Jasiński, Janusz
Polskie Towarzystwo Historyczne w
Olsztynie od października 1982 do
grudnia 1985
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 303-314
Janusz Jasiński
POLSKIE TOWARZYSTWO HISTORYCZNE W OLSZTYNIE
. OD PAŹDZIERNIKA 1982 DO GRUDNIA 1985
I. SPRAW Y ORG ANIZACY JNE
W alne Z eb ran ie C złonków O ddziału odbyło się 14 p aździernika 1982 r. W ybrano n o w e w ładze O ddziału w n astęp u jący m składzie:
— Z arząd: prezes — doc. d r hab. Ja n u sz Ja siń sk i (In sty tu t H isto rii PA N, d alej IH PAN); w iceprezes — d r T adeusz F ilipkow ski (O środek B ad ań N au k o w ych im. W. K ętrzyńskiego w O lsztynie, d alej OBN); w iceprezes — dr. B oh d an Ł ukaszew icz (OBN); se k reta rz — d r S ta n isła w A ohrem czyk (OBN); s k a r b n ik — m g r J e rz y M żnakowski (OBN); zastępca sk a rb n ik a — d r Józef B agiński (Wyższa Szkoła Pedagogiczna w O lsztynie, d alej WSP); członkowie: d r J a n C hłosta (Oddział S tow arzyszenia „P A X ”); m g r W ojciech Ciesielski (WSP); m g r Zofia Januszkiew icz (M uzeum W arm ii i M azur); m g r Józef Ju d ziń sk i (W ojewódzkie A rch iw u m P ań stw o w e w O lsztynie, d alej W APO); ks. m g r J e rzy Otello (P a rafia ew an g elicko-augsburska w Nidzicy); d r J e rz y S ikorski (OBN); M arek L ey k (C hrześcijańskie Stow arzyszenie Społeczne).
— K om isja R ew izyjna: przew odniczący — doc. d r Z y g m u n t L ietz (OBN); s e k re ta rz — m g r J e rz y P rz e ra c k i (OBN); członkowie: d r H alina Kefersteim (M uzeum W arm ii i M azur); m g r F ranciszek Sokołow ski (WAPO); d r A n d rzej S taniszew ski (WSP).
N a W alne Z grom adzenie D elegatów P T H 23 października 1982 r. do W a r szaw y w ybrano: dr. Józefa B agińskiego, d r. J a n a Chłostę, m g r. W ojciecha Ciesielskiego, m gr. Z bigniew a F rasa, m g r D an u tę Jam iołkow ską, dr. B ohdana Ł ukaszew icza, ks. m gr. Jerzeg o O tellę, m g r A nnę P rzy b y lsk ą i m gr. F r a n ciszka Sokołowskiego. P o nadto u czestn ik iem W alnego Z grom adzenia b y ł doc. d r hab. Ja n u sz Ja siń sk i jak o członek Z arząd u G łów nego PTH . N a tym że zgro m adzeniu d r. B ohdana Ł ukaszew icza w y b ra n o do Z arząd u Głów nego PTH , a ks. bisk u p o w i d r. Ja n o w i O błąkow i przy zn an o godność członka honorow ego PTH. Do K om isji R egionalnej Z arz ąd u G łów nego pow ołano J . Jasiń sk ieg o i B. Łukaszew icza, tego (ostatniego ponadto do K om isji H isto rii N ajnow szej.
N a W alne Z grom adzenie D elegatów do Opola 14 w rześnia 1985 r. w y b rano n a stęp u jąc e osoby: d r. S tan isław a A chrem czyka, dr. Józefa B agińskiego, m gr. T eodora Blocha, m g r D an u tę Jam iołkow ską, m g r M arię T arnow ską, m gr. R o b erta T rabę, doc. d r. hab. Ja n u sz a Jasińskiego, m gr. Jerzeg o L ebie- Iziewicza. D r B o h d an Łukaszew icz uczestniczył ,w ob rad ach Z grom adzenia ako członek Z arząd u Głównego, on też został ponow nie w y b ra n y do Z arząd u Jłów nego PTH. J . Ja s iń s k i został pow ołany do K om isji W yborczej W alnego Zgromadzenia.
14 p aźd ziern ik a 1982 r. O ddział liczył 187 członków. W o kresie spraw oz- law ezym uibyło 27 (w ty m z m a rli d r W ład y sław A dam czyk, m g r L eon W iś- liew ski i prof, d r hab. B o h d an W ilam ow ski). W okresie spraw ozdaw czym
304 Kr o ni ka n a u k o w a
p rzy jęto 38 now ych członków. 17 g ru d n ia 1985 r. O ddział liczył 198 członków, w ty m 1 honorow y (bp J a n Obłąk) i 1 członek w sp ierający (WAPO).
Siedziba O ddziału zn ajd u je się n ad al w gościnnym pom ieszczeniu O środka B adań N aukow ych 'im. W ojciecha K ętrzyńskiego, ul. P a rty z a n tó w 87 („Dom P o lsk i”).
Zanząd odbył 12 zebrań. W 1985 r. pow ołano P rezy d iu m Z arząd u sk ła dające się z prezesa, dwóch w iceprezesów , sek reta rza i sk arb n ik a. P rezy d iu m odbyło 3 zebrania.
P ró b a zorganizow ania koła w K ętrzy n ie nie pow iodła się, spotkano się z b rak iem zainteresow ania tam tejszy ch historyków , podobnie bez re zu lta tu czyniono sta ran ia o założenie koła w D obrym Mieście. Nie udało się także, pom im o k ilk a k ro tn y ch prób, zorganizow ać sekcji dydaktycznej.
Przeprow adzone zostały dw ie zew nętrzne k o n tro le O ddziału: w 1984 r. przez K om isję R ew izyjną Z arząd u Głównego P T H , w 1985 r. przez U rząd W ojew ódzki w O lsztynie. K om isja R ew izyjna Z arząd u Głów nego PT H w y ty pow ała Oddział O lsztyński do k o n tro li jako jed en z n a jle p ie j pracujących. O pinia ta po zapoznaniu się z działalnością O ddziału została u trzy m an a. N ato m iast U rząd W ojew ódzki m iał możliwość p o ró w n an ia działalności O ddziału z in n y m i sto w arzy szen iam i w ojew ództw a olsztyńskiego o ch ara k te rze społecz nym . I w ty m odniesieniu działalność O ddziału w ypadła korzystnie. W p ro tokóle p o k o ntrolnym stw ierdzono, że Oddział w ykazał się „w łaściw ym i k ie ru n k a m i realizacji celów sta tu to w y c h ” , „bogatą działalnością m ery to ry cz n ą ” o raz „oszczędną gospodarką fin an so w ą”. U chybienia, k tó re m iały c h a ra k te r d rugorzędny, zostały już skorygow ane.
II. SE S JA NAUKOWA „ŚWIADOMOŚĆ NARODOWA MAZURÓW w X IX i X X W IEK U ” Je d e n z w niosków W alnego Z eb ran ia O ddziału z paźd ziern ik a 1982 r. do tyczył zorganizow ania sesji n au k o w ej n a te m a t m a z u rs k i R ealizacja tego p o stu latu n ap o tk ała pow ażne tru d n o ści z pow odu b ra k u h istoryków , z ajm u ją cych się powyższą pro b lem aty k ą. Liczne osoby n ie p rz y ję ły propozycji p rz y gotow ania referató w . O statecznie Z arząd O ddziału, w spólnie z O środkiem B a dań N aukow ych zorganizow ał sesję nau k o w ą pośw ięconą św iadom ości n a ro dow ej M azurów , 23 w rześnia 1985 r. W ygłoszono n a stęp u jąc e re fe ra ty :
— doc. d r hab. Ja n u sz Ja siń sk i (IH PAN), Przeobrażenia w świadom ości
narodow ej M azurów w X I X w ieku;
— doc. d r Z y g m u n t L ietz (OBN), d r A ndrzej S akson (In sty tu t Zachodni),
C zy n n iki w aru n ku ją ce p rz em ia n y świadomości narodow ej M azurów w latach 1919— 1945);
— prof, d r hab. W ojciech W rzesiński (U n iw ersy tet W rocław ski), Z pro
b lem a ty ki ludności rodzim ej na Mazurach i W a rm ii po II w ojnie światowej.
Oprócz h isto ry k ó w m iejscow ych uczestniczyli w sesji p rzed staw iciele śro d ow isk Opola, T o ru n ia i W rocław ia. W sum ie w se sji wzięło u d z ia ł 50 osób, w d y sk u sji zab rało głos 17 osób. O b rad y otw o rzy ł d y re k to r OBN doc. d r E dm u n d W ojnow ski, p ro w ad ził je i podsum ow ał doc. d r hab. K az m ierz W ajda (U niw ersytet M ikołaja K o p ern ik a w T oruniu, d alej UMK).
305
III. ODCZYTY D LA CZŁONKÓW PT H
W tem aty ce odczytów w yróżnić m ożna 3 n u rty : h isto rię pow szechną, h is to rię P olski o ra z h isto rię reg io n aln ą. N ajw iększym pow odzeniem cieszyły się odczyty z z ak resu najnow szej h isto rii Polski. F re k w e n cja n a odczytach w ah ała się od 25 d o 100 osób. Z ub o lew an iem n ależy stw ierdzić, że duża część człon k ó w O ddziału uczestniczy w zebraniach bardzo rzadko, a zwłaszcza w odczy tach dotyczących h isto rii reg io n aln ej, n a to m iast z zadow oleniem ak cen tu jem y , że dość licznie uczęszcza m łodzież licealna i studencka. W iększość z e b ra ń o rg a nizow ano w spólnie z K om isją H istoryczną OBN, 2 z O ddziałem jMiejskim S tow arzyszenia Społeczno-K ulturalnego „Pojezierze”, n iek tó re ty lk o w e w ła s nym zakresie. Z eb ran ia m ia ły c h a ra k te r zróżnicow any. Oprócz, najczęstszych, odczytów z dy sk u sją, organizow ano d y sk u sje nad cenniejszym i reg io n aln y m i w ydaw nictw am i, sp o tk an ia z uczestn ik am i w ażniejszych w y d arzeń h isto ry cz nych; jed e n w ieczór o zróżnicow anym p ro g ram ie pośw ięcono zm arłej n ied aw no M arii Zientarze-M alew skdej, a jeszcze in n y X III Pow szechnem u Zjazdow i H isto ry k ó w Polskich w Poznaniu.
1982
19 X I — W ieczór w spom nień żołnierzy polskich w alczących n a fro n tach zachodnich d ru g iej w o jn y św iatow ej;
— k p t T adeusz T abędzki, P o b yt w ZSRR. T w orzenie się arm ii gen. A n
dersa;
— d r Józef P leb an , Monte Cassino;
— m g r A dam Ł em picki, S z la k b ojow y II K o rp u s u na w y b r z e ż u adria
ty c k im .
24 X I —• doc. d r hab. M irosław C ygański (In sty tu t Ś ląski w Opolu), M n iej
szość niem iecka w Polsce w okresie m ię d z y w o je n n y m .
8 X II — p rof, d r T adeusz Jęd ru szczak (IH PAN), Geneza II w o jn y świa
tow ej.
8 X II — prof, d r T adeusz Jęd ru szczak (IH PAN), U źródeł II R zeczypospo
litej (odczyt d la nauczycieli historii).
20 X II — prof, d r M arek M. D rozdow ski (IH PAN), W k ła d P P S w ku ltu rę
polityczną P olski (dla nauczycieli historii).
1983
19 I — d r J a n B oehm (WSP), K to skom p o n o w a ł melodię do R o ty Marii
K onopnickiej.
28 II — U roczyste zeb ran ie O ddziału, w czasie któ reg o w iceprezes Z arz ą du G łów nego PTH , prof. H en ry k Sam sonow icz, w ręczył J.E . Ks. biskupow i d r. Ja n o w i O błąkow i dyplom honorow ego członka PT H , a n astęp n ie bp J. O błąk w ygłosił odczyt Miscellanea Crasiciana.
2 8 II — prof, d r H e n ry k Sam sonow icz (U n iw ersy tet W arszaw ski), Miasta
polskie w średniowieczu.
18 III — doc. d r hab. Ja n u sz M ałłek, (UMK), Św iadom ość narodow a na
30 6 K r o n i k a n a u k o w a
2 0 IV — ks. m g r J e rz y Otello (Nidzica), Początki reform acji w Prusach
Książęcych.
18 V — prof, d r J e rz y K łoczow ski (K atolicki U n iw ersy tet L ubelski, dalej KUL), Chrystianizacja Polski jako długi proces dziejowy.
1 VI — prof, d r S te fan K ieniew icz (U n iw ersy tet W arszaw ski), P ro b lem
pracy organicznej — wczoraj i dziś.
30 V III — d r A ndrzej Szw arc (U niw ersytet W arszaw ski), Główne kie ru n k i
m y śli politycznej społeczeństwa polskiego w zaborze r o s yjsk im w latach 1864— — 1905.
3 0 IX — d r Józef P le b an (Olsztyn), Wrażenia ze spotkania ze środow iskiem
żołnierzy Polskich S ił Zbro jn ych w A n g lii (1983).
20 X — „W ieczór w spom nień żołnierzy B erlin g a” , uczestników b itw y pod Lenino. W ystąpili: m jr Józef K ow alski, por. H alina K rzym ow ska, por. Jam Lepszy, sta rsz y sie rża n t W ładysław a Szwed, wszyscy z O lsztyna.
17 X I — prof, d r A dam G alos (U n iw ersy tet W rocław ski), Znaczenie rocz
nic historycznych na ziemiach polskich w X I X w ieku.
28 X II — d r S tan isław A chrem czyk (OBN), B a łty ck a polityka Jana III
Sobieskiego.
1984
2 5 1 — doc. d r Ł ucja O kulicz (In sty tu t H istorii i K u ltu ry M aterialn ej PAN), Życie codzienne P rusów i Jaćw in g ó w w w ieka ch średnich.
12 III — doc. d r hab. Jam P o w iersk i (U niw ersytet Gdański), Doświad
czenia z historii a przyszłość.
27 III — doc. d r hab. Ja n u sz Ja siń sk i (IH PAN), Świadom ość narodowa
na W a rm ii w X I X w ieku.
12 IV — doc. d r hab. J e rz y Skow ronek (U n iw ersy tet W arszaw ski), I n s u
rekcja K ościuszkow ska i jej znaczenie w dobie porozbiorowej.
29 V — prof, d r hab. S tan isław Salm onow icz (IH PAN), F r y d e r y k II
a Polska.
12 VI — d y sk u sja mad k siążk ą S ło w n ik biograficzny W arm ii, M azur i Po
wiśla w X I X i X X w ie k u Tadeusza Orackiego.
2 1 IX — Spraw ozdanie z X III Pow szechnego Z jazdu H isto ry k ó w P o l skich w P oznaniu. R eferow ali: S tan isław A chrem czyk, Z bigniew Anculew icz, Józef B agiński, M arek B arań sk i, T adeusz Filipkow ski, W iesław a M inakow - ska, R o b ert Traba.
30 X — d y sk u sja n a d k siążką W ojciecha W rzesińskiego W arm ia i M a
zu r y w polskiej m y ś li politycznej 1864— 1945.
26 X — prof, d r M arian B iskup (IH PAN), Z a k o n K r z y ż a c k i na początku
X V I w ieku.
19X1 — w ieczór pośw ięcony zm arłej w p a źd ziern ik u 1984 r. poetce i d z ia łaczce w arm iń sk iej M arii Z ientarze-M alew skiej z n astęp u jący m program em : — m g r H an n a Saw icka (WSP), Społeczne u w a ru n k o w a n ia twórczości Marii
Zientary-M alew skiej;
— d r T adeusz F ilipkow ski (OBN), Działalność oświatowa i k ulturalna
Marii Zientary-M alew skiej;
— W ystępy a rty sty czn e (deklam acja w ierszy M. Z ientary-M alew skiej, frag m e n ty jej w spom nień, pieśni w arm ińskie) w w y k o n an iu uczniów LO im. A. M ickiewicza w Olsztynie, przygotow ane p rzez nauczycielkę m g r E w ę P rz y - byłow ską.
1985
2 2 1 — prof. d r S tan isław G ierszew ski (U n iw ersy tet Gdański), Magnaci
i szlachta jako zaw odow i k u p cy i przew oźnicy w X V I — X V I I I w ieku.
26 II — doc. d r Z y g m u n t L ietz (OBN), P rusy W schodnie wobec p o w ro tu
Polski nad B ałtyk.
20 III — prof, d r T adeusz Ł epkow ski (IH PAN), Z p r o b le m a tyk i tw orzenia się nowoczesnego narodu polskiego.
23 IV — doc. d r hab. Józef B orzyszkow ski (U n iw ersy tet G dański), K sz ta ł
towanie się inteligencji polskiej w Prusach Zachodnich i jej rola w X I X i na początku X X w ieku.
9 V — prof, d r H en ry k Sam sonow icz (U niw ersytet W arszaw ski), Unia
w K re w ie i jej znaczenie.
27 VI — prof, d r M arian M. D rozdow ski (IH PAN), K o n tro w ersje wokół
Józefa Piłsudskiego.
24 X — m g r Józef W ło d arsk i (Pasłęk), Miasta w a rm iń s kie w połowie
X V I I w ieku.
4 X II — prof, d r R om an W apiński (U niw ersytet Gdański), O jczyzna ideo
logiczna a pryw atna.
5 X II — d y sk u sja n a d k siążk ą W arm ia i M azury. Zarys dziejów , O lsztyn 1985. Z agaił d y re k to r doc. dT E dm und W ojnow ski, z zam ów ionym i głosam i d y sk u sy jn y m i w ystąpili: d r S ta n isła w A chrem czyk (OBN); prof, d r R om an W apiński (U n iw ersy tet G dański) i doc. d r hab. S ław om ir K alem b k a (UMK). P o nadto zab rali głos: m g r R om an M arch w iń sk i (W ydaw nictw o „P ojezierze”); doc. d r Z y g m u n t L ietz (OBN); m g r W ik to r Szym aniak (OBN); doc. d r hab. Jan u sz Ja siń sk i (IH PAN); d r T adeusz F ilipkow ski (OBN); doc. d r S tan isław Szostakow ski (WSP); doc. d r hab . J a n P o w iersk i (U n iw ersy tet G dański) oraz d r S tan isław Ł aniec (WSP). N a o sta tk u odpow iedział re d a k to r książki, d r B o h d a n Ł ukaszew icz (OBN).
IV. ODCZYTY D LA NA UCZYCIELI I UCZNIÓW SZK Ó Ł LICEALNYCH ORGANIZOW ANE W SPÓ LN IE
Z ODDZIAŁEM DO SKO NALENIA NA UCZY CIELI W OLSZTYNIE 1983
13 I — d r T adeusz F ilip k o w sk i (OBN), Z w ią z ek P olaków w Niem czech. 28 II — prof, d r H e n ry k Sam sonow icz (U n iw ersy tet W arszaw ski), T w o r z e
nie się społeczeństwa stanowego.
18 III — doc. d r hab. Ja n u sz M ałłek (UMK), R eform acja w Prusach K sią
żęcych.
2 IV — doc. d r hab. Ja n u sz Ja siń sk i (IH PAN), Prusy, M a zu r y i W arm ia — w yjaśnienie pojęć.
18 V prof, d r J e rz y K łoczow ski (KUL), Polska średniowieczna w euro
p e js kim kręg u c yw iliz a cyjn ym .
30 V III — d r A n d rzej Szwa-rc (U niw ersytet W arszaw ski), S to s u n e k spo
łeczeństw a polskiego do zaborców w X I X w ieku .
18 X — prof, d r Ja re m a M aciszew ski (U n iw ersy tet W arszaw ski) J a n III
308 K r o ni k a n a u k o w a
1984
1 8 IV — d r R yszard Juszkiew icz (Mława), Życie i działalność Józefa P ił
sudskiego.
30 VHI — d r T adeusz Filipkow ski (OBN), Ziem ie postulowane a odzys
kane.
30 V III — d r R yszard Juszkiew icz (Mława), W ojna polsko-niem iecka
w 1939 roku.
5 X — d r S tan isław A chrem czyk (OBN), N ow e spojrzenie na Ignacego
Krasickiego.
15 X I — d r T adeusz F ilipkow ski (OBN), Początki oświaty na W arm ii
i Mazurach.
2 X II — d r Zdzisław T aźbierski (WSP), Ceremoniał d y p lo m a ty cz n y w Polsce i w Europie w X V I — X V I I I w ieku .
1985
21 — prof, d r S tan isław G ierszew ski (U niw ersytet G dański), N ow e spoj
rzenie na K o n stytu cją 3-go Maja.
20 III — prof. dT T adeusz Ł epkow ski (IH PAN), Patriota i renegat w Polsce
okresu porozbiorowego.
23 IV — doc. d r hab. Józef Borzyszkow ski (U niw ersytet Gdański), P roblem
k aszubski w X I X i X X w ieku.
30 V — d r S tan isław A chrem czyk (OBN), O d ź w ięki p o w sta ń narodow ych
na W a rm ii i Mazurach.
30 V III — doc. d r hab. Jan u sz Ja siń sk i (IH PAN), Polskie T o w a rzystw o
Historyczne. Jego przeszłość i zadania współczesne. •
4 X II — prof, d r R om an W apiński (U n iw ersy tet Gdański), I w ojna św ia
towa jako granica dwóch epok.
W sum ie, w spólnie z OBN, S tow arzyszeniem „P ojezierze” , O środkiem D o skonalenia N auczycielskiego (dalej ODN) oraz w e w łasn y m zakresie zo rg an i zowano w o k resie spraw ozdaw czym 55 zebrań.
V. PO PU L A R Y ZA C JA H ISTO R II W PRA SIE
Członkow ie naszego O ddziału pu b lik o w ali sw oje p o p u larn e a rty k u ły i a rty k u lik i przed e w szystkim w m iejscow ej prasie: w „W arm ii i M azurach”, „Gazecie O lsztyńskiej”, „D zienniku P o jezierza”, „P osłańcu W arm iń sk im ”, „Na szej W si”, ponadto sporadycznie w p ra sie cen traln ej. A rty k u ły te dotyczyły m.in. odsieczy w iedeńskiej, p rzy n io sły cy k l p o rtre tó w b iskupów w arm ińskich, om aw iano też zagadnienia ru c h u polskiego i p o lity k i niem ieckiej w okresie m iędzyw ojennym , różne a sp e k ty d ziejów W arm ii, w śród nich zw iązane z 750 rocznicą erygow ania diecezji w arm iń sk iej, podejm ow ano te ż p ro b lem aty k ę lite ra tu ry regionalnej; w n iek tó ry ch p rzy p ad k ach a u to rzy w y k raczali poza tem aty k ę regionalną. Ogółem w o kresie spraw ozdaw czym 37 członków Od d ziału w ydrukow ało 205 a rty k u łó w w p rasie. N ajw iększą ak ty w n o ścią w ty m zakresie w ykazał się se k reta rz Z arząd u d r S ta n isła w A chrem czyk.
VI. W SPÓ ŁPRA CA Z KLUBEM M IĘDZYNARODOW EJ PR A SY I K SIĄ ŻK I W PO PU LA R Y ZA C JI H ISTO RII W ARM II I MAZUR
Z in ic jaty w y K lu b u M iędzynarodow ej P ra s y i K siążki, członkow ie O d działu (dr S tan isław A chrem czyk, d r T adeusz F ilipkow ski, doc. d r hab. Ja n u sz Jasiń sk i, m g r Józef Judziński, doc. d r Z y g m u n t Lietz, d r B o h d an Łukaszew icz,
d r J e rz y Sikorski) w ygłaszali odczyty dla m łodzieży liceów ogólnokształcących n r 4 i 2 pośw ięcone p atro n o m u lic Olsztyna. W lata ch szkolnych 1983/1984 i 1984/1985 w ygłoszono ogółem 60 p relek cji. P o n ad to z in ic jaty w y tegoż K lu b u w cyklu tem aty czn y m „N ajw ażniejsze pro b lem y z dziejów W arm ii i M a z u r” ci sam i p relegenci w ygłosili w ro k u szkolnym 1984/1984 20 odczytów.
VII. OLIM PIADY HISTORYCZNE W OK RĘGU OLSZTYN—SU W A ŁK I
1982/1983
W IX O lim piadzie H istorycznej uczestniczyło, w sto p n iu szkolnym, 50 uczniów, re p re z en tu jąc y ch 13 szkół. Do zaw odów II sto p n ia ko m isje szkolne zakw alifikow ały 28 uczniów; po w ery fik acji, do elim in acji n a szczeblu okręgu ostatecznie dopuszczono 19 osób. E lim inacje p isem n e odbyły się 1 lutego 1983 r. L au re ata m i zostali A ndrzej A rcisz z LO w L id zb ark u W arm ińskim , Ł ucja D em by z LO w O lecku i S ław o m ir S ienicki z LO w Nidzicy. K om isja W e ry fik acy jn a K o m itetu Głównego O lim piady H istorycznej dopuściła S ław om ira Sienickiego do zaw odów III stopnia, jed n ak że do o trzy m an ia ty tu łu la u re a ta III stopnia zab rak ło m u dw óch p unktów .
1983/1984
W X O lim piadzie H istorycznej, n a szczeblu szkolnym , uczestniczyło 71 uczniów z 24 szkół. Do zaw odów okręgow ych zakw alifikow ało się 16 uczniów z 13 szkół. Do zaw odów III stopnia, w w y n ik u p ra c pisem n y ch i egzam inu ustnego, dopuszczono dw oje uczniów: D orotę G ranoszew ską z LO w O lecku i R afała W olskiego z LO im. A dam a M ickiewicza w Olsztynie. L au re ate m III sto p n ia został R afał W olski, uczeń m g r B a rb a ry Bieszke.
1984/1985
W X I O lim piadzie H istorycznej uczestniczyło n a szczeblu szkolnym 61 uczniów z 19 szkół. Do zaw odów k rajo w y ch k om isje szkolne zakw alifiko w ały 40 uczniów. P o w ery fik acji p ra c pisem n y ch zakw alifikow ano do zaw o dów II stopnia 18 uczniów z 13 szkół. L a u re a ta m i e lim in acji okręgow ych zostali: A g ata B ukow ska z LO w K ętrzynie, uczennica m g r T eresy Borow ik, Tom asz G niedziejko z LO w Gołdapi, uczeń m g r M a rty Sosnow skiej, D ariusz M ałk iń sk i z LO w S ejnach, uczeń dr. G iedym ina D ziem iana. L au re ata m i z a w odów III stopnia zostali Tom asz G niedziejko o ra z D ariu sz M ałkiński.
K o m itet O kręgow y sk ła d ał się z n astęp u jący ch osób: przew odniczący — doc. d r hab . Ja n u sz Ja siń sk i (IH PAN), se k reta rz d r B o h d an Łukaszew icz (OBN), członkowie m g r T eresa Paszkiew icz (KOiW Suw ałki), m g r A n n a P rz y b ylska (ODN Olsztyn) o ra z doc. d r S ta n is ła w Szostakow ski (WSP). J u r y K o m ite tu O kręgow ego p raco w ało w n a stęp u jąc y m składzie: d r S ta n is ła w A ch rem - czyk, doc. d r hab. Ja n u sz Ja siń sk i, m g r N o rb e rt K a sp a rek (1984/1985) (WSP), d r B ohdan Łukaszew icz, m g r R om an M archw iński (1982/1983) (W ydaw nictw o „P ojezierze”), m g r T eresa Paszkiew icz, m g r J e rz y P rz e ra c k i (W ydaw nictw o „P ojezierze”) i m g r A n n a P rzybylska.
Z aw odnicy o trzy m ali p am iątk o w e plak ietk i: w 1983 r. obrazujące zw y cięstw o k ró la Sobieskiego pod W iedniem , w 1984 r. u p am iętn iające b itw ę pod
310 K r o ni k a n a u k o w a
R acław icam i, a w 1985 r. U nię w K rew ie. Ponadto k ażdem u z zaw odników II stopnia w ręczono n ag ro d y książkow e ufundow ane przez W ydaw nictw o „Po jezierze”, K u ra to riu m O św iaty i W ychow ania w S uw ałkach, Oddział D oskona lenia N auczycieli w Olsztynie, O środek B ad ań N aukow ych im. W. K ę trzy ń skiego, Stację N aukow ą (In sty tu t M azurski) w Olsztynie, Z akład H istorii W SP w O lsztynie, A rch iw u m Państw ow e w O lsztynie oraz in d y w id u aln e przez kolegów dr. S tan isław a A rchrem czyka, d r. B ohdana Łukaszew icza, m g r T eresę Paszkiew icz oraz m gr. Jerzego Przerackiego.
VIII. W YCIECZK I HISTORYCZNE
W 1983 r. zorganizow ano przy pomocy m g r Zofii Januszkiew icz wycieczkę na P ola G runw aldzkie. Z najnow szym i w y n ik am i b a d ań archeologicznych zapoznał uczestników w ycieczki doc. d r hab. A ndrzej N ow akow ski z U n iw er sy te tu Łódzkiego. In fo rm acji na te m a t kapliczki udzielił w iced y rek to r M uzeum W arm ii i M azur, m g r R om uald Odoj.
W 1984 r. zorganizow ano wycieczkę do Reszla n astęp n ie do Ś w iętej Lipki. Z pow odu w ysokich kosztów a u to k aru , uczestnicy u d ali się do Reszla au to b u sem PK S. Zwiedzono przede w szystkim zam ek. O d ziejach zam ku oraz o w y nikach b ad ań archeologicznych, prow adzanych tu od 1973 r. poinform ow ała w dłuższym w ykładzie m g r Izabella U flikow a-S ikorska. N astępnie h istorię m iasta, a w szczególności kościoła p arafialn eg o Św. P io tra i P aw ła przed staw ił h isto ry k sztuki, p raco w n ik n au k o w y M uzeum W arm ii i M azur, m g r A ndrzej Rzem połuch. Zwiedzono ponadto pozostałości zabytków Reszla, m .in m ost na d aw n y m przedm ieściu R ybaki, chylące się coraz b ard ziej k u u p ad k o w i X V III- -w ieczne spichlerze, gm ach po znanym kolegium jezuickim , a u g u stiań sk i koś ciół p.w. św. J a n a Chrzciciela, przebudow any u schyłku X V III w. ratusz, frag m e n ty m u ró w o b ro nnych i basztę, ponadto k ilk a kam ieniczek m ieszczań skich z X IX w.
Do Św iętej L ipki udano się z Reszla piechotą, po drodze oglądając kaplicz ki różańoow e zbudow ane w II ćw ierci X V III w. przez k am ien iarza Zachowicza. Z dziejam i Św iętej Lipki, h isto rią w yposażenia w ew nętrznego i zew nętrznego bazyliki, a także bio g rafiam i jej głów nych tw órców zapoznał uczestników wycieczki tak że m g r A ndrzej Rzem połuch, w w ielu p rzy p ad k ach odnosząc się k ry ty cz n ie do dotychczasow ej lite ra tu ry przedm iotu. Ze Św iętej L ipki pow rócono do O lsztyna tak że auto b u sem PKS.
O rganizacją w ycieczki au tokarow ej, w 1985 r. do L u b aw y i Płocka, zajęła się m g r D an u ta Jam iołkow ska. W w y n ajęciu a u to k a ru pom ógł m g r K azim ierz Sznajder, członek naszego O ddziału, a in n y członek, d r Józef Śliw iński, au to r m onografii o Lubaw ie, udzielił w yczerpujących in form acji o ty m mieście. Zwiedzono pozostałości ob w aro w ań m iejskich, dość licznie zachow ane klasy- cystyczne i secesyjne kam ieniczki, a przede w szystkim kościół fa rn y p.w. św. A nny z renesansow ą k aplicą M ortęskich o raz kościół p o b ern ard y ń sk i p.w. św. J a n a Chrzciciela.
W ycieczkę do Płocka zaplanow ano w zw iązku z 900 rocznicą urodzin Bo lesław a K rzyw oustego (1085) oraz 165 rocznicą istn ien ia T ow arzystw a N au kowego Płockiego (1820). W siedzibie T ow arzystw a, o jego dziejach i a k tu a l nej działalności opow iedział w iceprezes, d r T adeusz C hrostow ski, k tó ry też ofiarow ał w ybór cenniejszych zeszytów „N otatek P łockich”. N astęp n ie o b ej rzano bogate zbiory B iblioteki im. Zielińskich. W M uzeum M azow ieckim zw ie dzono trw a łą ekspozycję, p rzed staw iającą różne zespoły sztuki secesyjnej oraz
w ysłuchano n a te n te m a t pięknej p relekcji, ponadto zwiedzono w ystaw ę obrazującą dzieje Płocka i reg io n u od czasów neolitycznych aż po h isto rię najnow szą. W d alszym ciągu zapoznano się z przeszłością k a te d ry oraz jej najw ażniejszym i p am ią tk a m i historycznym i, n a czele z grobow cem W ładysła wa H erm ana i B olesław a K rzyw oustego. Zw iedzono też bezcennej w artości ziory w M uzeum D iecezjalnym . N a zakończenie obejrzano p am iątk o w e L i ceum im . S tan isław a M ałachow skiego, ponadto ra tu s z klasycystyczny o raz zab y tk i a rc h ite k tu ry m ieszczańskiej.
IX. IN IC JA TY W Y W YDAWNICZE
— Propozycję w ydaw niczą O ddziału z 1979 r. dotyczącą opracow ania w yboru polskich pieśni historycznych, zrealizow ano w fazie w stęp n ej. M aszy nopis został złożony w W y daw nictw ie OBN i oddany do pro d u k cji. W yboru 107 pieśni d okonali Ja n u sz Ja siń sk i i T adeusz M atulew icz, k ró tk im i k o m en tarz am i o au to rach , kom pozytorach i pieśniach op atrzy ł T adeusz M atulew icz, w stęp n ap isał Ja n u sz Jasiński.
— Zgłoszony w 1983 r. p ro je k t opracow ania w y d aw n ictw a zbiorow ego pt. „ S y lw etk i W a r m ii i M azur" uległ m odyfikacji. Z u w ag i na większe szanse w ydaw nicze przygotow ano i przek azan o O środkow i B adań N aukow ych im. W. K ętrzyńskiego k o n sp ek t in n ej p racy zbiorow ej, m ianow icie „Regionalni
patroni ulic O lsztyna". Zam ierzano opracow ać około 70 szkiców biograficznych
o objętości 20 ark. w ydaw niczych. Je d n a k że realizacja i tego p ro je k tu n a tr a fia obecnie na przeszkody z pow odu w ycofania się p rzew idyw anego m ecenasa.
X. R 0 Ż N E
— W zw iązku ze zbliżającą się setną rocznicą po w stan ia „G azety O lsztyń sk ie j” (1886), pod adresem p a ra fii p.w. św. Ja k u b a w O lsztynie, w łaściciela b u d y n k u (ul. Staszica 12), w k tó ry m w lata ch 1893— 1920 m ieściła się re d a k cja tego pism a, zgłoszono propozycję u fu n d o w an ia i w m u ro w an ia n a ty m b u d y n k u p am iątk o w ej tablicy.
—■ Z tego sam ego pow odu zwrócono się do M iejskiej R ady N arodow ej O lsztyna o n azw an ie u licy lub placu: „S tulecia G azety O lsztyńskiej”.
— Do P re z y d en ta M iasta O lsztyna w ystosow ano pism o ap elu jące o za opiekow anie się nag ro b k iem polskiego lek arza, zw iązanego z ru ch em polskim , Józefa Przew oskiego (zm. 1899). N agrobek te n zn ajd u je się n a sta ry m cm en tarz u p a rafialn y m św. Ja k u b a , w ym aga konserw acji, a tak że zabezpieczenia przed e w en tu aln ą kradzieżą.
— O publikow ano apel o p e łn ą in w e n ta ry za c ję i opiekę nad w szystkim i kapliczkam i i k rzyżam i przydrożnym i, stanow iącym i spuściznę historyczną, k u ltu ra ln ą i re lig ijn ą naszego regionu.
— Do Przew odniczącego W ojew ódzkiej R ady N arodow ej w O lsztynie w y stosow ano pism o w sp raw ie przeznaczenia b u d y n k u daw nego K o n su latu P o l skiego n a pom ieszczenia d la A rch iw u m Państw ow ego w Olsztynie.
— Do M iejskiej R ad y N arodow ej p rzesłan o bio g ram y 40 zasłużonych d la W arm ii i M azur postaci z p rośbą o ew en tu a ln e w y k o rzy stan ie ich nazw isk jako p a tro n ó w no w y ch ulic O lsztyna.
— W podobnej sp raw ie w ysiano pism o do to w a rzy stw m iłośników ziem: w K ętrzynie, L id zb ark u W arm ińskim , Szczytnie, M rągow ie, L ubaw ie i O stró dzie.
312 Kr o ni ka n a u k o w a
— Udzielono ko n su ltacji S tow arzyszeniu „ P a x ” w E łk u w sp raw ie o p ra cow ania 6 m ap historycznych W arm ii i M azur w E łku (S. A chrem czyk).
— O pracow ano p ro g ram k u rs u historycznego d la przew odników PTTK . — W zw iązku ze zbliżającą się 90 rocznicą założenia M azurskiej P a rtii L udow ej i p o w stan ia „G azety L udow ej” (1896) ustalono m iejsce red ak cji i d ru k a rn i „G azety L u d o w ej” w E łk u (J. Jasiński), ponadto ustosunkow ano się do sp raw y uczczenia głów nych działaczy M PL. O pinię pow yższą p rz e k a zano do w ykorzystania ZSL w E łku, jednocześnie zasugerow ano zorganizow a nie na te n tem a t p o p u larn ej sesji.
XI. KOŁO W BARTOSZYCACH S p ra w y o rganizacyjne
S ta n członków nie u legł zmianie. Koło liczy n a d al ich 19. 27 lutego 1985 r. odbyło się w alne zebranie spraw ozdaw czo-w yborcze Koła. W ybrano Z arząd w n astęp u jący m składzie: przew odniczący — m g r T eodor Bloch; zastępca przew odniczącego — m g r E lżbieta Rychel; se k reta rz — m g r Zofia S tasiu le- wicz. Przew odniczący b ra ł udział w W alnym Zjeździe D elegatów w O polu we w rześniu 1985 r.
ODCZYTY 1983
17 V — prof, d r J e rz y Kłoczow ski (KUL), Chrześcijaństwo średniowieczne
w oczach w spółczesnych historyków .
10 IX — d r W ojciech P od g ó rsk i (W arszawa), Polska pieśń hymniczna. 1984
1 2 IV — doc. d r h ab . J e rz y Skow ronek (U n iw ersy tet W arszaw ski), Ta
deusz Kościuszko —■ twórca Insurekcji.
10 V — d r S tan isław A chrem czyk (OBN), P olityka bałtycka Jana III So
bieskiego.
15 X II — m g r D an u ta B ogdan (Stacja N aukow a P T H Olsztyn), S e jm ik
w a r m iń s k i w X V — X V I w ieku.
1985
2 7 II — m g r H e n ry k Szyszlak (LO, Bartoszyce), R u ch oporu w Prusach
W schodnich w latach 1939— 1945.
2 4 IV — m g r H en ry k S zn y tk a (Bartoszyce), Odrodzenie państw a polskie
go w 1918 r. a problem Prus Wschodnich.
Różne
— W spółpracow ano w o rg an izacji sesji naukow ej n ł. „Rola Ludow ego W ojska Polskiego w odzyskaniu ziem północnych i zachodnich” (m aj 1983).
w O lsztynie o ra z w sesji n au k o w ej n a te m a t św iadom ości narodow ej M azurów w X IX i X X w ieku (w rzesień 1985).
XII. KOŁO W NIDZICY Siprawy o rganizacyjne
14 p aździernika 1982 r. koło liczyło 18 członków, obecnie 12 członków. Z arząd K oła p raco w ał w n astęp u jący m składzie: prezes — ks. m g r Je rzy Otello; w iceprezes — m g r Józef Jabłonow ski; se k reta rz — m g r T eresa O rłow ska; sk a rb n ik — m g r W ald em ar K isieliński; członek —• m g r Iren e u sz T y b u r- ski. Koło w sp ó łp racu je z T ow arzystw em Ziem i Nidzickiej.
O dczyty 1983
— Ks. m g r J e rz y Otello, Z папе i nieznane dzieje Nidzicy.
— M gr Elżbieta R etkow ska, P oczątki szkolnictw a w powiecie n id zickim
po 1945 roku.
— D r H en ry k Czem bor, P o lityk a germ anizacyjna na Ś lą s k u i Mazurach.
S tu d iu m porównawcze.
— Ks. m g r Je rz y Otello, S tosunki kościelne w P ru s ac h K siążęcych ze
s zczególnym u w z g lę d n ie n iem ter en u nidzicko-dzialdow skiego w X V I — X V I I I w ieku.
1984
— M gr E ugeniusz Z aw adzki, G r u n w a ld i Pola G runw aldzkie. —■ D r A ndT zej Sakson, P olska i P olacy w oczach innych. — Ks. m g r J e rz y Otello, K r y s tia n W lócki — człow iek i poeta.
1985
— M gr Józef Judziński, K la szto r ek w N idzicy jako przyszła siedziba
a rc h iw u m i jego zasoby źródłowe.
— F erdynand Gregorovius i jego znaczenie. W ieczór d yskusyjny. Różne
Przeprow adzono 3 gaw ędy h isto ry czn e na obozach h a rce rsk ich oraz w y głoszono p re le k cję dla przew odników PTTK .
• • Rozpoczęto zb ieran ie m ate ria łó w biograficznych do postaci zw iązanych z dziejam i Nidzickiego.
— G rom adzono m a te ria ły do h isto rii n ajn o w szej N idzickiego.
— Udzielono pom ocy Szkole Zaw odow ej w N idzicy w urząd zen iu trw a łe j ekspozycji historycznej.
31 4 Kr o ni ka n a u k o w a
17 g ru d n ia 1985 r. odbyło się W alne Z eb ran ie O ddziału. W ybrano nowe władze.
— Z arząd: prezes — d r S tan isław A rchrem czyk (OBN); w iceprezes — d r T adeusz F ilipkow ski (OBN); w iceprezes — doc. d r hab. Jan u sz Ja siń sk i (IH PAN); se k reta rz — m g r R o b ert T rab a (Stacja N aukow a P T H Olsztyn); zastępca sek reta rza — m g r D an u ta Jam iołkow ska (OBN); sk a rb n ik — m g r J e rzy M inakow ski (OBN); zastępca sk a rb n ik a — m g r J e rz y L ebiedziew icz (ODN); członkowie — d r Józef B agiński (WSP); m g r Zofia Januszkiew icz (M uzeum W arm ii i M azur); d r B ohdan Ł ukaszew icz (OBN); m g r Rom an M archw iński (W ydaw nictw o „P ojezierze”); ks. konsenior m g r Je rzy O tello (P arafia a u g sb u r- sko-ew angelicka w Nidzicy); d r Je rzy S ikorski (M uzeum W arm ii i Mazur); d r A ndrzej Staniszew ski (WSP).
— K om isja R ew izyjna: przew odniczący — m g r P io tr G rabow ski (OBN); se k retarz — m g r J e rz y P rzerack i (W ydaw nictw o „Pojezierze”); członek — m g r F ranciszek Sokołow ski (APO).
