Lech Krzyżaniak
Oaza Dachla (Pustynia Zachodnia)
Informator Archeologiczny : badania 22, 161-162
Jąform ator A rcheologiczny I QSß
161
M e id u m
Ma « ta b * N e a f e r m a ta
W M eid u m p ra c o w a ła m isja w sk ład zie: d r Inż. J a n B orkow ski (kierow nik), m g r Lni. K azim iera B łaszczyk - k o n s tru k to rz y , m gr. K rzysztof W ieczorek, W a n d a M achniew lcz - k o n se rw a to rz y , m gr m g r R afał Ko liń sk i I Alfred T w ard eck l (UW) · arch eo lo d zy . K a m p a n ia trw a ła o d 3 .0 3 do 2 8 .0 4 .1 9 8 8 ro k u .
P ierw sze tygodnie k a m p a n l z o sta ły po św ięco n e n a p ro d u k c ję cegły m ułow ej. W s u m ie w y k o rzy stan o p o n a d 3 ty s ią c e s z tu k cegły z d o d a tk ie m silikonow ego ś r o d k a u tw a rd z a ją c e g o A h y d ro sllu K.
W d ru g im o k re s ie d z ia ła ln o śc i p rz y s tą p io n o do p r a c re k o n s tru k c y jn y c h p rzy p ołudniow ej k a p lic y grobow ej m a s ta b y Ne fe rm a ta . U su n ię to ru m o w isk o p rzy k ry w ające k o ro n ę z a c h o w a n e go m u r u a ta k ż e u sz k o d z o n e 1 z d e e tru k tu ra liz o w a n e cegły z k o ro n y 1 o b u lic m u ró w kaplicy. D o k o n an o też od p ła s z c z e n ia s p o in 1 w olnych p rz e s trz e n i m iędzy cegłam i. N a stę p n ie w m iejsce u s u n ię ty c h cegieł w staw io n o u p rz e d n io w y p ro d u k o w an e cegły zab ezp ieczo n e A h y d ro siłem K. Z a c h o w a n y m u r p rzy k ry to 1-2 w a rstw a m i now ej cegły 1 w szy stk ie m u ry , w ra z z zach o w an y m i ty n k a m i, zab ezp ieczo n o p rzed w pływ am i a tm o sfery czn y m i przez o p ry s k a n ie A h y d ro sllem Z.
D o k o n an o z a b e z p ie c z e n ia I w stę p n e j k o n serw acji ty n k ó w p o k ry w ający ch w s c h o d n ią fa s a d ę m a s ta b y .
Przygotow ano p ro je k t zab e z p ie c z e n ia g ipsow ych ty n k ó w lica m a s ta b y o ra z całościow ej k o n cep cji a rc h ite k to n ic z n e j k o n serw acji m a s ta b y .
P ra c « b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
M INSHAT ABU OMAR jjW « c h o d n ia D elt« )
E k sp e d y c ją k iero w ał ргоГ. d r D ietrich W lld u n g z PZSzE, n a to m ia s t p ra c a m i teren o w y m i doc. d r h a b . L ech K rzy żan iak (a u to r s p r a w o z d a nia). Ze s tr o n y polskiej u d ział wzięli: doc. d r h a b . M ichał K obuslew lcz z Z a k ła d u A rcheologii W ielkopolski IHKM PAN w P o z n a n iu o ra z W a ld e m a r 1 W a n d a Je rk o w te (d o k u m e n ta liśc i) ze ZAŚ UW. D ziew iąty sezo n b a d a ń w ykopaliskow ych. C m e n ta rz y sk o z o k re s u p re d y n a s ty c z n e g o 1 n e k ro p o la d a to w a n a n a c z a sy od tzw. o k re s u późnego do rzym skiego.
K o n ty n u o w an o e k sp lo a ta c ję c m e n ta rz y s k a z o k re s u p re d y n a sty c z n e g o , o b e jm u ją c n ią p ra w ie c a łą re s z tk ę zach o w an eg o , n ie zniszczonego w z g ó rza-stan o w isk a. S p o ś ró d o d k ry ty ch 2 6 pochów ków z tego o k re s u n a w y ró żn ien ie p rzed e w szy stk im z a s łu g u ją trz y g ro b y z b u d o w a n e z cegły s u s z o n e j, o d u ż y c h ro z m ia ra c h , wielo kom oro we, w y k o n an e n a p la n ie p ro s to k ą ta . We w sz y stk ic h z n ajd o w ały się ko m o ry głów ne, p rz ezn aczo n e n a zwłoki zm arłeg o i n a jc e n n ie js z e e le m e n ty w ypo sażen lag ro b o w cg o {biżuteria. In n e ozdoby, n a c z y n ia m ie d z ia n e i k a m ie n n e Itp.). K om ory p o m o cn icze {boczne) p rz e z n a c z o n e były n a liczne n a c z y n ia c e ra m ic z n e d u ż y c h ro z m ia rów. Z ak o ń czo n o e k s p lo a ta c ję tylko Jednego z d u ż y c h grobów .
Na rozleglej nekropoli, na której do tej pory natrafiono n a pochów ki z o k resu rzym skiego, zidentyfikow ano tak że g ro ty z tzw. o kresu późnego (VI-IV w.p.n.e.) 1 ptolom ejsklego (Щ-I w. p.n.e,).
B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .
I OAZA DACHLA ^ [ P u a t j r n U ^ a c h o d n l a ^
B a d a n ia rytów n a s k a ln y c h (petrogllfów). B a d a n ia te re n o w e p rz e p ro w ad ził doc. d r h a b . L ech K rzyżaniak. P ierw szy se z o n p ra c . R yty n a s k a ln e z o k re s u od e p lp a le o litu -n e o litu do czasó w d y n a sty c z n y c h .
W e w sch o d n iej, o b e c n ie p u s ty n n e j części O azy D a c h la z a in a u g u ro w a n o sy s te m a ty c z n e b a d a n ia rytów n a s k a ln y c h , p ro w ad zo n e w ra m a c h m iędzynarodow ego p ro je k tu b a d a ń n a d tzw . s to s u n k ie m k u ltu ro w y m do zw ierząt (m .ln. g e n e z ą u dom ow ienia) w lej części S a h a r y
S ta c ja A rcheologii Ś ró d z ie m n o m o rs kiej UW w K airze we w s p ó łp ra c y z M u zeu m A rch eo lo g iczn y m w P o z n a n iu 1 R oyal O n ta rio M u s e u m w To ro n to
P ań stw o w e Z bio ry S z tu k i E g ip sk iej w M o n a c h iu m w e w s p ó łp r a c y ze S ta c ją A rcheologii Ś ró d z ie m n o m o rs kiej UW w K airze, M u z e u m A rc h e o logicznym w P o z n a n iu I I n s ty tu te m H isto rii K u ltu ry M a te ria ln e j PAN
P o lsk a S ta c ja A rcheologii Ś ró d z ie m n o m o rsk ie j LTW w K airze PP P racow - rtlc K o n serw acji Z ab y tk ó w _________
162
BADANIA ZAGRANICZNEu sc h y łk u epoki k a m ie n ia . W ty m c e lu w y b ran o o b sz a r o pow. Θ .400 m 2 (8 0 0 χ Θ00 m), położony n a w sc h ó d od w io sk i Т а л е Ida. n a s z la k u w iodącym z O azy D ach la do O azy C h a rg a . Nie był o n je s z c z e b a d a n y przez arch eo lo g a. P la n u je s ię p rzep ro w ad zen ie tu ta j b a d a ń zaró w n o s ta n o w is k o sa d n ic z y c h m e to d ą w ykopaliskow ą j a k I petrogtlfów .
W k w a d ra c ie tym o d k ry to 2 3 s ta n o w isk petrogllfów . W yk o n an o Ich d o k u m e n ta c ję fo to g ra ficzną. a ta k ż e częściow ą d o k u m e n ta c ję ry s u n k o w ą (przerysy) I opisow ą; w y k o n an o tak że Je d e n n e g a ty w latek so w y s c e n y ry tu a ln e j. W edług trad y cy jn ej c h ro n o lo g ii rytów n a s k a ln y c h w P u s ty n i Z ach o d n iej, o d k ry te s ta n o w is k a m o ż n a d ato w ać n a c z a sy od e p lp a le o litu 1 w c z e s n e go n e o litu (sc e n y łow ieckie, fa u n a łow na), p o p rzez n eo lit (sc e n y ry tu a ln e - tzw . bog in ie w a so c ja c ji ze zw ierzętam i u d o m ow ionym i 1 łow nym i), aż do czasó w S ta re g o P a ń s tw a (scen y p a s t e r s k o -ry tu a ln e 1 łowieckie).
J a k się w ydaje, u zy sk an o także Inform acje, k tó re mogą zm ienić trad y cy jn e poglądy na chronologię rytów n a sk a ln y c h w tej części P u sty n i Z achodniej, Ich związki z d o lin ą Nilu I k o n te k s t społeczny, w k tó ry m o n e pow stały.
B a d i n i i b ę d ą k o n ty n u o w a n e w 1ΘΘΟ r,
Q ЛЬ K EL-SAGHA
M ia s to к o k r e s u Ö re d n le g o P art « tw a i II O k re a u P rz e jś c io w e g o _____________
U n iw ersy tet Ja g ie llo ń sk i, I n s ty tu t A r cheologii we w sp ó łp ra c y z N iem iec k im I n s t y t u t e m A rc h e o lo g ic z n y m w Kairze.
P racam i kierow ał prof, d r h a b . Jo a c h im Śliw a, u c z e s tn ic y !! ; m gr A ndrzej M aloga 1 d r K rzysztof Clalowlcz. S iódm y sezon p ra c w ykopaliskow ych.
B a d a n ia w yko p alisk o w e p ro w ad zo n e s ą n a te re n ie m ia s ta założonego w o k re s ie Ś re d n ie g o P a ń s tw a (p rz y p u sz c z a ln ie u s c h y łk u XII d y n astii) w rejonie d e p re s ji faju m sk lcj n a p ó łn o cn y m b rzeg u Jeziora M ocrls (o becnie w odległości ок. β k m o brzeg u Jeziora B lrk c t Q a ru n ). O b iek t p o s ia d a re g u la rn ą zab u d o w ę w y k o n a n ą zgodnie ze ściśle u s ta lo n y m 1 p rz e m y śla n y m p ro je k te m . C ały z e sp ó l m iejsk i zało ż o n y n a p lan ie p ro s to k ą ta p o sia d a w y m iary 116 x 82 m, o to czo n y Je s t m asy w n y m i m u ra m i o b ro n n y m i o g ru b o ś c i 2 ,2 0 m. M ateriał b u d o w la n y sta n o w i s u s z o n a cegła p iask o w a, w z m o c n io n a n a n a ro ż n ik a c h blo k am i w ap ien ia . Z w a p ie n iu w z n ie sio n e były ta k ż e k o n s tru k c je o b u b r a m m iejsk ich , o d sło n ię te w p o p rz e d n ic h k a m p a n ia c h .
Z a d a n ie m 4 - tygodniow ej k a m p a n ii w ykopaliskow ej 1988 r. było ro z p o z n a n ie zab u d o w y m ie sz k a ln e j w z a c h o d n ie j części m ia s ta [p rzeb ad an o p o w ierzch n ię o k. 8 5 0 m 2). o d s ła n ia ją c trz y Je d n o s tk i m ie sz k a ln e , s y s te m k o m u n ik a c y jn y w rejo n ie p ó ln o en cj b ra m y m iejskiej o ra z cią g m u ró w m ie jsk ic h n a o d c in k u 2 0 m. W yniki tegorocznego s e z o n u pozw oliły n a u z u p e łn ie n ie p la n u m ia s ta , d o sta rc z y ły też w ażnych m a te ria łó w m a ją c y c h Is to tn e z n a c z e n ie d la u s ta le n ia ch ronologii I faz u ż y tk o w a n ia o d sła n ia n e g o o śro d k a m iejsk ieg o (c e ra m ik a , n a rz ę d z ia , n a c z y n ia k a m ie n n e , p a le ty k o sm ety czn e, ro zcleracze do z la m a a ta k ż e fra g m e n t reliefu I frag m e n t w tó rn ie użytej s te li z d e k o ra c ją fig u raln ą , d o b rze z a c h o w a n a pieczęć z w a p ie n ia 1 a m e ty sto w y s k a r a b e u s z ). M iasto zo stało o p u sz c z o n e pod ko n iec И O k re s u Przejściow ego.
B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . T E L L A TR IB D ELTA CENTRALNA Polska S ta c ja A rcheologii Ś ró d z ie m no m o rsk iej UW w K airze we w spół- p ra c y z E g ip sk ą S łu ż b ą S ta ro ż y tn o śc i
Trzy k a m p a n ie w ykopaliskow e kierow ane przez prof. d r. h a b . K arola Myśliwca [ZA5 PAN): - D r B a rb a ra R uszczyc (M uzeum N arodow e W arsza wa). d r F ran ciszek Pawlicki (Polska S ta c ja Archeologii Ś ró d ziem n o m o rs kiej Kair), m gr H en ry k Meyza (ZAS PAN), m gr A nna Połudnlklcw lcz (Państw ow e M uzeum E tnograficzne W arszaw a), J a ro s ła w D obrow olski - a rc h ite k t, G rzegorz W yrzykowski - fo to g raf D ziesiąty sezo n p rac ( 1.03 * 6.04 1987). R zym ska i bizantyjska dzielnica m ie jsk a staro ży tn e g o A thrl- bls. - D r B a rb a ra R uszczyc (M uzeum N arodow e W arszaw a 1, d r F ran ciszek Paw licki (Polska S ta c ja Archeologu Śródziem nom orskiej Kair), d r A lek san d ra K rzyżanow ska (M uzeum N arodowe W arszaw a), d r h ab . B a rb a ra LI· ch o ck a (ZAS PAN), d r T om asz S c ho I) (U W), m gr A nna Połudnlklcw lcz (PME W arszaw a), K rzysztof K am iński - a rc h ite k t, G rzegorz W yrzykow ski - foto graf. J e d e n a s ty sezon p rac (29.08 - 0 8 .1 0 .1 9 8 7 ). P to lem cjsk a 1 w czesno- rzym ska dzielnica A lhrtbls. Dr B a rb a ra Ruszczyc (M uzeum N arodow e W arsza wa ), d r F ra n c lsz c к l’a wile kl (Polska S ta c ja A rcheo lo g iiŚ ró d zlcm n o - m orskiej Kair), m gr A nna Połudnlklcw lcz (PME W arszaw a], m gr A dam Łaj ta r (ŹAS PAN), m gr T om asz G órecki (M uzeum N arodow e W arszaw a), m gr G rzegorz K ubaszcw skl (archeolog), J a n u s z W ałk u sk l - a rc h ite k t.
