n g d e r B edeutung e i n e s W ortes n u r im g eg e b en en K o n t e x t . A n d e re, d u r c h g eg e b en en K o n t e x t n i c h t v e r l a n g t e Bede­ u tu n g e n werden s p ä t e r , im Moment i h r e s A u f t r e t e n s i n n e u e n T e x t e r k l ä r t . N i c h t immer g e n ü g t e s , dem S c h ü l e r n u r e i n e i n z i g e s Ä q u i v a l e n t a n z u g e b e n . F a l l s d i e D i s t r i b u t i o n d e r Homonymie i n d e r Fremd- und M u t t e r s p r a c h e u n t e r s c h i e d l i c h 1 s t , o d e r d e r Be­ r e i c h b e i d e r Lexeme v e r s c h i e d e n i s t , g i b t man den L ernenden e i n p a a r E n ts p re c h u n g e n o d e r D e f i n i t i o n e n i n Form e i n e r W ortgruppe e v e n t u e l l e i n e s S a t z e s .

D ie Ü b e r s e tz u n g i n d e r S e m a n t i s l e r u n g s p h a s e b e s i t z t Ih re Vor- und N a c h t e i l e . D ie s e E r k l ä r u n g s a r t . d e s neuen W o r t s c h a t z e s i 3 t s e h r ökonom isch, d e r L e h r e r i s t s i c h e r , daß d i e L ern en d en d a s l e x i k a l i s c h e M a t e r i a l r i c h t i g v e r s t a n d e n h a b e n . D ie Ü b e r s e t ­ z u n g s t e c h n i k i s t f ü r den L e h r e r v e r h ä l t n i s m ä ß i g l e i c h t .

A. L e o n tJew und I . Z i m n ia j a 7 b e h a u p t e n : "Wenn w i r im Orga­ n i s i e r e n d e s U n t e r r i c h t s d i e M ö g l i c h k e i t und N o t w e n d i g k e i t , s i c h a u f d i e M u t t e r s p r a c h e zu s t ü t z e n , n i c h t b e r ü c k s i c h t i g e n , so w i r d d e r L ern en d e gew ohnheitsgem äß ohne u n s e r e H i l f e und T e i l ­ nahme s i c h i h r e r b e d i e n e n . Wir d ü r f e n d i e M ö g l i c h k e i t e i n e r A usnutzung d i e s e r s p o n t a n e n Tendenz d e s L ern en d en n i c h t g e r i n g s c h ä t z e n und h aben au c h k e i n R e c h t d a z u " . Die vollkommen a u t o ­ m a t i s i e r t e M u t t e r s p r a c h e i s t f ü r den Lernenden B e z u g s o b j e k t , m i t dem e r a l l e s v e r g l e i c h t . Die V e r s u c h e , d i e M u t t e r s p r a c h e a b z u ­ l e h n e n , können k e i n e g u t e n R e s u l t a t e m i t s i c h b r i n g e n . I n d e r A n fa n g s e ta p p e s p r e c h e n f ü r d i e Ü b e r s e tz u n g i n d e r S e - m a n t i s i e r u n g s p h a s e f o l g e n d e G e s i c h ts p u n k t e s 7 A. L e o n t j e w , I . Z i m n i a j a , W ła śc iw o ś c i p s y ­ c h o l o g i c z n e początkow ego sta d iu m opanowania j ę z y k a obcego, L^ir»! 3 P odstaw y naukowe n a u c z a n i a J ę z y k a r o s y j s k i e g o , pod r e d . S . S i a ­

(4)

1) U n k e n n tn i s d e r F re m d s p ra c h e , 2 ) P r i n z i p d e r Z e i t ö k o n o o i e . Der N a c h t e i l d e r Ü b e r s e t z u n g i s t e i n e a l l z u s c h n e l l e Deko­ d i e r u n g d e r B e d e u tu n g , was im g e w is s e n S in n e ' z u r H e r a b s e t z u n g d e r A k t i v i t ä t b e i t r a g e n - k a n n . 2 . D a r b i e t u n g d e s grammat i s c h e n M a t e r i a l s

D ie A nhänger d e r a u d i o l i n g u a l e n Methode w aren d e r Meinung, daß кап d i e Grammatik v ö l l i g a u s dem U n t e r r i c h t s p r o z e ö e l i m i ­ n i e r e n s o l l . Die S c h ü l l e r s o l l e n f e r t i g e S t r u k t u r e n l e r n e n . Die B e h e r r s c h u n g von g ra m m a tis c h e n R eg eln würde d a r a u f E i n f l u ß h a ­ b e n , daß man s i c h d e r F re m d sp ra c h e a u f r e f l e x i v e Weise b e ­ d i e n t e .

" I n d e r k l a s s i s c h e n G e s t a l t d e r a u d i o l i n g u a l e n Methode l e h n t man d i e D a rle g u n g dem S c h ü l e r i r g e n d w e l c h e r M e t a s p r a c h e i n F o ra von g r a m m a t i k a l i s c h e n E r l ä u t e r u n g e n , R eg eln und T a f e l n a b . Das P ro b le m d e r D a r b i e t u n g und E r k l ä r u n g d e r g ra m m a tis c h e n E r s c h e i n ­ ungen t r i t t h i e r a l s o n i c h t a u f . Die g ra m m a tisc h e S t r u k t u r w ird von den S c h ü l e r n m i t H i l f e von D r i l l ü b u n g e n b e h e r r s c h t . Manchen T h e o r e t i k e r n d e r a u d i o l 'i n g u a l e n Methode nac h i s t d i e B e n e r r - s c h u n g von R e g e ln s o g a r n a c h t e i l i g , w e i l bew ußte Anwendung d i e ­ s e r R e g e ln n i c h t d i e R e d e g e w a n d th e i t zu e r r e i c h e n g e s t a t t e t " .

D ie k o g n i t i v e . Methode l e g t e g r ö ß e r e n Wert a u f den Gramma­ t i k u n t e r r i c h t . Der S c h ü l e r l e r n t e i n e z i e m l i c h g r o ß e Anzahl von B © i s p i e l e n , w e lc h e d i e gege b en e g ra m m a tisc h e E r s c h e i n u n g b e t ­ r e f f e n , d an a ch kommt e s z u r F o r m u l ie r u n g von R e g e ln und E r l ä u ­ t e r u n g e n . Neben d e r I n d u k t i o n b e v o r z u g t man auch i n d e r k o g n i ­ t i v e n Methode d i e g ra m m a tisc h e D e d u k tio n , d a s h e i ß t den L e r n e n ­ den w i r d d i e R e g e l an g e g e b e n , n a c h d e r man d i e d a r g e b o t e n e E r ­ s c h e i n u n g m i t e n t s p r e c h e n d g e w ä h l te n B e i s p i e l e n i l l u s t r i e r t .

A. N i k i e l ^ u n t e r s c h e i d e t v i e r E t a p p e n , ü b e r d i e d e r Gramma­ t i k u n t e r r i c h t v e r l ä u f t :

8 J . 3 m 6 1 s k a , W sp ó łcz esn e t e n d e n c j e w metodyce n a u ­ c z a n i a języków o b c y c h , " J ę z y k i Obce w S z k o le " 1976, N r . 4, s . 19&

^ A . N i k i e l , Metodyka n a u c z a n i a j ę z y k a n i e m i e c k i e g o , Warszawa 1964, S , 122.

(5)

1 ) i n d u k t i v e V o r b e r e itu n g ,

2 ) Auf s c h r e ib e n an d e r T a f e l und E in t r ä g e n i n d i e H e f te e n t ­ s p re c h e n d g e w ä h l te r B e i s p i e l e , •

3) A n a ly se und E rk lä r u n g d e r n eu e n E rs c h e in u n g a u f G rund von B e i s p i e l e n ,

4 ) V e ra llg e m e in e r u n g i n F o ra von R e g e ln .

D ie R eg eln w erden m e is te n s i n d e r M u tte r s p r a c h e f o r m u l i e r t , w e il e s h i e r um s c h n e l l e s und vollkom m enes V e r s te h e n d e r p r ä s e n ­ t i e r t e n E rs c h e in u n g g e h t . Dann w ird d i e n e u e S t r u k t u r a u to m a ti­ s i e r t .

G ram m atische E r l ä u t e r u n g e n k e n n z e i c h n e n s i c h d a d u r c h , . daß s i e f u n k t i o n e l l e n und p r a k t i s c h e n C h a r a k t e r haben? m e i s t e n s b i l ­ d e n s i e k e i n e n A u sg an g sp u n k t im U n t e r r i c h t s p r o z e ß , so n d e r n Zu­ sammenfassung und S y s t e m a t i s i e r u n g d e r f r ü h e r e i n g e f ü h r t e n g r a ­ m m atischen P ro b le m e .

I I . P l a t z d e r % e r s e t z u n g l n d e r Automat i s i e r u ng a ph ase

“ Die S p e i c h e r u n g und F e s t i g u n g J e g l i c h e r S p r a c h e l e m e n t e , oh­ n e R ü c k s i c h t a u f d i e D a r b i e t u n g s t e c h n i k b i l d e t e i n e u n e r l ä ß l i ­ c h e B edingung d e r S p r a c h e r l e r n u n g . Nach dem p a s s i v e n B e h e r r s c h e n d e s d a r g e l e g t e n S t o f f e s b e g i n n t d i e P h a s e d e r A u t o m a t i s i e r u n g s ­ übungen, d e r e n H a u p t a u f g a b e . 1 s t , d i e f r ü h e r e r k l ä r t e n S p r a c h e l e ­ m en te zum Bau d e r S p r a c h m a t r i z e n o d e r a n d e r s d e r S p rac hkom pe tenz zu s p e i c h e r n " 1 0 .

I n d e r Z e i t d e r Anwendung d e r a u d i o l i n g u a l e n Methode l e g t e man e i n e n g ro ß e n Wert a u f v e r s c h i e d e n a r t i g e A u t o m a t i s i e r u n g s ü ­ bungen und D r i l l . Durch D r i l l ü b u n g e n s o l l t e n s i c h d i e Lernenden a r e f l e x i v d i e S p r e c h f e r t i g k e i t a n e i g n e n , dem P r i n z i p gemäß: " d a s S p re c h e n i s t p r i m ä r * .

Die B e g rü n d e r d e s a u d i o l i n g u a l e n L e h r m o d e lls - C. F r i e s und R. Lado s i n d auch B e g rü n d e r d e r P a t t e r n - M e t h o d e , d i e n i c h t von g ra m m a tisc h e n R e g e ln , so n d e r n von s o l c h e n M u s t e r s ä t z e n a u s g e h t , d i e n i c h t e r k l ä r t , s o n d e r n d u r c h s t ä n d i g e s W ie d e rh o le n zu f e s ­ t e n G ew ohnheiten a u t o m a t i s i e r t werden s o l l e n . Die N o t w e n d ig k e it d e r A u t o m a t i s i e r u n g im P ro z e ß d e r H e r a u s b il d u n g von s p r a c h l i

(6)

c h e n G ew ohnheiten r e s u l t i e r t h a u p t s a c h l i c h a u s v i e r g r u n d le g e n -■ •> -i-t den V o ra u s s e tz u n g e n : 1) A u to m a tis ie ru n g a r b e i t e t dem V e rg e s s e n e n tg e g e n , 2) A u to m a tis ie r u n g s e t z t d i e G e fa h r d e r I n t e r f e r e n z h e r a b , 3) A u to m a tis ie r u n g e r m ö g lic h t i n H i n s i c h t a u f n e u r o p h y s io lo - g i s c h e R e g e lm ä ß ig k e ite n e i n e s c h n e l l e und n a t ü r l i c h e Kommunika­

t i o n ,

4 ) A u to m a tis ie r u n g b i l d e t d i e u n e r l ä ß l i c h e B eding un g d e s T r a n s f e r s .

Die A nhänger d e r k o g n i t i v e n Methode l e h n e n n i c h t e n t s c h i e d e n F e s t i g u n g s ü b u n g e n a b , s i e w erden a b e r n i c h t e r s t r a n g i g b e t r a c h ­

t e t , D ie T h e o r i e d e s bew ußten E r l e r n e n s d e s s p r a c h l i c h e n Kodes p o s t u l i e r t e i n e i n t e l e k t u e l l e und bew ußte E i n s t e l l u n g zum S ys­

tem d e r g eg e b en en F r e m d s p r a c h e . D e sh a lb w aren manche V e r t r e t e r d i e s e r T h e o r i e d e r Meinung, daß d i e A u t o m a t i s i e r u n g s t u f e n w e i s e d u r c h den S p ra c h g e b r a u c h e r f o l g t . I n dem a u f d i e k o g n i t i v e Methode g e s t ü t z t e n U n t e r r i c h t w i r d d i e Ü b e r s e tz u n g a l s Ü b u n g s te c h n ik w e i t v e r w e n d e t . Die S c h ü l e r ü b e r s e t z e n a u s d e r M u t t e r - i n d i e F rem d sp ra ch e o d e r u m g ek eh rt S ä t z e , d e r e n f r e m d - und m u t t e r s p r a c h l i c h e S t r u k t u r e n s i c h v o ­ n e i n a n d e r w e s e n t l i c h u n t e r s c h e i d e n . Bewußt ü b t man d i e s e s p r a ­ c h l i c h e n E lem en te e i n , i n denen d i e I n t e r f e r e n z d e r M u t t e r s p r a ­ c h e a u f t r e t e n k a n n . A l s Ü b u n g s te c h n ik a u f t r e t e n d e Ü b e r s e tz u n g v e r l a n g t von dem S c h ü l e r g r o ß e A k t i v i t ä t ; e r muß d i e g egebene S t r u k t u r i n d e r F re m d s p ra c h e a u s d r ü c k e n und g r o ß e A ufm erksam keit a u f d a s Aus- g a n g s - u n d Z i e l s t r u k t u r k o n t r a s t i e r e n d e E lem en t l e n k e n .

Die Ü b e r s e t z u n g s p i e l t i n d e r A u t o m a t i s ie r u n g s p h a s e noch e i n e w i c h t i g e R o l l e . Es g e h t h i e r n ä m lic h um V e r g l e i c h e n • und A n a l y s i e r e n von S ä t z e n o d e r T e x t e n , d i e sowohl i n d e r Frem d- w ie auc h i n d e r M u t t e r s p r a c h e angegeben s i n d . D i e s e F e s t i g u n g s - t e c h n i k k n ü p f t an d i e i n t e r l i n e a r e Methode, b e i d e r e i n T e x t m i t w ö r t l i c h e r Ü b e r s e t z u n g den A usgangspunkt b i l d e t . Die r i c h t i g e Ü b e r s e t z u n g f o l g t dem T ex t n a c h .

Die Ü b e r s e t z u n g s t e c h n i k w i r d auch i n d e r A u t o m a t i s i e r u n g s ­ p h a s e v e r w e n d e t , d i e Ü b u n g ste c h n ik e n a b e r , w e lc h e z u r M

echani-11 T. W o ź n i c k i , E . Z a w a d z k a , Fazy p r o c e s u p r z y s w a j a n i a j ę z y k a o b ce g o . Warszawa 1979» S . 3 4 .

(7)

s i e r u n g dea s p r a c h l ic h e n M a t e r ia l s b e i t r a g e n , s p i e l e n i n d i e s e r P h a se dea F re m d sp ra c h e n e rw e rb s d i e p rim ä re R o l l e .

I I I . P l a t z d e r Ü b e rs e tz u n g i n d e r K o n t e x t u a l i s l e r u n g s p h a s e

"D ie K o n t e x t u a li s le r u n g s p h a s e i s t e in e P h a se d e r s y n t h e t i ­ sc h e n K om m unikationsübungen. Neben den o p tim a le n S ä tz e n t r e t e n h i e r auch im b r e i t e n Umfang E l l i p s e n , i n n a t ü r l i c h e n und s i t u a

-12 t i o n s g e b u n d e n e n D ia lo g e n a u f " . I n d e r K o n t e x t u a l i s l e r u n g s p h a s e w ir d d a s von dem S c h ü l e r a n g e e l g n e t e s p r a c h l i c h e M a t e r i a l a u f n e u e S i t u a t i o n e n ü b e r t r a g e n . A u t o m a t i s i e r t e und g e f e s t i g t e l e x i ­ k a l i s c h e E i n h e i t e n t r e t e n im a n d e r e n , n e u e n K o n t e x t a u f , d e r von dem L e h r e r v o r g e s c h l a g e n w i r d . A. B r z e s k i 1^ b e h a u p t e t , daß e i n a u t o m a t i s c h e s R e p r o d u z ie r e n d e r g e ü b te n S t r u k t u r e n n i c h t d a s U n t e r r i c h t s z i e l d e r F re m d s p ra ­ c h e s e i n k a n n . Das Z i e l d e r K o n t e x t u a l i s l e r u n g s p h a s e machen Kon­ v e r s a t i o n s ü b u n g e n a u s . S i t u a t i v e K o n t e x t u a l i s i e r u n g w ird vom Leh­ r e r i n Anlehnung an I l l u s t r a t i o n e n , B i l d e r , F ilm e und D ias g e s ­ c h a f f e n . I n d i e s e r P hase angew andte Übungen t r a g e n z u r A u s a r­ b e i t u n g s c h n e l l e r und f e h l e r f r e i e r A p p l i k a t i o n von g e w ä h lte n und g u t g e f e s t i g t e n S a t z s t r u k t u r e n i n be s tim m te n S i t u a t i o n s b e d i n ­ gungen b e i .

I n d e r Z e i t d e r Anwendung d e r a u d i o l i n g u a l e n Methode gab e s e i g e n t l i c h k e i n e n P l a t z f ü r K o n t e x t u a l i s l e r u n g s p h a s e , i n d e r man vom Lernenden d i e k r e a t i v e H a ltu n g v e r l a n g t e . Die V e rs u c h e , g e ­ ü b t e S t r u k t u r e n a u f d i e Ebene d e s f r e i e n S p re c h e n s zu ü b e r t r a ­ g e n , werden e i g e n t l i c h n i c h t r e a l i s i e r t .

Es s c h e i n t zu s e i n , daß i n d e r K o n t e x t u a l i s l e r u n g s p h a s e d i e R o l l e d e r Ü b e r s e t z u n g s e h r b e g r e n z t s e i . Es g e h t h i e r n ä m l i c h darum , daß d i e S c h ü l e r s i c h v ö l l i g d e r F re m d sp ra c h e b e d i e n e n und daß f r e m d s p r a c h l i c h e Atm osphäre i n d e r U n t e r r i c h t s s t u n d e g e ­ s c h a f f e n w i r d . Aus d iesem Grunde g e b r a u c h t man o f t i n d e r Kon- t e x t u a l i s i e r u n g s e t a p p e v i s u e l l e H i l f s m i t t e l , d e r e n R o l l e i n Dar­ b i e t u n g g e g e b e n e r S p r a c h s i t u a t i o n b e s t e h t . Durch Gebrauch d e r

12 P f e i f f e r , o p . c i t . , S . 7 6 .

A. B r z e s k i , O n a u c z a n i u mówienia w Jęz yku obcym, Warszawa 1975« S. 3 2 -3 3 .

(8)

v l a u e l l e n U n t e r r i c h t e m i t t e l v e r m e id e t d e r L e h r e r z u s ä t z l i c h e E r­ l ä u t e r u n g e n i n d e r M u tte r s p r a c h e .

I V . P l a t z d e r Ü b e rs e tz u n g l n d e r FhaBe d e s T e s te n s

" D ie P hase d e s T e s t e n s i s t k e i n e e i g e n t l i c h e P h a s e d e s L e r ­ n e n s , obwohl a u c h h i e r d e r S c h ü l e r neu e E lem en te b e h e r r s c h t und d a s v o r h e r g e ü b t e M a t e r i a l f e s t i g t . Das Z i e l d i e s e r P hase i s t , den B e h e r r s c h u n g s g r a d d e s gege benen S t o f f a b s c h n i t t e s f e e t z u l e g e n und e i n e e n t s p r a c h e n d e Lenkung d e s U n t e r r i c h t s p r o z e s s e s e i n z u f ü ­ h r e n . Das i s t a l s o d a s i n f o r m i e r e n d e T e s t e n " 1^ .

D ie A p p l i k a t i o n d e r Ü b e r s e t z u n g s t e c h n i k t r i t t i n d i e s e r Pha­ s e n i c h t so o f t a u f wie z . B . i n d e r D a r b i e t u n g s p h a s e . D i e s e T e c h n i k w i r d beim T e s t e n d e s P r o d u z i e r e n s von g ra m m a tis c h e n S t r u k t u r e n g e b r a u c h t , wenn e s darum g e h t , daß d e r S c h ü l e r d i e v e r l a n g t e S t r u k t u r n i c h t d u rc h a n d e r e b e k a n n t e e r s e t z e n k a n n .

H. Komorowska1^ m e i n t , daß d i e T e s t s i n d en e r s t e n d r e i U n t e r r i c h t s J a h r e n e i n e r F rem d sp ra ch e k e i n e Ü b e rs e tz u n g e n t h a l t e n s o l l e n . Auf d e r O b e r s t u f e genügen e i g e n t l i c h zwei o d e r d r e i Sä­ t z e , d i e ü b e r s e t z t werden s o l l e n .

I n manchen T e s t s 16 s o l l d e r L e rn e n d e Ä q u i v a l e n t e d e r am h ä u ­ f i g s t e n g e b r a u c h t e n f r e m d s p r a c h l i c h e n Wendungen a n g e b e n . Das i s t

Kein Ü b e r s e t z u n g s t e s t , s o n d e r n N a c h p rü fe n , ob s i c h d i e S c h ü l e r d i e Wendungen r i c h t i g g e m e r k t h a b e n . Wir h e l f e n dem S c h ü l e r d i e f e h l e r f r e i e A n tw o rt zu g eb e n , indem w i r e x a k t d i e Anweisungen f o r m u l i e r e n . Der H a u p t n a c h t e i l d e r Ü b e r s e t z u n g s t e c h n i k i n d e r P hase d e s T e s t e n s i s t i h r e U n g ü l t i g k e i t ( d e r S c h ü l e r kann e i n e s c h w i e r i g e S t r u k t u r d u rc h ihm b e k a n n t e , l e i c h t e r e S t r u k t u r e r s e t z e n ) . Der V o r t e i l d i e s e r T e c h n ik i s t dagegen i h r e Z w e ckm äßigkeit. D ie i n t e r s p r a c h l i c h e Ü b e r s e t z u n g a l s L e h r t e c h n i k f i n d e t i h r e Anwendung i n v e r s c h i e d e n é n Phasen d e s F re m d s p ra c h e n e rw e r b s , s i e 14 P f e i f f e r , o p . c i t . , S . 7 8 . 1^ H. К o m o r o w s к a , T e s t y w n a u c z a n i u Języków obcych, Warszawa 197^, 3 . 130. 16 B. G r u с z a , H. H a J d u k, R. T e r t e 1 , Der e r s t e S c h r i t t . K s ią ż k a n a u c z y c i e l a , Warszawa 1976, S . 5 8 .

(9)

e r f ü l l t a b e r l e d i g l i c h e i n e D i e n s t l e i s t u n g s r o l l e und w ird n i c h t a l s b e s o n d e re Z i e l f ä h i g k e i t g e m e in t.

D ie L ern en d en w erden n i c h t i n d i e Lage v e r s e t z t , g ra m m a ti­ s c h e R eg eln zu b e h e r r s c h e n und Ü b e rse tz u n g e n a n z u f e r t i g e n , w ie e s b e i d e r grammat i H a l i s i e r e n d e n Ü b e rse tz u n g sm e th o d e d e r F a l l w a r . D ie d i r e k t e n M ethoden ( d a r u n t e r au ch d i e a u d i o l i n g u a l e Me­ th o d e ) haben d a s Ü b e r s e tz u n g s p r in z ip im F r e m d s p r a c h e n u n te r r ic h t a b g e l e h n t . I n s t y t u t F i l o l o g i i G e rm a ń sk ie j U n iw e r s y te tu Ł ód zk ieg o Z o f i a Wychowaniec

0 ZASTOSOWANIU TŁUMACZENIA JAKO TECHNIKI NAUCZANIA W KILKU FAZACH PRZYSWAJANIA JÇZYKA OBCEGO

N i n i e j s z y a r t y k u ł z a w i e r a k i l k a uwag n a t e m a t z a s to s o w a n i a t ł u m a c z e n i a j a k o t e c h n i k i n a u c z a n i a w n a s t ę p u j ą c y c h f a z a c h a k w i- z y c j i J ę z y k a obce g o : 1 ) p r e z e n t a c j i , 2 ) a u t o m a t y z a c j i , 3) k o n t e k s t u a l i z a c j i , h) t e s t o w a n i a . Do n a j c z ę ś c i e j stosow anych t e c h n i k s e m a n t y z a c j i l e k s y k i z a ­ l i c z a s i ę : 1 ) b e z p o ś r e d n i e p o d a n ie desygnatów znaków, 2) t ł u m a c z e n ie w ew nątrzjęzykowe t j . p o d a n i e synonimów, a n t o ­ nimów, d e f i n i c j i ,

3 ) t ł u m a c z e n ie m iędzyjęzykowe t j . p o d a n i e ekw iw alentów w j ę ­ zyku o jc z y s ty m u c z ą c e g o s i ę l u b w innym opanowanym u p r z e d n i o j ę - zyfcu obcym.

T łu m acz en ie ma w f a z i e s e m a n t y z a c j i l e k s y k i duże z n a c z e n i e ; pozw ala ł a t w o , szybko i j e d n o z n a c z n i e zdekodować z n a c z e n i e . Za­ s t o s o w a n i e t ł u m a c z e n i a j e s t w p e ł n i u z a s a d n i o n e ze w zględu na f a k t , i i j ę z y k o j c z y s t y u c z n i a s ta n o w i sy s tem o d n i e s i e n i a , po­ p r z e z k t ó r y d e k o d u je u c z e ń z n a c z e n i e p r e z e n t o w a * '» * ; s ł o w n i c t w a .

Metoda kog n ity w n a w p ro w a d z iła do p r e z e n t a o j . 1 w y j a ś n i a n i a m a t e r i a ł u g ra m a ty c z n e g o k o m e n ta rz w p o s t a c i r e g u ł . Gramatyka wprowadzana j e s t i n d u k c y j n i e l u b d e d u k c y j n i e , l e c z r o l a w y j a ś ­ n i e ń w j ę z y k u o j c z y s t y m j e s t b a r d z o d u ż a . W f a z i e a u t o m a t y z a c j i c h o d z i o zmagazynowanie i u t r w a l e n i e o b j a ś n i o n y c h w c z e ś n i e j elementów J ę z y k a . W m e t o d z i e k o g n ity w n e j t ł u m a c z e n i e w y s t ę p u j e w f a z i e a u t o m a t y z a c j i j a k o ćw iczeniow a t e c h n i k a k o n t r a s t y w n a . Uczniowie tłu m a c z ą z J ę z y k a o j c z y s t e g o na obcy l u b o d w r o t n i e 2estaw y zdań, k t ó r y c h s t r u k t u r y r ó ż n i ą s i ę od s i e b i e .

(10)

V f a z i e a u t o m a t y z a c j i odgrywa t ł u m a c z e n i e J e s z c z e J e d n ą waż­ n ą r o l ę . Chodzi t u m ia n o w ic ie o porównywanie i a n a l i z o w a n i e zdań l u b t e k s t ó w , podanych w j ę z y k u obcym i p r z e t łu m a c z o n y c h n a j ę ­ zyk o j c z y s t y . K o n t e k s t u a ł l z a c j a J e s t f a z ą , w k t ó r e j n a s t ę p u j e p r z e n i e s i e n i e u t r w a lo n e g o w c z e ś n i e j m a t e r i a ł u Językowego do nowych s y t u a c j i . T łu m a c z e n ie n i e z n a j d u j e w t e j f a z i e p r a w i e ż a d n eg o z a s t o s o ­ w a n ia , c h o d z i t u bowiem o j a k n a j p e ł n i e j s z e p o s ł u g i w a n i e s i ę J ę ­ zykiem obcym 1 w y tw o rz e n ie a t m o s f e r y o b c o j ę z y c z n e j w c z a s i e J e d ­ n o s t k i l e k c y j n e j . Celem f a z y t e s t o w a n i a j e s t u s t a l e n i e p r z e z n a u c z y c i e l a s t o p ­ n i a opanow ania p r z e z uczniów d a n e j p a r t i i m a t e r i a ł u i odpowied­ n i e do t e g o s t e r o w a n i e proc esem n a u c z a n i a . V f a z i e t e s t o w a n i a

t ł u m a c z e n i e s to s o w a n e J e s t r z a d k o , g łó w n ie tam , g d z i e i n n e meto­ dy k o n t r o l i opanow ania pewnych k o n s t r u k c j i g r a m a ty c z n y c h zaw iodą ( i s t n i e j e n i e b e z p i e c z e ń s t w o , ż e u c z e ń z a s t ą p i ł b y daną s t r u k t u r ę i n n y m i, ł a t w i e j s z y m i s t r u k t u r a m i ) .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Uroczystość nadania auli Wydziału Ekonomiki Produkcji Uniwersytetu Gdańskiego imienia Profesora Władysława Kowalenki.. Sesja

U nsere A nschauungen von den Lösungen der Salze haben sich aber nach den T heorieen der physikalischen Chemie w esentlich gegen früher verschoben... das Gewicht

Bevor man es sich jedoch zum Ziel setzt, auf diese Art und Weise seine Fremdsprachenkenntnisse einzuschätzen und zu verbessern (man kann sich um Verbesserungsvorschläge

In diesem Fall geringerer Primärpartikelkonzentrationen kann über die Rücktransformation mit Hilfe der Normalverteilung zwar nicht die Verteilung in ihrer

Diese Werke beeinflussen die eigene Monokultur und andere Kulturkreise, wobei ihre Ein- wirkungen hervorragend einst Even-Zohar in seiner Polysystemtheorie erfasst hat

Spraw y polskie zajmują w recenzowanej pracy naturalnie niewiele miejsca i występują tylko wtedy, kiedy autor charakteryzuje ogólną sytuację polityczną w Europie

Führt jedoch der Wohnungstausch zur besseren Auslastung von unterbelegtem Wohnraum, so können auf Antrag die Räte der Städte, Stadtbezirke oder Gemeinden die Kosten

Solche Übertragung favorisiert ebenfalls die bibli- sche Lehre über die universale Herrschaft Gottes, infolgedessen Er als letztend- licher Herr und Quelle des Weltalls gesehen wird