• R ecenzje
237
K siążka jest w ydana techniką m ałej poligrafii, na białym papierze; druk jest w yraźny, ilustracje też są w yraźne, chociaż zam ieszczone na papierze offsetow ym . Przedstaw iają one zasłużonych lekarzy i karty tytu łow e .wydaw nictw związanych z Tow arzystw em . Jest ich 24. Szkoda tylko, że n ie zam ieszczono spisu ilustracji.
N akład jej w ynosi 430 egzemplarzy.
W ydawnictw em zajęło się Lubelskie Tow arzystw o N aukow e przy pom ocy f i nansow ej Polskiej Akadem ii Nauk, ogłaszając książkę jako tom 11 M onografii w ramach Prac W ydziału Biologii.
Pozycja ta jest opracowana szczegółow o i w yczerpująco. Daje bogate in for m acje o dziejach Towarzystwa, jego działalności i o jego ludziach. Zasługuje prze to na uw agę lekarzy i historyków Lublina. Jest cennym w kładem do dziejów nauki, zdrowotności, ośw iaty i kultury miasta.
Teresa O strow ska
(Warszawa)
S am uel Thom as S oem m errin g und die G eleh rten d e r G oeth ezeit. B eiträge eines S ym posions in M aiz vo n 19. bis 21. Mai 1983. H erausgegeben von Günter
M ann-Franz Dumont (=Soem m erring-Forschungen. Beiträge zur N aturw issenschaft und M edizin der N euzeit Band I), A kadem ie der W issenschaften und der Literatur Mainz, Stuttgart—N ew York 1985 ss. 437; Rudolph W a g n e r : Sam uel Thom as
v o n S oem m errin gs L eben und V erkeh r m it seinen Zeitgenossen. Nachdruck der
Ausgabe von 1814. Herausgegeben, eingeleitet und m it einem Personenregister versehen von Franz Dumont ( = Soem m erring-Forschungen, Beiträge zur Natur w issenschaft und M edizin der N euzeit Band II), A kadem ie der W issenschaften und der Literatur Mainz, Stuttgart—N ew York 1986 ss. 284 + 31.
Wśród w ybitnych uczonych, którzy w yw odzili się z Torunia czołow e m iejsce zajm uje Sam uel Thomas Soemmerring (1755— 1830), w ielk i anatom, lekarz i fizyk niem iecki przełomu X V III/X IX w. Urodzony w Toruniu jako syn m iejscow ego l e k a r z a po studiach w Getyndze stał się w krótce czołow ym anatomem sw ej epoki. Od 1784 r. był profesorem anatom ii i fizjologii w M oguncji, następnie działał m.in. w Frankfurcie nad Menem, Monachium by wrócić w 1820 r. do Frankfurtu, w którym pozostał do końca życia. Z rodzinnym Toruniem, w którym pozostała jego rodzina, utrzym ywał bliskie związki. Przypom nieniem w ielkiej roli Soem m er- rihga zwłaszcza dla dziejów anatom ii a na szerokim tle rozwoju nauki epoki zaj m uje się od lat działająca w Moguncji placów ka badaw cza i w ydaw nicza tam tej szej A kadem ii Nauki i Literatury: Soem m erring-Edition und -Forschungsstelle. Obecnie pod egidą A kadem ii M ogunckiej ukazały się dwa pierw sze tom y S o em m er
ring-Forschungen, które należy zasygnalizow ać nie tylko z uw agi na zw iązki
Soem m erringa z Polską (młodość spędził jeszcze w Toruniu jako poddany R zeczy pospolitej) ale także i ze w zględu na fakt w ielkiej roli odegranej przez Soem m er ringa dla rozwoju nauki europejskiej tej epoki. N ie bez znaczenia pozostaje fakt, iż utrzym yw ał on ogromną korespondencję z uczniami w całej Europie. Jego uprzy w ilejow an ym i korespondentami byli 'Goethe, Forster (najlepszy przyjaciel), L ichten- berg, Lavater, Cuvier, A lexander von Humboldt. Pierw sza z om awianych publi kacji to tek sty referatów wygłoszonych na sympozjum w 1983 r. poświęconym Soem m erringowi i uczonym epoki Goethego. Do tomu tego załączona została bardzo cenna bibliografia literatury przedmiotu opracowana przez G. W enzel-Nass. Łącz nie tom zawiera 14 tek stów poświęconych głów nie zw iązkom naukowym Soem m er ringa z w ielkim i postaciam i epoki (Goethe i Kant, A. von Humboldt, J. G. Forster, J. H. Merck, Cuvier, F. J. Gall, W. Heinse, J. von M üller i Fr. H. Jacobi i w ielu innych). Problem y anatomii, paleontologii, fizyki, antropologii w różnych
kontek-238
Recenzjestach rzucają św iatło na ogrom zainteresow ań Soem m erringa, który jeszcze ogar niał sw ym i badaniam i znaczne obszary nauk przyrodniczych.
Rudolph W agner (1805—1864), anatom i fizjolog, zebrał bogatą spuściznę Soem m erringa (pozostającą głów nie w rękach rodziny) i w 1844 r. ogłosił w dwóch częściach n iezw ykle cenne (dziś w sporej m ierze już n ieistniejące w oryginałach) m ateriały do biografii Soemmerringa: w części pierwszej pt. B riefe berü h m ter
Z eitgenossen an S öm m errin g znalazły się listy w ybitnych postaci skierowane do
Soem m erring-a (w tym Goethego, Forstera, Herdera, Jacobi, Lavatera, Heynego, Mercka, Campera, Heinsego), część druga obok krótkiego rysu biograficznego za w arła różne dodatkowe m ateriały biograficzne (w tym także listy Soem merringa do H eynego i do J. G. Ebla i niektóre teksty Soemmerringa). Dzieło Wagnera nie stanow iło niestety kom pletnego w ydania ów cześnie dostępnej korespondencji od i do Soem merringa. Jej w ydanie będące dziś n iezw ykle trudnym przedsięwzięciem stanowić będzie, należy m ieć nadzieję, jedno z głów nych zadań ośrodka badawcze go w Moguncji, którem u zresztą zasygnalizowałem trzy listy Soem merringa znaj dujące się do dziś w Archiwum Państw ow ym w Toruniu. Biorąc pod uwagę związki Jerzego Forstera i Soem m erringa z Polską należałoby sobie życzyć bliższej w spół pracy uczonych polskich z ośrodkiem w Moguncji.
S tan isław Salm onow icz
(Toruń)
Francoise G i r o u d : M aria Skłodow ska-C u rie. P aństw ow y Instytut W ydaw niczy 1987, 291 ss., przekład Janiny Pałęckiej.
N a naszym rynku ukazała się opowieść o życiu Marii Skłodowskiej-Curie w y dana przez PIW w serii Biografie S ław n ych Ludzi. Za niew ątpliw ie trafny należy uznać w ybór redakcji, by w ram ach tej serii udostępnić czytelnikow i polskiem u książkę Francoise Giroud wydaną w 1981 r. w e Francji (Fayard) w znakomitym przekładzie Janiny Pałęckiej.
Od kilkunastu lat notuje się w zrost zainteresow ania postacią Marii Skłodow skiej-Curie. Być może, że do tego ożyw ienia przyczynił się jubileusz 1967 r., w któ rym cały św iat obchodził setn ą rocznicę jej urodzin. Posypały się w ów czas artykuły, publikacje, w spom nienia dotyczące zarówno drogi życiow ej jak i prac badaw czych. Ożyła legenda, która tow arzyszyła jej już za życia. K siążka Francoise Gi roud n iew ątpliw ie odegra znaczącą rolą w rozwoju i um acnianiu tej legendy, w tworzeniu której, zdaniem autorki, niem ałe znaczenie przypisać należy auto- kreacyjnej roli sam ej Marii Curie.
Lecz bez tej legendarnej otoczki nie byłoby biografii kobiety, która w po czątkach X X w ieku, wraz z całą plejadą znakomitych fizyków i chem ików otw ie rała nową erę w historii nauki. Razem z nim i była tłem epoki. K iedy i dlaczego przekroczyła granicę tła stając się postacią pierwszoplanową, czczoną i podziwianą, jak godziła m iłość i przyjaźń z rolę ryw alki i jak ryw alizację zam ieniała w przy jaźń — to podstawowe m otyw y książki Giroud ukazującej Marię Skłodowską-Curie w topioną w tło otaczającego ją świata.
Zam ieszczony w polskim w ydaniu biografii Marii Curie indeks obejmuje po nad 300 nazwisk osób w ystępujących w książce. Indeks ten jest ogromną zasługą w ydaw cy polskiego. N ie istn iejący w oryginale, został starannie opracowany przez Józefa Lorskiego, pracownika Muzeum Marii Skłodow skiej-C urie w Warszawie, którem u rów nież jako konsultantow i naukowem u zawdzięczać należy usunięcie błędów i nieścisłości m erytorycznych w ystępujących w oryginale i w tłum aczeniu (poza siarczkiem wodoru).
