Góralowa, Danuta
Katalog nie publikowanych rzeźb
ludowych z Warmii
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 501-528
M
A
T
E
R
I
A
Ł
Y
D A N U T A G Û R A L O W A
KATALOG NIE PUBLIKOWANYCH RZEŹB LUDOWYCH Z WARMII
W S T Ę P
C elem n in ie js z e j p u b lik a c ji je s t p o sze rz e n ie k a ta lo g u w a rm iń s k ie j rz e ź b y lu d o w e j. R e p ro d u k o w a n e o b ie k ty p o c h o d zą ze z b io ró w M u ze u m M az u rsk ie g o w O lsz ty n ie o ra z ze z b io ró w p ry w a tn y c h u d o s tę p n io n y c h a u to rc e do p u b l i k a c j i 1. K a ta lo g o czy w iście n ie z a m y k a liczb y w sz y s tk ic h o k a zó w lu d o w e j sn y c e rk i, z n a jd u ją c y c h się je s z cze w k a p lic z k a c h lu d o w y c h c ałej W arm ii.
T w ó rczo ść lu d o w a W a rm ii i M az u r s ta ł a się od p o c z ą tk u is tn ie n ia M u ze u m M a z u rs k ie g o w O lsz ty n ie szczeg ó ln y m p rz e d m io te m z a in te r e s o w a n ia te j p la c ó w k i. J u ż w 1947 r. w y d a je H ie ro n im S k u r p s к i p rz e w o d n ik po d z ia le e tn o g ra fii M u ze u m 2. W 1948 r. s ta ł a w y s ta w a s z tu k i lu d o w e j o m a w ia n e g o re g io n u u z y s k u je k o m e n ta rz w fo rm ie k a ta lo g u m u z e a ln e g o 3. W ty m s a m y m ro k u w y b itn y b a d a c z p o lsk ie j k u ltu r y lu d o w e j J ó z e f G r a b o w s k i , in s p iro w a n y w y s ta w a m i e tn o g ra fic z n y m i n a z a m k u o lsz ty ń sk im , p o św ię c a te m u z a g a d n ie n iu o b s z e rn y a r ty k u ł n a ła m a c h „ S z tu k i L u d o w e j” 4. P o d d a je on rz e źb ę lu d o w ą W a rm ii a n a liz ie a rty s ty c z n e j i p ró b ie u s ta le n ia zw iąz k ó w z in n y m i re jo n a m i P o lsk i. W n a stę p n y c h n u m e ra c h te g o p is m a te n sam a u t o r k o n ty n u u je sw o je ro z w a ż a n ia 5. W 1949 r. tw ó rc z o ść sa m o ro d n a W a rm ii i M az u r re p re z e n to w a n a je s t n a te m a ty c z n e j, re p r e z e n ta ty w n e j w y sta w ie w P a ry ż u 6. W y sta w a p o lsk ie j s z tu k i lu d o w e j w L o n d y n ie w 1956 r. u k a z u je ró w n ie ż p rz y k ła d y tw ó rc z o śc i lu d o w e j n aszeg o re g io n u 7. P e łn y zasłu ż o n y su k ce s o d n o si lu d o w a rz e źb a w a r m iń s k a n a n a s tę p n e j p a r y s k ie j w y s ta w ie w M u sé e N a tio n a l d ’A r t M o d e rn e w g ru d n iu 1957 r.8. P o k a z a n o ta m z n aszeg o t e r e n u ob o k k a fli i tk a n in sześć p rz y k ła d ó w sn y c e rk i.
W y d a n y p rz e z M u ze u m S z tu k i W sp ó łczesn ej w P a ry ż u k a ta lo g re p ro d u k u je M a -1 P r a g n ę w ty m m ie js c u p o d z ię k o w a ć P a n i H a lin ie K u r o w s k i e j z O lszty n a za u d o s tę p n ie n ie m i do n in ie js z e j p u b lik a c ji rzeźb b ę d ąc y c h je j w ła sn o ś c ią , ja k ró w n ie ż P a n i m g r K a m ili W r ó b l e w s k i e j z a w sk a z ó w k i i u w a g i w tra k c ie p is a n ia p ra c y . D z ięk u ję ró w n ie ż O śro d k o w i B a d a ń N a u k o w y c h im . W. K ę trz y ń sk ie g o za p o m o c w re a liz a c ji p o trz e b n e j d o k u m e n ta c ji fo to g ra fic z n e j.
2 H . S k u r p s k i , D zia ł E tn o g ra fii. P r z e w o d n ik , O lszty n 1947.
3 H . S k u r p s k i , S z tu k a lu d o w a W a r m ii i M a zu r. K a ta lo g w y s ta w y , O lsz ty n 1948. 4 J . G r a b o w s k i , S z tu k a lu d o w a W a r m ii i M a zu r, P o ls k a S z tu k a L u d o w a , k w ie c ie ń -m a j 1948, ss. 37— 50. 5 J . G r a b o w s k i , W y s ta w a k r a k o w s k a r z e źb y , m a la r stw a i g r a fik i lu d o w e j, P o ls k a S z tu k a L u d o w a , c zerw iec— s ie rp ie ń 1948, s. 11. 6 K. P i e t k i e w i c z , W a r m iń s k a rze źb a lu d o w a na w y s ta w ie P o ls k ie j S z t u k i L u d o w e j w P a r y żu , R o czn ik O lszty ń sk i, t. 2, 1959, s. 324. 7 E x h ib itio n o f P o lish F o lk A r t 3rà fo 24th M a y , L o n d y n 1956.
8 T r a d itio n s e t A r t s P o p u la ire s P o lo n a is d u X V I — X X siec le M u sé e N a tio n a l
502 D A N U T A G 0 R A L O W Á R ye. 1. M a d o n n a z D z ie c ią tk ie m . S z ą - b r u k , po w . o ls z ty ń sk i. M u ze u m M a z u r s k ie w O lszty n ie F o t . A. K u r a c z y k . R y c . 2. M a d o n n a z D z ie c ią tk ie m . P o w . lid z b a rs k i. M u zeu m M a z u rs k ie w O l szty n ie F o t . A. K u r a c z y к
d o n n ę z D z ie c ią tk ie m z p ow . o ls z ty ń sk ie g o o r a z k ru c y fik s z P ło sk in i. W y b o ru z d ję ć d o k o n a ł w y b itn y z n a w c a s z tu k i f r a n c u s k ie j J e a n C a s s o u s . S u k c e s i u z n a n ie n a sz e j s z tu k i lu d o w e j ja k o p r z e ja w u a rty s ty c z n y c h u z d o ln ie ń p o lsk ie g o lu d u W a rm ii p o za g ra n ic a m i k r a j u je s t p rz e d e w sz y s tk im z asłu g ą M u ze u m M az u rsk ie g o w O lszty n ie. Z a m y k a to ju ż p e w ie n e ta p b a d a ń . W ie ń cz y te m a t r e p r e z e n ta ty w n y w y d a n y w 1958 r. k a ta lo g lu d o w e j rz e źb y , k tó re g o a u to re m b y ł F ra n c is z e k K l o n o w s k i (w stę p p isze H ie ro n im S k u r p s k i ) 1'. E k s p o z y c ja n a sz e j s z tu k i ro d z im e j w d a lsz y m c ią g u p re z e n to w a n a je s t n a w y s ta w a c h k ra jo w y c h . W zw iąz k u z ty m o d n o to w a ć n a le ż y ró w n ie ż re c e n z je w d z ie n n ik a c h c o d zien n y c h n . W „ K a le n d a rz u d la W a rm ii i M a z u r” W ła d y sła w O g r o d z i ń s k i p ró b u je p rz e ła m a ć b a r ie r ę a n o n im o w o śc i te j s z tu k i, p o d a ją c n a z w is k o W e in e r ta ze S ta n c le w a '2.
9 K . P i e t k i e w i с z, op. cit., s. 325.
10 F . A. K l o n o w s k i , W a r m iń s k a rze źb a lu d o w a . K a ta lo g w y s ta w y . Słow o
w s tę p n e H ie ro n im a S k u r p s k i e g o , O lszty n 1958.
11 E. G a r z t e с к a, W a r m iń s k a rze źb a lu d o to a, T r y b u n a L u d u , 1958, n r 313. 12 W . O g r o d z i ń s k i , J ó z e f W e in e r t z e S ta n c le w a , o s ta tn i ś w ią tk a r z n a W a r m ii, K a le n d a rz d la W a rm ii i M a z u r n a ro k 1958, ss. 139— 152.
K A T A L O G N I E P U B L I K O W A N Y C H R Z E Ź B L U D O W Y C H 503
P o w a ż n y m o siąg n ięc ie m w d a lsz y c h b a d a n ia c h n a d o m a w ia n y m z a g a d n ie n ie m je s t r e f e r a t H ie ro n im a S k u r p s k i e g o w y g ło szo n y w 1959 r. n a s e s ji e tn o g ra fic z n e j w O lszty n ie, k tó re j m ię d z y in n y m i z ra m ie n ia P o lsk ie g o T o w a rz y s tw a E tn o g ra fic zn e g o o r g a n iz a to re m b y ł A. F ra n c is z e k K l o n o w s k i . R e f e r a t z o sta ł o p u b lik o w a n y ro k p ó ź n ie j із.
N a leż y p o d k re ś lić , że w te n sp o só b z a m k n ą ł się p ię tn a s to le tn i in te n s y w n y o k res b a d a w c z y n a d s z tu k ą lu d o w ą W a rm ii i M az u r, a n a d lu d o w ą rz e źb ą w szczególności. O d te g o c zasu n ie m ie liś m y żad n e g o a r ty k u łu n a u k o w e g o n a te n te m a t, ja k k o lw ie k u p rz e d n io s p o p u la ry z o w a n e p r z y k ła d y z n a jd u ją s ię w o g ó ln o p o lsk ic h w y d a w n ic tw a c h a lb u m o w y c h p o św ięc o n y c h p o ls k ie j sz tu c e lu d o w e j 14. W m a te r ia le z a b y tk o w y m ro z s ia n y m w te r e n ie w o je w ó d z tw a n a s tą p iły p o w a żn e lu k i. S z e re g n ie u d o k u m e n to w a n y c h o b ie k tó w s z tu k i lu d o w e j re g io n u n a le ż y u z n a ć za s tra c o n e d la b a d a ń n a d k u ltu r ą re g io n u . K A T A L O G M A D O N N A Z D Z I E C I Ą T K I E M S z ą b r u k , p o w . o ls z ty ń s k i, W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 2675 E. W y s . 62 cm (R y c . 1)
M a d o n n a o d z ia n a w d łu g ą b ia ło s z a rą s u k n ię i b łę k itn y d łu g i p łaszcz, s p ię ty p o d sz y ją i s p ły w a ją c y w z d łu ż p lecó w . G ło w a le k k o p rz e c h y lo n a w bo k , o k o lo n a c ie m n o b rą z o w y m i w ło s a m i o p a d a ją c y m i n a ra m io n a . G ło w ę zd o b i k o ro n a . N a le w e j rę c e m a D ziec ią tk o o d z ia n e w b ia ło s z a rą s u k ie n k ę i trz y m a ją c e w rą c z k a c h k u lę z ie m sk ą . U stó p M a d o n n y w ije się w ąż. P o lic h ro m ia c a łk o w ic ie z a c h o w a n a .
M A D O N N A Z D Z I E C I Ą T K I E M
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , p o w . lid z b a rs k i. W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 2591. W y s. 74 c m (R yc. 2)
P o s ta ć M ad o n n y o d z ia n a je s t w d łu g ą , ru d o b rą z o w ą s u k n ię i n ie b ie sk i p łaszcz, le k k o p o fa łd o w a n y s p ły w a ją c y w z d łu ż c iała. T w a rz o w a ln a , czoło le k k o co fn ię te . G ło w ę zdo b i c h u s ta w k o lo rz e n ie b ie sk im , s p o d k tó r e j w y c h o d z ą p o p ie la te w ło sy . N a p ra w e j rę c e trz y m a D z iec ią tk o . B ra k n ó g u M a d o n n y o ra z n ó ż k i i rą c z k i u D z ie c ią tk a . P o lic h ro m ia w w ie lu m ie js c a c h je s t całk o w icie s ta r ta .
M A D O N N A Z D Z I E C I Ą T K I E M
K a jn y , p o w . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść H a lin y K u r o w s k ie j z O lszty n a . W y s . 57 c m (R yc . 3, За, 3b)
P o s ta ć w y sm u k ła , o d z ia n a w d łu g ą s u k n ię o m ię k k o i p ły tk o u k ła d a ją c y c h się fa łd a c h . T w a rz o re g u la rn y c h w sc h o d n ic h ry s a c h — w y s ta ją c e k o ści p o lic z k o w e, w ą s k i i d łu g i nos, oczy k s z ta łtu m ig d a ło w a te g o . W ło sy p ó łd łu g ie , o p a d a ją c e n a ra m io n a . G ło w ę o z d a b ia c za p k a o k s z ta łc ie o k rą g ły m . P o s ta ć D z ie c ią tk a zn iszczo n a. L e w a r ę k a M ad o n n y o d ło k c ia je s t u rw a n a . P o lic h ro m ia całk o w icie s ta r ta .
M A D O N N A Z D Z I E C I Ą T K I E M
B a b ia k , p o w . lid z b a rs k i. W ła sn o ść p a r a fii lid z b a r s k ie j. W y s . 71 c m (R yc . 4)
P o s ta ć M ad o n n y s to i n a p o stu m e n c ie , u b r a n a w s re b rz y s tą s u k n ię le k k o p o fa łd o w a n ą o raz p ła sz c z n ie b ie sk i, s p ły w a ją c y m ię k k o w z d łu ż c iała. T w a rz w y d łu ż o n a , sze ro k a , o k o lo n a p ó łd łu g im i w ło s a m i (g ó rn a część g ło w y u szk o d zo n a). N a p ra w e j rę c e M a d o n n a
13 H. S k u r p s k i , W a r m iń s k a p la s ty k a lu d o w a , P r a c e i M a te ria ły E tn o g ra fic z n e , t. 19 p o d r e d a k c ją J . G a j k a , W. G ę b i k a i F. K l o n o w s k i e g o , O lszty n 1961, ss. 139— 153.
R ye. 3. M a d o n n a z D z iec ią tk ie m . K a jn y , p o w . o ls z ty ń sk i. W ła sn o ść H a lin y K u
ro w s k ie j z O lszty n a
F o t . A. K u r a c z y k
R yc. За. M ad o n n a z D z ie c ią tk ie m . K a j- ny. U ję cie z p ro filu . W łasn o ść H a lin y .
K u ro w s k ie j z O lszty n a
R y e. 3b. M a d o n n a z D z ie c ią tk ie m . K a jn y . F r a g m e n t. W ła sn o ść H a lin y K u ro w s k ie j· z O lszty n a
R y c. 4. M a d o n n a z D z iec ią tk ie m . B a b ia k , p o w . lid z b a rs k i. W ła sn o ść p a ra fii
lid z b a rs k ie j F o t . A. K u r a c z y k R yc. 5. M a d o n n a z D z ie c ią tk ie m . B rą s - w a łd , p o w . o ls z ty ń sk i. W ła sn o ść H a li n y K u ro w s k ie j z O lsz ty n a F o t . A. K u r a c z y k
R yc. 6. M a d o n n a z D z ie c ią tk ie m . P o w ia t b is k u p ie c k i
608 D A N U T A G Ô R A L O W A
d ź w ig a D z iec ią tk o u b ra n e w s re b rz y s tą s u k ie n k ę , tr z y m a ją c e w rą c z k a c h k u lę z ie m sk ą . W le w e j rę c e M a d o n n a m a b e rło .
M A D O N N A Z D Z I E C I Ą T K I E M
B r ą s w a ld , pow . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść H a lin y K u r o w s k ie j z O lszty n a . W y s . 61 c m (R yc . 5>
M a d o n n a o d z ia n a w d łu g ą s u k n ię i p łaszcz s p ły w a ją c y w z d łu ż p leców . T w a rz M ad o n n y o n ie r e g u la rn y c h ry s a c h sze ro k a , c h a ra k te r y s ty c z n a d la ty p o w e j W arm ia cz k i. W łosy p ó łd łu g ie , n a g ło w ie k o ro n a (częściow o zniszczona). N a p ra w e j rę c e M a d o n n a trz y m a D z ie c ią tk o u b ra n e w s u k ie n k ę , n a g ło w ie k o ro n a . P r a w a rą c z k a u rw a n a , le w a w z n ie s io n a k u gó rze. Z ty łu rzeźb y w id o czn e są śla d y p o lic h ro m ii.
M A D O N N A Z D Z I E C I Ą T K I E M
P o c h o d zi z p o w . b is k u p ie c k ie g o . W y s . 61 cm (R yc . 6)
M a d o n n a o d z ia n a w sz a ro n ie b ie s k ą o c ze rw o n y m p o d k ła d z ie su k n ię , c h a r a k te r y z u ją c ą s ię ró ż n o ro d n y m sp o so b e m je j tr a k to w a n ia . Z p r a w e j u d o łu o p a d a w sy m etry c zn y c h , fa łd a c h , g ó rn a część s u k n i i d r a p é r ia p rz y le g a ją c a do k o la n , c ię ta je s t a sy m e try c z n ie . N a s u k n i n a rz u c o n y u ltr a m a r y n o w y sz ty w n y p łaszcz. T w a rz p o d łu ż n a o c h a r a k t e r y s ty c z n y m w y ra z ie , n ie re g u la rn y c h ry s a c h , m a ły c h oczach, d łu g im n o sie, w y e k sp o n o w a n y c h p e łn y c h ró ż o w o c ze rw o n y c h p o lic z k ac h . N a g ło w ie u ltr a m a ry n o w y z b rą z o w y m i la m o w a n ia m i b e re t. N a le w y m ra m ie n iu D zieciątk o . U stó p M a rii n a sy m b o lic z n e j k u li z ie m sk ie j w ije się w ąż.
P I E T À
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a w p o w . lid z b a rs k im . W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 2594 E. W y s. 78 c m (R yc . 7)
M a tk a B o sk a p rz e d s ta w io n a w p o zy cji p ó łsie d zą c ej, u b r a n a w d łu g ą c e g la s to ru d ą s u k n ię p rz e w ią z a n ą w p a sie s zn u rem . R a m io n a o k ry w a c ie m n o n ie b ie s k i p łaszcz. T w a rz o w a ln a , u s ta ro z c h y lo n e w le k k im u śm ie ch u . G ło w ę o z d ab ia c ie m n o n ie b ie s k a c h u sta . N a k o la n a c h p o d trz y m u je p o s ta ć C h ry s tu s a w c ie rn io w e j k o ro n ie . C iało o k ry te j e s t p e riz o n iu m . L e w a rę k a z w isa k u dołow i. B ra k le w e j nogi.
P I E T À
T u ła w k i, pow . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść M u z e u m M a zu rsk ie g o , n r in w . 3012 E. W y s . 72 cm (R yc . 8)
P o s ta ć M ad o n n y o d z ia n a je s t w d łu g ą ja sn o ż ó łtą s u k n ię le k k o p o fa łd o w a n ą . T w a rz o w a ln a o o s try c h ry s a c h , c ie m n o n ie b ie sk ic h oczach i b rą z o w e j o p ra w ie . G ło w ę o k ry w a ja s n o b łę k itn a c h u s ta s p ły w a ją c a w z d łu ż p le c ó w i k o la n . T w a rz C h ry s tu s a je s t dosyć c h a r a k te r y s ty c z n a , p ła sk a , o k o lo n a ja sn o b rą z o w y m z a r o ste m i p ó łd lu g im i w ło sam i. C iało o k ry w a c iem n o zielo n e p e riz o n iu m .
C H R Y S T U S F R A S O B L I W Y
Ig n a lin , p o w . lid z b a rsk i. W łasn o ść M u z e u m M a zu rsk ie g o , n r in w . 3020 E. W y s . 46 cm (R yc. 9)
R zeźb a p e łn o p la sty c z n a , p rz e d s ta w ia ją c a C h ry s tu s a sied ząceg o n a k lo c k u d re w n a , im i tu ją c y m ław ę. L e w ą rę k ą p o d p ie ra głow ę, p ra w ą m a o p u szczo n ą, w s p a r t ą n a k o la n ie . P o s ta ć C h ry s tu s a o d z ia n a je s t w ja sn o b łę k itn o f io le to w e p e riz o n iu m , le k k o p o fa łd o w a ne. T o rs a k c e n to w a n y je s t w ie ń ce m w id o c zn y c h ż eb e r. T w a rz o w a ln a z am y ślo n a , o r e g u la rn y c h ry s a c h , b rą z o w e j b ro d zie, oczach i b rw ia c h . W łosy p ó łd łu g ie , o d w in ię te o d szyi, le k k o u fry z o w a n e . N ogi w y d łu ż o n e n ie p ro p o rc jo n a ln ie , sto p y sze ro k ie . C ało ść w y
R ye. 8. P ie tà . T u ła w k i, pow . o lszty ń sk i. M u zeu m M a z u rsk ie w O lszty n ie
R y e 9 C h ry s tu s F ra s o b liw y . Ig n a lin p o w . lid z b a rs k i. M u zeu m ' ' M a z u rs k ie w O lsz ty n ie F o t _ д K u r a c z y k
R ye. 10. C h ry s tu s. P o w . lid z b a rs k i. M u zeu m M a z u rsk ie w O lszty n ie
K A T A L O G N I E P U B L I K O W A N Y C H R Z E Ź B L U D O W Y C H 513
C H R Y S T U S
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , w p o w . lid z b a r s k im . W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 2592 E. W y s . 52 c m (R y c . 10)
C h ry s tu s p rz e d s ta w io n y je s t z rę k o m a le k k o w y s u n ię ty m i do p rz o d u . O d z ian y w d łu g ą ru d o b rą z o w ą s u k n ię p rz e w ią z a n ą w p a sie i w y k o ń c z o n ą p rz y rę k a w a c h i szy i ż ó łty m i w y ło g a m i. P rz e z le w e r a m ię m a p rz e rz u c o n y p ła sz c z w k o lo rz e z ie lo n y m s p ły w a ją c y w z d łu ż p lecó w . T w a rz C h ry s tu s a p o c ią g ła, o k o lo n a c ie m n o b rą z o w y m z a ro ste m i p ó łd łu g im i w ło s a m i o p a d a ją c y m i n a k a r k . Z le w e j s tr o n y u stó p b a r a n e k . B ra k d o ln e j części nóg.
Ś W I Ę T Y J A N N E P O M U C E N
D y w ity , p o w . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 2909 E. W y s . 57 c m (R yc. 11)
P o s ta ć u b ra n a je s t w d łu g ą s u k n ię i k o m ż ę s ię g a ją c ą k o la n . R a m io n a o k ry w a c h u sta , k tó re j b rz e g i z ak o ń c z o n e s ą z ęb a m i. T w a rz św ięte g o je s t o w a ln a , o k o lo n a k ró tk ą b ro d ą i p ó łd łu g im i le k k o u fry z o w a n y m i w ło sam i. P o w ie k i o p u szczo n e. G ło w ę o z d ab ia b ire t. P r a w ą rę k ę trz y m a n a p ie rs i, le w ą m a o p u szczo n ą (od ło k c ia u rw a n a ). P o lic h r o m ia n a c ałej p o s ta c i je s t c a łk o w ic ie zn iszczo n a, re s z tk i z a c h o w a ły się je d y n ie n a ty ln e j części rzeźb y .
Ś W I Ę T Y F L O R I A N
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , w p o w . lid z b a rs k im . W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 2590 E. W y s . 61 c m (R yc. 12)
Ś w ię ty u b ra n y w c ie m n o n ie b ie s k ą s u k ie n k ę s ię g a ją c ą k o la n , le k k o p o fa łd o w a n ą . P rz e z le w e r a m ię p rz e rz u c o n ą m a p e le ry n ę , s p ły w a ją c ą z ty łu w z d łu ż p lecó w . T w a rz o w a ln a , o k o lo n a z a ro ste m . N a g ło w ie h e łm s tra ż a c k i. W le w e j rę c e trz y m a n a cz y n ie z w o d ą (p ra w a r ę k a u rw a n a ). N a n o g a ch d łu g ie b u ty , się g a ją c e k o la n .
Ś W I Ę T Y W A L E N T Y
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , w p o w . lid z b a rs k im . W ła sn o ść M u z e u m M a zu rsk ie g o , n r in w . 2593 E. W y s . 60 c m (R yc. 13)
Ś w ię ty o d z ia n y w litu r g ic z n y s tró j k a p ła n a tz n . w b ia łą a lb ę siln ie s fa łd o w a n ą o ra z c ze rw o n y o rn a t, o z d o b io n y z ło ty m i la m ó w k a m i. T w a rz o k rą g ła o r e g u la rn y c h ry s a c h , o k o lo n a b rą z o w y m i, le k k o u fr y z o w a n y m i w ło sam i. N a g ło w ie c z a rn y b ire t. Ś w ię ty m a o b ie rę c e w z n ie sio n e k u gó rze. U stó p , z le w e j s tro n y p o s ta ć k lęcząceg o dzieck a.
Ś W I Ę T Y A N T O N I
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , p o w . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 3021 E w y s . 48 c m , (R yc . 14).
P o s ta ć św ięte g o o d z ia n a je s t w dłu g i, b rą z o w y , z a k o n n y h a b it p r z e w ią z a n y w p a sie sz n u re m . Z b o k u zw isa ró ż a n ie c. K a p tu r o k a la ją c y g ło w ę i sz y ję o d rz u c o n y j e s t do ty łu . T w a rz w y d łu ż o n a , czoło n is k ie , g ło w a w c iś n ię ta w ra m io n a u g ó ry le k k o s p ła s z czona. W ło sy k o lo ru b rą z o w eg o , k ró tk ie , o p a d a ją c e n a czoło. N a p ra w e j rę c e ś w ię ty trz y m a D z iec ią tk o z w ró c o n e w s tro n ę w id z a w dosyć n ie n a tu r a ln y sposób. B ra k p r a w e j d ło n i u św ięteg o .
Ś W I Ę T Y S T A N I S Ł A W S Z C Z E P A N O W S K I
K u k ł a w k i, p o w . b is k u p ie c k i. "W łasność M u z e u m M a z u rs k ie g o , n r in w . 3022 E, w y s . 67 c m , (R y c . 15)
Ś w ię ty u b ra n y w d łu g ą s u k n ię s iln ie s fa łd o w a n ą (fałd y zazn aczo n e ry tm ic z n y m i ż ło b ie n ia m i), n a k tó rą n a rz u c o n y je s t o rn a t. T w a rz o w a ln a, o k o lo n a k ró tk im i w ło sam i.
R yc. 11. Ś w ię ty J a n N e p o m u ce n . D y w ity , p ow . o lszty ń sk i.. M u zeu m M a z u rs k ie w O lszty n ie
R y c. 12. Ś w ię ty F lo ria n . P o w . lid z b a rs k i. M u zeu m - M a z u rs k ie w O l sz ty n ie
б іб D A N U T A G Ô R A L O W A
G ło w a le k k o p rz e c h y lo n a w le w ą stro n ę . W p ra w e j d ło n i trz y m a b re w ia rz p r z y c is k a ją c go do p ie rs i, p rz e z le w ą rę k ę m a p rz e w ie sz o n ą stu lę . U stó p św ięte g o , n a p o s tu m e n c ie , le ż y C h ry s tu s , o k ry ty p e riz o n iu m . P o lic h ro m ia n a rz e źb ie je s t całk o w icie s ta r ta .
Ś W IĘ T Y
K a jn y , p o w . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść H a lin y K u r o w s k ie j z O lszty n a . W y s . 68 c m (R yc. 16)
Ś w ię ty s to ją c y n a co k o le je s t u b r a n y w d łu g ą s u k n ię i a lb ę . T w a rz b a rd z o c h a r a k t e ry s ty c z n a — o w a ln a , o n ie re g u la rn y c h ry s a c h , a sy m e tr y c z n a , p o w ie k i g ó rn e n a d w ie szone. O k o lo n a k r ó tk ą b ro d ą i p ó łd łu g im i s iln ie sk rę c o n y m i w ło sam i. G ło w ę św ięte g o o z d ab ia c z a p k a z w a n a in fu łą . R ęc e p rz y c iś n ię te do b o k ó w i le k k o w z n ie sio n e k u górze. Z ty łu p o s ta c i z ac h o w a ły się ś la d y p o lic h ro m ii.
Ś W IĘ T Y
P o c h o d zi z p o w . b is k u p ie c k ie g o . W y s . 51 c m (R yc . 17)
R zeźb a p e łn o p la sty c z n a , p o z b a w io n a p o d s ta w y . Ś w ię ty le k k o p rz y g a rb io n y , o d z ia n y w sz a ty litu rg ic z n e . P r a w a r ę k a w y c ią g n ię ta do b ło g o s ła w ie ń s tw a , w le w e j trz y m a k siąż k ę . K o m ża b rą z o w o c z e rw o n a , n a p rz o d z ie p o d łu ż n a z ło to b rą z o w a w s ta w k a z w y ry s o w a n y m w z o re m , w śró d k tó re g o w id o czn e j e s t serce . T w a rz p o d łu ż n a , d łu g a , c h a ra k te r y s ty c z n a . W ło sy c ie m n o b rą z o w e , u fry z o w a n e , d łu g ie . C ię cia f a łd n a rę k a w a c h szero k ie.
Ś W I Ę T Y M I K O Ł A J
S a rn o w o , p o w . lid z b a rs k i. W ła sn o ść p a r a fii w L id z b a r k u W a rm . W y s . 36 c m (R yc. 18) Ś w ię ty M ik o ła j p rz e d sta w io n y je s t z t r ó j k ą dzieci w c eb rzy k u . U b ra n y je s t w s tró j b is k u p i: p łaszcz k o lo ru c z e rw o n o b u rac z k o w eg o , a lb a ja sn o n ie b ie s k a , a s u k ie n k a w y s ta ją c a sp o d a lb y ró żo w o c ze rw o n a . N a p ie rs ia c h z aw ie szo n y s r e b r n y k rz y ż . T w a rz o w a ln a o k o lo n a c ie m n y m z a ro ste m i p ó łd łu g im i w ło sam i, g ło w ę o z d a b ia c ze rw o n a c z a p k a b is k u p ia . W p ra w e j rę c e ś w ię ty trz y m a la s k ę b is k u p ią .
K R U C Y F I K S
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , w p o w . lid z b a rs k im . W ła sn o ść p a r a fii w L id z b a r k u W a r m . W y s . 80 c m , r o zp ię to ść r a m io n 35 c m (R yc. 19)
T w a rz C h ry s tu s a b a rd z o e k s p re s y jn a , o ry s a c h m o n g o ło w a ty c h , k a r n a c j a ró ż o w o c z e r w o n a . R a m io n a s iln ie u n ie sio n e w gó rę, n o g i w y d łu ż o n e. C iało C h ry s tu s a o k ry w a z ie lo n o b łę k itn e p e riz o n iu m , w ło sy p ó łd łu g ie o p a d a ją c e n a ra m io n a .
Ś W I Ę T Y A N T O N I
J o n k o w o , p o w . o ls zty ń s k i. W ła sn o ść M u ze ztm M a zu rsk ie g o , n r in w . 1021 E. W y s . 54 c m (R yc. 20)
Ś w ię ty o d z ia n y w c ie m n o b rą zo w y h a b it z a k o n n y p rz e w ią z a n y w p a sie sz n u re m , siln ie s fa łd o w a n y . Z le w eg o b o k u z w isa ró ż a n ie c. T w a rz p o c ią g ła, p o w ie k i o p u szczo n e. N a p ra w e j rę c e trz y m a D ziec ią tk o z le k k o p o d k u rc z o n y m i n ó ż k am i. P o lic h ro m ia c a łk o w icie z ac h o w a n a.
Ś W I Ę T A K A T A R Z Y N A
M ie jsc o w o ść n ie zn a n a , w p o w . o ls z ty ń s k im . W ła sn o ść M u z e u m M a zu rsk ie g o . W y s. 73 c m . (R yc. 21)
Ś w ię ta o d z ia n a w d łu g ą, cie m n o zie lo n ą su k n ię , p rz e w ią z a n ą w p a sie . R a m io n a o k ry w a p ła sz c z k o lo ru żó łtego, z s z e ro k im n a z e w n ą trz w y ło ż o n y m k o łn ie rz e m , s p ły w a ją c y w z d łu ż cia ła. S p ó d p ła sz c z a je s t k o lo ru c zerw o n eg o . N a szyi ś w ię ta m a z a w ie szo n y k rz y ż y k . T w a rz s z e ro k a o o s try c h ry s a c h , o k o lo n a d łu g im i, b rą z o w y m i w ło sam i. G ło w ę o z d ab ia k o ro n a , w p ra w e j rę c e trz y m a m o d lite w n ik . U stó p św ię te j u s y tu o w a n a p o stać w s tr o ju w a rm iń s k im .
R yc. 13. Ś w ię ty W alen ty . P o w . lid z b a rs k i. M u ze u m M a z u rs k ie w O lszty n ie
R y c. 14. Ś w ię ty A n to n i. P o w . o lszty ń sk i. M u zeu m M a z u rs k ie w O lsz ty n ie
R y c. 15. Ś w ię ty S ta n is ła w S z c ze p a n o w sk i. K u k ła w k i, p o w . b isk u p ie c k i. M u ze u m M a z u rs k ie w O lszty n ie F o t . A. K u r a c z y k R yc. 16. Ś w ię ty . K a jn y , p o w . o l s z ty ń s k i. W ła sn o ść H a lin y K u ro w s k ie j z O ls z ty n a F o t . A. K u r a c z y k
520 D A N U T A G Ô R A L O W A Ś W I Ę T Y W A L E N T Y
K ro n o w o , p o w . o ls z ty ń s k i. W ła sn o ść M u z e u m M a z u rs k ie g o . W y s . 46 cm .
R zeźb a p e łn o p la sty c z n a , s to ją c a n a p o d s ta w ie . Ś w ię ty o d z ia n y je s t w sz a ty litu rg ic z n e . P r a w ą rę k ę m a w z n ie s io n ą do b ło g o s ła w ie ń s tw a , w le w e j trz y m a o tw a r tą k siąż k ę . K o m ż a k o lo ru sza ro b ia łe g o , o r n a t c zarn eg o . T w a rz p o d łu ż n a , w ło sy c ie m n o b rą zo w e , o p a d a ją c e n a ra m io n a . U stó p św ięte g o le ż ą c a p o s ta ć czło w iek a z r ę k o m a w z n ie s io n y m i do m o d litw y .
A N A L I Z A A R T Y S T Y C Z N A
A n a liz u ją c p rz e d s ta w io n e w n in ie js z y m k a ta lo g u z a b y tk i p o d w z g lęd e m a r t y sty c z n y m i ik o n o g ra fic z n y m , w y ło n ić m o ż e m y n a te j p o d s ta w ie c z te ry g ru p y rzeźb :
1. G ru p a rz e źb p o c h o d zą c y c h z ty c h s a m y c h p o w ia tó w W a rm ii w y k o n a n y c h p rzez je d n e g o rz e ź b ia rz a lu d o w eg o .
2. R zeźb y p o ch o d zące z ró ż n y c h p o w ia tó w W a rm ii, w y k a z u ją c e p e w n e a n alo g ie i zb ieżn o ści, n a p o d s ta w ie k tó ry c h m o ż n a w n io sk o w a ć , iż w y sz ły o n e z p e w n y c h w s p ó l n y c h k rę g ó w o d d z ia ły w a n ia .
3. G ru p a rz e ź b n a w ią z u ją c a p o d w z g lęd e m a rty s ty c z n y m do d a w n y c h sty ló w sz tu k i w ie lk ie j.
4. R zeźb y p r z e d s ta w ia ją c e ś w ię ty c h z p o s ta c ia m i obok.
Do p ie rw s z e j g ru p y n a le ż ą rz e ź b y p rz e d s ta w ia ją c e św . S ta n is ła w a S z c ze p a n o w - sk ieg o z K u k ła w e k (Ryc. 15) i św . W alen te g o z Ż a rd e n ik 15, k tó r ą o p u b lik o w a ł H ie ro n im S k u r p s k i . O b ie k o m p o z y c je s ta n o w ią w z a je m n ą in te r e s u ją c ą an alo g ię, są p ra w ie id e n ty c z n e w u jm o w a n iu p o sta c i. J e d y n y d ro b n y szczegół, k tó ry je ró ż n i, to p r a w a r ę k a o d m ie n n ie u ło żo n a. Św . S ta n is ła w S z c ze p a n o w sk i tr z y m a r ę k ę w z n ie s io n ą do g ó ry , zaś św . W a le n ty o p u szczo n ą w dół. N ie m a w ą tp liw o śc i, że w y sz ły z w a r s z ta tu jed n e g o , d o tą d a n o n im o w e g o tw ó rc y lu d o w e g o , k tó r y lu b ił p o w ie la ć ra z w y p ra c o w a n ą fo rm ę s w o je j w y p o w ie d zi. A rty s ta ów d ą ży ł do m a k s y m a ln e j p o p ra w n ości w o p ra c o w a n iu sw o ich p rz e d sta w ie ń , p o d p a tr y w a ł w sp o so b ie ry tm iz a c ji sza t „ W ielk ą S z tu k ę ” , n a jw ię c e j w ła sn e j w y o b ra ź n i i in w e n c ji u ja w n ił w i n te r p r e ta c ji tw a r z y św ięty c h . C h a ra k te ry s ty c z n e c ec h y w a rs z ta tu w sp o m n ia n e g o ś w ią tk a rz a z p o w ia tu b is k u p ie c k ie g o z d ra d z a ró w n ie ż św . J a n N e p o m u ce n z D y w it k o ło O lszty n a (R yc. 11). P o d o b ie ń s tw a i a n a lo g ie s ty lis ty c z n e s ą b a rd z o o d c z ù w a ln e szczeg ó ln ie w s y lw e tc e p re z e n to w a n e j p o s ta c i w k s z ta łto w a n iu fo rm y tw a rz y w y r a ż a ją c e j s w o istą lu d o w ą e k sp re s ję . B a d a ją c p rz e d sta w io n y w k a ta lo g u z esp ó ł rzeźb , n ie je d n o k ro tn ie trz e b a b ę d zie u z n ać istn ie n ie w a rs z ta tó w lu d o w y c h p ra c u ją c y c h n a z a m ó w ie n ie p o szczeg ó ln y ch w si. C ec h y b o w ie m , ja k ie z d ra d z a ją n ie k tó re rzeźb y , są n ie ty lk o s p ra w d z ia n e m w sp ó ln e j w y o b ra ź n i c h a r a k te r y s ty c z n e j lu d o w e j tw ó rc z o śc i, a le św iad c z ą ró w n ie ż d o b itn ie o in d y w id u a ln y c h ry s a c h tw ó rc z y c h po szczeg ó ln y ch ś w ią tk a rz y , k tó ry m m o ż n a p rz y p is y w a ć n a p o d s ta w ie p o ró w n a ń w y k o n a n ie p o szczeg ó ln y ch rzeźb z n a jd u ją c y c h s ię w ró ż n y c h m ie jsco w o śc iac h w si b ra n ie w sk ic h . P rz y k ła d e m teg o tw ie rd z e n ia je s t p o d a n e do d ru k u p rz e d sta w ie n ie św . A n to n ieg o . R zeźb a p o ch o d zi z n ie z id e n ty fik o w a n e j m ie jsco w o śc i w pow . o ls z ty ń sk im (Ryc. 14). A n a lo g ie z tą rz e źb ą w y k a z u je św . A n to n i z K le b a r k a W ielk ieg o 1 6. W sp ó ln e c ec h y w a rs z ta to w e u ja w n iły się t u z a ró w n o w o g ó ln ej p ry m ity w iz a c ji p o sta c i, ja k ró w n ie ż w k o m p o z y cji, w b ry ło w a to ś c i k u b iz u ją c y c h k s z ta łtó w , w w y ra z ie tw a rz y o b u ś w ię ty c h o ra z w sp o so b ie tr z y m a n ia D z ie c ią tk a n a rę k u . Jesz cz e in n a , a le ró w n ie ż p ry m ity w iz u ją c a , a p rz e z to w y b itn ie e k s p re s y jn a , a n a w e t b ru ta ln a , j e s t p o s ta ć św ięte g o z K a jn (Ryc.
13 H . S k u r p s k i , W a r m iń s k a p la s ty k a , ry c . 12a. 16 F . A. K l o n o w s k i . W a r m iń s k a rze źb a , fig. 31.
R v e Π Š w ie ty . P o w ia t b is k u p ie c k i
R ye. 18. Ś w ię ty M ik o łaj. S a rn o w o , pow . lid z b a rs k i. W łasn o ść p a ra fii lid z b a rs k ie j
R y e. 19. K ru c y fik s . P o w . lid z b a rs k i. W ła sn o ść p a ra fii lid z b a rs k ie j
524 D A N U T A G Ô R A L O W A
16). W y d o b y cie z tw a rz y ś w ią tk a sw o iste g o n ie p o w ta rz a ln e g o w y ra z u d e c y d u je o jeg o w a lo ra c h a rty s ty c z n y c h . W y d a je się, że p o stać t a w y trz y m u je p o ró w n a n ie z r e p r o
d u k o w a n ą z k a ta lo g u A . F . K l o n o w s k i e g o św . T r ó j c ą 17. M o żn a z ary z y k o w a ć tw ie rd z e n ie , że o b ie w y m ie n io n e rz e źb y są d ziełem je d n e g o tw ó rc y lu d o w eg o .
C ech ą c h a ra k te r y s ty c z n ą lu d o w e j ik o n o g ra fii w a rm iń s k ie j je s t częste p r z e d s ta w ia n ie m o ty w u „ P ie tà ”. B o le ją c a M a ria z c ia łem zm a rłe g o C h ry s tu s a n a k o la n a c h n a jc z ę ś c ie j p o ja w ia s ię w z esp o le ś w ię ty c h u m ie sz c z a n y c h w k a p lic z k a c h p rz y d ro ż n y ch . Do k a ta lo g u ju ż u p rz e d n io p u b lik o w a n y c h P ie t d o ch o d zi z a p r e z e n to w a n e w n i n ie js z y m a r ty k u le p rz e d s ta w ie n ie M a rii z c ia łem C h ry s tu s a z T u ła w e k w p ow . o l sz ty ń s k im (Hyc. 8). P ie tà z T u ła w e k je s t z w a r tą k o m p o z y c ją, M a tk a o ry s a c h tw a r z y ty p o w y c h d la w a rm iń s k ie j k o b ie ty . S zczególna w y m o w a te j tw a rz y p o le g a n a n ie - p o g o d z en iu się M a r ii z lo sem , ja k a s p o tk a ła je j S y n a . J e s t to tw a r z z a w ie ra ją c a n ie ból, lecz b u n t i sp rz ec iw . P o d o b n y w y ra z tw a rz y p o s ia d a M a ria z P ie ty ze S ta n c le w a w po w . b is k u p ie c k im i?. Do ty p u w a rm iń s k ie j u ro d y k o b ie c ej zaliczy ć m o ż n a ró w n ie ż rz e ź b y p rz e d s ta w ia ją c e św . B a r b a r ę i św . K a ta r z y n ę z B re d y n k a w p ow . b is k u p ie c k im , ja k ró w n ie ż o m a w ia n ą w części k a ta lo g o w e j M a d o n n ę z D z ie c ią tk ie m z B rą s w a łd u (Ryc. 5). C h a r a k te r y s ty c z n a cec h a teg o ty p u u ro d y , to o w a ln a tw a rz o k w a d ra to w y m czole i w y e k sp o n o w a n y m i p e łn y m i p o lic z k am i. C ech y w a rsz ta to w e , ja k ie u ja w n ia P ie tà z T u ła w e k , p o s ia d a ró w n ie ż P ie tà z N a jd y m o w a w p ow . b is k u p ie c k im 20. K o m p o z y c ja całości, o p ra c o w a n ie szczegółów o ra z og ó ln y w y ra z p o z w a la ją w n io sk o w a ć , że n a c h a r a k te r z e ty c h rz e źb z aw a ż y ły ró w n ie ż p e w n e w sp ó ln e tr a d y c je lu d o w e g o ś w i ą t- k a r s tw a W arm ii. R ó w n ież o w sp ó ln y m ź ró d le in s p ira c ji tw ó rc z y c h m o ż n a m ó w ić p o ró w n u ją c p o s ta ć św . A n to n ie g o z J o n k o w a w pow . o ls z ty ń sk im (Ryc. 20), św . A n to n ieg o z Je s io n o w a w p ow . lid z b a rs k im 2 1 o ra z M a d o n n ę z D z ie c ią tk ie m w p o w . b is k u p ie c k im (Ryc. 6). R e a s u m u ją c , P ie tà z T u ła w e k , P ie tà z N a jd y m o w a , M a d o n n a z B rą s w a łd u , św . A n to n i z J o n k o w a o ra z św . A n to n i z Je s io n o w a n a le ż ą do w y o d rę b n io n e j d ru g ie j g ru p y rzeźb .
T rz e c ią g ru p ę rz e źb n a w ią z u ją c ą do m in io n y c h s ty ló w re p r e z e n tu je p o stać M a d o n n y z D z ie c ią tk ie m z pow . o lszty ń sk ie g o (Ryc. 1). R zeźb a ta s ta n o w i c ie k a w y p rz y k ła d w p ły w ó w S z tu k i W ie lk iej, z a w ie ra cech y rz e źb y b a ro k o w e j, a je j w y g lą d n a p ro w a d z a n a s do p o ró w n y w a n ia z o p u b lik o w a n ą „ M a d o n n ą k a r m ią c ą ” z t e r e n u pow . o ls z ty ń s k ie g o 22. W k rę g u ty c h s a m y c h zw iąz k ó w s ty lis ty c z n y c h m ie ści się ró w n ie ż M a d o n n a z D z ie c ią tk ie m z p ow . lid z b a rs k ie g o (Ryc. 4), a k tu a ln ie z n a jd u ją c a się w l a p id a riu m k o ścio ła fa rn e g o w L id z b a rk u .
P o śró d zesp o łu re p ro d u k o w a n y c h w o b ecn y m o p ra c o w a n iu rzeźb , n a szczeg ó ln ą u w a g ę z a s łu g u je M a d o n n a z D z iec ią tk ie m z K a jn w po w . o ls z ty ń sk im (Ryc. 3). P o w s ta ła o n a z a p e w n e w k r ę g u in s p ira c ji s z tu k i śre d n io w ie c z n e j. M a d o n n a z K a jn o u n i k a ln y m , ra c z e j w sc h o d n im — je ś li id zie o re g io n P o ls k i — ty p ie u ro d y , j e s t d ziełem w y b itn ie u ta le n to w a n e g o tw ó rc y lu d o w eg o . C e c h u je ją sm u k ło ść i d e lik a tn o ść k s z ta ł tó w , o ry g in a ln o ść ry s ó w tw a rz y . D o sk o n a łe w y c zu c ie z asa d rz e ź b ia rsk ie g o m o d e lu n k u u w y p u k liło s ię w d o sto jn e j p ro sto c ie c ałej k o m p o z y c ji, w z w ró c e n iu u w a g i p rz e d e w sz y s tk im n a k s z ta łt g ło w y , k tó r a z a ró w n o z p rz o d u , ja k i p ro f ilu e m a n u je z w a rto śc ią b ry ły i n a s tr o je m p o w a ż n e j liry k i. M a d o n n a z K a jn w y ra ź n ie o d b ie g a o d og ó łu s n y
c e rk i w a rm iń s k ie j, i m o ż n a z ary zy k o w a ć tw ie rd z e n ie , iż d o s ta ła się do K a jn k ilk a -17 Ib id e m , fig. 1.
18 H. S k u r p s k i , W a r m iń s k a p la s ty k a , ry c. 17b. 10 Ib id e m , ry c. 13a i 13b.
20 Ib id e m , ry c. 16b. 21 Ib id e m , ry c . 10a.
R yc. 20. Ś w ię ty A n to n i. J o n k o w o , p ow . o lszty ń sk i. M u zeu m M a z u rs k ie w O lszty n ie
R y c 21 Ś w ię ta K a ta r z y n a . M iejsco w o ść n a W a rm ii n ie z id e n ty fik o w a n a .. D e p o zy t O śro d k a B a d a ń N a u k o w y c h w O lszty n ie D ą й r o w s k ;
R y c. 22. Ś w ię ty W a le n ty . K ro n o w o , p o w . o lsz ty ń sk i. M u zeu m M a z u rs k ie
$28 D A N U T A C Ô R A L O W A
d z ie sią t l a t te m u b liż e j n ie o k re ślo n ą d ro g ą. W ed łu g b o w ie m in fo r m a c ji, rz e ź b a ta is tn ia ła w K a jn a c h ju ż w 1945 r.
Do k rę g u rz e źb o w z b o g ac o n e j a n eg d o c ie ik o n o g ra fic z n e j, zaliczy ć m o ż n a p rz e d s ta w ie n ia , k tó r e u s tó p p r e z e n t u ją p o s ta c ie lu d z k ie . Z z e b ra n e g o i z n a n e g o m i m a te r i a ł u m o ż n a w y sn u ć w n io sek , że n a W a rm ii c h ę tn ie w id z ia n o ś w ię ty c h le g ity m u ją c y c h
się a tr y b u ta m i d o b ry c h u c zy n k ó w . Do je d n y c h z ta k ic h d o b ry c h ś w ię ty c h zaliczy ć m o ż n a św . M ik o ła ja , ró w n ie ż z n a jd u ją c e g o się w te j c h w ili w la p id a riu m p a ra fii k o ś c io ła w L i d z b a rk u (Ryc. 18). O p ie k u n i p rz y ja c ie l d zieci z a p re z e n to w a n y je s t z tr ó j k ą
d zieci w c e b rz y k u s y m b o liz u ją c y m w ty m w y p a d k u w z b u rz o n e m o rze. Sw . W alen ty (Ryc. 13) p rz y w ró c ił w e d łu g lu d o w e j tr a d y c ji d z ie ck u w z ro k . P o k a z a n o go z a te m z d zieck iem u stó p . P o d o b n ie f ig u r a św . R o ch a re p ro d u k o w a n a w k a ta lo g u F. A . K l o n o w s k i e g o p o s ia d a d ziecko i p s a 23. M u ze u m M a z u rs k ie w O lszty n ie w zb o g aciło się o s ta tn io o rz e źb ę p rz e d s ta w ia ją c ą św . K a ta r z y n ę z w a n ą s z w e d z k ą 24 z p o s ta c ią u stó p (Ryc. 21). N a p o d s ta w ie te j rzeźb y , k tó re j id e n ty c z n e p ra w ie p rz e d s ta w ie n ie p la sty c z n e re p ro d u k o w a n e je s t w w ie lo k ro tn ie ju ż w sp o m n ia n y m k a ta lo g u F . A. K lo n o w sk ieg o 25, m o ż n a w n io s k o w a ć ja k b a rd z o u re a ln ia ła s ię w tw ó rc z o śc i lu d o w e j m is ty c z n a l e g e n d a 2б. P o s ta ć u stó p św ię te j n o si o d z ie n ie c h a ra k te r y s ty c z n e lu d o w e j k o stiu m o lo g ii, a w y ra z i ry s y tw a rz y ś w ię te j d a le k ie są od d e lik a tn o ś c i n ie b ia ń sk ic h id e a łó w . R zeźb a z M u zeu m M a z u rsk ie g o i rz e ź b a z B isz ty n k a je s t d z ie łem je d n e g o tw ó rc y , o m ó w io n o ją , s to s u ją c k ry te ri u m ik o n o g ra ficz n e , w o s ta tn ie j g ru p ie ze ś w ię ty m i u stó p .
P r z e d s ta w io n e w p u b lik a c ji rz e ź b y ro z p a try w a n e ja k o d o k u m e n ty d a w n e j t r a d y c ji lu d o w e j n a W a rm ii s ta n o w ią in te re s u ją c y p rz y c z y n e k do d u c h o w ej i a rty s ty c z n e j k u ltu r y W arm ii.
23 Ib id e m , fig. 7.
24 C. Z i e l i ń s k i , S z tu k a s a kra ln a , P o z n a ń -W a r s z a w a -L u b lin I960, s. 342. 23 H . S k u r p s k i , W a r m iń s k a p la s ty k a , rý c . 13a.
26 C. Z i e l i ń s k i , op. cit.,
T H E C A T A L O G U E O F N O T P U B L IS H E D F O L K S C U L P T U R E S S U M M A R Y
T h e fo lk p ro d u c tio n o f W a r m ia a n d M a s u ria h a s b ę co m e a s p e c ia l s u b je c t of i n te r e s t of t h e M a s u ria n M u se u m in O lszty n sin c e its r is e in 1945. J u s t in 1947 H ie ro n im S k u r p s k i p u b lis h e d a g u id e — b o o k c o n c e rn in g th e e th n o g ra p h y d e p a r tm e n t o f t h e M u se u m . I n 1948, th e p e rm a n e n t e x h ib itio n of fo lk a r t o f th is re g io n g o t a c o m m e n ta r y in a fo r m o f a m u s e u m c a ta lo g u e . In th e s a m e y e a r t h e e m in e n t re s e a rc h w o rk e r of P o lish fo lk c u ltu re , J o se p h G ra b o w sk i, a n im a te d b y e th n o g ra p h i c al e x h ib itio n s in th e O lszty n C astle , d e v o te d a c o m p re h e n siv e a r tic le to th is m a tte r in th e m a g a z in e „T h e F o lk A r t ” . H e m a d e th o ro u g h a rtis tic a n a ly s is of fo lk s c u lp t u r i n g of W a rm ia a n d its re la tio n s w ith o th e r P o lish re g io n s . In th e fo llo w in g n u m b e r s o f th is m a g a z in e th e sa m e a u th o r c o n tin u e d h is c o n sid e ra tio n . In 1949, s p o n ta n e u s a r t p ro d u c tio n of W a rm ia a n d M a s u ria w a s s h o w n a t t h e th e m a tic r e p r e s e n ta tiv e e x h ib itio n in P a r is . T h e e x h ib itio n of P o lish fo lk a r t in L o n d o n in 1956 sh o w ed a lso e x a m p le s o f fo lk p ro d u c tio n fr o m o u r re g io n . T h e fo lk W a r m ia n s c u lp tu rin g s h o w n a t th e n e x t P a r is e x h ib itio n in M u sé e N a tio n a l d ’A r t M o d e rn e in D e c e m b e r of 1957 w a s a g r e a t a n d d u e su ccès. In th e c a ta lo g u e p u b lis h e d b y th e M u se u m of M o d ern A r t in P a r is th e re is re p ro d u c e d , a m o n g o th e rs , M a d o n n a w ith th e I n f a n t J e s u s fro m O lsz ty n d is tric t. T h e C a ta lo g u e o f W a rm ia S c u lp tu r in g w ith a lo t o f illu s tra tio n s w a s p u b lis h e d b y F . A . K lo n o w sk i a n d H . S k u r p s k i in 1958 a n d i t c lo se d in som e d e g re e a s ta g e o f re s e a rc h e s on fo lk a r t of o u r re g io n . T h is w o r k is to w id e n th e c a ta lo g u e o f W a r m ia n s c u lp tu rin g . F o u r, g ro u p s o f n o t p u b lis h e d s c u lp tu re s fro m W a r m ia w e re d e sc rib e d . T h e y a r e th e p r o p e r ty o f th e M a s u ria n M u se u m in O lsz ty n a n d o f so m e p r iv a te p e o p le .
