Wstęp

Barbara Surma

Magdalena Ciechowska

Akademia Ignatianum w Krakowie

Wstęp

Dzieciństwo to niezwykle specyficzny okres w życiu każdego człowieka. To właś­ nie w ten czas, w którym mały człowiek w zasadzie w ogóle nie jest przygotowany do samodzielnego funkcjonowania w świecie, zaważy na całym jego przyszłym życiu. O złożoności tego okresu mogą świadczyć rozważania definicyjne, które w

Encyklope-dii dzieciństwa koncentrują się wokół kilku kategorii: pedagogicznej, psychologicznej

biologicznej, socjologicznej, historycznej, antropologiczno­kulturowej, politycznej, i w końcu prawnej1_.

Definicje dzieciństwa w ciągu wieków podlegały zmianom, pojawiały się coraz to nowe propozycje, zgodne z rozwojem nauki2_{. Według jednej z nowszych teorii:}

„Dzieciństwo jest konstruktem społecznym, tworzonym przez dzieci i dla dzieci – jest więc faktem biologicznym posiadającym też wymiar społeczny (...). Dzieci jako członkowie społeczeństwa mogą konstruować własną tożsamość i posiadać wpływ na tożsamość innych poprzez uczestniczenie w wychowawczym dialogu. W tym ujęciu relacja między dziećmi a dorosłymi opiera się na wzajemności, miłości oraz dzieleniu się władzą i kontrolą”3_.

Dzieciństwo, tak jak każdy inny okres życia, jest i powinno być badane. Prace nad dzieciństwem są jednak szczególne, a to ze względu na podwójny status prawny podmiotu badań – dziecka4_{. Sytuacja taka wymaga od badacza znajomości zarówno}

1 _{Encyklopedia dzieciństwa; http://encyklopediadziecinstwa.pl/index.php?title=Main_Page (dostęp:} 27.08.2018).

2 _{Ciekawie przedstawia to M. Szczepska­Pustkowska, Od filozofii dzieciństwa do dziecięcej filozofii życia.}

Casus władzy (i demokracji), Impuls, Kraków 2011.

3 _{L. Marszałek, Aksjologiczny kontekst dzieciństwa, „Seminare” 36, 2015, nr 3, s. 118–119; por. M. Kar­} wowska­Struczyk, Edukacja przedszkolna. W poszukiwaniu innych rozwiązań, Wyd. UW, Warszawa 2012, s. 35–36.

4 _{Zob. M. Ciechowska, Etyczne aspekty badań jakościowych, [w:] M. Ciechowska, M. Szymańska, Wybrane}

8

regulacji prawnych5_{, jak i zmierzenia się z trudnościami natury etycznej, jakie mogą}

się z tym wiązać. Współczesna metodologia badań społecznych jest niezwykle bo­ gata w kwestii sposobów prowadzenia badań, zarówno w strategii ilościowej, jak i jakościowej.

Badania nad dzieciństwem mogą być prowadzone w oparciu o różne paradygmaty i metody. Jeśli badacz zdecyduje się na eksplorację z dziećmi (paradygmat partycypa­ cyjny), wówczas będzie to wyzwanie nie tylko metodologiczne, ale też etyczne i peda­ gogiczne. Mamy nadzieję, że niniejszy numer czasopisma zakreśla szerokie horyzonty takich doświadczeń badawczych.

Adres do korespondencji

Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Nauk o Wychowaniu Dr hab. Barbara Surma

e­mail: barbara.surma@ignatianum.edu.pl Dr Magdalena Ciechowska

Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Nauk o Wychowaniu e­mail: magdalena.ciechowska@ignatianum.edu.pl

5 _{Zob. J. Kusztal, Dziecko wobec prawa w rodzinie, szkole, [w:] Dziecko zagrożone wykluczeniem. Elementy}

diagnozy, działania profilaktyczne i pomocowe, red. K. Biel, J. Kusztal, Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła