Łukasz Kamiński
Kino nakręcone filozofią : relacja z 6.
Filozofii Filmowo : Olsztyn, 23-25
września 2015
Humanistyka i Przyrodoznawstwo 21, 409-413
Łukasz Kamiński
KINO NAKRĘCONE FILOZOFIĄ.
Relacja z 6. Filozofii Filmowo
(Olsztyn, 2 3 -2 5 września 2015)
„Polityka wobec filozofii. Filozofia o polityce” to hasło tegorocznej, szóstej
ju ż edycji projektu Filozofia Filmowo - festiwalu, którego głównym celem jest
edukacja i promocja filozofii poprzez medium filmowe na terenie Warmii i M a
zur1. Pokazy, podobnie jak w ubiegłych latach, odbywały się w sali kameralnej
pod Amfiteatrem im. Czesława Niemena w Olsztynie. Dotychczasowa dwudnio
wa formuła została poszerzona o trzeci dzień.
Pierwszego dnia festiwalu przedpołudniowe godziny tradycyjnie zarezerwo
wane były na filmy dokumentalne skierowane przede wszystkim do szkół. Po
kazano pięć wybranych odcinków z cyklu wywiadów z prof. Leszkiem Kołakow
skim pt. Rozmowy z M istrzem2 z 2007 r., zrealizowanych przez Sylwię Wilkos
i Jarosława Żamojdę. N a tle wcześniej zrealizowanych produkcji z Profesorem
wspomniany cykl wyróżnia się pozytywnie ze względu na ciekawszą formę. Nie
są to tylko „gadające głowy” zamknięte w dusznych gabinetach na tle księgo
zbiorów, całość nakręcona została w różnych częściach Oksfordu. Uwagę przy
kuwa filmowy ruch kamery, mniej jest statycznych ujęć, które mogłyby znudzić
widza. Cykl filmowy otwiera rozmowa profesora Kołakowskiego z Bronisławem
Geremkiem poświęcona władzy, kolejne zaś z Adamem Michnikiem, Karolem
Modzelewskim, Wiktorem Osiatyńskim i Barbarą Skargą - na temat pamięci hi
storycznej, sprawiedliwości społecznej, praw człowieka i patriotyzmu. Pierwszą
część festiwalu kończył seans Pułapek rozwoju w reżyserii Mathieu Roya i Harol
da Crooksa3. Dokument wyprodukowany m.in. przez Martina Scorsese w popular
nonaukowej formule interesująco przedstawił kwestię (nadmiernego) technologicz
nego rozw oju i konsekw encji z tym zw iązanych, łącznie z niebezpiecznym
kierunkiem, w jakim zmierza ludzkość.
1 Zob. [online] <http://filozofiafilmowo.blogspot.com>, dostęp: 28.09.2015. 2 Zob. [online] <www.scorpio-studio.com>, dostęp: 6.09.2015.
3 Opis dystrybutora [online] <w w w .film w eb.pl/film /P u% C 5% 82apki+rozw oju-2011-
410
Łukasz Kamiński C z ę ś ć p o p o łu d n i o w ą w y p e ł n ił y tr z y f i lm y n a c e c h o w a n e a n a r c h iz m e m i b u n te m . P o k r ó tk im w p r o w a d z e n iu d o t w ó r c z o ś c i J e a n a V i g o4 ( 1 9 0 5 - 1 9 3 4 ) , fr a n c u s k i e g o t w ó r c y z k r ę g ó w a w a n g a r d y , p o k a z a n oPałę ze sprawowania
5 (F r a n c j a , 1 9 3 3 ) - k u l t o w y f i l m o b u n c i e d z i e c i s p r z e c i w i a j ą c y c h s i ę r e ż i m o w i w s z k o le z in te r n a te m . T e n fr a n c u s k i k la s y k p e łe n s y m b o lic z n y c h s c e n (n p . b i t w a n a p o d u s z k i, k tó r a n a g le z a m ie n ia s i ę w s p e c y f i c z n y d io n i z y j s k i p o c h ó d lu b r e lig ij n ą p r o c e s j ę p r z e d s t a w io n ą w z w o ln io n y m r u c h u , a ta k ż e c e r e m o n ia w s z k o le , n a k tó rej o p r ó c z g u b e r n a to r a g o ś ć m i s ą m a n e k in y u s t a w i o n e w t y l n y c h r z ę d a c h ) z a w ie r a w s o b ie w ą t k i z ż y c ia z a r ó w n o s a m e g o r e ż y s e r a , j a k i j e g o o jc a - M ig u e l a A l m e r e y d y ( E u g è n e V ig o ) , z n a n e g o a n a r c h is ty i d z ie n n ik a r z a ,,L e L i b e r ta ir e ” , w i ę z i o n e g o i p r a w d o p o d o b n ie z a m o r d o w a n e g o w c e l i w r o k u 1 9 1 7 . D r u g im f i l m e m a u to r aA propos N icei
( F r a n c j a , 1 9 3 0 ) p o k a z a n y m p o d c z a s6 . F i l o z o f ii F ilm o w o b y ła
Atalanta6
(F r a n c ja , 1 9 3 4 ) . F ilm z a c z y n a s i ę j a k o p r o sta o p o w ie ś ć o m ło d e j p a r z e w y r u s z a ją c e j b a r k ą w p o d r ó ż p o ś lu b n ą , a le s t a n o w i d o s k o n a ł y p r e te k s t d o u k a z a n ia w e w n ę t r z n e g o b u n tu o r a z ś c ie r a n ia s i ę tr a d y c ji z r e w o lt ą - z je d n e j s t r o n y m a m y c o d z ie n n o ś ć n a A t a la n c ie , k tó r a n u ż y J u lie tte , z d r u g ie j k u s z ą c y P a r y ż , a d o ś w ia d c z o n y m a r y n a r z J u le s i j e g o n ie z w y k ła k o le k c j a e g z o t y c z n y c h p r z e d m io t ó w z e b r a n y c h z w i e l u r e j s ó w k o n tr a s tu je z p o u k ła d a n y m J e a n e m , k a p it a n e m b a rk i. M im o ż e V ig o z d ą ż y ł n a k r ę c ić t y lk o c z t e r y f i l m y , k tó r e łą c z n ie tr w a ły m n ie j n iż 1 7 0 m in u t (r e ż y s e r z m a r ł w w ie k u 2 9 la t n a g r u ź lic ę ), j e g o t w ó r c z o ś ć in s p ir o w a ła m .in . J ea n a L u c a -G o d a r d a , F r a n ę o is a T ru f fa u t, B e rn a rd o B e r t o lu c c ie g o , L in d s a y a A n d e r s o n a i L e o s a C araxa. N a z y w a n y n a tu r a ln y m d z ie c k ie m su r r e a liz m u i a n a r c h ii n ie d o c z e k a ł p r e m ie r y s w o j e g o p e łn o m e t r a ż o w e g o d z ie ła (
Pała ze sprawowania
b y ła z a k a z a n a w e F r a n c ji d o 1 9 4 5 r.), j e d n a k d w a d o k u m e n t y i d w a f i l m y fa b u la r n e tr w a le z a p is a ły s i ę w h is t o r ii k in a .O s ta tn im f i lm e m w tej s e k c j i b y ł
Antonio Negri. Niekończąca się rewolucja1
- d o k u m e n t o j e d n e j z n a j w a ż n ie j s z y c h p o s t a c i r u c h u a lt e r g lo b a lis t y c z n e g o . F i l o z o f i b o j o w n ik , w y k ła d o w c a u n iw e r s y t e c k i i w i ę z i e ń - n ie ła t w o z n a le ź ć p o s t a ć b u d z ą c ą ta k sk r a jn e e m o c j e j a k N e g r i. J e g o t e k s t y d la j e d n y c h b y ł y t e o r e t y c z n y m i p o d w a lin a m i p r z e m o c y , a d la in n y c h p r a w d z iw y m i m a n if e s t a m i a n ty k a p ita li- s t y c z n y m i.
D r u g i d z ie ń 6 . F i l o z o f i i F il m o w o z a c z ą ł s i ę o d p o w tó r k i w s p o m n i a n y c h
Roz
mów z M istrzem
, a n a s t ę p n ie p o k a z a n oŚmierć człowieka pracy
8 - w ie lo k r o t n ien a g r a d z a n y d o k u m e n t M ic h a e la G la w o g g e r a p o d e j m u j ą c y k w e s t i ę w a r t o ś c i p r a
4 Por. [online] <http://sensesofcinema.com/2002/great-directors/vigo/>, dostęp 29.09.2015. 5 Zob. [online] <w w w .th egu ard ian .com /film /m ovie/81380/zero-d e-con d u ite>, dostęp:
10.09.2015.
6 Zob. [online] <www.theguardian.com/film/1999/feb/04/derekmalcolmscenturyoffilm?>, dostęp:
10.09.2015.
7 Zob. [online] <www.gebrueder-beetz.de/en/produktionen/antonio-negri>, dostęp: 11.09.2015. 8 Por. [online] <www.againstgravity.pl/content/mier_cz_owieka_pracy>, dostęp: 12.09.2015.
c y . N a c a ło ś ć s k ła d a s i ę p ię ć s e g m e n t ó w u k a z u j ą c y c h u k r a iń s k ic h g ó r n ik ó w , k o p a c z y s ia r k i w I n d o n e z j i, n ig e r y j s k ie r z e ź n ie o r a z c h iń s k ic h h u t n ik ó w i r o b o tn i k ó w z P a k is ta n u d e m o n t u ją c y o lb r z y m ie sta tk i. N a l e ż y n a d m ie n ić , ż e t w ó r c y f i l m u z u p e łn ie z r e z y g n o w a li z d o d a t k o w y c h k o m e n t a r z y w p o s t a c i n p . w y p o w i e d z i e k s p e r t ó w lu b le k to r a , o d d a ją c g ło s s a m y m lu d z i o m o r a z o b r a z o m , n a tle k t ó r y c h w y k o n y w a n a j e s t k a t o r ż n ic z a p r a c a . T a k a b e z n a r r a c y jn a f o r m u ła o d d a je tr e ś ć i e m o c j o n a ln ie u d e r z a o b r a z e m , z a ś s iła n ie k t ó r y c h s c e n w ie lo k r o t n ie p r z e b ij a n a jle p ie j p r z y g o t o w a n e w y p o w i e d z i e k s p e r t ó w 9 . P o p o łu d n i o w a s e k c j a z a c z ę ł a s i ę o d w a r s z t a t ó w s c e n o p is a r s t w a p r o w a d z o n y c h p r z e z Ja n a Z a m o j s k ie g o 10, h is to r y k a f i l o z o f i i , s c e n a r z y s t y i tłu m a c z a , k t ó r y o p r ó c z p is a n ia i r e d a g o w a n ia k s i ą ż e k z z a k r e s u f i l o z o f i i m e d y c y n y , a ta k ż e n a te m a t r e la c ji z a c h o d z ą c y c h m i ę d z y s z tu k ą , f i l o z o f i ą i m e d y c y n ą , j e s t r ó w n ie ż p o m y s ł o d a w c ą a d a p ta c ji
13 bajek z królestwa Lailonii11
L e s z k a K o ła k o w s k ie g o o r a z s c e n a r z y s t ą t y c h ż e e k r a n iz a c j i. P r o w a d z ą c y j e s t u z n a n y m p r o p a g a to r e m u p r a w ia n ia f i l o z o f i i p r z y p o m o c y film u ; w s p ó łp r a c u j e m .in . z F e s t i w a l e m F ilm u F il o z o f ic z n e g o o r g a n iz o w a n y m p r z e z U n iw e r s y t e t J a g ie llo ń s k i o r a z z U n iw e r s y t e t e m W r o c ła w s k im w r a m a c h A n im a /c j i F ilo z o f ii. W a r sz ta ty o d b y ły s i ę w d w ó c h c z ę ś c i a c h - j e d n o g o d z i n n e j , s t a n o w ią c e j in t e n s y w n e w p r o w a d z e n ie , o m ó w ie n i e p o d s t a w o w y c h stru k tu r i m e c h a n i z m ó w s c e n a r iu s z a , a n a s t ę p n e g o d n ia w tra k c ie d w u g o d z in n e g o s p o t k a n ia u c z e s t n ic y p r a c o w a li n a d p r z y g o t o w a n y m i w c z e ś n ie j p o m y s ła m i. W ie c z ó r d r u g ie g o d n ia to p r z e d s t a w ie n ie fa b u la r n e i d o k u m e n t a ln e w y b itn e j p o s t a c i E d y ty S te in , u c z e n n ic y E d m u n d a H u s s e r la , f i lo z o f k i ż y d o w s k ie g o p o c h o d z e n ia , k tó r a p r z e s z ła n a k a t o l ic y z m i z o s t a ła u z n a n a z a ś w ię t ą .Siódmy pokój
M a r ty M e s z a r o s u m ie j ę t n ie w y k o r z y s t u j e d r a m a tu r g ię ż y c io r y s u S te in , k tó r a z g i n ę ła w O ś w i ę c im i u , z w p r o w a d z e n ie m d o je j m y ś l i f i lo z o f i c z n e j .
N ie ma tutaj
miasta trwałego
to o d m ie n n e s p o j r z e n ie n a ż y c i e f i lo z o f k i , k ła d ą c e b a r d z ie j n a c is k n a s t r o n ę m is t y c z n ą b o h a te r k i d o k u m e n tu .T r z e c ie g o d n ia k o n t y n u o w a n o k u r s s c e n o p is a r s t w a , a n a s t ę p n ie o d b y ł s i ę w y k ła d J a n u s z a P o ło m a o W a r s z t a c ie F o r m y F il m o w e j - a r t y s t y c z n e j g r u p ie a w a n g a r d o w e j d z ia ła ją c e j w la t a c h 1 9 7 1 - 1 9 7 6 p r z y Ł ó d z k ie j S z k o le F ilm o w e j . T w ó r c a
M ala yerby
, z n a n y op erator, fo t o g r a fik i w y k ła d o w c a u n iw e r s y t e c k i p r z y b liż a ł s ł u c h a c z o m k u li s y p o w s t a n ia i f u n k c j o n o w a n ia fo r m a c ji a r ty s ty c z n e j, k t ó rej b y ł w a ż n ą c z ę ś c ią .
9 Podobny zabieg zastosowano w dokumencie o Pasolinim montując tylko archiwalne ma
teriały z Autorem Teoremy, i „oddając” głos wyłącznie Pasoliniemu. Zob. [online] <http://festi- walfilmufilozoficznego.com/index.php/pathos-passio-pasolini>, dostęp: 25.09.2015.
1 0 Zob. [online] <www.old.amp.edu.pl/_nowa/pol/index.php?strona=sub_1085_1160721285>,
dostęp: 28.09.2015.
1 1 Zob. L. Kołakowski, 13 bajek z królestwa L ailonii dla dużych i małych oraz inne bajki,
412
Łukasz Kamiński O s ta tn im p u n k te m 6. F i l o z o f ii F il m o w o b y ł p r z e g lą d k r ó t k o m e t r a ż o w e g o f i l m u f i l o z o f i c z n e g o . M o ż n a tr a k to w a ć g o j a k o e k s p e r y m e n t a ln e p o s z e r z e n i e fo r m u ł y f e s t iw a lu . N i e w ia d o m o , c z y w k o le j n y c h la t a c h p r z e g lą d b ę d z ie k o n t y n u o w a n y , a le s p o r o m ł o d y c h t w ó r c ó w p r ó b u je d o t y k a ć f i l o z o f i c z n y c h t e m a t ó w p o p r z e z m e d iu m f i lm o w e , a f i lm f i l o z o f i c z n y j e s t j e d n y m z c ie k a w s z y c h s p o s o b ó w n a p r o m o c j ę sa m e j f i lo z o f i i. J ak o p ie r w s z e w y ś w i e t l o n oM12 Station
( 2 0 0 9 ) iSuitcase
( 2 0 1 3 ) - d w ie e tiu d y F a rh a d a B a z y a n a u r o d z o n e g o w Ir a n ie , m a g is tr a s z t u k i f ilm o w e j ( lic e n c j a t z t e a t r o lo g ii) n a U n iw e r s y t e c i e w T e h e r a n ie o r a z a b s o lw e n t a s t u d ió w m a g is te r s k ic h w d z ie d z in ie f ilm u n a U n iw e r s y t e c ie w W ie d n iu , g d z ie au tor n a sta łe m ie s z k a i o b e c n ie stu d iu je f i l o z o f i ę m e d ió w . O d 2 0 0 0 r. B a - z y a n n a k r ę c ił o s i e m n a ś c i e f i l m ó w k r ó t k o m e t r a ż o w y c h o r a z p i ę ć s z t u k te a tr a l n y c h . W arto d o d a ć , i żM12 Station
s t a n o w i c z ę ś ć t r y l o g ii w ie d e ń s k ie j .D r u g ą p r o p o z y c j ą p r z e g lą d u b y ła „ F ilm o z o f i a ” - p r o je k t c z ło n k ó w K o ła N a u k o w e g o F i l o z o f ó w1 2 z B ia łe g o s t o k u . J e st to p r ó b a p r z e s z c z e p i e n ia k o n k r e tn y c h
k o n c e p c j i f i lo z o f i c z n y c h (K a r te z ju s z , B a t a ille , N i e t z s c h e ) n a g r u n t f ilm o w y . P o s z e ś c i u o d c in k a c h „ F i l m o z o f i i” p o k a z a n o j e s z c z e e t iu d ę
Płynnie
M ic h a ła K ro ta , k tó r y j e s t c z ło n k i e m K N F B ia ł y s t o k i g łó w n y m r e a liz a to r e m s z e ś c i o o d c i n k o w e - g o c y k lu .Płynnie
b a r d z o d o b r z e w p is a ł o s i ę w k o n t e k s t f i lo z o f i i Z y g m u n ta B a u m a n a . F ilm te n , s p r a w n ie z r e a l iz o w a n y p o d w z g l ę d e m t e c h n ic z n y m , b a w ił w i d z ó w ta m , g d z ie w e d łu g s c e n a r iu s z a m ia ł r o z b a w ić , j e d n o c z e ś n i e s k ła n ia ją c d o n a m y s łu n a d o b e c n ą r z e c z y w is t o ś c ią , z a c h o d z ą c y m i n ie u s t a n n ie z m ia n a m i e k o n o m i c z n y m i i t o ż s a m o ś c i o w y m i .P ralnia m 3m ów
, p r o p o z y c j a T o m a s z a K u r u s a , s t u d i u j ą c e g o f i l o z o f i ę n a U W M w O ls z t y n ie , to p r ó b a u k a z a n ia k o n tr o li i m e c h a n i z m ó w s t e r u ją c y c h lu d z k im i m y ś la m i i z a c h o w a n ia m i z a p o m o c ą p e r s o n if ik a c j i in t e r n e t o w e g o m e m a . Z k o l e iToń
J a d w ig i S u b c z y ń s k ie j in s p ir o w a n a j e s t f i l o z o f i ą F r ie d r ic h a S c h e llin - g a . A u to r k a stara s i ę p o d e j ś ć t w ó r c z o d o fa k t ó w i m y ś l i w s p o m n i a n e g o f i lo z o f a , c o o w o c u j e c ie k a w y m i z a b ie g a m i fo r m a ln y m i. T e a tr a ln o ś ć c a łe j e tiu d y n ie r a z i s z t u c z n o ś c ią i j e s t d o b r y m w y b o r e m d o o p o w ia d a n ia o b r a z e m . E t iu d y P a tr y c ji P lic hBłąd aktualizacji
iSanatorium p o d klepsydrą
m o ż n a s k a t e g o r y z o w a ć ja k oslow cinem a
. K w e s t ia c z a s u w y d a j e s i ę b y ć ic h fu n d a m e n te m . J u ż H e n r i B e r g s o n , k r y ty k u ją c lu d z k i in te le k t, u c ie k a ł s i ę d o p o r ó w n a n ia g o d o k in e m a to g r a fu 13. P lic h w y s t a w ia c ie r p l iw o ś ć i k o n c e n t r a c j ę w id z a n a p r ó b ę , j e d n a k tr e ś ć e tiu d r e k o m p e n s u j e r o z c i ą g n i ę t ą fo r m ę . N a z a k o ń c z e n ie p r z e g lą d u w y b r a n o
Lekcję filo
zofii
A r k a d e g o B a r s z c z a iKobietę roku
J a k u b a C z e r n e g o .P o d o b n ie j a k w p r z y p a d k u F e s t i w a l u F ilm u F il o z o f i c z n e g o w K r a k o w ie 14, m o ż n a m i e ć w ą t p liw o ś c i, c z y w s z y s t k i e e t iu d y z a k w a lif ik o w a n e d o p r z e g lą d u
1 2 Zob. [online] <http://knf.uwb.edu.pl/>, dostęp: 20.09.2015.
1 3 Por. H. Bergson, E w olucja twórcza, przeł. F. Znaniecki, Warszawa 1957, s. 266-267. 1 4 Zob. [online] <http://festiwalfilmufilozoficznego.com/>, dostęp: 29.09.2015.
s p e ł n ia j ą w y m ó g b y c i a f i lm a m i f i l o z o f i c z n y m i 15, c z y t y l k o d o t y k a j ą k w e s t i i m o r a ln y c h . J e d n a k j e s t to is to tn a p r ó b a w s z e r o k o p o j ę t y m u p r a w ia n iu f i l o z o f i i f ilm u , ta k j a k z r e s z t ą c a ły p r o je k t F il o z o f i i F il m o w o , k tó r y e d u k u je w i d z ó w i f i lo z o f u j e p o p r z e z k in o .
1 5 Por. Ł. Kamiński, Inny w kinie. R elacja z VII M iędzynarodow ego F estiw alu F ilm u F i lozoficznego (Kraków, 6 -8 grudnia 2012), „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2013, nr 19,
