Streszczenie
UmiĊdzynarodowienie szkolnictwa wyĪszego stanowi jedno z najistotniejszych wyzwaĔ stojących przed uczelniami europejskimi. Konstruowane przez nie strategie wymagają zdiagnozowania stanu wiedzy i gotowoĞci studentów do uczestnictwa w ofe-rowanym przez UniĊ Europejską programie mobilnoĞci miĊdzynarodowej Erasmus+, okreĞlenia dostrzeganych przez studentów korzyĞci i barier. Sformułowaniu diagnozy słuĪyü miało przeprowadzone badanie studentów wybranych uczelni w Polsce i Fran-cji o zbliĪonym profilu kształcenia i regionalnym znaczeniu. Rezultaty badania zostały zaprezentowane w artykule. Analiza wyników wykazała, Īe najwyĪej cenione przez stu-dentów obu uczelni, jako zysk zagranicznej edukacji, są kompetencje jĊzykowe oraz umiejĊtnoĞci społecznej i miĊdzykulturowej komunikacji. Poprawa szans zawodowych natomiast nie miała cechy wartoĞci uniwersalnej. Francuskich studentów charaktery-zowała silniejsza niĪ polskich postawa otwartoĞci.
Słowa kluczowe: midzynarodowa wymiana studentów, mobilno studentów Polski i Francji, Erasmus+
Wprowadzenie
Europa ju w odległej przeszłoci dowiadczała migracji poszukujcej wiedzy i budowanej na przekonaniu, e pozwoli uczyni wiat lepszym. Rozumienie korzyci wynikajcych z przepływu wiedzy w istotnej mierze doprowadziło do instytucjonalizacji nauki. redniowieczne uniwersytety, stopniowo gromadzce coraz wicej uczonych i studentów pochodzcych z rónych krajów, stano-wiły fundament dla rozwoju orodków akademickich i przykład współpracy europejskiej. Upływ czasu jedynie nasilił potrzeb midzynarodowej wymiany wiedzy, bdc te efektem procesów globalizacyjnych [1, 206–207]. Mobilno akademicka stała si nieodzownym elementem polityki naukowej i gospodarczej, których celem jest wzmocnienie potencjału badawczego i innowacyjnego, zapewniajcego konkurencyjno gospodarki pastwa. Przyjcie Strategii Lizboskiej i Procesu Bo-loskiego przez Uni Europejsk mieci si we współczesnej koncepcji jednoczenia Europy [1, 206– 207; 4, 7–55]. Stworzyło te midzynarodowy obszar konkurowania instytucji edukacyjnych i sie kadry naukowej [3, 1–2]. Nowe wyzwania znalazły wyraz w narodowych strategiach rozwoju. Doskonało naukowa jest te celem polskiej polityki rozwoju szkolnictwa wyszego, czego wyra-zem jest przyjty Program umidzynarodowienia szkolnictwa wyszego oraz aktualnie
Macedonii i Turcji [7]. Umidzynarodowienie szkolnictwa wyszego zakłada nie tylko pozyskiwa-nie zagranicznej kadry naukowej i studentów, ale take wysyłapozyskiwa-nie ich poza granice kraju. Celem artykułu jest zdiagnozowanie stanu wiedzy i gotowoci studentów wybranych uczelni w Polsce i Francji do uczestnictwa w programie Erasmus+ oraz okrelenie dostrzeganych przez nich korzyci i barier. Problematyka artykułu mieci si zatem w wyrónionym przez Ulricha Teichlera trzecim obszarze bada szkolnictwa wyszego, obejmujcym róne aspekty zwizane z kształceniem [10, 447–469].
1. Warunki badania
Koncepcja badania zakładała dla celów porównawczych odpowiedni wybór szkół wyszych. Z tego wzgldu objto nim studentów Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego im. J. i J. nia-deckich w Bydgoszczy (UTP) oraz francuskiej Ecole de Génie Industriel (INP de Grenoble). Obie uczelnie charakteryzuje zbliony profil kształcenia oraz zasig regionalny. UTP integruje szereg nauk: techniczne, przyrodnicze, rolnicze, ekonomiczne i artystyczne. Grupa Grenoble INP nato-miast złoona jest z szeciu szkół prezentujcych odrbne obszary edukacyjne: inynieri przemysłow (Génie Industriel), nauk o wodzie i rodowisku naturalnym ((ENSEE 3), informa-tyk, matematyk stosowan i telekomunikacj (ENSIMAG), fizyk, fizyk stosowan, elektronik i materiałoznawstwo (PHELMA), zaawansowane systemy i sieci (ESISAR) oraz papieroznawstwo, drukowane media i biomateriały (PAGORA). Ponadto wyrónione uczelnie łczy podobny poten-cjał studencki, w 2017 r. kształciły po ok. 5000 studentów na trzech stopniach studiów stacjonarnych.
Uczelnie charakteryzuje jednak odmienny obraz mobilnoci studentów. Skala wyjazdów stu-dentów polskiej uczelni na studia i praktyki do roku akademickiego 2007/2008 była bardzo ograniczona. W adnym roku nie przekroczono pułapu 30 osób wyjedajcych (wykres 1). Wzrost dynamiki wyjazdów nastpował dopiero w kolejnych latach. Nie mona tu poczyni odniesienia w tej sprawie do francuskiej INP, której działalno w dzisiejszym kształcie rozpoczła si w 2007 r. W porównywalnym ju okresie uwag zwraca zdecydowanie wysza mobilno studentów fran-cuskich. W latach 2010–2016 okrelajcy j wskanik (wyznaczony przez stosunek liczby wyjedajcych do ogólnej liczby studentów INP, wynoszcej w tym okresie od 483 do 516) osigał kolejno: 17,6%, 14,3%, 15,8%, 14,2%, 12,2% i 14,5% [8]. W UTP wskanik oscyluje wokół zale-dwie 1% (w wymiarze ogólnopolskim – 3%). W obu uczelniach w roku 2014/2015 zaznaczył si niewielki spadek wywołany zmian perspektywy finansowej UE na lata 2014–2020. Doda mona, e polskie uczelnie ogółem przyjmuj wicej studentów zagranicznych anieli wysyłaj. Take w UTP przewaaj przyjazdy – w ostatnich piciu latach bydgoski uniwersytet przyjł 678 osób z zagranicy [9]. W wybranej francuskiej uczelni proporcje wyjazdy – przyjazdy s bardziej zrów-nowaone. Co roku odnotowuje si podobn liczb studentów wyjedajcych i goszczcych w Grenoble.
Wykres 1. Wyjazdy studentów za granicĊ w ramach programu Erasmus/Erasmus+ ródło: opracowanie własne na podstawie [8; 9].
Wymian akademick w ramach programu Erasmus+ w UTP prowadzono w roku akademickim 2014/2015 na podstawie 148 umów bilateralnych. Natomiast status uczelni partnerskiej INP posiada 127 szkół wyszych, z których 45 mieci si w Europie, a 11 z nich podjło cisł współprac w ra-mach konsorcjum, łczcego uniwersytety naukowe i technologiczne, realizujcego projekt Edukacja i Badania Naukowe – CLUSTER. W UTP badaniu poddano studiujcych na kierunkach: technologia ywnoci i ywienie człowieka, inynieria biomedyczna, zarzdzanie oraz zarzdzanie i inynieria produkcji. Odmienny od polskiego system francuski przyjł jednolite kształcenie na pierwszym roku studiów. Ankietowani studenci INP Grenoble – Génie Industriel dopiero po jego ukoczeniu dokonuj wyboru nauczania na kierunkach: inynieria produktów (Ingénierie de Pro-duits) lub logistyka (Ingénierie de la Chaîne Logistique). Dobór grupy ankietowanych oparty był głównie na reprezentacji studentów studiów inynierskich. Udział w badaniu wziło 134 studentów UTP i 78 studiujcych w INP, którzy koczyli pierwszy rok studiów. Przeprowadzono je w kwietniu i maju 2016 r. z uyciem kwestionariusza ankiety.
Ϭ ϭϬ ϮϬ ϯϬ ϰϬ ϱϬ ϲϬ ϳϬ ϴϬ ϵϬ ϭϬϬ ϭ ϵ ϵ ϴ ͬϭ ϵ ϵ ϵ ϭ ϵ ϵ ϵ ͬϮ Ϭ Ϭ Ϭ Ϯ Ϭ Ϭ Ϭ ͬϮ Ϭ Ϭ ϭ Ϯ Ϭ Ϭ ϭ ͬϮ Ϭ Ϭ Ϯ Ϯ Ϭ Ϭ Ϯ ͬϮ Ϭ Ϭ ϯ Ϯ Ϭ Ϭ ϯ ͬϮ Ϭ Ϭ ϰ Ϯ Ϭ Ϭ ϰ ͬϮ Ϭ Ϭ ϱ Ϯ Ϭ Ϭ ϱ ͬϮ Ϭ Ϭ ϲ Ϯ Ϭ Ϭ ϲ ͬϮ Ϭ Ϭ ϳ Ϯ Ϭ Ϭ ϳ ͬϮ Ϭ Ϭ ϴ Ϯ Ϭ Ϭ ϴ ͬϮ Ϭ Ϭ ϵ Ϯ Ϭ Ϭ ϵ ͬϮ Ϭ ϭ Ϭ Ϯ Ϭ ϭ Ϭ ͬϮ Ϭ ϭ ϭ Ϯ Ϭ ϭ ϭ ͬϮ Ϭ ϭ Ϯ Ϯ Ϭ ϭ Ϯ ͬϮ Ϭ ϭ ϯ Ϯ Ϭ ϭ ϯ ͬϮ Ϭ ϭ ϰ Ϯ Ϭ ϭ ϰ ͬϮ Ϭ ϭ ϱ Ϯ Ϭ ϭ ϱ ͬϮ Ϭ ϭ ϲ Ϯ Ϭ ϭ ϲ ͬϮ Ϭ ϭ ϳ hdW /EW
wskazywane ródła wiedzy o programie Erasmus+. Mniejsze znaczenie miały spotkania informa-cyjne organizowane przez uczelnie – twierdzcych odpowiedzi udzieliło odpowiednio: 19,3% i 10% badanych studentów. Bezporednie relacje uczestników tego programu tylko dla 12,9% polskich i 5,7% francuskich ankietowanych były podłoem poznania unijnego projektu. Wikszych trudnoci respondentom obu uczelni nie sprawiało okrelenie oferowanych form wymiany studenckiej. Pro-ponowane odbycie czci studiów i praktyk za granic znane było 95,2% studentom UTP i 74,2% INP. Jedynie 12,8% ankietowanych INP i 6,4% UTP sdziło, e program umoliwia take praktyki w instytucjach Unii Europejskiej.
Zasadnicze pytanie ankiety dotyczyło zamiaru uczestniczenia w programie Erasmus+. A 48,5% respondentów INP i tylko 13,7% UTP rozwaało partycypacj w nim. Pozytywnej odpo-wiedzi udzielili w wikszoci (75%) francuscy studenci, którzy zamierzaj studiowa na kierunku logistyka. W planach edukacyjnych 2,8% badanych INP i a 37,1% UTP (w tym 60% studiujcych zarzdzanie i inynieri produkcji) nie znajdowało si uczestnictwo w Erasmusie+. Bardziej wy-równany wynik odzwierciedlaj deklaracje podjcia takiej decyzji w przyszłoci – złoyło j 49,2% studentów UTP i 40% INP. Około 6% francuskich respondentów nie zajło w tej kwestii stanowiska. Jeeli uwzgldni stosunkowo istotn liczb wyjazdów studentów studiów magisterskich INP (si-gajcy rednio w ostatnich latach 50% ogólnej liczby wyjazdów), gotowo do podjcia aktywnoci midzynarodowej studentów francuskiej uczelni kształtuje si ju na pocztku akademickiej eduka-cji.
Znamienne w badaniu znajomoci zasad rekrutacji przez ankietowanych studentów obu uczelni, było silne przekonanie o wpływie na skuteczno aplikowania osignitych wyników w nauce i umiejtnoci jzykowych. To zwłaszcza kryterium naboru do programu wyróniło 85,5% bada-nych UTP i 62,8% INP. Inne reguły znane były w wystarczajcej mierze, chocia a 40% respondentów INP sdziło, e mog wyjecha do dowolnej uczelni w pastwie członkowskim UE.
Dalszy etap badania koncentrował si na ustaleniu postrzeganych przez studentów barier mo-bilnoci. Relatywnie czsto podkrelano problem finansowania wyjazdu. Wysoko stypendium zaley od poziomu kosztów utrzymania w danym kraju. Ze wzgldu na ich istotne rónice zastoso-wano podział pastw na trzy grupy. Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej do pierwszej, o najwyszych kosztach pobytu, nale m.in. Norwegia, Szwecja, Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Finlandia, Austria, Francja czy Włochy. Drug, o nieco niszych, tworz takie m.in. pastwa jak Holandia, Hiszpania, Niemcy, Belgia, Portugalia, Czechy, Grecja, Cypr, Słowenia, Chorwacja czy Turcja. Trzecia grupa natomiast obejmuje m.in. Wgry, Bułgari, Rumuni, Malt, Słowacj, Litw, Łotw, Estoni czy Bułgari, do których wyjazd uprawnia do odpowiednio niszego stypendium. Stawki miesicznego stypendium wahaj si od 300 do 500 euro. Moe ono zosta podwyszone, jeli wyjedajcy na studia otrzymuje stypendium socjalne lub jest do niego uprawniony. Nieznacz-nie wysze stawki ustalono dla studentów odbywajcych za granic praktyk [11]. Uzyskane stypendium nie pokrywa całkowitych kosztów zagranicznego pobytu, pełni funkcj uzupełniajc. Z tego powodu zaniepokojenie nadmiernym obcieniem finansowym wyraało a 33,1% studen-tów bydgoskiego uniwersytetu. Zbliony poziom – 35,7% – osignły odpowiedzi studiujcych w Grenoble, którzy wysoko stypendium okrelili jako niewystarczajc. Majc na wzgldzie wci istotne partycypowanie rodzin w ponoszeniu kosztów utrzymania studenta studiów stacjonar-nych, perspektywa ich zwikszenia moe by postrzegana jako bariera dostpu.
Natomiast najsilniej odczuwan przez studentów UTP przeszkod w podjciu decyzji o udziale w wymianie okazały si obawy przed poniesieniem poraki – indykator przyjł warto 50%. Po-ziom lku przed niepodołaniem wymaganiom był jednak zrónicowany i zaleny od studiowanego
kierunku. Wskazało na niego a 61,2% studiujcych w UTP inynieri biomedyczn, 47% zarz-dzanie, jednak znacznie mniej – 33,3% – studentów zarzdzania i inynierii produkcji. Wyjanieniem moe by brak pełnego przekonania o pomylnym ukoczeniu pierwszego roku stu-diów w macierzystej uczelni. Wysiłek wkładany na tym etapie stustu-diów w utrzymanie studenckiego statusu uzasadnia wysoka koncentracja na podołaniu biecym zadaniom. Studenci francuskiej uczelni w znacznie niszym stopniu – 21,4% – podzielali zaniepokojenie perspektyw nieosigni-cia sukcesu. Niepewno polskich studentów prawdopodobnie wie si z brakiem wczeniejszych moliwoci konfrontowania posiadanej wiedzy w rodowisku midzynarodowym. Take relatywnie krótki okres korzystania przez obywateli polskich z zasady swobodnego przepływu osób (od 2007 r.), gwarantowanej przez tzw. Układ z Schengen, nie ułatwia decyzji o przemieszczaniu si. Skala problemu migrowania w celach edukacyjnych nie jest tak istotna dla studentów francuskich, którzy nie tylko posiadali szerszy dostp take do dawniejszych programów midzynarodowych o tym charakterze, ale czerpi z dowiadcze wielokulturowego otoczenia.
Wykres 2. Bariery uczestnictwa studentów w programie Erasmus+ (%) Objanienie: ϯϯ͕ϭ ϱϬ ϯϬ͕ϲ ϭϭ͕ϯ ϯϱ͕ϳ Ϯϭ͕ϰ ϴ͕ϱ ϭϱ͕ϳ hdW /EW
z kraju, o tyle a 63,6% studentów technologii ywnoci i ywienia człowieka i tylko 18,4% iny-nierii biomedycznej uznało, e wizi rodzinne stanowi istotny powód rezygnacji z midzynarodowej mobilnoci. Rozkład danych jest tu szczególnie zaznaczony. Podkreli naley, e ponad połowa ankietowanych w Bydgoszczy studentów pochodziła z małych miejscowoci (zwłaszcza z pobliskich niewielkich miast i wsi). Zakorzeniona w nich tradycja wspólnotowoci i niekwestionowana pozycja rodziny sprawiaj, e wyjazd za granic moe by rozwaany przez pryzmat podjcia zbyt duego ryzyka utraty cennego oparcia rodzinnego. Wizi rodzinne stanowi element racjonalizowania zachowania. Pełne usamodzielnianie si młodych ludzi w Polsce nast-puje stosunkowo póno. Deficyty mieszkaniowe jeszcze bardziej pogłbiaj ten stan. Inny obraz wyłania si we Francji. Odzwierciedla go pomijany przez badanych studentów problem rozłki. Zaledwie 8,5% respondentów wskazała na jego wystpowanie. Dla 11,3% ankietowanych brak do-strzeonego zysku z wyjazdu stało si zapor w wytyczaniu zagranicznych planów edukacyjnych. Racjonalizowanie zachowania stało si atrybutem współczesnego społeczestwa, wyranie przy tym osłabiło autoteliczno gruntu postpowania. Instrumentalne kalkulowanie korzyci uwi-daczniaj take rezultaty omawianego badania. Najwysz rang nadan przez respondentów zyskała moliwo doskonalenia kompetencji jzykowych. A 90,3% studentów polskiej uczelni i 85,7% francuskiej, okreliło rozwój umiejtnoci jzykowych jako wysok warto moliw do uzyskania w wyniku pobytu za granic. W porównaniu wskaza zaskakujcy wydawa si moe ich relatywnie wyrównany poziom. W francuskiej uczelni bowiem cz programu kształcenia realizo-wana jest w jzyku angielskim i przygotowanie do porozumiewania si nim na polu midzynarodowym nastpuje wczenie. Podstaw stanowi generalne rozumienie przydatnoci ope-rowania tym samym jzykiem i traktowanie go jako niezbdnego elementu skutecznego komunikowania si. W komunikacji interpersonalnej pewno właciwego nadania i adekwatnego do intencji nadawcy odbioru komunikatu, implikuje osignicie celów wyjazdu. W przekonaniu ba-danych studentów sprawno jzykowa ułatwia równie rozpoznanie społecznych, gospodarczych i kulturowych zasobów miejsca pobytu oraz słuy nawizywaniu i utrzymaniu dłuszych kontak-tów. Zdobycie bd poprawa umiejtnoci jzykowych jako niekwestionowany zysk odzwierciedlaj take wyniki otrzymane w rónych badaniach ogólnopolskich, obejmujcych po-wracajcych polskich stypendystów, take innych ni Erasmus programów [2].
Kolejn pozycj w rangowym uszeregowaniu dotyczcym odpowiedzi udzielonych przez stu-dentów UTP zajło przeycie przygody. Postrzeganie uczestnictwa w programie jako szansy dowiadczania nowych dozna zadeklarowało 73,4% ankietowanych. Studenci INP tylko w nie-znacznie niszym stopniu – 68,5% – emocjonalno-poznawczy aspekt wymiany ocenili w kategorii zysku.
Równie wysoki poziom wskaza uzyskały deklaracje poznania innej kultury. W przypadku pol-skiej uczelni, dla 51,6% respondentów znajomo odmiennej kultury stanowiła korzy, któr zapewni moe bezporedni z ni kontakt. Uwag zwraca najwyszy odsetek studentów inynierii biomedycznej wród badanych (63,3%), którzy jako profit deklarowali zaspokojenie ciekawoci od-rbnoci zwyczajów i zainteresowanie dziedzictwem kulturowym.
W tym kontekcie rozwaa mona wybór kierunków wyjazdów. W ostatnich piciu latach najczciej wybieranymi przez studentów UTP krajami docelowymi były w kolejnoci: Hiszpania (39), Niemcy (25), Portugalia (23), Grecja (22), Włochy (19) i Chorwacja (12). Take w skali ogól-nopolskiej oferta edukacyjna Hiszpanii jest najatrakcyjniejsza. Doda mona, e nie tylko dla polskich studentów, w Hiszpanii przebywa najwicej stypendystów programu Erasmusa z innych krajów. Dominujcy obszar południowych krajów wiadczy jednak o pozanaukowych wzgldach
wyboru. Prawdopodobnie turystyczne walory pobytu nie s tu bez znaczenia. Inny obraz przedsta-wia dobór pastwa wymiany dokonywany przez studentów INP Grenoble. W Europie kieruj si zwłaszcza do: Szwecji (123 osób), Niemiec (46), Holandii i Hiszpanii (po 43) oraz Wielkiej Brytanii (42). Do Polski w ostatnim okresie wyjechało 13 studentów tej uczelni. Zauway mona, e na atrakcyjnoci zyskuj kierunki pozakontynentalnej wymiany, uczelnie europejskie znajduj dzi nieznanego dotd w wikszej skali konkurenta. Francuscy studenci najczciej wybieraj Kanad (Quebec), a od niedawna Australi i Chiny. Uczelnia w ramach swojej strategii partnerstwa z fran-cuskojzyczn Afryk opracowała projekt wymiany midzynarodowej wspieranej przez Uni Europejsk, a adresowany midzy innymi do studentów krajów Maghrebu. Obecnie beneficjentami programu Erasmus+ mog by studenci z Maroka i Tunezji.
Przygotowanie do podejmowania w przyszłoci współpracy midzynarodowej w przekonaniu 40,3% respondentów UTP i 35,7% INP stanowi zdobycz, jak mona uzyska uczestniczc w wy-mianie w ramach unijnego programu. Natomiast w opinii 44,3% ankietowanych studentów UTP i tylko 25,7% INP zagraniczny wyjazd daje szans poznania rynku i otoczenia biznesowego. Wzgldnie niska ocena wydana przez badanych studentów moe przede wszystkim wynika z po-strzegania perspektywy podjcia pracy zawodowej jako do odległej i w zwizku z tym uyteczno wiedzy o funkcjonowaniu rynku i działalnoci biznesowej nie jest wystarczajco ce-niona. Mona odnie si tutaj do warunków jej pozyskania. Oferowane przez uczelnie programy pobytu zagranicznego stypendysty s zrónicowane, niektóre preferuj włczanie go do realizowa-nych w uczelni projektów naukowych, inne poza okrelonymi zajciami proponuj imprezy integracyjne, zwiedzanie kraju, turnieje sportowe, udział w koncertach czy wspólne gotowanie. Std wywodzce si ze sfery zawodowej wartoci nie były przez respondentów nadmiernie czsto ocze-kiwane. Zapewne szersze uwzgldnienie w programach pobytu kontaktów z instytucjami i podmiotami gospodarczymi pomogłyby w przyszłoci rozwija karier zawodow take poza gra-nicami własnego pastwa. Do zaznaczy, e a ok. 20% absolwentów francuskiej uczelni podjło prac za granic. Przepływ pracowników na zmiennych rynkach pracy pastw unijnych mógłby nastpowa z wiksz swobod.
Moliwo poszerzenia wiedzy poza uczelni macierzyst z jednoczesnym uzyskaniem punk-tów ECTS była atrakcyjna w ocenie 42,8% badanych studenpunk-tów INP i zaledwie 31,4% UTP (najrzadziej wskazywana korzy wyjazdu). Jednak dostp do wiedzy przekazywanej w zagranicz-nych orodkach akademickich w przekonaniu 44,9% respondentów studiujcych inynieri biomedyczn w UTP i 65% logistyk w INP zwikszała szans rozwoju zawodowego.
3. Podsumowanie
Przedstawione rezultaty badania wskazuj na złoono problematyki mobilnoci midzynaro-dowej studentów. Niewtpliwie sporód korzyci, jakie przynosi udział w programie Erasmus+ najwyej cenione przez badanych studentów obu uczelni s rozwój kompetencji jzykowych oraz umiejtnoci społecznej i midzykulturowej komunikacji. Poprawa szans zawodowych nie
stano-w krótkiej perspektystano-wie mobilno stano-wszystkich studentóstano-w, skutkuje rozumieniem niezbdnoci udziału w wymianie. Nie bez znaczenia w kształtowaniu si postawy otwartoci studentów pol-skiego uniwersytetu ma nieodległa długotrwała izolacja midzynarodowa Polski. Pokoleniowy przekaz mógł take osłabia zdolno oceny poytecznoci kontaktów i midzynarodowej współ-pracy. Postp integracji pastw europejskich moe w przyszłoci zmieni przedstawiony tu obraz umidzynarodowienia szkół wyszych. Z tego wzgldu zarzdzanie ponadnarodowymi przepły-wami studentów wymaga stałego pogłbiania o nich wiedzy, zatem take dalszych, rozszerzonych ju bada.
Bibliografia
[1] Antonowicz D., MiĊdzy siłą globalnych procesów a lokalną tradycją. Polskie szkolnictwo wyĪsze w dobie przemian, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toru 2015.
[2] Gessel M., Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy MobilnoĞü Studentów i Pracowników
Uczelni w ocenie uczestników,
http://www.fss.org.pl/sites/fss.org.pl/files/mobi-lity/pl2017/04/ewaluacja_mobilnosc_studentow_i_pracownikow_uc, s. 5, dostp: 1.05.2017 r.
[3] Harfi M., Mathieu C., Mobilité international et attractivité des étudiants et des chercheurs, Horizons stratégiques 2006/1.
[4] Lutrzykowski A., MiĊdzy Bolonią a Bergen (1988–2005), Wydawnictwa Uczelniane Aka-demii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz 2006.
[5] Program umidzynarodowienia szkolnictwa wyszego, http://www.nauka.gov.pl/g2/orygi-nal/2015_06/ed5a831ec649a91c619602597f1ae553.pdf, dostp: 15.04.2017 r.
[6] Projekt ustawy o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, http://legisla-cja.rcl.gov.pl/projekt/12294204, dostp: 16.02.2017 r.
[7] Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1288/2013 z dnia 11grudnia 2013 r. ustanawiajce „Erasmus+”: unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, mło-dziey i sportu, Dz. U.UE, L 347/50 z 20.12.2013.
[8] Rapports, Ecole de Génie Industriel (INP de Grenoble).
[9] Sprawozdania Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy.
[10] Teichler U., Research on Higher Education in Europe, “European Journal of Education” 2005, 4, s. 447–469.
[11] Zasady alokacji i wykorzystania funduszy na wyjazdy edukacyjne (mobilno) w szkolnic-twie wyszym w roku akademickim 2016/2017, http://erasmusplus.org.pl/wp-content/uploads2014/02/2016-KA103-Zasady-alokacji-i-stawki.pdf, dostp: 21.03.2017 r.
INTERNATIONALIZATION OF HIGHER EDUCATION FROM THE PERSPECTIVE OF STUDENTS IN SELECTED UNIVERSITIES OF POLAND AND FRANCE
Summary
Internationalization of higher education is one of the most important challenges facing European universities. The strategies chosen by universities need to diagnose students' knowledge and readiness to participate in the Erasmus + international mo-bility program offered by the European Union, and to identify the benefits and barriers that students see. A survey of Polish and French students was carried out in selected universities with a similar educational profile and regional significance. The results are presented in the article. Analysis of the results shows that the most valued benefits of foreign education are: language competence and the ability of social and intercul-tural communication. Improving professional opportunities, however, did not have the characteristics of universal value. French students are characterized by a stronger openness than Polish students.
Keywords: international student exchange, Polish and French students’ mobility, Erasmus+ Lidia Nowakowska
Zofia Zgoda
Pracownia Nauk Społecznych, Wydział Zarzdzania
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy e-mail: lidia.nowakowska@utp.edu.pl
pedagog@utp.edu.pl Oliwia Kurtyka
GAEL, Grenoble INP, Université Grenoble Alpes, 38000 Grenoble, France e-mail: oliwia.kurtyka@grenoble-inp.fr
