11. H a m b er g er K. Sapropelity w
Górnoślą-sktim Zagłębiu Węglowym. Konf. Naukowo-Tech-nkzna NOT, Katowice, 1969.
12. H a m b er g er K. - Nowe poglądy w petro-grafii węgla. Kwart. Geol., 1972, nr l.
13. Kruszewska K., O l s z e w ska K., M a g-n e s C. - Badania petrograficzne i własności fitzyiko-mechanicznych węgli i skał otaczających w powiązaniu z występowaniem tąpań w wybra-nych kopalnia,ch. Doikumenta,cja GIG Nr. TG-P/ /XX.5.2.7, Katowice, 1970.
14. Kruszewski T. Charakterystyka petro-grafliCZlila węgli sa,propelitowy;ch z rejonu Dąbro
wy Górni·ezej. Prz. Górn. 1967, nr 9.
15. P o b o r ski C. - Sapropelowe utwory węslowe.
Ibidem, 1950, nr 9.
SUMMARY
The studies on Carboniferous sapropelites, carried out by the Upper Silesian Branch of the Geological Institute in the years 1975-1977, markedly contDi-buted to the knorwledge of quality and perspective resources ·of Carboniferous sapropelites o[ the Upper Silesi.a and Lublin Coal Basins. The stvdies showed complex form and structure of sapropelite deposits. The deposits nsually accompany humus coal seams in the form of irregular layers (lenses) limited in distribution and highly varying in thickness (0.05 to 0.80 m thick in the Lublin Coal Basin and to 2.50 m. thick in the Upper Siles~ia Coa1 Basin). Quality pa-rameters appear to be highly variable in a given lens. Changes in value of, basie quality parameter, i.
e. primary tar cont~ent, rang·e up to 12-15°/o. Sapro-pelites of a given lens appear to be also variable in petrographi·~ structure. The high variability of de-posit parameters and quality precludes a more ac-curate estimaUons of sapropelite resources. The re-sources ,and economk reserves of sarpropeJites in the Upper Silesia Coal Basin are estimated at 40 m. t and 9 m. t, respectively, and in the Im blin Coal Ba-sin -- at about 3
m:
t and about l m. t, respectively. The north-eastern part of the Upper Silesia Coal Basin, i.e. the area stretching between Dąbrowa Gór-nicza and Tenczynek, was found to be the most pe!'-spective from the point of view of resources and po-ssibilities of mining and indush·,ial use of sapropeE-tes.16. P o b o r ski C. - O występowaniu i przeróbce chemicznej sapropelitów. Dokumentacja GIG, Ka-towke, 1953.
17. P o b o r ski C. - Budowa mikroskopowa i ge-neza niektórych złóż sapropelitów .w Górnoślą
skim Zagłębiu Węglowym. Arch. Górn. i Hutn. II, 1954, z. 2.
18. P o b o r s k ·i C. - Złoża sapropellitów .w Górno-śląskim Zagłębiu Węglowym. Koks Smoła Gaz, 1955, nr 6.
19. S z a t a n A. - Warunki występowania i włas-ności sapropelitów karbońskich GZW LZ\:V, DZW. Arch. Inst. Geol. Sosnowiec, 1977.'
20. T er t i l S. - Klasyfikacja i przeróbka łupkćw b1tumirezmy,ch. Nafta, 1950, nr 6.
PE3IOME
ITpoBe,n;eRRhre B BepxReCMJie3CKOM 0T·,n;eJieRMli1 reoJiorwiecKoro MRCTliiTyTa 3a rrepMo,n; BpeMeRu 1975-1977 JIICCJie,ZJ;OBaRMH Kap60RCKJIIX carrporreJIJiiTOB ,ZJ;OCTa-BJ1JIJII rro,n;po6Rhie ,n;aRRhre no liiX KaqecTBY li1 rrepcrreK-T:vmax HClXO}K,ll;em1H B BepxReCMJie3CKOM li1 Jiro6eJih-CKOM yrOJibHbiX 6acce:i1:m:ix. Ha OCROBaRMM pe3yJihTa-TOB liiCCJie,ll;OBaRMM 6biJIO ycTaHOBJieRO·, qTO MeCTOPQLK-,n;eHliiH carrporreJiliiTOB xapaKTeplii3HpyiOT'CH CJIO:lli:HOM <PopMOM M CTpOeHHeM. 0Hli1 COIIpOBOLK,ZJ;,aiOT 06biqRO
IIJiaCTbi ryMyCOBOI'O yrJIH lii liiMeiOT <PopMy HeperyJIHp-RbiX CJIOeB (JIMR3) C Re60JibillliiM pacrrpOCTpaReR:v.reM
H oqeHb M3MeRqJ1BOM MOlll;ROCTbiO OT 0,05 ,ZJ;O 0,08 M B Jiro6eJihCKOM I1 2,5 M B BepxReCHJie3CKOM yrOJihRhiX 6acce:i1:r-mx. Ha6Jiro,n;aeTcH 6oJihlllaH ReO,n;Ropo,n;ROCTh KaqecTBeRRbiX rrapaMeTpOB carrporreJIMTOB B rrpe,n,eJiax OT,D;eJibRbiX Jlli1H3. M3MeReRMH OCHOBROI'O KaqeCTBeR-ROI'O rrapaMeTpa - co,n;epLK:aHMH rrepBlilqROM CMOJibi-,n;ocTMramT· 12-150/o. TaKLK:e rreTporpa<PHqecKoe cTpoe-HMe carrporreJIHTOB B rrpe,n;eJiax nT,n;eJihRhiX Jili1R3 JIBJIHeTcH BecoMa Heo,n;uopo,n;HbiM. M3 3a ~TOM M3MeR-qJifBOCTli1 IIJiaCT•OBbiX rrapaMeTpOB M KaqeCTBa CaiipO-IIeJIMTOB HeB03MO:lKRO TOqHOe OIIpe,n;eJieHlii€ CTOliiMOCTlii 3arracoB 9TOro liiCKorraeMoro. Ou;eRoqHhie 3arracbr ca-rrporreJIMT'OB B BepxReCMJie3CKOM yrOJihROM 6acce:i1:Re paBRbi OK. 40 MJIH TOR, a B TOM qJiiCJie 9 MJIH TOH -3TO 6aJiaRcOBhre 3arracor. B Jiro6eJihCKOM yrOJihHOM 6acce:i1:Re 3arrachr ou;eHHBaroT Ha oK. 3 MJIR TOR,
B TOM TpeThiO qaCTb COCTaBJIHIOT 6aJiaHC0Bhie
3a-IIaChi. CaMhiM rrepcrreKTMBHbiM B o6JiaCTM 3arracoB M
B03M02KR0CTefr MCIIOJib30BaRli1H carrporreJiliiTOB HBJIHeT-CH pa:i1:oR ceBepo-BOCTOqHo:i1: qacTlii BepxRecMJie3cKoro yrOJibHOI'O 6acce:i1:Ra, paCIIOJIO:lKeRHbiM MeLK,ZJ;Y MeCTRO-CTJIMM ,I(oM6poBa rypaMqa li1 T3RqJ1HeK.
WIESŁAW HEFLIK, MARIAN KAŁWA, JÓZEF STOLECKI, F. URBANlAK
Akademia Górniczo-Hutnicza
ILASTE
lV
LZW
I
CERAMICZNYM
I
Przedmiotem niniejszego" artykułu są skały ilaste występujące jako przerosty lub w stropach i spą gach pokładów węgli kamiennych w Lubelskim Za-głębiu Węglowym (ryc. l. 2) oraz sugestie, co do mo-źliwości praktycznego ich wykorzystania.
Problem łupków ilastych przerosty w pokładach węgli
karbońskiego znany jest i opracowany
równo w polskiej, jak i zagranicznej literaturze
nau-KAJ\1IENNYCH
W PRZEMYSLE
BUDOWLANYCH
UKD 553.61.08,003.1 :551.735.1(.2:666.7).9(438-11 LZW)
kowej. Dotyczy on przede wszystkim ich rozpoznania pod względem geologieznym i mineralogicznym. Jak dotychczas rozwijany był głównie w powiązaniu z
zagłębiami węglowymi Górnego i Dolnego Śląska, re-jonu Ostrawy i Karwiny w CSRS oraz z NVl Euro-py (W. Brytanii, Francji, Belgii, RFN). Czołową rolę w tych skał ·odegrali m. in.: A. Bolewski (1), Budkiewicz (2-4), J. Kuhl (12), M. Kałwa
(9, 10} oraz J. Kralik (11). Pierwsi dwaj z
540
Ryc. 1. Zasięg karbonu na Lubelsz-czyźnie oraz granice LZW (wg Z.
Dembowskiego i J. Porzyckie-go - 7). 1 - przypuszczalne granice LZW, 2 otwory wiertnicze, 3 -powania nrtkł;~rlt'>'" 4 - obszar zasobny w wę-gieL
Fig. 1. Extent
of
the Carboniferous in the Lublin region and bounda-ries of the Lublin Coal Basin (afteTZ. Dembawski and J.
Parzyc-ki - 7).
l - tentative boundaries of t:":c:: Lubli:',
Coal 2 - boreholes, 3 - area
of of economic coal seams,
4 - areas richest coal.
Ryc. 2. Uproszczony profil karbonu produktywnego w LZW. iłowce, łowce, 3
-1
2
3
4
mu-SKŁAD Składniki chemiczne ILASTYCH TOWARZYSZĄ KAMIENNYCH W LZW v; procentach wagowych Przerost 55 3-5 l, 7 2,5-2,8 0,2-0,3 40-60 50-60 30-35 3-5 l-1,2 2,-2,5 0,2-0A 10-30nych w łupkach ilastych, w tzw.
zawartość w nich ich jako surowców
materiałów ogniotrwałych.
w zakresie tego rodzaju su-ich wykorzystania w różnych
dziedzinach przemysłu się w z.wiązku z
surowce:
ilaste, w więks.zości s.Hnie z ni~ch węgiel. pe'c:rogr,c;lf:iJC:<znego
są-
ba-a) przemyśle ceramilki budowlanej,
b) mat~eriałów
c) materiałów ptrzy
C2-Grzymka,
d) odlewniczym do wy~t~war.zania m:as e) w sztucznych kruszyw lekkich.
stancji pirytu) mogą w pr;ze:myśle w stanie magały uszla~chetn1ienia.
su
prizemysłach to jako składnik W niekt6rych Y a brief miner.alogica1-petro-and possibilities of use of adjoining and coal seams in the Lnblin Coal Basin. The studies th0_,t the-· se rocks may be used as raw materials for produ,.~tion of:
a) building ceramics, b) fire-proof materials,
d) 'mouldiDg mass in fo~11n1dries,
e) artifidal lig1ht aggreg~tes.
LITERATURA
1. Bolev..rski A., Budk1iewicz. M. - Neben-in Floz 209 der Ziemowit-Grube ,zu
Lę-(Oberschlesien). Buli. de l'Acad. Pol. des Sci. serie des sci. geol. et geogL, 1965, no. 3. B u d k ~i e w i ~c z M. Łupki
kładom w krakow:sktm obsza,rze
Węglowego. Górn., 1948, nr 8. 3. B u d k i e w ~i c z M., W a j s z e l J. Tonstei:n i z 4. 5. 6. 7. 8.
kamiennogo ugla 712 w szachtie Marcel (Wierchnia,ja Bull. de l' Alcad. des ~ci. serie des et geogr., 1963, no. l.
B u d k i e w i c z M., S t e n z e l - K o l a s a A. -Die Ge:1ese des Tonsteins aus dem Steinkohlen-flo:z ;in Siersza Wodna {Oberschles,isches Steh;_iko-hlenbecken}. Ibidem, 1973, no. 3-4.
Cebulak S., Po:rzycki J. ka
lubelskiego. Pr.
Dembawski Z . - Utwory westfalu w Lu-belskim Zagłębiu Węglowym. Kwa1rt. Geol., 1968, nr 2.
Dembawski Z., Por.zycki J. Wyniki prac geologiczno-poszuk~twawczy;ch prowadZionych w nowo odkrytym Lubelskim Zagłębiu Węglo
wym. Prz. Geol., 1967, nr l.
Gruszczyński J., Reflik W., Kałwa M., S t o l e ck i J., Urban i ak F. - Wstępna ocena ilastych z po-LZW w przemyśle
Mat er. Ogniotrwałe,
9. Char~kterystyka mineralna
nie-karbońsk~~ch Górnego śląska ja-ceramiczny~ch. Pr. Kom. Nauk Techn. Ceramika, 1968, nr 9.
10. Kał w a M. Skład mineralny nie-który:ch łupków karbońskkh i własności two~rzy wa po wypa:leniu. Ibidem, 1970, nr 6.
11. K r
a
l i lk J. Nowe horiZIOIDity pro- i-sl·oji v Karv~inskemrevi-" 1--.~----"- vede,akych Skoly Bań-ske v Ostrave. R'oćnik
12. Ku h Kristaletonsteine die in KohlenflO-zen der FlOze h Oberschlesischen Kohlenbec-ken. Freiberger Fors,chU!ngsh. C. 8, 1960. 13. Rat aj :c z a lk: T,
mineralogi-czno-petrog~raf~iczna sikał płonnych Lube~lskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Geol. Komis. Nauk. Ge-ol. PAN Oddział 1w K~raikowie, 1974, nr 85.
PE310ME
B cTaTbe npe.n.c'raBJieHa KpaTKaa MHHepaJIOrH'Iec-xapaKTepHCTHKa M B03MOLK-HCllOJib30Bai-IHH B KepaMH'IeCKOM rrpOMbiiUJieH-HOCTH - rm1HJifCTbiX ITIOpO)J. paCTIOJIOLKeHHbiX B KpOB-Jie Jif TIO)J.OIUBe yrOJibHbiX TIJiaCTOB ,Jiro6eJibCKOl'O yrOJibHoro 6acce:r1Ha, a TaKLK:e B <:})opMe rrpocJIOeK B 3TMX TIJiaCTaX. 113 pe3yJibTaTOB npOBe)J.,eHHbiX HC-CJie,II;OBaHJil:ti: BM)J.HO, LITO 3Tl1 TIOpO,ZJ;bi MOLKHO llpHMe-HHTb B Ka LJ:eCTBe CbipbH ,ZJ;JIH:
- npOMbiiUJieHHOCTM CTpOHTeJibHOM KepaMJifKM, IIpOMbiiUJieHHOCT:W BHLKYII.J;HX MaTep:WaJIOB B KOM-TIJieKCHOM Al203 M :qeMeHTHoro
npOMbiiUJICHHOCTH OrHeynOpHbiX Ma TepuaJIOB, JIMT'€MHOM TipOMbiiUJieHHOCT'H B npOM3BO,ZJ;CTBe <:})OpMOBOLJ:HbiX CMeceJ1:,
npoMbiiUJieHHOCTM ucKyccTBeHHoro JierKoro 3anoJI-HMTeJIH.
