Wpływ masy ciała prosiąt przy urodzeniu na efekty ich odchowu i wyniki tuczu

(1)

WPŁYW MASY CIAŁA PROSIĄT PRZY URODZENIU NA EFEKTY ICH ODCHOWU I WYNIKI TUCZU

M a r i a B o c i a n , H a n n a J a n k o w i a k , S a l o m e a G r a j e w s k a , J o l a n t a K a p e l a ń s k a , W a l d e m a r W ł o d a r s k i

Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Katedra Hodowli Trzody Chlewnej, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Bydgoszcz

Celem badań było wykazanie wpływu masy ciała prosiąt przy urodzeniu na efekty ich od-chowu i wyniki tuczu. Badania przeprowadzono na 133 prosiętach z 10 miotów loch za-rodowych rasy wbp po knurach rasy pbz. Indywidualny wzrost prosiąt określano w 1., 21. i 28. dniu życia przy odsadzeniu oraz później w trakcie tuczu. Uzyskane wyniki zestawiono i opracowano statystycznie w 3 grupach, w zależności od masy ciała prosiąt przy urodze-niu: grupa A – poniżej 1,2 kg (n = 49), grupa B – od 1,2 do 1,6 kg (n = 59) i grupa C – powyżej 1,6 kg (n = 25). Straty w trakcie odchowu do 28. dnia życia wynosiły w grupie A – 36,73%, w grupie B – 6,7% i w grupie C – 4%. Wykazano istotny wpływ masy ciała przy urodzeniu na tempo wzrostu prosiąt do 21. i 28. dnia życia. Przyrosty od urodzenia do koń-ca tuczu były wysoko istotnie niższe w grupie A niż w pozostałych grupach (624 g wobec 671 g i 689 g; P<0,01). Niekorzystny wpływ małej masy ciała prosiąt przy urodzeniu na odchów i przebieg tuczu zaznaczył się wyraźnie tylko w grupie prosiąt najlżejszych.

Jedną z cech użytkowości rozpłodowej loch, o dużym znaczeniu gospodarczym, jest liczba prosiąt urodzonych i odchowanych przez lochę. Jednak, duża liczebność prosiąt w miocie obniża ich masę urodzeniową i zwiększa zmienność ich masy ciała w miocie (Foxcroft i in., 2009; Quiniou i in., 2002). Niskiej masie ciała przy urodze-niu towarzyszy też wzrost liczby urodzonych martwych prosiąt i upadków w czasie odchowu (Milligan i in., 2002 a, b; Roehe, 1999; Wolf i in., 2008).

Masa ciała prosiąt przy urodzeniu jest podstawowym czynnikiem wpływają-cym na ich przeżywalność, tempo wzrostu i masę ciała przy odsadzeniu, co istotnie wpływa na ich późniejszy wzrost i efektywność tuczu (Gondret i in., 2005; Rehfeldt i Kuhn, 2006). Osiąganie wysokich przyrostów dziennych w tuczu jest możliwe tyl-ko wtedy, gdy uzyskuje się dobre przyrosty w okresie odchowu prosiąt (Węctyl-kowicz i Haraśny, 1992).

W niniejszej pracy oceniano potomstwo bardzo płodnych loch w celu określenia zależności między masą ciała prosiąt przy urodzeniu a wynikami odchowu i tempem wzrostu w okresie tuczu.

(2)

Materiał i metody

Badania przeprowadzono na 133 prosiętach, mieszańcach dwurasowych (wbp × pbz), w tym: 72 loszkach i 61 wieprzkach. Doświadczenie trwało od urodzenia prosiąt do dnia uboju – po zakończonym tuczu. Prosięta uzyskano z 10 miotów od loch zarodowych rasy wielkiej białej polskiej (wbp), po knurach rasy polskiej białej zwisłouchej (pbz). Średnio w miocie rodziło się 13 prosiąt (od 10 do 16). Indywidu-alny wzrost prosiąt badano od urodzenia do czasu odsadzenia (28 dni), poprzez wa-żenia w 1., 21. i 28. dniu życia. Prosiętom od 7. dnia życia zapewniono stały dostęp do mieszanki pełnoporcjowej dla prosiąt (13,44 MJ EM i 17,15% białka strawnego w 1 kg paszy). Po odsadzeniu lochy (28. dzień) prosięta jeszcze przez 7 dni pozosta-wały w kojcach porodowych, a następnie jako warchlaki zostały przemieszczone do kojców grupowych po 20–30 szt., gdzie przebywały przez cały okres tuczu. Kon-trolowany tucz zwierząt rozpoczęto w wieku 60 dni. Warchlaki i tuczniki żywio-no do woli z autokarmników przy użyciu mieszanek pełżywio-noporcjowych stosowanych w gospodarstwie zgodnie z Normami żywienia świń (1993). Kojce wyposażone były w poidła automatyczne. Przebieg tuczu kontrolowano poprzez indywidualne ważenie zwierząt co miesiąc, aż do zakończenia tuczu (około 150 dni).

Uzyskane wyniki zestawiono i opracowano statystycznie w 3 grupach, w zależno-ści od masy ciała prosiąt przy urodzeniu: grupa A – poniżej 1,2 kg, grupa B – od 1,2 do 1,6 kg i grupa C – powyżej 1,6 kg.

Wyniki opracowano statystycznie, obliczając dla każdej cechy średnią arytme-tyczną (x) oraz błąd standardowy średniej (SEM). Istotność różnic pomiędzy grupami A, B i C wyliczono przy użyciu testu Duncana. Wyliczono także korelacje ogólne. Obliczenia wykonano przy pomocy programu komputerowego STATISTICA 8 PL (2008).

Wyniki

W tabeli 1 przedstawiono liczbę prosiąt i tuczników w poszczególnych grupach, w zależności od masy ciała prosiąt przy urodzeniu. Najwięcej prosiąt miało przy uro-dzeniu masę ciała wynoszącą 1,2–1,6 kg (grupa B = 59 szt.), o masie ciała poniżej 1,2 kg było 49 prosiąt (grupa A), a najmniej liczną grupę stanowiły najcięższe pro-sięta, powyżej 1,6 kg (grupa C = 25 osobników). Liczebność grup B i C w trakcie odchowu zmniejszyła się minimalnie, natomiast w grupie A straty były największe.

Najwyższą śmiertelność od urodzenia do 21. dnia życia stwierdzono w grupie A, wśród prosiąt najlżejszych przy urodzeniu, gdzie padło 12 sztuk (24,49%). W grupie B padły 4 osobniki (6,78%), a w grupie C tylko jedno prosię (4%). W dalszym okre-sie odchowu prosiąt, od 21. do 28. dnia życia, stwierdzono upadki tylko w grupie A, gdzie padło 6 sztuk (16,22%). Straty w trakcie odchowu prosiąt od urodzenia do odsadzenia (28. dzień życia) były najwyższe w grupie A i dotyczyły 18 osobników (co stanowiło 36,73%), natomiast w grupach B i C ubytki były niższe i wynosiły od-powiednio 4 i 1, tj. 6,78% i 4%.

(3)

Tabela 1. Liczba prosiąt (szt.) i straty w trakcie odchowu (szt., %) Table 1. Number of piglets (n) and mortality during rearing (n, %) Wyszczególnienie

Item

Masa ciała przy urodzeniu (kg) Body weight at birth (kg) A

<1,2 1,2–1,6B >1,6C

Ilość prosiąt (szt.): Number of piglets (n):

– przy urodzeniu (1. dzień życia)

– at birth (day 1) 49 59 25

– w 21. dniu życia

– at 21 days of age 37 55 24

– przy odsadzeniu (28. dzień życia)

– at weaning (day 28) 31 55 24

Straty prosiąt (szt., %): Mortality of piglets (n, %): – od 1. do 21. dnia życia

– from 1 to 21 days of age 24,49%12 6,78%4 4,00%1

– od 21. do 28. dnia życia

– from 21 to 28 days of age 16,22%6 -

-– za cały okres odchowu prosiąt

– until weaning 36,73%18 6,78%4 4,00%1

Tabela 2. Zmiany masy ciała w czasie trwania doświadczenia (kg) Table 2. Changes in body weight during experiment (kg) Wyszczególnienie

Item

<1,2 1,2–1,6B >1,6C

Masa ciała (kg):

Body weight (kg):

– przy urodzeniu (1. dzień życia)

– at birth (day 1) 0,96 A±0,03 1,38 B±0,01 1,75 C±0,02

– w 21. dniu życia

– at 21 days of age 4,48 A±0,13 5,37 B±0,12 6,68 C±0,21

– at weaning (day 28) 5,87 A±0,19 6,75 B±0,11 8,15 C±0,22

– przy rozpoczęciu tuczu (60 dni)

– at the beginning of fattening (60 days) 19,00 A±0,55 22,11 B±0,34 24,33 C±0,44 – po 1 mies. tuczu (90 dni)

– after 1 month of fattening (90 days) 41,81 Aa±0,66 43,82 Ab±0,50 46,92 B±0,66 – po 2 mies. tuczu (120 dni)

– after 2 months of fattening (day 120) 67,94 A±0,74 70,67 Ba±0,49 73,04 Bb±0,97 – po zakończeniu tuczu (152–155 dni)

– at the end of fattening (152–155 days) 96,94 A±1,38 105,11 B±0,95 106,46 B±2,03 a, b i A, B, C – wartości w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie przy P<0,05 i P<0,01. a, b and A, B, C – values in rows with different letters differ significantly at P<0.05 and P<0.01.

(4)

Przyrosty masy ciała od urodzenia do odsadzenia oraz dalej w trakcie tuczu przed-stawia tabela 2. Średnie masy ciała prosiąt przy urodzeniu w poszczególnych grupach wynosiły: 0,96 kg, 1,38 kg i 1,75 kg (P<0,01). W miarę upływu czasu różnice w masie ciała zwierząt pomiędzy grupami malały; przy uboju tuczniki z grup B i C były cięż-sze o 8,17 i 9,46 kg od tuczników z grupy A (P<0,01).

Tabela 3. Tempo wzrostu w okresie odchowu i tuczu (g/dzień) Table 3. Growth rate until weaning and during fattening (g/day) Wyszczególnienie

Item

<1,2 1,2–1,6B >1,6C

Średnie przyrosty dobowe (g):

Average daily gain (g):

– from 1 to 21 days of age 166 Aa±5,9 189 Ab±5,6 234 B±9,9

– od 21. do 28 dnia życia

– from 21 to 28 days of age 206±22,5 198±12,4 211±16,4

– from 1 to 28 days of age 174 Aa±6,8 192 Ab±4,1 228 B±8,1

– za 1 mies. tuczu

– 1st month of fattening 760±15,2 724±11,4 753±16,8

– 2nd month of fattening 871±10,9 895±9,5 871±24,0

– 3rd month of fattening 967 Aa±50,2 1150 B±27,0 1114 b±53,0

– za cały okres tuczu

– entire fattening period 833 a±20,0 878±9,5 893 b±20,8

Przyrosty od urodzenia do końca tuczu (g) Weight gains from birth to the end of fattening (g)

624 A±9,9 671 B±6,1 689 B±13,5

Okres tuczu (dni)

Fattening period (days) 93,77 A±0,48 94,65 A±0,35 91,96 B±0,30

Wiek w dniu zakończenia tuczu

Age at the end of fattening 153,86 A±0,48 154,73 A±0,35 151,92 B±0,30 a, b i A, B – wartości w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie przy P<0,05 i P<0,01. a, b and A, B – values in rows with different letters differ significantly at P<0.05 and P<0.01.

Różnice w tempie wzrostu prosiąt z poszczególnych grup ilustrują dane tabeli 3. Osobniki lżejsze przy urodzeniu wykazały mniejsze przyrosty w trakcie odchowu. Wielkość przyrostów dobowych prosiąt w okresie od urodzenia do 21. dnia życia (1–21 dni) i do odsadzenia (1–28 dni) była wyraźnie zróżnicowana pomiędzy grupami A i B a C (P<0,01) oraz między A i B (P<0,05). W ostatniej fazie tuczu najwyższe przyrosty dobowe osiągnęły zwierzęta z grupy B wobec A (P<0,01) oraz zmalała różnica w wielkości przyrostów pomiędzy grupami A i C (P<0,05). Za cały okres tuczu, istotną różnicę w przyrostach dobowych wykazano tylko pomiędzy grupami

(5)

A i C (P<0,05). Wyliczone średnie przyrosty dobowe za cały okres doświadczenia, od urodzenia do końca tuczu, były istotnie niższe tyko w grupie prosiąt najlżejszych – A, w porównaniu z grupami B i C (P<0,01). Wiek zwierząt przy zakończeniu tuczu był bardzo zbliżony (154–152 dni).

Tabela 4. Współczynniki korelacji między masą ciała prosiąt przy urodzeniu a masą ich ciała przy odsa-dzeniu, rozpoczęciu i zakończeniu tuczu oraz średnimi przyrostami dobowymi w trakcie odchowu Table 4. Correlation coefficients between piglet body weight at birth and at weaning, at the beginning

and at the end of fattening period, and mean daily weight gains during rearing Wyszczególnienie

Item Masa ciała przy urodzeniu (kg)Body weight at birth (kg) Masa ciała (kg):

Body weight (kg): – w 21. dniu życia

– at 21 days 0,621 xx

– at weaning (day 28) 0,570 xx

– przy rozpoczęciu tuczu

– at the beginning of fattening 0,567 xx

– po 1 mies. tuczu

– after 1 month of fattening 0,431 xx

– po 2 mies. tuczu

– after 2 months of fattening 0,418 xx

– po zakończeniu tuczu

– at the end of fattening 0,456 xx

Średnie przyrosty dobowe (g): Mean daily weight gains (g): – od 1. do 21. dnia życia – from 1 to 21 days 0,428 xx – od 1. do 28. dnia życia – from 1 to 28 days 0,380 xx – za 1 mies. tuczu – 1st month of fattening -0,043 – za 2 mies. tuczu – 2nd month of fattening 0,047 – za 3 mies. tuczu – 3rd month of fattening 0,289 xx

– za cały okres tuczu

– entire fattening period 0,290 xx

Przyrosty od urodzenia do końca tuczu (g)

Weight gains from birth to the end of fattening (g) 0,448 xx xx – Współczynniki korelacji istotne przy P≤0,01.

xx – Correlation coefficient significant at P≤0.01.

Obliczone korelacje między masą ciała prosiąt przy urodzeniu a masą ciała w dal-szych etapach wzrostu przedstawiono w tabeli 4. Wielkość współczynników korelacji między masą ciała przy urodzeniu i przyrostami dobowymi była większa w okresie odchowu prosiąt niż z przyrostami w okresie tuczu (r = 0,621xx_{i r = 0,290}xx_).

(6)

Omówienie wyników

Doskonalenie wartości rozpłodowej loch dotyczy również zwiększania liczebno-ści miotu. Jednak, niektórzy badacze wyrażają opinię, że selekcja loch na liczne mioty niesie ze sobą ryzyko zwiększenia strat w odchowie i spowolnienie wzrostu tuczni-ków (Milligan i in., 2002 a, b; Wolf i in., 2008). W wielu badaniach wykazano ujemną zależność między niską masą ciała prosiąt przy urodzeniu a ich przeżywalnością do czasu odsadzenia (Milligan i in., 2002 a, b; Rehfeldt i Kuhn, 2006). Ta negatywna zależność spotęgowana była w przypadku bardzo licznych miotów (Quiniou i in., 2002). W dużych miotach zróżnicowanie masy ciała prosiąt jest duże, większa jest też liczba urodzonych martwych sztuk oraz zmniejszona przeżywalność w trakcie odchowu (Wolf i in., 2008). Według Roehe (1999), śmiertelność prosiąt przed odsa-dzeniem w grupie prosiąt lżejszych niż 1 kg wynosiła średnio około 40%, a w grupie o masie ciała >1,6 kg upadki były mniejsze niż 7%. Dane te zbliżone są do uzyska-nych w niniejszej pracy.

Porównując dalszy rozwój prosiąt pozostałych przy życiu wykazaliśmy, że ne-gatywny wpływ małej masy ciała przy urodzeniu na dalszy wzrost malał w miarę przebiegu tuczu i przy jego zakończeniu jedynie najmniejsze osobniki z grupy A były istotnie lżejsze niż pozostałe (P<0,01). Tempo wzrostu tuczników ze wszystkich grup było natomiast bardzo wyrównane w pierwszej fazie tuczu i dopiero pod jego koniec wielkość przyrostów dobowych była istotnie zróżnicowana. Osobniki z grupy pro-siąt najlżejszych przy urodzeniu wykazywały mniejsze tempo wzrostu niż zwierzęta z pozostałych grup (P<0,01). Wyniki te potwierdziły w części opinię wyrażoną przez Roehe (1999) i Rehfeldt i Kuhn (2006) o negatywnym wpływie mniejszej masy ciała przy urodzeniu na późniejszy wzrost tuczników. Wszystkie zwierzęta w niniejszym doświadczeniu osiągnęły masę ciała 96–106 kg w wieku około 152–155 dni.

Obliczone korelacje między badanymi cechami wykazały, że tempo wzrostu oce-niane przyrostami dobowymi, w większym stopniu było skorelowane z urodzeniową masą ciała w okresie od urodzenia do odsadzenia niż w okresie tuczu. Wskazuje to na zwiększanie się możliwości wzrostu i rozwoju zwierząt w okresie tuczu przy żywie-niu do woli, niezależnie od masy ciała przy urodzeżywie-niu.

W podsumowaniu należy stwierdzić, że w bardzo licznych miotach, gdzie wystę-puje duża zmienność indywidualna masy ciała prosiąt, najlżejsze prosięta – o masie ciała poniżej 1,2 kg – charakteryzowały się małą przeżywalnością. Straty w trakcie odchowu takich prosiąt wyniosły 36,73%. W pierwszym okresie tuczu tempo wzrostu wszystkich tuczników było wyrównane. Jednak, pod koniec tuczu osobniki z grupy prosiąt najlżejszych przy urodzeniu wykazywały istotnie mniejsze tempo wzrostu. Zatem, dążenie do uzyskiwania bardzo licznych miotów nie zawsze przynosi oczeki-wane korzyści produkcyjne.

Piśmiennictwo

F o x c r o f t G.R., D i x o n W.T., D y c k M.K., N o v a k S., H a r d i n g J.C.S., A l m e i d a F.C.R.L. (2009). Prenatal programming of postnatal development in the pig. In: Control of pig reproduction, VIII: 213–233.

(7)

G o n d r e t F., L e f a u c h e u r L., L o u v e a u I., L e b r e t B., P i c h o d o X., L e C o z l e r Y. (2005). In-fluence of piglet birth weight on postnatal growth performance, tissue lipogenic capacity and muscle histological traits at market weight. Livest. Prod. Sci., 93: 137–146.

M i l l i g a n B.N., D e w e y C.E., d e G r a u A.F. (2002 a). Neonatal-piglet weight variation and its cycles and season of the year and its influence on fertility and litter weight. Ann. Anim. Sci., Suppl., 2/1: 107–111.

M i l l i g a n B.N., F r a s e r D., K r a m e r D.L. (2002 b). Within-litter birth weight variation in the do-mestic pig and its relation to pre-weaning survival, weight gain, and variation in weaning weights. Livest. Prod. Sci., 76: 181–191.

Q u i n i o u N., D a g o r n J., G a u d r e D. (2002). Variation of piglets’ birth weight and consequences on subsequent performance. Livest. Prod. Sci., 78: 63–70.

R e h f e l d t C., K u h n G. (2006). Consequences of birth weight for postnatal growth performance and carcass quality in pigs as related to myogenesis. J. Anim. Sci., 84 (E. Suppl.): E113–E123.

R o e h e R. (1999). Genetic determination of individual birth weight and its association with sow produc-tivity traits using Bayesian analyses. J. Anim. Sci., 77: 330–343.

W ę c k o w i c z E., H a r a ś n y Z. (1992). Badania rozwoju prosiąt. Prz. Hod., 8: 16–17.

W o l f J., Ž á k o v á E., G r o e n e v e l d E. (2008). Within-litter variation of birth weight in hyperprolific Czech Large White sows and its relation to litter size traits, stillborn piglets and losses until weaning. Livest. Sci., 115: 195–205.

Zatwierdzono do druku 29 IX 2011

MARIA BOCIAN, HANNA JANKOWIAK, SALOMEA GRAJEWSKA, JOLANTA KAPELAŃSKA, WALDEMAR WŁODARSKI

Influence of piglet birth weight on rearing and fattening results

SUMMARY

The aim of the work was to determine the effect of piglet birth weight on preweaning and fattening performance. The study was conducted on 133 piglets from 10 litters of Polish Large White breeding sows and Landrace boars. Individual growth rate was determined at 1, 21 and 28 days (at weaning) and during the fattening period. The results obtained were combined and statistically analysed in 3 groups according to piglet birth weight: group A less than 1.2 kg (n=49), group B from 1.2 to 1.6 kg (n=59), and group C above 1.6 kg (n=25). Preweaning mortality was 36.37% in group A, 6.7% in group B, and 4% in group C. Low birth weight had a significant effect on growth rate to 21 (P<0.01) and 28 days of age (P<0.05). During fattening, only the animals from group A had significantly lower weight gains at finish compared to the other groups (967 g/day vs. 1150 g/day and 1114 g/day; P<0.01). The unfavourable effect of body weight at birth on rearing and fattening was only significant in the group of piglets weighing less than 1.2 kg (mean body weight of 0.96 kg in group A).