XVI Miêdzynarodowe Sympozjum Solne
Quo Vadis Sal
Toruñ, 13–15.10.2011
Organizatorami kolejnego, XVI Miêdzynarodowego Sympozjum Solnego Quo Vadis Sal, którego wiod¹cym tematem by³o Magazy-nowanie i sk³adowanie w wyrobi-skach solnych – teraŸniejszoœæ i przysz³oœæ górnictwa solnego, by³y Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego i Inowroc³awskie Kopal-nie Soli SOLINO S.A. Na siedzibê sympozjum wybrano doskonale przygotowany do obs³ugi podobnych imprez hotel Bulwar w Toruniu, gdzie spotka³o siê 148 uczestni-ków, reprezentuj¹cych 50 instytucji z Polski i z zagranicy (jednostki naukowo-badawcze, kopalnie i firmy specjali-styczne oraz urzêdy administracji pañstwowej), w tym 13 zagranicznych firm (g³ównie niemieckich, zwi¹zanych z solnictwem). Patronat nad spotkaniem obj¹³ wicepremier i minister gospodarki Waldemar Pawlak, zaœ hojny sponso-ring zaoferowa³y firmy: CFT Polska Sp. z o.o., Hydro-Nafta Sp. z. o.o., Investgas S.A., KGHM Polska MiedŸ S.A., Kopalnia Soli Wieliczka S.A., ORLEN S.A., Oœrodek Badawczo-Rozwojowy Górnictwa Surowców Chemicznych CHEMKOP Sp. z o.o., Przedsiêbiorstwo Robót Wiertniczych i Górniczych Sp. z. o.o. oraz Sandvik Polska Sp. z o.o.
Tematyka sympozjum by³a ukierunkowana na technolo-gie magazynowania ropy i gazu oraz sk³adowania odpadów w wyrobiskach solnych, a tak¿e na inne zagadnienia pojawia-j¹ce siê w pracach geologicznych i górniczych kopalnictwa solnego. Zg³oszone prezentacje ujêto w cztery tematyczne sesje referatowe (26 wyst¹pieñ) oraz sta³¹ sesjê plakatow¹. Znaczn¹ czêœæ (ok. 1/3) obrad przeznaczono na dyskusje i komentarze, co zdaniem uczestników konferencji umo¿liwi³o dobry kontakt autorów prezentacji ze s³uchaczami i by³o istotn¹ wartoœci¹ spotkania.
Podczas pierwszej sesji tematycznej (5 referatów) przed-stawiono stan zasobów soli w Polsce i mo¿liwoœci ich wyko-rzystania ze zwróceniem uwagi na rozmieszczenie z³ó¿ i pojemnoœci przysz³ych potencjalnych magazynów gazu, a w szczególnoœci na ocenê mo¿liwoœci budowy magazynów i sk³adowisk w regionie szczeciñskim. Zaprezentowano te¿ aktualny stan rozpoznania geologicznego wysadu solnego Gorleben w Niemczech, wytypowanego pod koniec lat 70. ubieg³ego wieku do lokowania w nim odpadów promienio-twórczych. Obraz ten, bêd¹cy wynikiem wieloletnich prac badawczych, interpretacji naukowych i przetworzeñ danych wskazuje na wagê, jak¹ przyk³adaj¹ specjaliœci niemieccy do rzetelnego rozpoznania geologicznego takich obiektów celem ograniczenia ryzyka podczas realizowania tej formy sk³ado-wania niebezpiecznych odpadów.
Referaty, zaprezentowane podczas drugiej sesji, dotycz¹cej technik prac górniczych w z³o¿ach soli (8 refe-ratów), dotyczy³y zagadnienia rozpoznania cementacji otworów wiertniczych w z³o¿ach soli metod¹ akustyczn¹ (ACE), pomiarów kawern sonarem akustycznym i prze-tworzeñ danych dla przestrzennej projekcji kawern. Omó-wiono wyniki badañ wyp³ywu magazynowanej ropy i paliw na jakoœæ solanki, która z kawern magazynowych mo¿e byæ kierowana do zak³adów chemicznych. Przedsta-wiono tak¿e sposób rozpoznania i usuwania przeszkód o charakterze geologicznym przy budowie kawern solnych metod¹ ³ugowania otworowego. Wykazano na przyk³adzie
badañ materia³u rdzeniowego z wysadu Mogilno, ¿e cha-rakterystyka mineralogiczno-petrograficzna ska³ solnych u³atwiæ mo¿e optymaln¹ lokalizacjê kawern magazyno-wych w z³o¿ach wysadomagazyno-wych. Perspektywê zagospodaro-wania kustowiñskiego z³o¿a soli metod¹ ³ugozagospodaro-wania otworowego przedstawili autorzy z Bia³orusi. Mo¿liwoœæ wykorzystania pozostawionych calizn w polu 2 w kopalni K³odawa w wysadzie w³odawskim oparto na studium naprê¿eñ w caliznach poprzez modelowanie w przestrzeni 3D. Dyskusja zwi¹zana z tym zagadnieniem nie wyjaœni³a przyjêtych do modelowania za³o¿eñ.
Kolejna sesja tematyczna (6 referatów) obejmowa³a szerok¹ problematykê zagro¿eñ dla powierzchni terenu, bêd¹cych wynikiem dzia³alnoœci górniczej w z³o¿ach soli. Trudnoœci w rozpoznaniu wewnêtrznej budowy geologicz-nej wysadów solnych wynikaj¹ z wyj¹tkowo z³o¿onego uk³adu warstw ewaporatów i ska³ p³onych, czêsto prze-fa³dowanych i u³o¿onych pionowo. Lepsze rozpoznanie mo¿e zapewniæ wykonanie w obrêbie pó³ki stropowej wysadu poziomych otworów wiertniczych, zaœ zapropono-wane podczas dyskusji odwiercenie podobnych otworów poni¿ej pó³ki sp¹gowej planowanej kawerny magazynowej dostarczy³oby danych dla wykonania wiarygodnego mode-lu budowy wewnêtrznej struktury solnej. Przedstawiono wstêpne wyniki badañ deformacji stropowej pó³ki ochron-nej w kopalni K³odawa poprzez pomiary przemieszczeñ w chodnikach. Hydrogeologiczne i geotechniczne problemy utrzymania zabytkowego szybu Górsko i d³ugookresowej aktywnoœci najstarszego wodnego wycieku w kopalni Wie-liczka by³y ilustracj¹ specyficznych przejawów zagro¿enia i stosowanych zabezpieczeñ, w których uwzglêdnia siê rygorystyczne wymogi konserwatorskie. Przedstawiono równie¿ wyniki monitoringu przemieszczeñ stropów zabyt-kowych komór w tej kopalni, wskazuj¹c na powi¹zanie zawodnienia powietrza kopalnianego z tempem zaciskania wyrobisk. Wykazano, ¿e na spadek prêdkoœci osiadañ po-wierzchni terenu w Wieliczce wp³ywaj¹ prowadzone prace zabezpieczaj¹ce. W referacie poœwiêconym technologii zatopienia kopalni soli w Inowroc³awiu i jej obecnym wp³ywie na œrodowisko udowodniono, ¿e przeprowadzone wówczas górnicze czynnoœci likwidacyjne by³y wykonane prawid³owo. W dyskusji po referacie wskazywano na po-trzebê formalnego wypowiadania siê Polskiego Stowarzy-szenia Górnictwa Solnego w wa¿nych sprawach dla bran¿y solnej, szczególnie w sytuacji rozpowszechniania niekom-petentnych opinii z zakresu solnictwa.
Podczas ostatniej sesji, poœwiêconej roli pomiarów i badañ geologicznych w z³o¿ach soli (7 referatów), zapre-zentowano geologiczne modele 3D budowy z³o¿a solnego na przyk³adzie wysadu Gorleben oraz wyniki podobnych polskich rozwi¹zañ. Zwrócono uwagê na zalety projekcji 3D w rozpoznawaniu budowy geologicznej z³ó¿ soli i wykorzystania takich przetworzeñ w projektowaniu prac górniczych i analizie zagro¿eñ. Przedstawiono tak¿e pierwsze próby zastosowania interferometrii radarowej do identyfikacji przemieszczeñ powierzchni w Inowroc³awiu. Na uwagê zas³uguje udokumentowanie w k³odawskim wysadzie solnym wiarygodnych wyst¹pieñ najstarszych ogniw cechsztynu, zastosowanie geochemicznych kryte-riów okreœlenia genezy solanek obecnych w wysadach (dane z obszaru Niemiec) oraz próba powi¹zania automor-766
ficznego kwarcu, obecnego w czapach gipsowych wysa-dów, z niszczonymi ogniwami ewaporatowymi zwierciad³a solnego.
Na wyró¿nienie zas³uguje, odbiegaj¹cy nieco od spe-cjalistycznego charakteru sympozjum, interesuj¹cy referat (autorstwa Piotra Langera) ukazuj¹cy wyrobiska solne jako przestrzeñ urbanistyczn¹, mo¿liw¹ do planowego pogórniczego zagospodarowania i podlegaj¹c¹ ochronie, co obok tradycyjnego podejœcia do likwidacji kopalñ soli poszerza perspektywê dalszego wykorzystania wyrobisk.
Spoœród przedstawionych dziewiêciu plakatów cztery dotyczy³y badañ prowadzonych w otworach wiertniczych (geofizyka otworowa i georadar kierunkowy) w celu roz-poznania budowy otaczaj¹cych utworów ewaporatowych. W dwóch referatach omówiono geologiczne uwarunkowa-nia budowy kawernowych magazynów w zapadlisku Pry-peci na Bia³orusi i sk³adowiska niebezpiecznych odpadów w utworach solnych na terenie Lubiñsko-G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego, zaœ jeden ukazywa³ przydatnoœæ geologicznych cyfrowych modeli 3D struktur solnych w planowaniu dzia³añ górniczych. Przedstawiono równie¿ parametry jakoœciowe (mineralogiczne i technologiczne)
kopaliny sylwinitowej pozyskiwanej ze z³o¿a starobiñskie-go na Bia³orusi oraz wyniki zastosowania mikrotomografii komputerowej do uzyskania obrazu budowy wewnêtrznej próbek ska³ solnych.
Sympozjum mia³o charakter techniczny, ze zwróce-niem uwagi na wykorzystanie aktualnego dorobku nauko-wego zespo³ów autorskich, a w szczególnoœci – niestety nielicznych – wyników projektów badawczych finansowa-nych przez pañstwo. Brak dostatecznego udzia³u bud¿etu pañstwa w nak³adach na badania, dotycz¹ce innowacyj-nych technologii magazynowania i sk³adowania w struktu-rach solnych, a tak¿e w kreowaniu i wykorzystaniu nowych metod badañ geologicznych, inteligentnym prze-twarzaniu danych oraz w obs³udze zagro¿eñ górniczych i ich opanowaniu by³ szczególnie widoczny w konfrontacji z czo³owymi rozwi¹zaniami œwiatowymi.
Abstrakty zaprezentowanych referatów i posterów oraz program sympozjum s¹ dostêpne w formie plików do po-brania na stronie internetowej Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego (www.psgs.pl) w zak³adce Konferencje. Grzegorz Kortas & Grzegorz Czapowski
XII Czesko-S³owacko-Polska Konferencja Paleontologiczna
Bratys³awa, 20–21.10.2011
W dniach 20–21 paŸdziernika 2011 r. w Bratys³awie odby³a siê XII Czesko-S³owacko-Polska Konferencja Paleontologiczna. Spotkanie zorganizowane by³o przez Pañstwowy Instytut Geologiczny im. Dionýza Štúra (Štá-tny Geologický Ústav Dionýza Štúra) we wspó³pracy ze S³owackim Towarzystwem Geologicznym.
W obradach udzia³ wziê³o blisko 60 osób, w tym 11 badaczy z Polski, reprezentuj¹cych Instytut Nauk Geolo-gicznych UJ, Instytut Paleobiologii PAN, Instytut Syste-matyki i Ewolucji Zwierz¹t PAN, Oddzia³ Karpacki Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego i Wydzia³ Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska AGH w Krakowie.
Konferencjê otworzy³ Branislav ec – dyrektor Pañstwo-wego Instytutu Geologicznego im. Dionýza Štúra. Nastêp-nie wyg³oszono odczyty ku pamiêci dwóch zmar³ych w tym roku s³owackich geologów: prof. Milana Mišíka i dr. Jozefa Salaja. Przypomniane zosta³y ich ¿yciorysy nauko-we i znaczenie badañ prowadzonych przez nich dla rozwo-ju geologii. Œwiêtowano równie¿ rozwo-jubileusz 75. urodzin s³owackiego paleontologa dr. Jozefa Pevného.
W wyk³adzie wprowadzaj¹cym prof. Rudolf Musil poruszy³ tematykê miejsca wspó³czesnych nauk paleonto-logicznych wœród nauk geopaleonto-logicznych i biopaleonto-logicznych.
Podczas 2 dni konferencji odby³y siê 4 sesje referato-we, w czasie których wyg³oszonych zosta³o w sumie 33 wyk³ady.
Pierwsza sesja – Paleozoik – sk³ada³a siê z 5 referatów dotycz¹cych takich grup organizmów, jak: trylobity, ma³¿oraczki, wieloszczety, ryby oraz by³a poœwiêcona bio-stratygrafii.
Podczas sesji mezozoicznej, sk³adaj¹cej siê z 12 refera-tów, omówiono zarówno problematykê makroskamie-nia³oœci (ramienionogów, amonitów, ma³¿y, wieloszcze-tów, skorupiaków, owadów, flory), jak i mikroskamie-nia³oœci (otwornic, radiolarii, nanoplanktonu wapiennego)
w kontekœcie paleontologicznym, stratygraficznym i paleo-ekologicznym.
Najwiêcej wyst¹pieñ (13) dotyczy³o paleogenu i neo-genu. Szeroko poruszano tematykê biostratygrafii, paleo-ekologii, rekonstrukcji paleoœrodowisk. Wyniki swoich badañ prezentowali specjaliœci zajmuj¹cy siê bardzo zró¿-nicowanymi grupami organizmów: od nanoplanktonu wapiennego, otwornic, dinocyst i glonów, a¿ po skorupia-ki, œlimaskorupia-ki, makroflorê.
Podczas sesji czwartorzêdowej wyg³oszono 3 referaty. Przedstawiono rekonstrukcje œrodowisk na podstawie ana-lizy py³kowej oraz znaleziska szcz¹tków mamutów.
Zaprezentowano tak¿e 14 plakatów, których tematem by³y: chitinozoa, radiolarie, nanoplankton wapienny, bak-terie ¿elazowe, otwornice, amonity, g¹bki krzemionkowe, szcz¹tki nosoro¿ców, nietoperzy, koœci krêgowców. Plaka-ty te doPlaka-tyczy³y w du¿ej mierze problemaPlaka-tyki biostraPlaka-tygra- biostratygra-ficznej, ale równie¿ paleontologicznej i paleoekologicznej. Streszczenia wyst¹pieñ prezentowanych podczas kon-ferencji zosta³y opublikowane w tomie pt. 12. èesko-slovensko-po¾ská paleontologická konferencja. Bratislava 20–21 októbra 2011. Zborník príspevkov, pod redakcj¹ Danieli Boorovej.
Dwudniowe spotkanie zakoñczono dyskusj¹ na temat wspó³czesnych problemów i zadañ paleontologii w naszych krajach, mo¿liwoœci wspólnych badañ obej-muj¹cych ró¿ne kierunki tej dziedziny nauk, kszta³cenia m³odych paleontologów oraz popularyzacji nauk paleonto-logicznych.
W imieniu organizatorów konferencjê zakoñczy³ dr Michal Potfaj, a przedstawiciele Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Masaryka zaprosili paleontologów na przysz³oroczn¹, XIII Czesko-S³owacko-Polsk¹ Konferen-cjê Paleontologiczn¹ do Brna.
Justyna Kowal & Zbigniew Górny
767 Przegl¹d Geologiczny, vol. 59, nr 12, 2011
