Inpoldering kweldergronden 1942-1944

no.

1. 2'.

,.

4.

,.

1Jlasen

v rgolijking ijken lAngs -ren cbter Ui huizen. :toto•o 811 on se d1g4 n dijk, e1

l94S•

-~ l• en o looten volgens plan d r Domeinen.

.etaande kavels.

Aobter Uithuizen• Uithuizermeeden bevond zich ge oeltel1l 40Qr de utuu-, sed&elteltJ" door nsohen-hend

gevormde kwelder,

w

lke in 1942/45 door Domein n er

1ngepold·rd op laat v-an de Duttaeb OY&rhe1cl. Bl1Jkons d v le ber adslasingen. elKe hierover ~~ben pleates -had. n d, 1·,rinc1p1eêle versob1llen van opv tt1t\S• welk d arb1.J an het licht lt.wrunen. 1s het gewenaoh't de gebeur-t-&nJ.asen, die f.uirto a è1d1:ng hebben gogcvon, fláar

vo-r-en te br ng

ri. ~ c a O I D ~ l t c o . ? W 1 ~1_bä\UlUJ.,

~ . Do bio:r geleverd · cr1t1ok he î't ten d 1

eea

eventu ialc berhal1n vim het verwerkelijken v n te ko tb ...

ra

eti

onlog1

obe plar.tnon te

voorkomnn on

voort te w1J:aen op een.tee symptomen, 41e voor otw rgeer1nesa par at be• 4enkel1jk sehtjnen.

Het hieronder vcl~ende 1 gedeeltol13k gegrond op t b stek no.

56,

Vft!l April 1942. op do nota's van tnon

nv n de ~unie an ~uet tersob pabonden, op plaatselijk

verzrun

.d

ge oveM en op hot

b kW

me

&D onpartijdige

rap-port van de door e ndw1nningscomm1ssie beMemde DeskUn• 41gon (bijlage 5)& De 1n4 11ng zal tweeledig

z13n.

nl.:

• T ohn1sche en econordsch bezwaren.

s.

zwaren van publieken ard •

.

l•

~s,o~1schç

5

economische bez aren.

§ 1. 2l\TOOraeeJ.1S )!cs.t9.k bcRalwgffi !smt

_a,n

J!leuen d:lJk. Do d.ijk is lans 10.6 km. fn. sluiten pold r in, die voo.111 in

net

'"'oaten ainal 1o, nl. slechte :300 m.. Hoewel

men dus beter ha

kunnen•

chton tot de strook kweld r bree~ dor ge kt zou z1Jn (men ia hier in do buurt met l.andwln• n1ngs ierkon be1d ) wa het de opdr oht van do be ttoode ma.ebt dl t teri"ein zoo sn l mog 113k 1n to p 14 r t1

₃

"e.i.

!.ll.

•

l,i 'f,(;l!) !..,1 :x;oedaelvoor~1~n1ns :tn °'Trlq,, ,t13d. é 111 t. te

veram1oren omst$ndtgb.e1d ws• voor• 1 4nt eerst met den lliJkebot1w begonnen kon word♦n

toen

hot goed aetzoen van 1942 reeds

s

de 1tel1jk voorbij wu en m n de• kerhl)1d ha.cl.. tlat 4e geheole d1Jk n1et v66-z l Novemb r van dat jae.r

eer ed

kon

kom·n.

De bouw van den dijk kan ••r~ leken worden met

dle, welke door ond rgetoeke.nde we:rd u1tsevocrd langs den . r

l"

1 ' 1 19 1

.36).

v zen ijk boe r, nl..

6.50

, • •

n 6.25 +voord n ljk v U1thuiz (b13l l); do

grond-1n Brabant bep ald vel l h r r.

t w1 kund.1 rofi l s l s d n r 130 m2 , dat cht r 1thu1zen sleoh s 82 m2• OV rtg ns g obied e d 1tvoer1n op d z ltde ljz ls d1 chter U1thu1z n, nl. door 4 k rn t zend o te pui en n d b o ding• kl i, do zoden ui t oht rl1 ende 1 d te b trekken

n d g akt sten m t kl 1 v n ld rs r an e VU•• len. etn d rb1J echter ~1, rschil nos vo r, dat bil den Atn r het z nd met bobul vmi slee booten en sl ep• b en orden aan oerd, b

to

on ni t 11 do ttans ortko ten vergrootte, dooh eon dubbele ve

w

rkin uoodzak ltJ akt. oh r 1thutz n per t d zu1 r. d1e b and dicht b13 den te maken dij 200 ( eon

evon-1Jd1 mot den 4 Jk l opon4e geul on~sto 4 zoodoende) o ddel11jk 1n n d1Jk.

De

ver

1

rdiJk. olke met den dtjk echter Utthu1zot1

n,.kan word n. kostte g dd ld f .., f ll ~✓

pr llen van :le1g t n en h t aloo en v

du1ker en ebou•tj 1n ne,~n~- n volens dozen ma

r

d de d1Jk bt r Ui h rij

s

d ooper mo ·~~ · z1jn. r

13

was envoudtg r, de prof1 1a1n ...

bod

36

j

1tl in~, do gZakk1n n1b1l, h to VUlle kle1g t n 1 tin het b tek b repen. 11 n

r1sico o o

gore wo

den

van

1600 dij (zi bijl , ) •

g oo r moet or eng l le te uescbon den E sen do1 D t o 1v rt c ter 1et d hoo"' kost • di de ann m r v n t be te ~er oed het r n. a.1.

t

24

o oo

ort

225

r •

De

o

ss

ul utt d n Eems

&al

on ever

1600

x

25

m3 x

t 0,2;•

1 •

t 10.00 h b

n

s ...

kost d

Jk,

d 8lln m r in t 1n gre en, verrn • 4 ltJ

.D!.!!

m er dan!.

t

80 ll!I. _. Re ent men ecbtor op

n b ~rág v

t

10 r

:? (b

p ld v el t ve l). den kot

men

tot on ri 1coro t • ong v r ~ 1.400.000 voor een rk van

t

1.000.000.

x) Go dkoope nhe14s rijs, o dat d zu1g rs bier tooll moesten zijn n 4 ze h tv.and onmtdd llijk o t wad kond tl per en.

•

s

ze 1~e11nardi ver oudin 1 el ver.l rb r. D b tok,be.1·lin en" ren nl. zood at de nno er ""6•

wonge

w

s on ze r groot r151 oost in zijn be ooting o te nera n. ar e 1~ t in h. t b onn n erd

het e vo r don int r 1jgen, rd bepaald: ar. ;il. nn d r0 voor r. rden voer de voorl o 1 :o ring o l ovo r 1 42. 1'>. · t voo l nd, "'7 om á b t bu · t n-b loo t t# 5 ,m + "~ ,.A. • moet n vol1 d1 zijn t · rt·t volgn d b ,alln~nvtmhtb t e , ... ». inrla. v

n

t

be

·al n, d t d dijk '166r l ~ .. overr:b r bij • voor

t der e~ d~ le ,t eh· l be"l e goed ond r roti l t z1J , we. lä, d t h b itenb loo

tot 5 •moet orde het binn · lud mo ht nv rd d1 ,d w l ton.

ne

·

in

w

s dus 1,50 ~

tel gen h t waa vooruit t voorzin, d t dit ni t e~ red zo om n lich i j e norm len torm zood ni~en ovorslng zou ondervin e . dit d golv n h t loss zand v n h t binn nt l den ten on d r tv s

ruin n h ~ buit nb lo •

Irn r ko t ·vol nr d ,

1r·

iJ l n tand 11 n 3.00 -+ • • P. geir..1.ddeld ens per j voor e moeten

olfo loo., n · an 3 m ( o :f'hoo ·te tussch n to n dal dan 1,4 · , } h1o s oed1g voor ... o n. 1 d n ook lo isoh, . dat d r op e n ris co n ong veer f .4

.ooo

enn n tw e der nor dr dijk•

1 go d e. n buite ... binn z1 r.,t n d rlin o d bestek,hoogt van 6, ✓ + m t, zou di lio bij d n stom v~n 7 A r11 l do 1n bot r

s

h bben, doeb over1 eno sl cht 1n1g scha• de bebbe soleden. ha. slo olven over d ruin

n; m · n ve:rni lden het g ::..oodanig, da en aoot sc. o o tr d. r blo

r

lecht e1n1 v n d n dijk ov r. (zio foto' v n bijl g 2}. ri ioo ost. di d nom r nar het schijnt in z1Jn begrootin o~n m, wa d t naste bij ver ntwoord.x)

x) omen, zou d

e d1ns t 1.500. oo hebben bedragon. an der door

Do inen des g n cvr gde groote nn er& zou de sa.ba• de heb n 1llen h rst llen vort 625.0

o,

doch dit an-bod rd o 1J ni t bek n e reden niet aanv rd.

e

,.

11 g, d1 n aaio.nfnner bep ld

ood-X'1 iCOJ O t t r.24 "c ade. on • .te tijden . de an t Che.de, uttvo rin n bou z r w r , nz .. a volgende: one ot buiten -M d r n, 1 -1oobt ont t • ls ho 1 OOl" n anne. r •••.• ~iet voor

r i s :

1. e o Ado don t1 • geleg n tus cbon den nnvans ven het ork en l ove ber 19 2, on sten door en stormvlo d van rn er n 2,-4. m + ( )oltoploo, niet m ege-re nd) vol, na de arn rntng an de R1Jkape1lsch.a l t

lfzijl. 2. se de ber 42 en de elegen tusscben l n tor lo d v mber i rb1 zoodat d an

3,

O + vol lf7-1Jl. waarn and 011• a r most d r hij 1 n n1 t or 1 o-e d kon z1Jn, r op een vlo d v n ),49 • n olToploo v n

3

tellend, komt n tot 6,,50+

chr

13

.n

5

m + in dat g v 1 zeke

et rk zou wor · ovc n.

ij d V n ril t Delfzijl on

tand V

crene

Uit t V n,

::, + voor. oo d n nnemer a h ton groot 1 voed Ju1at, cm. boven den ,et ldon is en t hij d r1 1co o t ni t b ho fd

oor

h t ~iJk h

b1Jn

t j.O • I _{or beta ld t 13k eert de ri icopo t} d

r

(t 1. 00.000.) an d•uu:-nN d sche.d zelf

(.f' U;00.0 0? r in or ZOOT il risico zit (hier

r ) an · j d ze bet r

oor ei an re enin nem on d&n taalt b-t d eventueel se ad n,.~elvoud1. ii r had mo o t rook het ri lco na noo l unnen v mijden door t n de wint r een ged 1 · van den d1J P.e11eel er te ma n.

vlo d v n

3.;o

+ te eltz1J is , d ••.• 6 1dd ld kom ij ens por j ren voo. De vloed v 7 ril 194J du 1 t bnorm l hoo.

m1ddel eon in 50

J

r n

nn

t eltz1Jl en ot d van 4.,0 + ord n e e t . of booger, te Noordpold rs1j

v

n

4,38 •

ot ooger.

n d end ze

onti er dplo dot voor

dvie nnen bij at d n h dd n

c · n tl t b hoe n voort iet nllè

b

ros

d

tr!Çt2

$Chad

voor

h t i bi

r v :rmo

del13k biJn

t

3.000.000, doch d k lor werd g de ltelij

t t ~Gd ui n

i3

ov rd kt en r o sten ni ontzadtn . n e ontltle s en, ood 1. d

t oh s r v lei n voor e

nzi nl1J~t deel n zoden 1s ontt a • Deze \nd1rcc\

QÇ 00 •

t

•

~wW,,ilil.U,oM,W,. Dm

AJ..cwmm

4illE

.tl, ... ~ . , .

hreve besta t u i t oen

l a l 1 •an 0,50 dikte, 11utro en b zodt s van

eld

rzoden.

Voorl nd ontbreekt, doch o l

1.?o

m + 1 • voor oover n1 t n z1s. berm a br ebt v, 25 m

b e. ez be ia t e l ge te s olv n b13

ho lo d n t brr.nor rb1J 4 n olfoploo te n

b t d1Jkat lud te vermind ren. Voor 1n4 r hooge vloedon bi t 4 ze ber u1tera rd w 1 voord el.

ez di keb l ding omt ov$reen . t do langs d

d,.,old rs g, bru1lt lij • e zode t den n1eu on dij r d z 1s komt in1g

en voo; w r zij n1 t eed ia.

1s h t r oor di groo t riaal,

w ru1t da .:l ib. le d1 van d n ni en p lder b t t"

1 vrij z nd1g. even ls trou n d hele iold

:r.

kl 1

utten

bevinden ziob n bij

den ouden

13~• H t

v n en net pen v n loil g d v moe ond r 1n lood v n d oo lo somut.n 1 he n sleoh o

vl kkig n oin1 1nt n f. D zoden don (door obr k

an person el?) 001Daeld slord1 et t· se nru1mt en zon r vol v rbsnd op h t bu1tentalud neer elegd. D1t

e ebi dd in den n zo ren 1n den h rt t,zood t ?an

een b. ort ling v66r d n inter geen e, kon zijn,

noeh voor dlen v n 1 4

/43.

noch voor dien v n l 4'/44

ij d pni u g led zoden. overigens rd de b zod1n~

in l 42 bet r met m r zorg an ebraoht d n 1n

19

:5

oo b kra. • i tte ens nd t bl v n er b1J d n

ut van 7 rll l 43 weinig zoden op h l t .

De rva. ins bij de ad~olderdijk n le rt, bi3 ator gat n l a t in h t buttentalud.

is d1t t te voeren tot d zand1gh id van

bet di ,atör

al,

an.de zijds tet d hovigh 1d

van

d n golt' l 01 do .. dd n. Voor l ann er n voorl nd aan eztg i . , be 1't &_ b i t nt.lu v n n" ol or he\ Z11aar te rdur n .•. l.eohtn met de uiter$te zorg .t het

tot nog to

mogen

geluk en grasgloo11n en an de a,-P ld r 1J n voldoende go tem k n. De dijken moeten

t edé

rn

t ach

ren

o:rden bc:oid, de VQ krand oet tel.lama

anel .orden 1jde~4. de d1Jt se u t i e n mo~ten esen d n wint r·opgeru1m orden, en ~lk voorj ... moet er 'go•

., 1 ld« wor<1en. Dit laat to 1 .e :r elan. 1Jk: uit 4

bu1·onnA,maloot. ar de tijnate libdeeltJea bezinken. o-rdt de altb in gedrooi:iien kru.imelvorm ov r het buiten• talWl etroo1d, zoodat de aodo st eds techt ren dikk r wordt en

te

ens de kleil eg in di

te

toen• •

Voor

l hi

door ~ rkrijgt tn® ecll uitstek nd. ~a t or, eon van buit nt lud. C..edur~n,e deur tèjar n blijt dit buiten•

talud echt r ztrak n

ona

vindt men da ~bij teed seh den

doe o l ter kom&n no vn kg, t n 1n et uitent lud. Iot v l ~• betw1Jf 1

nor

het t lud

van

d n tbnns ge ~-ten d13k ·1 tle eerste d oenn1 enig r . te tork zal or-d n; t eer da hij n ord l1Jk r lig't n n t r

vorigen

en h t dichtst 13 die , ter 1e s l g n. Voo l et

w

ste,ijk ged elt ligt de tormatreek en verkeert

daardoor in dezcltde ongun tie poslt1e $1

Lauwerpol ~rd1Jk. lke er ten weeten an JJa rb1J komt. dat de nt~u d1Jkakorn

enst.

tut uit sa oten adz nd, a ruit alle alib, dtm llen ooans,

v Tuu~n4vn is end t wegens grooter f1J he1d min er w er•

et.nd hoef't dan t'lu1nz nd. Is 1n het buit nt lud .n den nieuwen dij " du ee:nmsal e a bre ge lagen, dan z& d zo ap dig v 1 srooterworden. Bij d vroeger dijken

w

rd

d0 kern van adzsnd sang voerd

t

kar of

wegen

en deze

kern '31t nog

eonieon

sa on

~ns,

zoo ls bijv. 13 den

torm va,n

1

Ap 11 l

43

bl k ij tle bre se-n van den Unt• horst Uomanpolder ( do Slik w n) , d:to in 1939 \Yas nng l gd

met erklooz n. (foto Dg2)

M n sou hot buit• nt lud ven den nieuwen d1J. unnen g n •rdedtg nm t on at nb zott1ng, doch dit wort bi.:t~onder koatbeuir.

...

-" r nd1 1Jnt d b or t wor 0 ö. n ·oom br 1jn, d z br mo l j ber •

•

uw tn

51

kil ·ls1 ,roj ote rd e e d V o legen z1 n een · g, 1 ooste ij lt d n oude en den n1 u en• 1 11 t. 1jn d boe rt ebt, t

r

ijl in he

eet 1" 1d, den tiMm•~"',~ r .

n.

1_{"oe b t 11.1 d old rdijken}

oo z1Jn l ru n i ' rden). d

1gm-,. bb toe iet onmldêi 1 e n1e en p lèlor , rv n wo n:t behalve met,

t

ring, o t•

pold r. ort n en l p ld rdij b

z oht r tex:w1Jl daarbij 1, ersonon v

raro

on

Des oont o ~, d d bo-rderij nv rr1J•

z 1don van en o~d n diJ end t

n 1 d1Jk slee d j r se , ap•

en diJ r nt t. z vlucht n

tn

til nood op d 1Jk

nio l

rs,

al g vol v n de vooral 1n

de doe nni . o ton l , be at ld on

11 zijn, bewiJ d f: 1

en.

e volg d dtJ·en o.nss do oor:

lde:rdij l j

r

le

or r

_{:, J}

ren

_"

l

r

2 lt tt

1 t aaen le n tot door r

o. 1 hot e t l old r (18

po rtl. )

- ooetpo o ... (1640)

De olta al 1' 1 de dpol r , vooral w nn r d -ze ge n oor nd h bb J 't .root om er ve111g t kunnen

onen. Bl1J en de topo r11fiecb t.·.rt n k .... î"l... eb lve

1n · .. n tûtole

a

o polder goen boerderi.1 n V?O~.

Be l1gt in de · do lt . v n Dome1 en de11 _{"e dijk}

at

t sr ven en dus an do. older dien beecneming t

ntnemon. De

g noemde dijk erd d

&rtoo

a

•ord rd, l hans

g do l olijk. net is chter ....,...,;;;.;.;;;...,.;;;;.;.;...,;;i.;;:::.;;;;.;;;,;;..;;.;;:...,. _ _

l

euliJtr;

at

te "t tnd1 r

h t vullend r tton kan men dl b ter et e~

n

ul t n ~ ot' rd1Jk, ltelke VfJrd r zuid.wat rts ligt n tb

v ril 1Jnen ke.n.

ne

J!;Et sdi.Jk oe ~slo.p rdijk o.rde , and

kamen d. b1'won ra v n d n ems"old r in zeer onv 1l.1ge

positie. Ge ~n ltiJks•

ot

rovinc1 le water taats. mbtenaar

zal b1or and.ers over denken. Toch g an Dom tne ond s

~t prot t d r rov1nc1e door m t i n dozGn dijkt gra•

,., n.

en zou de bo rderiJon n h t dorpj~ w ~o in h$t

pl1'n d Dom inen ger tend is o terp n kunn n bouw n· cok ~ou n e teenb~kl~edt

oplos ng n . jn echter dn1r n .-oor l omdia· het h .,.

en t1j~cl1jk b-c"oherm1n" b treft van btJv. niet l ng

r

dan

25

J~ren, on 9n v ~rdb • ~

25

jsr luln hi r ni

voorland zijn gom kl

or

ken zelta met d boklei1ngsmetho• d een g heel ni u e older r acll:t r ;tijn gekoro n.

Bet valt op. dat b 3 het verk elin pl n vän

Dome1n

n

(nota ffo. 393a) un. nkel gebruik is g·m a \

van b$staande slooten, n1$tto-en t ande 1 veelal 3 6 m br d z1Jn₁ vrij lev 1J ig z1Jn n da

rbil

onse~

... 9.

r loodrècbt op n dij t • (z1 toto l),Logiech

7..0U : 1Jn d OO'ten, V'C) :t'Z"'~"~n ziJ 1n Il r liJ

erft oli pl n to e rui en ·· 1.1n. ult t di n ot

dr1, t d C\llt ur eht\1 eb 1ens

woonl1jk etsc t, nl.. 1,40 'N n 1 bodembreedt " 11; k .1ni mo t escb! de ₁ (zi btJl e j), z

oo-la tro ene olr. d Co 1a 1 vin <lealrundi en (1 oofd•

1ns nieura Btjks. t rsta t, Cultuurcons~l 4t

on tee es nd en op planolog1soh gebiod) n o e :b r

1~ 3 hebbon gemotive Td {zi b

l

se

5).,lechts moot alootgr ve~ uit bet id n d r eloot eenig epitten e ~

sr•v

n en t gen de b eta,uide oloo ten werpe • Voor het grav-n v, de kanaal ehtiG slooten van het plan 110:neinen

w

rden ?onwel draglin G• lo00mot1ev n en ra11

.ang~voera.. 1 t wordt us no.ar ve1thottdin€~ weer zee

ko t-t>a

r.

Het plan ~an ometnen e at eoh er kavel loot~n

van (op net ., orek nd) ongeve r

14

m

bl' ed't~ en 2 m

41o»te. Mot: de •essloot&n meegerekend 1· da rvoor volgens

rappor ffo.

,76

van Dom.e1.nen een gron v rzei noodis van

416.000

•3•

aarom dit enomo grondv&rzet en deze br ed

kanal n ls k vclsloot~m? Vol "ons rn ) ort Bo. 3 3 van

Domeinen di nd in d ee t p te h t terb r nd

OIJi,Offlak voldoonde groot te zijn. om met een vr1J

loo-k\lnnan rokén n.

Domeinen beott onlangs

w

ren an r lootprofiel

voorgo

t

ld och bl1jkb r kM m nop l doae riJzi 1ng

geon atan;t maken. D

tllsna g Wï kt op 10

en opt voor-on.

in.steelt van de egslo tv1. .. m ··•.;

'breedto 'Ulks. om hi,t l>ergen.d verm.o. Had m n eo ter e n lectrisoh g tM ltje ( de Oolieth

v n den Eemspolder 1 aa.~gealQte op he eleotr1ech net,

du kan m n vBndaar ge ~ l1Jk de leiding verlengen}

1n b.-et ont•erp opgo

o,

dfltl h d n de slootatmeti

v 1 m 'bodembre dt~ en 1.40 m d1opt kunnen aanhoud n.

tén i.ou dan tevens aiet do u1t nterine;sgeul door het d

1n at d b hooven te houden. Dl~ 1s het plan t de

des-kundigen {waterstaat, -Oul~uurteehn1scbe· D!enst)

B1J het

sr

v n van

de 416.000

mJ

u t d tsv kan lceb·ts een d el Çteborgen ord n 1n de besta de

n 1n • i· ~ t:./ o e ' • b oot n

.

) u lder e tt n zoud n eohter ot ande k v 1-n l g k l i . nd r vermoe(el1j d igen r• _{...,.,._~} om v n c taluds (bijl g, ~)~

b trok nv n d nat te raven

oor-b t nd la d e vernielen voor n1 uw

l nd. 't t or 1 v rh ' , l van rond

~

k n op vor v n n t~~lei, zo ala e Co 1 a

van s·UJ1d1 en opme kt (bi l,g

5).

om inen g tt 1n

en sohr1J n eor:tc:ht tot e L.ndw1nn1ngscomrntssie dd.

D e m r 19 3 to d t di d1obt1n1--·ltton deren& sloot met zo r veel zorg z l meet 6 scbi den. en achtti ntal 4er

·or inon voorgoot ld avel z1J untig n d.

J.s• t l de be t nd z · tslooten

a.al::t un n wo en z1j van 11 t

di 1. h~., uit r t o t nl n min r geer nd. r z1,n u◊ 1 zwetsloo~ n ni t pN<li s lo dr oht op n 413k go1 g•n (ongev

r

ao

0

) doch c11t 1s volgens don

D1reo•

teur van. d n c 11 tuurteolmitiehen Di!'nst voo de l ndbo '

~ ~

v n en bot.War. dar on l nge

plo t n uit. en ij

1Sh

d v t o der vi r sloo~ n

is b l n 1jk, de vol t h kschhe1. van d twee n re

b ter n em kko11Jk

*

n1g dor ba n

-d loot n 1 tAJ u1td1 pon. Deze met.bod is tot nog to tee a toe• , t biJ d

w

dpoldera1 zoodot t bezw&ar van Domeinen dat dit u1tdi pen ni t n, niet nva rdbaar

1 •

, oppenläkte, el ontei nd 1s, 1 uiteraard grooter dan de b sch1'tb ar omen bouwgrond" Volg ns pla-nim troering bovildt .1eb tu3sche d be sloot n d$ r1n

-sloot van. o ou en dijk

7 5

ha. Bi nan n nog ord n f

etro ken

69 h~ voor 4

~ ~&lslo t n

(14 m x 49,2

),

18 h

voor

do b rn loot en.

,o

b voor

den

eg+ og loot

n

.

· 11Jft on eve r 610 b " no on l c. t r n n t ie opper -vla v

§22

:tlfl•

j g brui n,_._.,.,, ..

=_._e •

111' lsloo't aou ka

el.sloot-espm;,-1

opp rvlakte

;o

mln r bewragen. Dit i

le.nd 7

"van

don po dé~.

p l ~ ia 'llr,,,,"'it,l'\t,eld g046cht 1D

52

d ( 51 :v le

+

dorp) moo<krt gemiddeld elke ka.vel • =

!

12 • poot 1 •

i~ 1 t klein o een behoorlijk bedl~j p uit te o en- •

00 . guu.tM.U.&t ie oen bod.rij van

o

.eveer t :vels

ot

25 meinêll sp ekt on bedl;"ijven van 30 , doch dit

blijkt niet uit het ~e:rltaVGl.ingsplan.

Over

3Uia

con misohe grootte eener boerderij

be-staat vorachil mee 1ng on4 r de ktmd1g , eoocl&t ik

4aar 111st v rder op ~al 1n en.

.or.

•

va:n

aec

:t

40 ha al gri t ?COet annbevel • èlit 1 · ongeveor de uumo b at de b&dr ·tes;rootte 1n Boord- roni •

De b·ma.l1ng inetalla 1 • • lke

13

h t gebrni van

nor.mal alooten noodig is. ken zijn

s

do

li ~,

w

l

don Pol d vol nde bl;;U.J.;'QY-1:::U f't gekost (

Wind.be-maling leotrisoh e ) : e ha

1938/39

,

...

~.a

19'9/40 •••••••••••••• 1,15 1940/41 ... .,. ... •

1:.57

g • 'f 1,'6 p ~

3aaaw.

1941/42 • .. •••••w~•••• ft

1.0,

1942/4., .••••••

., •

• • . .

..

.

1.

• 0,14 • •

l.lelt&nt

n voor

den

nieuwen

pol het dub

le cm

ruim

te "ijn,

ot t

4. p ha p

r 3.aor.

dan 'VO ~ de l>

lin dus en .. ~tQ.0.1 an on,3eveer 25 xt4. (f 6,0

+

t

50) =

r.zo.opo"

Voor cl inatm.tdhoucling der geul bij u1 t lui

tent.

na-tuurlijke aua.ti is

t .

onen op

etm

bags ,

om

de 2

ja.ren van

Ot

veer

.

10.000 p

r jaar

ot

t

2iQ.QOO ge1ca ... p1tal1 ee •

Vo~ -~•~~~ 50 b v d ~ol r and vril

uoerin mogel1J h 1d ort o geott rd, d n 1s het n del van de vrtje loo~in dus cv ent.

en ziet d n ooV. d t de uatbe onera zolr r eds

· le.n v n vrije loozing b n

t:,r

ztén:,b halve daar

w r n 10-e seul al bij eU'zi laan ez1 is. J.and ...

w1u.n1ng gat ui'tera&rà n1 t men rsat 41ope waddengeulen.

er door poeling van de t n behoeve der b diJktng

e. kt wadgeul naar de Eems • rd d$ geul, eruit de d13k 11 gevormd, 1n verbinding g bracht met deze• 4 ul. G:roote hoeveelheden z nd· kOSlen :au 1ndff nad bij elk

se·

t

J

in de llems terecht, doch het d V$rlaàgt daardoor, 3ooa.l reeds 4u1d lijk 'll"~lt aer te nemen. Er ontet an

boomtnkVoffl!ge geulen. soms van 1 m diepte, die het d al~ds: verder ~utvret n. Dit is slecht voor de lendw1n-n1ng ill ~1eQht -troor,den dijk (golt"aftnftl). Dé eul moet

dus noodig eer gedicht

worden.

§

6.

§lobale kostRr13s 11,E!!!,

çS:Atuuro2e

rvlak volgens

Jtèt

.talY.

ger Domolnen.

lle totale koten van het plan er Domeinen worden als volt globaal ~rasmd:

1. vorder1ngskosten ...

-

+

t

2·• aanbest 41ng dijk ••• • ... •"

S•

schade aan dijk door stol'$

•••••6••••••

4"

schade

door

ov~r

estort z

nd ••

~

...

•

5.

sehad$ door ontzod n.ven.! 100 ha •••"

6.

k ~ l• •

w

êloot n (flrvoer:) •$·~•-•n

7.

wes

door nieuwen polder ... •

a.

bou en boerder1je!l à f 400 per b ... •"

g.

gebruik aoht :rltgg ede particuliere

egen ( gekap. } ... ., .... • • tt 10. bouwen dor,pJ ... ., ••••••• n

ll. 4ratn eren l t 200 per ha ... •

1.200.-000 a.400.000 1.500"000 130"000 70.000 800.000 70.000

260.ooo

200.000 100.000 1:,0.000 t

6.a6o.ooo

Aan. ond irhou4 komt daar Jaarlijks Ol1&&Veer bij: Tooi" soulonderb.QUd ... •

t

10.000

voor dijksonderbou4 ... • ,

,,oop.

doch aanvaîlkel13k moer

...

1,-or

1

2

₅

8°

0 •

f

23:pg Per

ba per jaar.

De onderhoudskosten voor de wegen en slooten ziJn hier n1 t bij gerekend.

§

7.

Jtet plan ~ deskundigen !!.!!. economisch.

Vergelijkt men de kwelders van foto no. l met die der Domeinen ot andere in Zeeland ot elders, waar grillig gekronkelde en zeer vertakte geulen en geultjes een regel-matige exploitatie onmogelijk maken, dan moet man erken• nen, dat reeds een groote hoeveelheid arbeid door de voor-melige eigenaren werd verricht. Zooals gezegd wilden de deskundigen hiervan partij trekken: de bestaande zwet-slooten wilden zij, mede ter bespoediging van de voedsel-productie* .zooveel mogelijk benutten.

Het is nakaarten, omdat de dijk er reeds ligt., doch

het is toch wel eens goed even na te gaan tot welk bedrag

de in-normale omstandigheden met de uitvoering van

derge-lijke werken belaste regeeringsinstanties (de Rijks- en Provinciale Ws~erstaten en de Cultuur-techtt1sehe Dienst, dus in feite de deskundigen van het rapport van bijlage 5)

vermoedelijk ongeveer zouden zijn gekomen. Uiteraard zijn ook deze eijfers benadere~d.

Zij zouden vermoed~lijk voorgesteld hebben niet de klei en de zoden uit de inpoldering zelf te halen, doch van èen extra aan te koopen stuk kwelder ernaast. Immers

zou dit 1aatste terrein na verloop van eenige Jaren weer zijn normale aanzien hebben herkregen, terwijl de schade door ontkleiing en ontzoding

van

de inpoldering tot in

lengte van da.gen merkbaar zal blijven.

,.

6.

Men komt dan tot ongeveer het volgende:

kwelderp:riJs, als bij Domeinen ... t

dijk (normale uitv. f 100 perm) ·•••••••" zoden en klei {50 ha kwelder koopen à

t

,oo

buiten den polder)••••·•••••••••••" weg, els bij Domeinen••·•••••·••• .. ••••••• 20 schuren à f 10.000 ... ft

drainering, als bij Domeinen•••••••••••"

1.200.000 1.000.000 2,.000 70.000 200.000 140.000 bemaling • •·• ••••••••••• ., ... •• •" 10.000

ot

2.%geooo

t

S75o

per fia,

d.w.e. een vrijwel normaal cijfer.

tolt m dit nnist h t c!jt r d r Do e1n n (z1e

6).

komt men tot het vol ende ver chtl:

I.

e1nen kosten ...

t

6.e6o.oo

voor

6,0

h

II.

orm le ut Woe:r1ng • .. • • • • • _,"'_.2:...tr.;:6..::11,w:Î:.:; .• _o...,oo ____ v_o_o.::.r_ .. _100__,..h;.;:;

ver chil

r

4.215.000 en

,o

ba. M ~ kall

daartegen

an?oeren, d t 1.1 I

een

dorpje 1 e;edftebt en biJ II n1·t, en <lat ook b1J I 1ete moet ord n.

s

rekend v

or

d verbet ring der z et-looten, zelte al dot

m

n het 1n verloren oo nbltkken. Dit zijn ec t r

e n roote poaten. In 6 rtïvoor het .dorpJe .

t 100.000 ger~k nd en voor het b1j erk n dor z etsloo n

1 .

sch1Jnt

t

:

20.000 meer dan genoeg (zie b1jlag ,).

ese-wenscht zou, nu het dorpje toch niet onmidd ll1Jk in den

nio1 en

polêler kan

worden

gel':lQakt, bet dorpj Valom

wor-den u1tge!Jre1d. D1t kot geen t .100.000, doch, b1Jv • .

t 50.000.

».an1"togenover stan,, dat bij nor l ui ivoerins

_

50

ha moGr land boschikbeer zou kQtllE)t'l end.at bov ndien hot ,ror-scbtl in gekspi,aliseerd ond~rhoud reed spood1 t 150.000 ••l bedrse$U. ten gunste van he'l plen der des und1sot.1.. ·'

en nog conomiech.er opaet b d men k.umlGn ronken door be~ smalle w etelijk del van don nieuwen polder n1e1 in het lan o 1 te nemen. en had d n ook daar vandaan kle1 en ,&eidea k.unn n betrekken. D ze smalle strook a den bij Qn la~ re bed1Jklng wel b1miend13ks gekomen. Een older van

5SO

ha h d dan zeer economisch binnengedl~kt

ktmn

n

worden.

Hadden de

ig

nar n omstr es 1940 het aanbod van

end r groote aannam rs ~ngenoroen om den dijk te

leggen

voort 1..000.000, don ba4d n. .zij de volgende onkosten gebed

••s . . . ... .. . . . .

.

. . . ..

70.000 <1r inaer1ng ••••••••••••••• "' •• ••~ . 140.000

'f l.2S!h000

D1 t is Juist het bedrag. 4at zij aan h t 1Uält hebben aanse• boden voor het ~aken :van bovengenoemde

w

rken~ 4ooh d t het ll1Jk meende niet t moeten a ~a rd n.

1

d ar du nlots r an -te do n is, best at weh nog do mo- :

g 11 kbeid hot ver' v lings lander Do in n1 t ver4 r

~1t 1 oer n

en

daardoor nog vel te be-zuinigen. 1nen

1 nl. 1n l)ecomb r

194,

oversesa n tot ei ui'lbc 'teden. der

door h. ar 3cwone.chte dur& verkaveling; zul.ka on.ge oht de

v 11igh ià der bewoning, ong acht ~ advi d r deslNrl•

di on en onge oht d proteeten ve.n het Departement van

Landb uw, dat d1r kte voedselvoorsienln e:Lecbto. lmmers

daarvoor ~ren de grond n docr bct D partement van Land•

bou gevorderd. Bij ui ·tvo ring van het plan der Domein&n

kan in

1944

nog geen oogst go ormen worden.

i•

l,lea~ren. Yan RUbl1qkeJ! .!@l!.•

a.

!•.!• ;Q.l~olofsiael¼_ 9S,. social !fAA9nte,g" ;

Van de zijde van het Nation ·le Plem ts op èêfl d r

vergaderingen v n de I.snd 1rm.1ngscommi a1ë de opmerking

gema • kt • d ~ h t r ppo:rt nn de d ukun igen wet d plano-logie boirett ffiJ um1 r 1 .

H t vil mij voorkomen, dat de d akundigen het ais een

v nz lfs,re nde zak he ben beschouwd, dat 4e elscben

d$r p1anolos1e zooveel doenlijk ge erb1ed1gd moeten

worden.

Dit is toch do strekking van hun gehe lo betoog.

Jten d1ont uit te gs•n v n de opvatting, la~ het tot

<1 tak

van

4e O.erhe1d b hoort bij

in

oldor1n.

n.

als 4

ondorb"vise, reeêl nd opt treden ton.einde een zoo goed

ogelijk u to stand van do eheole streak te krijgen.

Zoo :Le bet b1Jv. toe te juichen, dat andaoht

wordt"""

et ed and oost-w svrerbind!ng n a~n de volk.abuisvea.

ting. on ov rbe1d, die slecht do inpoldering zelt in

oogenscbouw zou nemen ot zich

tz1Jdig

zou boud•n, aou

tekort schieten Gewa~kt zal echter moten orden togen

te veel ove he1dsbemoe11 ea, eenvormigbcld n ambtenaar

-stij 1. Hoe saai zt.jn die

aus

einem ouae••

e

schaven pol•

dors ~ ambt naron. tesohien bohoort ook dit evon el tot

de planologie.

Bot dor Je Valom (ottic1 ol "1J1thu1~erpolder" gebe -ten1 doch het ie g en pold r) 1s ontstaan. na de

1n1"olde-r:1:ng van den Eemspold r n bezit sinds vele ti ntallen

jaren naast een arb&1der bo•olk1ng een

bakker-molenaar,

-16-w en zijn or in t a l eme c uitst knd, vel l n d k ven st lt. De land egen z1Jn 1n dit

zavels bi d geen n:wdd r\>'1ë3on, doch harde, goed borijd- n

uoti tab r zand GG&n• oodat de rbeid&rs or 1n het als -meen de voorkeur an aovcn v r het b1nnenl nd in te gaan

one:n.

L1

t m n 4e ontwikkoltng aan -zichzelf over, den zouden door de nieuwe inpoldertns v rsch1llende arbeider te Valo.

s~

n wonen. Er zou vermoedelijk e n kerkJe komen en de ··chool zou moer n nr b t oo 'ten verpl tet ord n, in ~laata van drie lokalen zouden er nu

0n3eveer

4

or

6

tomen.

D b · trekkel·tjk goede verka eling mot · slec.,bte recht-hook.1G·· ,peroeelen. de goed· wegen, slooton en druinoortng en de goede k·, al.1 t 1 ten van den grond en van de be olking

me.kon, dnt dit gebioo in ons le:nd sinds l_ang 'boven.aGJl

stat op landbouwkundig gebiod" D t ei,roduetie 1a hier volge~s een recent x· pport van de Land ouw-Oris1e-Organ1•

sati , r ha. biJv. hooge·r dan er,gena o.ndera in ons lan<l.

de 1er1ngermeer inb green, n d t nl ttegenstaande 4e zonn lQ:acht er slecht•r i dan V$rder zu14el1Jk, en de

bodem er zoo eoo:idte. t hi 3 op vele pla ts n s tuitt. Een .co omi1ch mottef' om het nieU\te l rul bl1Jven4 aan de 'b vol• k1ns te onttrekliten, ~ooals elders bijv. in den kop v

OVeriJseel ot bij

otapho

at economacho voord cl n ople-

.

V$rt, besta.at hier d~ n1&t en ordt; na

r

Uc .meen, ook

ntet door Domeinen naar voren gebracht. Het 1& niet denk-baar, d t het R1Jk btj e1gen eXplo1tat1 meer uit den srond ~~l hal n dan

ae

huidigo bevolking.

om.•t

het R13k dit op end re plaatsen tot nog toê niet heeft kunnen be• reiken.

at

goc1ael tpol1o~. dat oen antal eigen ren buit&n d s'tr ek ooat. wordt •el door Domeinen aangevoerd. De

door don nd. Sear

ta:ris-Generaal

an JH.nanc1 ,

lr.Bakker,

genoemde cijfera (zi

rapport

van :rr. V rhoov n

a:n,

Ausua

--tus

l94S)

g$Ven on onjui ten indruk. VermoedellJk

a13n

d erbij d rentenierende eigen~en, die hun boord rij aan een hunner zoons

ot

n aate t mtlieleden verpachtt n, tnbO•

sr

pen" Dili Juiste ciJt ra zijn de volgende (de tua ohon b kJ s geplaatste aijn die ?an den Wnd. secret

rts--

-11-rn(:>e:::Kl). an 44 eig r n ex lo1 eren r

5

(17) 1 o r ot zoon un bedrijf zel.t', voort doen

5(6)

dit door mi d 1 v neen z tboer, t rwijl 14(21) d

o rderiJ verp chten. Van del~ t ten onen ~r 10(17) bul•

t n e enten van 11 in • Van ~ 5(6), die hun be• dr1J beb l v n en zetb er e,cpl 1te ren, onen er

3(5)

buiten d atree.

t! z plat

d t

toe tand ohter ithui?. n• 1thu1zerme den 1

w

t1e b t eft nz enlijk bet r d no vel nd ro

nv non land. BiJ 1 sland ver.elek n 1 b.v.

t nd h1er z er gun t1 •· Bov nd1 tater 1n

ederl nd nog g. n et. die b.v" vorb1e4t, dat personen

of lich n , la de .Alt:ot:1een .F:r1esoh Lovensverz kering a tee i j l nd ozitt n zouden, zonder btj dit land 4o• mic111e t h bb n g kozen. Voor h t er nd l i e d in•

1

Sinds de or1 e 1n o dring z1Jn v rrewe d m ste bodriJv n . split t. De 1n1ge. di nog niet go.pl1tsi 211311, be laan sl$ohts 7 8;; van d o b1Jla o 4 ngegeven opp rvl k.te. Het a do , woonte telkerte na nieuw ~pol-der1ngen d boerderij n te llt ên. Door de veJ!i~SS . 1n t ds 1 in re ~ ; . : n ontst t een gradue l ....

kli v b d~ijt srootten, zool 1t te 1g

arn wen oht n ook top st in d rze.

•en n

r

oei l otiet, dat or ordt g hal

1 het at nàtn"eraohil tus ehen oer n arbei er. en ver-rt blijkbaar de teest nd n in h t Ol bt met die der

dpold r • .Bij d l tste hebb n ez ve1·sohlllon n1ot

tot mi at .den ot an1mosit it tus chen b 1de b

volkings-r 1 iding s, ede al Revol Vat\ den

el-st nd d r boeren n1 t n ok d ~rb id rs en n

ring-o nd n en ze!~eren el t net. R t betre.tt hi r ee oud g groeide tTaditte, élke inhe m eb 1s l

nss

d

l wadd nkust tot in ne rken to.

Door f{orter~ arbeidst jden, 1:1eer ontwikk ling.

er

o 11jkheden den tuin ou t beoer nen no v ilingen •

br en r ebt do ar ~ders t d zicht ans op. fl1nke

ond·r bon huren ot koo,en l ntt. zond r d

rbi3

tot boer of keu rbo r t orden. D ont ikkelin wordt lom to -juicht.

•18-en g tm ,or\e rd · vol 1ng to. pl tsen"

n beett in overij el wel dit experiment nomen b1j in cultuur • obr cht onland, doch zuu~ m t leoh't oc 1 l

r ultaet. en v-roorz a te veel n1 oait 1t. Voor groot iaden ls de 1 rin·ermeer1oldor of d

N.o.

polder gaat dit soed, voor kleine minder goed, o at de vreemdelingen.

dan in de minderh id zijn. In ov rijsel

as

h t de

bodoo-lins door :rr1seh bloed d n achterlijken l.ndbou te

t1mu-l eren. !lier is d t n1 t i l mog l1Jk:, omd t de landbo

er 01> z er hoogen tr :p stoot. Is een gebied socianl en

economisch op een hoog ;e1l, hooger dan de meeste gebie•

den in ons lanc, dan zou het verst ndig zijn te bodonken,

""·t t atstnn1tms1ng met de noodige omz1cb.t1ghe1cl di nt to

eschiodon en bet rop duizenden andere plant en 8.lûlge-wend k n worden. In h t algemeen 1s de sooi leen de

economi"'che structuur :r vermoed lijk betrok olijk ~e ~

g, zond. Slechts eeu diepgatmdo aoo i:tl l-economiaob studie

•ou hier een def1n1t1

r

standpunt kunnen d~en innemen.

§ S·h xerP9ttding Pmne,1nen-6rondei.v,.t:1arcn ainóo ~

!Sm

,m

S!i!! e:2u:p99en"

Dom in.en, in wezen over erucomen4 met een

priveat-r oht~l1Jk liobn.wa, kan zich bepriveat-roepen op hot

eigendoms-recht. Als zood.enig ging Dom 1ncn n den Franschen tijd

, . het 1s:•ndomsrecht van de aan assen in Groning n op 1schen.

, ~ ,,...._,e;r~

I·1t 1iil d zg" kW ld rkwestio; aia bv. Dr. R. w sterho:tt

0_{De k:ff lei} .rkweotie na.der toes licht _{(1044) ..}

liet Fransche r ebt knd al. de z -aanw sa n toe aàn den Staat, b t aloude inl ndaehe recht aun den ov re1ge• naar. die echter ook den pl ebt h d hGt aohterligg llde

land

t•a&n

de zee te verdedisen. Na at h t recht stond a.us ven ouds do plicht. Uoewel Nederland in 1815 weer zelfstandig r , •ende Domeinen ger chtigd te zijn de

kweldergronden op te eischon. r werd toen o.a. M r vor a

g 'br,oht, d ter tuseohon 1810-1815 aan• s

eew

at moet

z1Jn1

4-&t de Staat d

arvan

vol

ene

de (l'rBnsohe) Wet

.t.ge

...

nar as end z dus voorts n do enige

oevere1eenaer.

Na

z

ei- le.nsaurige 1,roc

soen,

w rb1J Dom in xa. t lkon 1n het

ongelijk .erd g eteld en -a•.rdoor de. bcd1J 1ng van dou 1!.81m•

zoo guns ig j r deed derv n, ma "t d roon om tr s

1070 een ind an het g chll door d t1n1t1 t t be

lis-n, dat do ld ra in voll n

01, nd.om zouden csen b zitt n Etn tevens h t r ·oht v n

an mocht•n uitoetonen. ohtèr kift m toen Juist een

locht. r tijd, elk to 1900 voortduurd.

dien traehtto Domeinen oma reeks

1932

met do

oevor-etgenar n tot eene ove-ree steraming te komen, e rb1J ord voorc;.iest ld an de tgonaren een strook nieuw door bet

~ijK tem ken kweldergrond te goven, t rw1·1 dar-achter

Do e1nen onbet 1st 1gcn r ~ou worden. Die boren, wel

in de la tste dooonnia geen s wees ha den gehad met bun

landwinning, gingen hierop in, die. elk w 1 succes bt.Jéi•

don, i ig rd n. Tot deze laatste groep ehoor n de oige~

naren ach r Uithuizen• ntbuiz ra;eeden, die in den l tsten

tijd hun melder b l ngr1jk h dden kunnen uitbreidon. ond r het motief der e1·klooaheidsbestr1jd1ng ,erd n

voort oor h•t RiJk o. treeks

1935

obj eten gezocht, welke

veel handen rbeid

vorderden.

Eerst w rd aan de

Oronins-sohe kust zoodo~nde d Linthorst-l!oman ~older gemaakt

(19,9),

ter, jl onderh"-ndel ingon orend n">rdon mo de kWeld

ro1ge-n rero1ge-n chter Uttiuizero1ge-n-Uithuizermeedero1ge-n. 1e~t aren

d.,ze gaerne te vind n1 · d Y. aen. zeer groote

eubsldie-( 100: er rbctdaloon n) in h~t v~o~t1 zicht werd gesteld.

Neder s.nd sohiJnt het sta dpoo~ 11 n het R1Jk te Zi3n

eo-wor e_ • d t de eigen ren g~e~ Yoord~el dionden te hebben

va het ltilkakapit al, dat 1n de werken word goatoken.

Van d t l. atate beginsel u:1 'tgaende wUJJgdon do eigenaren

de eischon van het îU.jk 1n Augustus l"-14.1 >r ctiao 1n. Er

zout

1760

pr b~ .edr ineerd bou l nd worden beta ld an

h t R1jk, i'ta do 1?rov1nc1e no•

r

50 pr bn wilde bijd,r, ...

gen. D1t laatste bad de Provincie ok b1j den

Linthorst-lto npolder {de !:likken} gedaan"

oo~ol hot bedrag

r

1760 zeer hoos .as, bc4angr1Jk

hoo r dan hetgeen d 1 nar n van den 1.J.ntborst•Bomr.m

-pold r kort tévoron h dd n moten b t len, zagen de

1ge-naren ve:nno d- lij!. toch voor zichzel nog enig voorde 1. v rl"oo prlj van bou .land in dez str ok, eiJnde

.!.

t

3000 werd echter ro&ds ovorsohroden, ~oo ls bl1Jkt uit

• lderpr1Js

...

t 1300 pr ha (genomen ls a de voor het h t RiJk ~ 1760 ~ n t bouwen boerderijen " 400 " " f 34,60 tl H dr1jt)

Men re ende ~emo-del13k op d mo el13kheid d

d bed.riJvon me r rend el te kunnen ex1)lo1 to.eren; velen b.~ 4d n oolc: een spl1 tsins op h · t oos ten behoeve van zoons en somm1 ,,en hadden tn

a:t

achting van

ao

1npold ring de

ui u & boerderijen elvaet ebouwd. In dit stad1um

geko-men schijnt lk>metnen oohter geen antwoorde; goven t

heb-ben• doch 1ist z13 to be. r~ n, dnt de geheole kwelder govor erd er4" Zelf kon zij dit n1et. doch Landbouw

vordordo op grond van dn lg menen voedselnood •

De Staat (llometnen) -vo acht niettegenstaande de pre.o t1 oho 1nw1111 1~..g van zijn oor pronkelijke verlangens 4e vr1Je beuebtkkin te hebben over c.1 g1~onden en. zoo ls

l tGr bleek~ zelfs het voll d1 eigendomsrecht. De

ver-houding tussohen do veorma.11 0 ei onli\ren en Domeinen

keerde hierdoor terug to~ die v n den ~1Jd der kw lderk\test1

-De 1gentU"en. n1et ervan op de hoogte, dat zij 4e 1n oldering n dr ineering vormoed lijk voo~ minder dan

t 1760 pr ha via en aannemer zelf hadden kunnon bekoa•

t1 n n aanvankeJ.iJk ver rouwen stoll nd 1n de go de

be-doelingen van den St.aat, ilden blijkbaar zoove~ gaan als

vo~r hen maar~ nigszins mog lijk was. Da Staat vorderd echter, toen dat otter &•bracht as, zond$r meer, n1et

beeatf nde. d t n tijd zou ~om n, dat geen machines, geon arbeiders. geon soho1-pen en gen bouwmaterialen m.ear

ter besebikking ~oud n •·t an, en dat de voormalig

eige-naren het 1 nd w~l zouden kunnen oxploitooron •

.Er zijn 1D d~ ambtenaars oreld steo4s wel ·tGl'JJ.?JlOtt

o-;pgogaan_. d1e r op w-02en, dat de Staat h1 r te ver ging.

De vorder-ins gesch1 ddc ttten al meenon nutt&" voor

de v-oedaelvoorz1en1ng ih oorlog~tijd, niet om Dometnon

aan land of ~geht ~• helpen. Eon nlot te ontkennen feit

1$, det dezo 1nioldering niet alleen aood loos duur is ge~orden; z•lts zeër duur, doch ook, dat d

voedselvoor-ziening op ztob 1 t w.achten. In 1'.::14, had men tooh kool• ~aad kunnen en mo ten zaaien on. 1n 194.4 h d 41t geoogs~

lll01 to ord n. Z de v l du!~ond•n ilog ammen hóo1

v · bi zond r -o~· liteit erd n 1 l 43 n·et b nut.

Oeno. md ambtenaren en oor.: o Comm1sa1e v Des --und1 • n

(bijl• go ?; blz. 7) wiJzen er dan ook Oh tt, t ro n v

r-standi doet. m t vo rmal1 e elgoniren tot ·n a.ccocrd

te n nu D~"l.lle1non konnel1j i g breke bl1jtt oogsten v n h t n1m . e 19:U t leveren. Blijkens het rap ort v n

e Dos tmdig •n zt) d n d z eig narens dem e5on gevraagd,

. arto bel' d zijn. 1n de hoo· het l m no een

det1n1-ti ef ter

s

to kunnen krij en. ~ij toch voelen zich ten

z erst gedupee!'"d.

Domoin~n gaat eeh~er on~ostoord door met het gr Yen

van _ i~1iw<.1 slooten, d arln eot 1.1.nd door oen bopaald -Duit e • tnat .tie. Dit gr en is voord helft ongeveer

uitbes~ed vo~r een prijs {f 200.000?), ·elke 1 mm.om re-kringen _als eer an tee "llalen tel g wordt enóe-:r.ds).

ls mot·e~ voor het gr,ven •?n deze n1eu lootcn, d1

met het oog

°':'

bot verouderd syateem van vrtJe looz1ug zeer v el te groot "'or en senomen1 noemt Dome1nen, dat or th"nR dek na 1s den older oed in. t richten. De

be-st ruide slooton zijn ev nwel oed en ov n~1jd1g end

"clou" is dua zond r twijfel, J'lotgoen de Directeur d·r

m i~en o de v rg dor1ng van

5

Februari

1943

ten bureel

v n h~ t

r

tion le Pl n verkondigd , nl. d t men de

be-staande kavel looien zellor geen v.n lle moest gebruiken.,

doch en eh el n1<m v rkav li.ngsplan moe t 'l1 tvoeren.

omdat "and.er$ de voormalige ei_onaren er hun vingers w-or:

,. enter zo'1dën. kunnen k:rij en". Ook een r den 1s

vermoeds-li k, dat Domeinen het land ntet kan ex lo1t eren en door

d nieu· ver e.v 11n ttjd tr cht te winnen.

Die ambteneren, e in dezen ni t acht r Domeinen

-taan, wijze er op, aet do vroagore etsen ren o~ dit

oo enb ik hun ~\Chto ... ot rechtsmiddelen: het Cel"O()ht, d

Pers on de Tweede ~ .. am r missen, dat do tijd tot nee ting

r definiti~ve eigendo srechten dus niet goed gekozen is en d t t t

«•

voe selvoorzi ning noodelooe getalmd wordt. U1tça d v n dit l ätste mot1 ~ werd d ~e kwestie in

D emb r

1943

door en "er be~ n~h bbende dev rt menten

aanha . i5 sei:nat\kt b13 de b zettende cht. Het "gedonder•'

moest nu m rens uit ~ijn.

x) I kan dit ni t verklar n, ho el de aann,-,merr., er el

oen v rkl ring voor hebben. Eon nader ond rzoek zou

uo to ord n. Zolt de v l du~~ond n kilog amt!'len h0o1

v · biJzond r "OO' l teit e:rd n 1 l ,3 niet benut.

Oono_md runbten ren n ook o Comm1s ie v nea~undt en

'

(bijl

s

-:>; blz. 7) 1Jzen er d n ook o.>, tt, t m n v r ...

standig doet m t ~ vo rmalige eigon1ren tot eon ccoord

te k ün nu &--meinon kcnnel1j i gebreke blijft oogst •

v n h t n1m . e l. t lever~n. Blij ki s het rap o,rt v n

o Dosk:1.mdig•n zoud n d z igon ren, dem:egen gevra d,

. arto be · d ~ jn. 1n de hoo het l md no een

det1n1-tief ter

s

te kunn n krtj-en. Zij tooh voelen zich ten z rat sedupoe!'d.

Domeinen ge.at ch'ter on:: stoord door met het gr .ven

van . i11,1~< slooten, d :r n eotound door oen bopaalde Duit oh 1natant1e. Dit gr on is voord helft ongeveer

u tbeswed vo◊r een Jir1js ( 200"000?}, v.·olke 1 annorn

rs-kringen _als eer dnn twee -:-nalen te l • g wordt enóo't'.ds).

la mot·s~ oor hst srrvcn V?n deze nieu looten, d1e

met betoog on het verouderde systeem van vrtJe looz1ng

zeer veel te groot worden genomen, noe t Domeinen, dat or

th.na dek na is den polder oed ln t richten. De

be-st nnde slooton z1Jn ev.nwel goed en even:ijdig en do

•clou'' is dus. zond r twijfel, hetgeen do Directeur d r

Domei~en op de v rgndor1ng van

5

Februari

1943

ten bureel

v n h-...t

r

t on le :Pl n verkondigd , nl. d t en de

be-staande k velslooten z or geen v n lle moost gebruik n, doe. en goheel n1eu ver!,: V3lingsplan moe t uitvoeren.

omdat "anders de voormalige eigenaren er hun vingers•· r

achter zouäen. kunnen krij

enu.

Ook een reden 1s vermoede• lijk, dat Domeinen het land niet kan ex lo1toeren en door d nieu over avel1n ttjd tr cht te winnen.

Die ambteneren, e ·e in dez n ni t •tohter Domoinen taan, 1jzt;Jcn er op, det de vroegore e1cenaren op dit

oo enb ik hun iChto ...

or

rechtsmiddelen: het Qe:tec)ht, d

Per on de Tweede ~"'amer missen, dat de tijd tot nae ting

r definiti~ve eigendomsrechten du niet goed gekozen 1s

n d t uet de vo selvoorzi ning noodelooe set lmd wordt.

Uitga nd v n dit l ätste mottet -rd d ze kWestie 1n

De .mber

1943

door en der be~ Jltl'hebbende d part menten

snh ngi5 gemaakt b13 de b zettende cht. Het "gedond

r"

oest nu m~ r.

een

uit zijn.

x) Ik kan dit ni t verklaren, ho el de aann·mera er el

oen verklaring ~oor hebben. Eon nader onder~o k zou

.,. ~ d. oi • ec:ono obe b lang n V de :t ecli nd et a lf. Co iDai van m blijkens ~ 4 sobri di h t oht 1 tot

t indien hot g. er.scb i tot

lle't eig 2:'0eht te 1-'..u n bil Yorbod • l en er ,.,.-.,.,..,,... np;mn.a ··rui~i~ti g ld

l .danb tui

en bem"NW~. 'l'c ot grond eeit

inen h eft uelf ho ro te dbe11 , 4 -.:t1!l1't'h • (rt!!A.,. dua niet ""'

----~--

Oh V ' et .-8'"® - aug.

t~ l - vo o wil

te

opoe or en

l ahtdadi "'0t' da. oe .. a 11' l of

•

Op vel •a.;t..,,w,U,\1l,1,~~ng 1 di ouse1e die in

embte-n~°IU"ingon en op de ve~ deringen vnn 4e LMdrimdng

0 ~ si eend E alt ijn g Wij blijkt duiû lijk dat

!let ir.i.t gBe.t tUS

tij f.-t ten 1-1 atre k, doch tuateth

...,...,,.._....,iii;iiiiiii,o! l db a1tters contm omina.

uit er dea • reg cring ·-·~-~ ringen n.:.j verte "enwo ers JJlo ein '"-'J'".-.. niet on-P rt1jdig, och 8 _ i"di, l. VOOI' l ~ bel

Zij hobl>êll. ov 11 h'!ll'l tegonpnrt1j he rde l. b

gee!"ingsoollogos te - ru..~on laten voo

is at@eA! g r..l,f•ir : • ndo... alá b$pao.ld njUiat t

niju

knn

toch

gétm o1j

e

an Domain01l vertrouwen

•

ît 1 ovenwel v ilij! e ju.is , oijf te c,e,nc,ITI< t:e

ka

en

.

Het o1g n . rschil tUS,uv;1.1~a1. hot sen r

Overheid en da.t 1 .. e (publi, c:rocht&U.jk•

prtvaat-r c

e-lij ) .te

eto

.ds uid lijker t licht.

D t he1c. b le ,de, toen utie der

dert

m

aonban

14 Jan. r ·

ne

van

o :r 4 v.

" t

r

pl

oto

ot

-.Hoofdingenie ir Pro • jn. e toch oodi .. d 0

etnen

n1<rto Zooal t V ht l bl bij n

-ko vrij l un ie V l IJl iff.;. VOO i,

1 deli poit ti v d n polèler te

n moeten nemen

Olll

nog in 1944 oo

t

v

r-ing van n pol r s

t

r

4P~ jff die u~~kt

en

dUre n

.e t 1: dat de

vo octa.do bonnet o g

lmd

t

~ an die bo ren, lke

ge

"'i

e bij hét vo vai.n vlioS"t l4en" Zoodoend-he<::f"t hans h t de . • Vi tandbo

ld&r te · n en c.;

ën

hi rin .Ü hnp htt.A•P'f' '"".l~'wv.W SOU

,1 in

nog

v n

19

4 dé voo.1.,.,-n~-",\an kunnen v r-inde •

Inge ol " der. 1 ie, ·, t oor, o trou: 111 J erd

a.un l Uei' é W.J opge :., n h$t land 1n C\ll uur -te b•ftl~Eti'l

OQ]l mw.r \Y,rluid

zou.

g

cntwocrd

h.b

dour · brek , ri hui . ting

t. !.$1jn. Eel tor ~ 1.nw101ën of "Oorloy>9schade1t boer-d rije.n, ,o·, •? o van d.:. voorz.1:1U. .1 e · vord

aoo-t

t pellatj o n et uitg .hijn:t. ,mrum.rn

bren.·t ten d.~."'e vl1 •f§V "ldboor~ · n.: t naar

pold r?

In

den

i

im-en polder ao

~

r itlnd.

n

kun

l "

de VO

duo

ein n o ut e c6ut

lige i en n het land

sullen kunnen beschou en. Rat c ijnt voor haar oen

l)l:'0 ttgekwoatie 1''?WOr n te JJSijn ~iet · oor de tw ede

m nl. h.et proca te zullen v rlieRSen. •e r dan eon eeu

i 1ij

mot deae kwestie bez·g en aij zet al."

t

ans

alles op o het land in aoodanig~n vor.w te br..ng.n

dat

het els het ware onherk()nbaar ordt. Z'3lts de voadBelvooraiening in oor ogstijtt T/Ol~t er voor opgeor~erd"

2e. dat omeinen hierdoor en

=eor

f'ello controver e ontketende, niet ~leen bij d dir. et i;;edupeerdcn, dOoh

vor da.orbuiten" :tod.are lu.nde1gonaw:-

,

voor moover

op

de

.hooate m t do toe~ht, voelt sich bedreigd, omdat de

la,r.

thans noo

verbluffend

eenvoudig

geslagen

worde en 4e land-

o.r.

maohtshonger van Dom inen tûsaclaien nog veel g1-o<>ter ie. Ook ambten arsltringe-.o. vragun :doh af'

ot

4.

~taat voortaan f.QWr ~n

·

meer met haar enome tinanoiëele

l'!Ja..,ht ·v1 ht.~ eigendomsrecht ~el g ~ regeeren, en of' h(Jt

recht

on4e;rgeschikt

zal T/02"den aan de maoht

"

le .UOmein,gron het particulie:t eigend.Om van het.

Dept" vo.n Fuianci"n, aelf's als n t voo1' het alge1?1e.nn beilang wordt gevo:rde d?

'

Is het pu.rtijdle •le:ment 1lnt Domeinen in on~e

re-ge~ringeaolleg n vertegenwoordigt, toolaatl)aar?

Is Doae1neu bekwaam gtmoeg. hefl1~ zij ervanng en is aij bolanseloo$ en onpartijdig genoeg een stl'ée te lei

-den?

mm

sij opt~eden op h~t geb!ed en in de plaats VM Wate:rate.at en Cultuur-tec.."mi chen Dienst samen?

B lijkb~

or

:t haar werk buitensporig

d.u.,u-

n onpra.otie.oh en worden 'bi de ret vt,orgeselU'.'even •erplioh -tingen

zoo

lang mogelijk genegeerd. .. Eerst

toen

da dijk gelegd was weM conoos.sie o.an...itevraugd ingevolge de 1npo

l-dol'1.~t$W&t van 19()4.

lf~te nomeincn moer

land krijgt

'lroert zij groete

n

wer~on

uit"

Bet

betreft

~ede

millioenenverken.

Is

het aanbeveleneve.ardig dat "Financiën• een Uitvoerend liohau

wordt 111et êigen beatekk.en, igen a.Mbeotedingen. eigen

oul:tnu.r--tecbnische

D1enot. eigen politi

k?

:,e.

dat# hoe

al

de b aattende macht an het arnbtonvendotn

V&lî rdjk en ?rov1 oio , voor Boovèr o_p de hoogt , vermoedelij voor.

het

ov~groöte de~l van

ooX'de·l

ie dat hier sprake

is an mac.b:tSl.'!lisbftik of "detournement de pouvou11_, het toch moeilijk scl:d.jnt bier een halt toe t roepen.

braoht echter het oedsel oo ien

nee

luit

( ta tacourant van 26

Dov.

194~,

no. 231.

2)

111

wer---lting. atel'èta t kan in nomale tijden op gr<>nd van e wet ve.n 1904 betr~tende de inpoldering voo narden at 1-len.

5a

.

t h1

r

niet

van eon

tijdelijke *oorlogspay hoae" g p:rol"AD ka.n

orden

.

Het

verlan en

an

Domein

oe to

regoe:-en, . me . rken 'Uit t voeren. mede publi

k.-r~ohte-lijhe me.e1tttt e bezitt nis

niet

sl e van V®daag

or

gi texon" Het oigendomsrecht .gaet't. d i bezitter haast

diot torte.le macht. Zoo ac.r..reor de 'ffl'M:ml•e en

s

r.

Oen.

vM

Finano1ën"

Bakker. tevens

hoo~d

der omeinen

onlangs

atui den Secr. G n.

an

Lo.nd.bou :

"RP,

fzmnden

(achte.i" . ï thw. ~ ;:! deq) 2iullen tiJdelijk WO!;Sefi, S§!Rloite"i:_.q. , .9.11 ..:!, !3:,jne ,ä.q

!1,J.•!¼1!.

)!G. agover

.!!-,

PH

g

voorko,V,Lt" • .

De" van maehtebewustzijn get.ui..,ende woord.en vonden

&en oot ool;'d in de ntWhte verwijzing naarbet juist op tijd verordO.nnee~ voedaelvoorzi :uingeb slUit, doch

sou~en vol:'140 dalijk ··een passend antwoord hebbon kunnen

kt'ijgen, 1n4ien het niet ging o de voedselvoonioning,

doch om il veiligheid of de vOl"F...a.veling o

Een eigenaar he

tt.

wat dit l :t te betrett. nog

stee@ veal .maelit, vooral rt.Wbeer des igona.;;..r Domeinen

is .met de geheele solmtki ·t der " edei,lnnden . :hter aioh

en et vertegenwoordiger.

1n

do hoogate regooringeoolle:i-e

.

~o.

aat

Dome mm ondanks de opvattingen van de Deskundigen (tevens de pla.atoelijke autoriteiten op

het

gei d. van lli.jk$J" en .Prov" li&terstuton en cult'll'U%'t Qbniek zie

bijla-ge 5) ondanks die ven de b z ttende ao:t:rt,. · ondanks de gro o-te oovo1ligheid van ham~ plan en onde.nko het voedael voor-zieningsb alUiti tool doo.rgao.t met dat plan uit 'te voeren,.

daarbij gest und 4oor een bepaalde auto:riteit van de b►

settende wiollt"

De Lan4Wixmin.gscommiss1e van het Hat. lan heett in

Dooember 194:; in bedekte t m te verstaan gegeven dat het plan der Domeinen nader atud1e behDetde en àc't sij aanried

geen

werken uit te voeren~ die op een definitieve oplo sing vooruit aoUden leopeu" T rwijl de Comll'd.sei dit

sol:u:"et,t s·t uij dat Dom ilml. (4:le met twee ledén in de

Oomtninoie zelf 'Verte&~w ordigd is) sieh daar toch niet

•

I

-26-S C

do

proTin~te

ron1

in

c

~c::;mol-d r~c::;mol-dijk (slap rdtj ) d ook n

1f •

t liet s:rotl!ranscht schijnt t.0.'t. een onpnrtiJd1e;e

C-o oio van o dersm - te benoet?1 ilmo.ke de besteedd

g lden en de ijèe von u1tvoo ing. Bierb1j zou teve kunnen word.on nel .r..-.ocht

ot

hot st dptU 1-: het llt de

i ciën t lkens naar · o br ngt •

nl. t het Seor. en. vo.n Financ1"n.

d. • "do bcheu , et ter sprak... 1w n n

en vor41>adering ~-

n

bt

~oo ssie

(el bv. d

.Londm..nningaconm. 1. ) ··n10

ie"

ln hot ûg m sohijnt het e,1ensoht dnt de-

schei-di ·sl. · Jn tussc n publ1ela:e~.htelijk en

"prt

l j ·

er

t

noserper ort

bepanld.

's-o enllag ,

17 J

anu.a.rt

1944.

MAAIVELD AMERDUK (1941) f t 13.- PER m• KLEI 0.50.

~

_{/ / / / 1/.-,:,}

~~/.-<1//)'

_{1/ / /} />?•··· .· _/

/½

. 2:;, _,, / , , . / , / / , ' / / / . / / / / ·,,7/////41// //.·//,/. / / / / / / __ / / / / 0 _{/ / / · / /. / / / / / ½ . -}/ / / // . / / / /,.'//.'/ _{1/./.1/./,../,/.'/} / /' / / ' .. ,¼/ / //// .... // //1/',·// / / / , / / / . / / ,,,/., , _,.. / / / / / , / .· ' / . ., . ' / ~ ... .-;, / . / .. ·· /~ / / / / / / , / / / /

'/ / , / // / .. / /// / ,;;;/_ / / ,· / ;>:.-:~///./ '/ //

_{/ ./ / /}

_/

_{/ /}

_/

_{; / _/ / / / /_ ,/ / ///}

_{/ -;< / / / '}

SLAPPE KLEI VEEN Z.AND THEOQ AANLEGINH0UD 130 m3/m1 THE0Q.

O!JK ACHTER UITHUIZEN (1942) AANLE.GINHouo 52 m3/m1

r 22s- PER m' ,. 4 ç . ·_,- / .- . KLEI 0.50 7-•.:.J , / / / / / / / / . . ~ ~. ~ ,,..,-// .- ,,_ / · / / / / ,.// ::,.oo· 0.25 ~ / /_. . .,. . . , / . /. / / , / / , / ---- -:. '11'/ ' / / . ' /, . / / .. ·, / /,</,%, //' 1// //;//;✓/%,.- // ~-.-:;:--- --•

_ _ , o m ---- --.=_2J)Q 'LL :'.:./LÛ-LL/JLLM~A_!_VELD/ LW'LJ_/.L'.₆ _/L6-LUL,,'l 1.50.,. _ BE.RM

25m

N.A.P.

- - - --+---- -

-VASTE ZAND BODE.M

SCHAAL 1:200

\ \

\

i 1 1 )

l

'

/ 1

;

1

!

₁ ( I (

L

...

-

-

-

_~

_-

_{-- ., .}

_.

_J

t

Breiwen geslagen d.001• den v.loed van

7 April l.943 in den a.ijk van èlen

Lint.horst. Moman po

er-..

1 1 1 I _,

r

I

~én de:r doorbx•aken van d ,n nitiuwen

dijk aoo1• vloed van 7 Apr il..

" ( I I

;

; 1

)

T I I 1 1 1 (

Nog il«n doorbraak• \

/

~v--/"'-'"~,...__---~---

---

.,...._,.,_

----...,

l)i,Jkre:ot Nl vlo ;d van 7 i-p1•il.

\

~~~

Normale :rest. na vloed van 7 Ap1"1 1943.

INPOLDERING

M.V. Bouwlandz.!Jde

ACHTER UITHUIZEN UITHUIZERMEEDEN

,•';-"

Gewehscht Polderpeil: N. A.P

0.50 -N.A.P.

3 . 0 0

-KAVE.L5LOOTE.N VOLG. PLAN DOMEINEN.

WEGSLOOTE.N

We z.i'de

Resp: Kant groenland

of bouvvterrein

VOLG. PLAN DOME.INE.N.

NORMALISATIE. DER BE.STAANDE ZWETSLOOTEN VOLG. PLAN DOMEINEN.

- - - NORMALE. ZWE.TSLOOT VOLG. CULT. TE.CHN. DIENST.

SCHAAL 1: tOO

2798 A1