Baza ważniejszych surowców mineralnych eksploatowanych odkrywkowo

SUMMAR~

The autbor disCUSS€S lthie ru'Wiays real :problem of the ordgim of. pebro[eum. Amo.ng v.arious hyPQt.heses CO!llcem.img ·this ooigi111 <tthaJt ll':epresenti!ng op'iin:i.on rthat the petroleurn is a· produet of biogene origin is most widesp.read HoweV"er, a.lOI!llg '\V!ith lthis hypothesis, a 'hypot.hesis Olf ~c ortLgii.n of petroleurn ds lalso taklen

im.o

oonsidem'tdon.

The '!IIUJ1jh.Qa' giv:es some vdE!WS IQil lbhis prolllem, reproesęruted durmg rthe VI WorJ.d Fetroleurn Ootnglress

in Fr.amkfur:l

PE310ME

ABTOP o6CYJKAaeT Bce e~e HepeweHHyro npo6JieMy npOHCXO:lK,l(eHJ%Uł He<l>TH. lif3 60JibWOro 'iHCJia rHnOTe3 DO reHe3HCY He<l>TH, B HaCTOH~ee BpeMH HaH60JibWee pacnpocTpaHeHHe noJiyqHJia rHnOTe3a, YTBeP:lKAaro~aH, 'iTO He<l>Tb HBJIHeTClł DPOAYKTOM 6HoreHHOrO npo-HCXO:lKAeHHH. 0AHaKO, HaPHAY C 3TOtł rHnOTe30tł npHHHMaeTCH B03MO:lKHOCTb o6pa30BaHHH He<l>TH He-6HOreHHblM nyTeM.

ABTOp Dpł!BOAHT TaK:lKe B3rJIHAbi, npeACTaBJieHHbie Ha VI He<PTHHOM KoHrpecce BO ci>paHK<l>ypTe.

FRANCISZEK KOZUBSKI, KAZIMIERZ ŻANDARSKI Oerubr.al:ny UTZąd ~ogdd

BAZA

WA~NmJSZYCH SUROWCOW MINERALNYCH EKSPLOATOWANYCH

ODKRYWKOWO

JEDNYM IZ .podstatWKJIWYtC'h ~ ~'U przemysłu i !WtllroStu ~ łmiaiiu jest 1baz!a

surow.cótw milnerlaDJn.ych. O jEd 'Wia!'1toślcd i ~

pr!'Zlemysłpwym dlecyduje m.din. 1"101dziaj, )akość dianej kx:l!pa.liey ora:t Chatriakitar jej ~a. Im ko-palli'l'Jla występuje IW mndej ~ycll IWlarunkia:ch

gJeiQ].og]i~h d. rzJa!lega na

mniledszed

głęboikfośoi.,

·

tym

j

ed

ekBIPloaJfooja i IWY korrzys.'lmldle jes.t baa:drzJilej eko-noml.CIZIIre. Poz;wa:lla to bciWÓiem ll1la pr!OIWJaJdzende eks-· ploa!taK:ji Odkry'Wirovv"ej, QO IW ~6wn.arniLU 1Z €ksp.lo-afla,cją pjOdlzliemmą Olbnd:ża IZIDI007llllile kooa:lty !W)"dkliby>oia kopailliley fi. s''1Wall'7Ja 'Wiięks.ze ~twn p;mcy.

U

jełmn.ą oechą ekspliotałtalcjd

i<*l!m"y!Wikqw'ej jes.t

w lli'O.ZillYICh przyil)a~Cłkach u7Jaileżnli.end.e wy®lbyJw!ama klqp8!l;imy od !Wail'Umków .artmo~h. Mia® !to joedin!ak eksplloa,ta.cjoa odkir)"Wik;qwla ?Je wtzględ.u na jej :liiic~ !Zialety ltllabdera ICOl'1arL wdęks~ rmJ.'aiCzendia,

tym 'ba11d2Jiłej że obiecndie IWSktutek sz.y~bkliiego ii'OOW!Oju techali4m :m1oriJe być s~ma m. maczm~h głębo­ lrości,a,och i ~aalla na pelin!iejs21e wyikiorzy'Sitj:mlile dst-·ndejących .zasobów. ·

-Eksp'lloartia.c]a odkTywlrow1a daje pcmaid;to moż.lli'\V!OŚci "WWPl"QWQaJ~ dp :roibQt gómdczych di.ężklich mat>:Zylll i lll.a:jdailej idącej mechałrlJii'Lalcjti. Prtzykłalckm IWIZJI"a&tu z:r11aczenia i fi(JIZ.WIOJU clts:plKltaitooJi Qcłlm-y:w«~wej mogą

być złoża !Węgla obr:Uilla.trliego. Do 1957 .r. oibowiązy­

'Wia.~y botw,iiem uslllalQ!le •prrzJeZ _prl2lemysł w.~liowy

kry-terd:a biiamsOW!OŚci m.a<lZil'll!ie QS!:r.zejs7Je ;nli:ż o'bQw.ią'llllją ol:lecMe, a mlilaaiJqwljJcd;e jedtnym z I'Wialr.Uin!ków biJJJalnso-'V\IIOIŚdi. zlloża była maksymaLna głębioikiość 100 m Pl"ZY stosunku nadkładu do węgla 5 : l lub przy większych z.łożiach 7 : l.

iKJrylter'La t.e · Ull1'imlożJililwli!llły W'ylkiolrrzys~ złóż węgLa brunlat111ego oza!leg.ających

w

gorseych

Wa!'un-k:ach. Obeonde olbowdązując.e lkcytterdia dJJa !Złóż dużych piqtw.8!1.a.ją U!ZilJać :zla biJJamsQWe złloża zailegające do 200 m przy stosunku nadkładu do węgla 10 : l.

J•ak IWiik:l1ać IZ IPQWYŻS'Legp ekspl,oaltacj1a od.kJry;wila)IW'a Illa!biera C'Oil'aiZ wfuęk.S>zego 1JIJIQIC2lelllia ;w mv\i.ą7Jku z czym J)IOIZ:IwlaWa na ~dobY'Wan-Jd.e 2'JaiSO'I:xxw k\:lipalliin, które do l'lJi.ed,efWIIl!a lll!i.!e mogły być :llZI!liaiWIIme jako hiO.amowe · · tyJk:o .ze twZgllędu lllla lbr:UidrlOOc'.i lllla~łlury eks.p.)K)attacy j100j.

Na tle og{Xhnej :allliałldcy

baizy

~j 'W!aibndej-szy~eh surqwców nlin€'l'lallnych ~wan~ od-krywk<>VIiP dostr.zec mJ<Yimla IW spotSÓb wymźn;y zna-ezend.>e d .rQlę, jaką spełll1lila Olbeicmlie ~ od--krywk.ow:e OI"a!Z 12ladania ~at.iąoe dilla ll1iegp na lata przyszłe.

W odndęsienliu do ip(lS7JCZieg6linycll· surow'C6w eks.plo-at.o'Wal!lych odkrywko.WP, ~dnd.en.ie barz;y

ZI!I.SObo-wej ,przedstawia się n.as.tępująoo·.

18

WĘGIEL BRUNATNY

Zroża w~glia brun-atnego w:ystępują w Pollisce w kilku formacj.ach ,geoklogWcznych, l-ecz n;aj,ważindejsze z:rl.<W2l€fi1Ji.>e posd;adJadą złloriJa 'Wiiti!lk\1 mliooeńskliegQ. Z do-iych<lZasowych badań u.tw·Clll"(w ;fnv;ecloo::zędpwych wym.ikia, że P!Olslkla może dyspqno,wać ~·mi zło­

żBiffi.i węgla lbt,\liilJalłmego, j•allcltio;l;wii.ek wdele z nfi:ch

.mJo.że okiazJać Sli.ę złoż,am~ poml:.liil.a.nf;qwymd tze :wtzglę­ du bądź to ·nia IZIIlla:CZilą głębokOOć 7Ja:Leg.a:nli.a, bądź tei

na ndJelk:kmzystny s-posób d\ch wykształicellli'a. ·

W:aro.nkd rzJaJLeglaiilliia złóż węgLa brUilllatnego 'IW Pvl-s-ce ntie są jedlniakqw>e.. Kiszltal!t;, wtieilk!ość :i twia.dość

tycll złÓż u'W!aru~ są pr~ zalrÓWill.O

sedymer!ltacy}nl}'m;i, j1ak i erotzyjlllymi Oll'lalz

tekltonlicz-lll(Y'mi. Złbi;a są rz:budOiw1aine IZ jetdneg'O lu b lkńJku

po-kharlqw. Mią21'>ZIOIŚć pokŁadów tWęgilQwych lWiaha się

w dość S>7Jeir10kńcll ~ntOCiaiCh dio 60 m, a głębokiość 'Wy!St~.atndla nd.'E!IriZaldklo prnelkr;a.cza 200 m !i mejed-nok·rotaliiJe sięga 300 m. Złloża węg!La brt.maronegJ<> IW'Y-slEPJiWać m'ogą IW PiOls.oe na ~~ dużych obs~a­ ra'C'h, jedlnak doty:chCZJaS są 0111e tytllkio w ni.e-zm.'at<imym

stopndiu ~bad8111e (~). Do njiedaJWina nli.e pr.zy-wdązywaJilK> ;wljęksZeg)o ~ odo ~lłiiEmia JWę­ glia brurualbnego rzJe ~ędu .na 2ll1laC'2llle Zlasoby IWę­ gla ;kJamienlllegJO, jak!ie posd.adaimy.

Podstalw>Qwym ·czynnli.kńJem U2las00nfilającym ~mie­ . r:tJany l'OI'ZIWÓj prZJemYIS'łu 1węg.La brul.'llalbneglo j:alro baJZy

s~j dO.a rozWKlliu eoorgmyki są TQ'Z;pt01Z1111ane ~ bog'art.e ozłoŻia su.r'O!Wida fWYStępuj ąae IW Olbsza-raiCh ~ch od bacy IW~ k.airniilen:neg oraz miOiżlilwość prowtadl7JelllliJa ekstploatbaioji ~j.

Z doty.chczasowy:ch badań ~glilcznJ<>-poarrukliW\a!W­ cz.ych wy.ndka, ile gł6wlne Qbszacy · ilronJoeal.łlrlaJcj[ rz.łóż węglli brunia.tnych :7M'Iiąl2lme są z Tle<j!Otnem POilsk:i za-ch,Qdnliej i oorutm811Il1ej.

-W re]onlie PO!lski zacbodmej złoża ;vo.>Mg.la ·

brwnlalt-nego wys,tępują pm;ede ~WS.zysstik:im w ~pasile IW12ldłuż ~hodrlilej gr.anicy pańs't!WIQwej !Od :Bogia)tQ<nli: lilia

IPO-łudniu po Sulęcin na północy. Oprócz mniejszych złóż, z k>tóryoh pew!Ile są ek'sploartlo!Watn~e si()IOISObem ~ d,o IW!a2mli.ejszy:ch llll/O'Żinat tu z.alld.ceyć:

Turów, MK~t>ty, GIIJ}bi.l!l., Cył:iLnik.a. Nadk!otreysłlnfi.ejs:re wtruru.i11kd dJa eksp'loo;~.ac<jli: adkTyiW'lrowej pos51ai:łia ozłPże T•I.IJI.'ÓW, kitóre qprócz dużyclt :zJa&Obów chlar~zują się korzystnym stosunkiem nadkładu do złoża.

W ~rejptnlie !Pbllslk!i .zachodinJiej na VIISchód od głów­ n.egb pasa kiOłn.CJetllltlracjd złóż stt!Wtierdwtne ~ wy-stępQWiande dużyx:op złóż IW rejOil'llie I;esgmjLcy i śdina­ wy, cham.kiteT-y~ZująiCych się ,n;a,jil.rortzysbnlilejsrz;ymli.

!P'Od-stąw'qwymd ł)lad"'arneiłll'amii j1akJośoi IWęgiLa

PIOid

!WIZg'lę­ dem duilej IW\aJrtośocli. opałiqwej węg(!Ja d m:ałegp ZaJPO-pielema

N aileży jednak s.lJw~ć, :ile mimp lror:zys.tnych pad'ametxów ~i węg'J.a d dużych ZJaSobów, zi:OOa te z po~WIOdu mSK:7J!l~ głęl::lolroŚIOi z~a!llia i wyso-ld.ego srbolsl.lllliku ~liBJdkl:<adu do wę~a sbwlarzladą iZii181CZ-Illi.e

mruiJed

lrorzys.true W1a4'IU:llikd dlla ełks1PiłooJtacyi. od-krywklolwej, •niż zroże Turów, posiladające nadlepsze WISka2lnli.ki eklcmmlliiozne IZ dotychoz.as ~n~h

· złóż IW rejQ!tie PolslkJi IZW!hodn.iej ..

W Pcxlsoe środlkJqwej główtnym Oibs7Jarem Iooru:en-tra.cói rzłóź w~La •br-U!I1a1me:gJO jest ll"ejon. Konliri -Ł~yca - lioowtrioicłia!w, kltóry. Tleq)re2JEmotują złoża: Pąrtlnów, G<JSł.a/Wtkle, Adamów, Wł,aJdyslalwów, Koźmlin, Uniejów oraz występujące na SE od Lęczycy złoże RogOOno.

. z:oiJa otlm'ęgu :KJQnilnia :ze wlzględu. na lllliawliellde głębdkośai .ruarlkbaidu. dJO węgi]Ja :i. po&adiaj~

w

wd.ęlk­

So7JOIŚ Oi klorrz.ysitny Slł.losunteik m~adk~aidtu do f\Vęgla

s!bwla-rtz.atją dobre w.!l!1'11mtk!i dBJa ekls.plaatalcj1 ~j. Nart:omJiasrt 'Złoże RQgoźmo posiada ilJl1aJCZI11lie

trudal!iej-S1lle 'w'arunkli dla ElklsplQaltla.cji. W ęgliel I\VIy5itępuje tu

. na ogół · w dwu pokładach i zalega · do głębokości . 292 m. M'ittnlo że rz..łJOże ~ chaJI'Iakteryzuae się

. na10zej- ikbrlzystmym sotlos-uiilkliiem 111ialdikł.adu -do węgj:a

i dużymi :zasloibamd, :to jediliak }egp sklQm:i:llkilrowaJna bud<JIW'a g1e0~a, rtrudn.e

rw:arumnm

hyrlrogoo:OO-~e-()(l"az d:uże Zlasklllende pdldaid.u diOihnleglo sif:aam--wtić miQgą 'POW'a:żm.e trudltlPŚdi .przy jego

~ta-· mud.~!i.

W Po.l&oe śrt>dlko!Wej nJa poludtriiie od okir~u K.Q-nrlm. - Łęczyca - · lalqwriaC~afW ~ ~ibalo . w ootatndtch ILamaJCh duże zroże węgla •bruinJatnego

w oklolli<:y Bereharl;Qwla. Złlaile to rzmJatjduje się olbeanlie

. w !kJOńoowej f:alzlie harliań. Ze ~ęldu 'llia j:alrość węgla, j•ak i wys.tęa)ująlee rtu zaooby IZkYże

Belichaltów

odgrylwla bair'diZIO potwarimą i'dlę rw Olg~ >barzde za-s<Jbowej węgtLa brulllJa·tiOOgo d1ia gospiaidaddi tillarodioo-wej.

Uddkumentl0tw:a111e zasoby rwę~ brurualtlneg1o IW lwa-j u IW')'1IliCSoz.ą obtoonf1e kli.llk:a m.'illlilalltłów ~ z c?Jeg\0 na zbo7Ja w rejiCX!llie KŁI ·(W lt.ym złOOe IOOg!otźn~) preyp~ada olrolo 32% 1Z1as10tbów. n:a.to.mias:t rua złoże "Durów OlkioJio 24,8%. Będące oboonlie IW tnakcie

do-kumenAlcfwlałnila rzJaSolby :złóż: Bebchaltów, Legnica i Sail!YaWia OCiellldJa sdę r6wtnlież na klilkla millJalrd6w ton.

Wydobycli.e węg!la brulnlallmiego w ~11.1 rw 1962 r ..

wyWo5ło 11,1 m1In t. W ~ ~yw1i.~

zakŁada sfuę, że JWYdiOiby·cie IWę.g{La 'l:amlnlaltm!go omąg­ nie 110 mln 1t IW 1980 T. Ntalle:ży podkrleśllć, że

w!ii:k-SIZIOŚĆ udiokrumel!1l!)QIWISJey~ch · dJQtychd'zlas rzłóż :n1ie jest · jeszc:Ze eksproa1!1c!WiaJnJ3:. Oboonr.e TiOrzJplolzlrilallla ~a

Zla&Obi<>Wia może mlb~ć ~e IWydobyde ·w ok!I'esie poerspełkt~ ty1likJO w .cym

prtzypad-ku, ,gldyby udxlikumeiilJ1x:(Wialrle !Złoża mogły być IW

pel-m

wylror;zySit.lłl!lle. ~.aJŻ jtednalk ~h()i(}zd. obalw.a,

że ~ zlloż.a ~ wrzg!lędu tlloaJ 1dużą głębodrość rzJa-~ ;i ~ll"UUddrre Wlalrull1kli hydrotgei(Jt]ogi.07Jile :nfie będą mJQg~y być hr:ame p101d UlWlagę d!La ekSIPl!QI!Ilbacjli, opro-'WiadZIOI!lle -są oibeiC!nlie dals:zJe badi81111La d :ilrutens~e 'PI1a1Ce ~~rzrukńlwa<WICzle IW IC!elu :7.1!l.aaetziemo,a i udokumenltiO!właltllia złóż ~tępujący.ch w tbtardizlj.ej lrortz;ysttny.ch. IW'aa'llmlkiaclt gÓI."orńń~Ch, niż · ziPża dioit.yiC!hC'ZJas ~alllJe.

Obszia:ry ~tępiOIWI!llll!i;a. IWęgld .brunoa)bnych w Polsce

nde 15ą jtesiZIOZ'e rw dootateamym stqpnliiU 1Ztbad.alre,

illla-. leży IW'ięc .pm;y!plllStziC2Jać, dri: rw wyll'loiklll prorw.aP:ZJenia · ·dalsrz.ydl Pl'laJC m10żma 'będrzJLe oSiągnąć ~

prey-1'10Sity 2Ja1001bów popr:z~erZ IZI!llalle7Jie: i ruddrumenfu.. VJiam!ile olliOfVVych rzłóż. Zln'8lCIZI11Je perspekitYfWY tilla udo-k1IDl€1Illtqwiaale rzłoż.a rwęg!lta fbr\JIIlBitiirego mogącegp slbaJ111QWiić IPO!WaiiDą p<J~z;ycję •dloa plrrliemysł!U ł~ slię w 2JWiią2Jku z UJZyStk!anymli IW OS!bat.ruim cza$ie p.rzez lilSityttutt GetCJtliolgiJczJ rwymdklam,'ł 'badań ptenJelbrtacyj-nych rw rejiOOllie IMooma-KmYIW!in. ~hCZiaS~ wymiikli •badań 'WISktalzują. 11'118. ~ ltu zliOOa:

cypu

Bełclilatów zailegladąoogo lilia głęboilroścl 160-2150 m. Wa!iJnym 21agadindJEm.iM:m, kltóre llllie .pPIWji!runo lbyć · maa'~ tTI~Wallle przy ekspliQall:laicjd. węg11Ja .. jeSt . ~ IWykiQreysrt;~ SU!I"'OWCÓIW

bcllwtairey-sząc.Y~Ch. ])olf;.y:cłwzaL9 -~aalK> ~tępujące w obrębie zl:ori:a Turów gliiny og~Il~i.Qbrrw.ałe i gliiny oor.!lllllliJc?Jne. R Qwlruież i 1111a zOOiż,u Pąlbnów występujące iły lllldokumen.tQWialnj()" j!alro gJ.Jimy pr.z;ydatne dllia

oe-ramikd .budiOIWUanlej. SUXIOtWOO te jteidmlalk llllie są. O'bec-·ruite VIIIYkOII1zys\tywlaJne li US\liWIOOlle Są 11'118. l'lJW8ły I'larz.em

z hliymli ~ (WyS:t.Eptljącymi w nadlkłoaidzie węgla.

Dl.ta/tle81o

llleż za!ill1te!re$QWiallle ~ty p:l~Wtiiruny

Uli1taa!ić whaśoirwy spooób

lWYkiamyslty.Wiatn/ila

~ów tqw',ar1zyszącycli i ~ć k!ilernmki

Pl'91WliJdbo!wej

ekiS,ploaillacji Itiego rodrzaju złóż.

SIARKA

PIASKI 2ELAZISTE

Pliaski żełlla~Zliste mogące mieć 'ZillaC2!ellńte

gps;POCLllll'-OZie IWystępują rw Sltropqwej ozęśdi jlllcy bru11taJI:Inej

pó~:zJa;ch~ obrizeŻ€Jillila Gór Swtię~­

sklich. ROZIC!iąglają sliJę one w ~e od Ożal.'lotwla ipme'Z Zęb!ec, TYk!]lów, Rogów> ~łódź, 0poctzJnn dp. Lud-wikowa k. Białaczowa. Znaczenie przemysłowe po-s1adalją

rtru

jełdym!ie ~ (Wy'StępująiC!e . na odt~u

od CmLeł1:owla do. Rq:IOIWa.

-UookumenltciW8J[le z.asQby · bitlalrisqw~e ~ów ~ laz.i:stych ~rejOil/ll Gór · Swli~h · wyruJSZ~

170 m:ln t i pozwalają na zabezpieczeme· planowaneJ produkcjlil, k·tlma w 1975 r. ma qsiągnąć Olk. 5,5 mln/ t..

ŁUPEK KWARCYTOWY

KWARCYTY

SKAŁA KRZEMIONKOWĄ (CHALCEDONIT)

DOLOMiTY

. Zl:aila glin og1Illiiobrlwlaił:ych ~ją gl!ówlnlie ·

w poludnli.Oiwej <lZęścti P~kd w <nJaSęUljących

rejo-·I1181Ch: l) Dalmego śląSka. 2) Zaigłębdia Dą'Qrpwsklilego

i Częs.tachorwy, 3) Gór Swtiętolk!rZysklildh.

w

~jOIIllie . ~. śiąsb ;wiięksize zWża ·~

są IW ~ SlbrtzlegolllLSikliJej, ~ wysltępudą glfiny

ogn~ mli'OCieński.e. OhMtalkiter ic'h 'W'3'slt~

stwarza korzystne w~runki dla eksploatacji choć

zmienność gatunków WYmaga prowadzenia

eksploata-cji selektywnej. Głównie WYStępują tu gliny o niż­

. szej ogniotrWałości. Gliny niecki strzegomskiej

zabez-pieczają przede . wszystkim produkcję wyrobów

sza-motoWYch .i kwarcowo-szamotoWYch.

Na Do1lnym Śląsiw mdk:lieeńslklie gldin'Y o~abnwiałe

wyslt~ą też w olrolli\cy Boles!lalwPa. Złi<YiJa li.clt są

jednak iiDlllliej zasobne nli:ż

rw

IIlliecce strzegomskiej.

Pon.adJbo

.

mli®eńsk!i.e gtlJiJny ~ fWL}"Stępują

w ~ . (na zbolilu · m.ęg]Ja . bruniartmego). Ich

wliaslnlośdi teoh~ zbl~U<qne są do 1W'llasrrości

glin ndeclki ~j.

W rejanB:e Zagłębia DąJbrqwskńJego · li.- ~

występują- ;fulr.a.jslk!ie g,1liln.y ~ Chiar.akbary-zują się one dJużą llJ!XliiJelnJnlą -)akoś'di. Dość aJLoz.nJie

wygtępuj 9,'Ce tu zlo7Ja o lllliewd'E!''IIklikih

w

rnasad:z.dle m-solbadh ll.'llie są oboonlie elksploarowane.

Warime maCI'lleillile pod rwrzględ'ellll IW~~a gllin

~h · 'P!(l61iada Tetjoo 1G6r ŚWiiętolm"z;ysklłJch.

Mamy . Jbu do C"Z.Yillliell.'llila :z gi)JiJnJamli :retydrolldlasOfWiYIDi oko1&c OpoicZIOO - Końsmcie - SizydQJoo.vliec <lll"oliiZ

gllilnla-md

tll'liiaOOfW'YIDii

d m,'ilo!OOńsMmd ~ Kliella! -

SlmT-żysilro KiamJielnlna - . OsbrQwlie.c ŚWłiębolku:izy&kli. ·

Wydobyd/e g1]Jiln ogruiptrrw.ałych w 1962 r. ~lo

~ 870 000.

t.

W 1980 r. rwydobydle ma oodągnąć

o1robo 3 00,0 000 lt.

SUROWCE W.APJiENNE·

~~. m!lll"glie, lk:Tield.a j€1'1Ji'Ocrlna)

Surow1oe wapielllnle 1;e · wz;ględu \lla szierolkie

poslła,da.ją d.onlilos'łe

mOOZEIMe

dJJa ~

mm-~.

_

Wia(pimiie

d mM"g~le s~ą ~

sm"!OWiiec ~łiu

CleUOOil/llow!e

Ol'!arL

Wl!l(pliennli-crz.ego. Wapierilie ~ są pr7.eiZ !I,)II'IZelllysł

hul1lnliJczy, clleanfuzley i Clel"lamli'CIZIIlY• Poiniadto są Qne

Sltqs.Qwia,re do produkc:jd IW18JPilia ~ i

pa-s~.

-_ Wapierilie i llli81rg]e wySitępują w llicmycll d dużych

~h głóiwin!OO

w

po~JudndQwej ozęśdi kr.alju, a w

sicrr.ególMścd

rw

G~h śwtiętdk!rzyslcilch d. acll

obiV.Je-żeruiu, na obsizcm8lch Jury ~lro-OZieS:tooh®­

.skllej, IlJa Górlrcym li Dolinlym Sląsku or1az lilia Wyży­

ndJe ·Lubelsk!ięj. Nla oblszanle Po1skii póbrullclnelj wy

-chodnie wapieni jurajskich znane są przede

wszyst-kittn z . Knljla!w i Potnnir:zJa ~.

w

K.alr,paltaJch

S'kały ~oenJDe IW\}"stęputją ':W IOigl"'oońJctzoieym

:r'OI'L-mtal7Je li ~klolr2ystywJaJne są

na

l!llilawdetliką sk!aaę

je-oynie •pr!ZIE!IZ ~ł mliejsoowy. ·

Bogate !Złom ntaJbaa:'daJ!ej :wal'lbośc!OO!wyc!h ~eni

VIIdeku dE(wiońslclego. wysttępują 'W pa!eQZdi\crzmym

tmx>-lliie Gór Swń~Ch, główtnlie w ];liOWii.e.cie

klie-leckdm [ ~. w~ rte od7Jniae2Jadą się

wyją~ .crz.ys!bośdią i dJuri;ą Zll(Włatrltlośdą

eaco,.

Eksp~ przez iłiicrzme tu .rtaldady służą do prod~li. rw.apna paJ!ooego ~o. · PTZede

wszysbkihl. jednoak majdują ~e w

przemy-śle chemp:cm.ym,. hUI1mlimym d ~ Na

po-łudinlixJiwp d ~ Oliaz póbnoonym

. ~żenlilu

Gór

S!Wiięboik:r1zyslkdc ~ują

w.apie-nde li mJa~rgle juntjsk:i.e. Uży!wlame są one amówtno

w pmemyśle ~CiZIY1lll., jak i ~.

a nlilekltórle

<Jdrnli.alny

w.a(plieni wy~ są

j•ako tqpnik rwtiel!kxJtpOOcolwy d lkami'E!inde. •budiawQJalne.

W ohc!aJarzie J.ury Kirtaklo!wiSkP-CzęstochQwskied

rwy-stępują duże .z1asoby fWialpienli margilliscycll, pły!łlotwycil

i sk>allli&tytc!h orarz: mall"gle. · w~ te wyklarują

~ ~ć }aJlroścl. OOOk. partili w~

s.k.aldsltycll o IWYSolk:iej zawariości CaCOa IWY'SW!>ują

tu 'W~ ~oozys7JO'lJOnie kirl7lemJixmką ~ ną lub silrupi.oną

wv

formje buł ~wych. Wil:ij)ienlie rte. użytwal!le są przeiZ pr~T.Etnysł ~­

~:zq, ~

a

Sklk)Jqwy.

Na 01mame GórtnJEign. Sląsk!a d 7Amłu:lidnfuej ozęśoi

W!Qjełwćdlztlwia k:r~egJO duile mlliCZellliie

ptVJemY-słolwle mają fWI8IPienii;e · trliJasiqwe _di®lego WlaPend.a

muszlowego. Liczne cementowanie i częściowo prze-mysł ~ Oil)liei18!ją na ndJCh SIWą Pl'!Odu~ję.

Złoża fW18jpienJi ii lllllalrg]li DoLniego Slą!Skla stalniolwlią

mnd.ejszą Wl8Ttość dala pr.zemisłlll; a to

ze

·IWV.ględu na ich 7ll1i8ICI'1JlUl-:zmieJllllOŚć !budowy 6. jl8kKllścd swrbwloa·,

jak

roW!nliei

li 'Z pqwcidu ~ej lilch !ZJaS~

W K~ $1ląskli.~ fW!YSitępują IW

rndE!WiiJe1k!i!m

rozm/iJa1r21e ~ cie;zyńsk!ie - ·~tiwQr~zą.ce ze'BIPPł

wa,Piemd i łtJipkÓIW m~ych. OhiMiaklterywją slię one amówtnp 17.1rlllienną li na ogół rndską oj•akoścdą, j!Sk również dużą zmiennością budowy geologicznej.

J'eldno rz.e złóż /tych rw.apienli! Gmiar~) "GÓ1'1rila

Les!Zna" stalnk:l!wti /bazę surow<lOIWą dla <lełllleinlt:owlni

w

GdlesoolwWe. Z pQzlosta.IYcll ·ll1altmliiJast ~seych

złóż Wapienre-1te ~e są do ,.wY'PI8łu

'MatPilia goMzy'Ch g81łru:nków z prrz.erz:n8iclzenlioem na

pO-Łmeby mlilej~ · d IIlliie mają 'W!ięlkszego 1Zlili8IC'liE!I

pttzlemyS~ . . .

iPodo.bnlie i ~ nd~ rzlłóż wysltfPilją­ cych

rw

btv.emej strefie K.a.TtPM w okiru.icacll

BaJeszo-wa ~ane są na I\VY1l)alł W\aiPilla dla

milej-sCQWegO budi()tWII'liWtwa.

Na P~u ZlaiChodnlim (olkiolli<:e :Kiamlienfua P!omo.r-skliegn i 07Jatmoglo.w&a) 01"\aiZ Jlla Kujalwiacll fjw ~

me

lilrofwroclla(wfua) wyst~u.ją ~ j>U!liajslkie,

wykorzystywalil/e prooż prrzx!mysl ~.

&zJcrz;e-góliniie :ialtEmsYlWIIlie elksiPlJola,~.ane jest ~Ofi.e

iE'Iiech-cin - B;ie'l181Wy - WąpietllllO ---: Bllli'IClin dLa pdbrv.eb

pmeneyslu socłiQwegQ, · 'WiapienJnliJcrZJego . :il ·~­ go. Z.a&llby .tego złoża sbalnJqwtić będą rÓWinlież częś­

ciQwo bau.ę surqwrową dlJa 'Pl"!Djekit.qwlainej oemen-bawtnli "Kujawy".

Pow:a7mą balzę za&obową dLa pt'IZelllysŁu

canenlto-WEgO s.łlainpwią 1bogart;e · 1.l))oża ~ li margli

kre-diolwych w ~ chełmsklim, j18k równlież 1.ł.ota

~ · i matrg111i okloOdlc Qpo1Ja. ·

Na PQje!ZJiierrzu wys~ują diość lldiazm.ie

mewuelk!ie

złoża k.reidy-jeziornej. ])()tychc7Jas są one slla:b>

rwy-korrzystyJw!aine. MKlgą one .. jedmiak st~ć sWXl!W'iec do ~jd 1\VIapnJa ro1JniimJego lilia pabt'7Je!by mliejsco~

we. Jedno z takich złóż dostarcza surowca dla

ce-tnenitowlnli "Wejherpwo".

Ogólne udokumentowane zasoby wapieni, margli

i k!redy jeziiarm.ej wyt!lK)SZą olroliQ 33oo man t, z CI'ZJego

dlrobo 21% prrz;ypadia n.a 7JaSOby czyBitych Wysdldej

jaloości rwa!Piend ~h

rw

pmemyśle ·

cbernfici-nym, h1lltrlii!czym li cukrowln:ilcz.y. Łączne . rwydt()by& st~~ro~Wt:ów -~

rw

1962 11". rwynliosłx> , ~o 20 mJin t, rz; OZie'go drołJo 5 millll przypada lilia

lWiaple-nie czyste 'dla hutnictwa, przemysłu chemicznego

i ~ego. ~rzebQwlarnde pmemysl:l\1 'WlZl"DŚ•

nJie w 1965 r. do 32 millll t (W .!tym 'Illa ~ -eLY•

. ste do 6,5 mln tt), mtnrn:iJa&t

w

197~ r. d$ągnlie

:wfi.eil:·

!rość 48 mi!Jn 1t ~ ltym

W181P1enJi

czystyoch 8 mJn t) •. ·

GIPSY · l ANHYDRYTy

Gipsy d anbydcyity' ~jmują IPOWatiJną pOIZ;ycję w grupie s~ów m~ów !Wfi.ążącydh. Gips' pr<a-ŻQny służy do IProdukQ}i ~ !Wiiążąc.yoh, gdp-sqwych eLementów prefiaibrylrowi!nJ3'cll, rwypr9Jw

lt.yn-kqwych

'i4>

;

Alnhydrytt po odPQ!Wiiedcioed ~PIV.Jer6bc·e

· służy do

!Pl"Odu:kicji

·spoli!w podł~h

w

.b~w­

ni~, . głÓWil'l!ie jtEdn.ak U'Ży!Wialny jeslt IW przemyśle

chemliCZ~Dym.. ·zrożia

·

gtiJpsu d. miliydcylbu ·.wyst~ą

w utwor!acll mi!Oioeńskdcll (gijps) \d petmskic:h (gips

i •amhyOcytt). - . . .

Wyst~ gipsów .rnW!oeńsk!iK:h :2M'łiąmrle . jest

gł~ ze S!trefą syo:JkJJiJnJortium · piv..ea~.

· natomliiaBit gitpsów i anhydrytów ~tyńsklich

z nliiecką ~ewnętmrno-&udedką, · mondkliiną ·

PIV.Jedsu-decką,: wałem kujawsko-pomorskim oraz-· Górami Swiętokrzyskimi. Największe złoża gipsów mioceń­ skich .występują w woj. kieleckim w dolinie- Nidy

· (okolice Buska-Wiślicy, Chmielnika, . Dzialoszyc), .··Na

. Sląslru Opalsk!i1n w Dcl;ieriysławliiu eksplOjałiQwlallle są

przez przemysł oommtojwy czys.te kryslbaildczme g1ipsy

występujące w poziomach do kilkunastu metrów

:-Niew!ielkie d

me

llQSoLadiająoe 'Wiiększego rznaiCI'lJellli

pmemys~ IZloriJa gipsu JWYSit®ują lilia ~u

nasunięoLa kll!l'i;lr.iJCkliEgO

w

okol:i;cy :KmkOwla., Bochn!i,

Wd.eliik:tZikd, .

•r.amP/Wia,

s~

.

•

~ Na uWU~gę

~asługu,je ll"ówtMeż 11"~ .. iZł!QiJe·. gipsu

18Biahrustro-wego

w

4l!PU/S2JCie

w~

-

.

ekspl~e ~

pw.emysł ltereirowy s~ podrziemmym.

Wykó-. ~IWI!I!IlY 011 . j~ dJJa

oelaw

med~,

gtaiiJaJn-teryjnydl li s7Jt~c'h. • .

Cechs7ty(lsk:Lę ~Złoża gtip&u d ·lltilllydcy!liu n3Jeckii WIŃ­

nękzno-sudeok:iej wyst.ępulją w N~ Ląd7Jie,

1111-bicll.qwie k. Bo/iesl!afwm li w N~~lie Slą~Siklim.

~ gdpsu w NO\Vym Lądtzlie -elks~ jEBit

prrileiZ prt/JefmyiSł cheimiicznY dici prodtikiO,jli · k<wlasu · s6.ar-~ Bogate, !lecz dlla ekspltQaltacjli gómiczej ~brUd­

no <Ulstipl.e ~ OCEChs:zJtyńskich gdp;ów

.amhydory-1xl(wych 1\VySttpują Dla ·'Wiale -ku~

w

droliioacll ~l!awlla, ~. ~- G.óty

i LuhiiJend,8. . . . . . .

Udiokumem:bow'.cina baiZa I'ZJ~biqwta giipu

i

anlhy-dcytu ~ olro1P 600' _mllin lt. · Łąóme wydobycie

giip;u w 1962 r.

!WtY1IlDfosro

IOikołlo 0,9

mam

tt.

Plla111i0-W181lle -~bowlimlie w 1965 'l". wyrnd.oes.:ie 1,3 mllin t, a do 1970 ll" • .wydolbylclJe linia· OlSLągmąć ~ć . i,6 mln

·

t;

oo

IW ~l!Illi · rzJai~a. óstmliej~ ·batz.ia

zasobb.w.a.,

kJtór1a.

~ _lis'fm!iejących pers.pe(k!ty\W · ~

w mlimę ~by ·u-lec .~u . Polwiięksl2len!iu.

KRUSZYWO NATURALNE

Zrom

!klru57;YIW.a ~ wysttępu.ją lilia· te:rtmie

kraju ,dość licznie, lecz ich stopień rozpoznania i

kum~ llllie jest w cllwtillii Oiboonej ~aLa­

jący. 'Ziiożla uddkumen't(Jfwialllle SibanKl!wlią m!LediWiie Olk. 13% ogfJ!Jnej i3pśdi 2llllBII1Ych złóż. Krruszywp na-tulrt!!lne (żwtir, J.)ICJS!pólim, jpi!asek) :zajmuje cłprnji!nują­ oe ńliejSIOO w ltt"lJ!Pie kiruS'ZYIWia buJdowiiJainego. Ud7Jilał kruislzYJW łiammycll li oSZJt:ula2mydi jes\t IIlliewliellkii. IW siD-sumk.u do wlelklośai prod:uklC'Ji kruszyJW~a IIliaittwanate-go. PIL81Il ~yłwiic:zm.y 2lalkbaida .zm!ilanę tego srtla!nu

rrrec:cy d pav.efWiiduje sulklces YJW11U! .zWiięksll.enie

pro-dukcjti kll"useyw ~u021Ilycll . :i! bamamyc;h.

Wydobycie kruszywa naturalnego w 1962 r. 'Wy-ndlosło ok. 30 mlin. t, w 1980 r. prbdulkcja ma osdą,gnąć

ok. 81 mlhn t. ISibniiejąee '1.lldlollrum€!1l11:.ovwme IZJaSOby

w .LlxJśai Olk. 600 mlln t 'teta001;yc7JI1li.e :za~ą z8iP(lil:lrzeibowlaru.e pr1z€mys1Ju rza1edwd.e IIlJ8. okres kliaku l:ait. DLS!bego też lrondeome jest prQW1adlz.enie

mJbeln-sYI\WlYcli

.!badań goeo!Wg1i'C2'Jll.o-pxs.zruilci."'llll~ycil, :z;wba-s;zma :iż rozm!i~ obecnlie i7llli81Ilycil :złóż klrlJiS!ZY-wa llla:łmil"alnegp w klrlaj:u .jes<t ~. oo J;liOIWOCLUje, że SZ€1"eg rejonów wyklarz;uje defllicylt tego SUTIOIW\Ca li s·bwall'!Zia lronieiCIZIIliOŚć d~

kicis'Z-Ww!nydi ~ów z odlległych obsrzJarów.

. PIAS!KI PODSADzKOWE

GłĆIWIIlym ozynm:iki.em decydującYm l() pr.zydaJbnpśoi piJasków d!!Ja OOl6rw podiSiaidrzlkJQwylh jest lich Sitbad milneT~~Y :i gii'Iall'lltdometcyuzmy ooaz rwl!asinJoścd :ffizyez;-ne, jllłlk ściślilwiość li wodosZJC7Jeliność. Aaskii podsladz-lrotwle Wliążą sdę pr!ZeWiamde z uflWiorlam:i ~­

clictwYmd

i ~WY~>tępują gł6wtnlie IW ~l CIZęśei Bols'k!i. Ceiilltll'aWn.ą ·bazą z!lq)atmema kop&ń

w

mar-terwa:.ł podsardlzk<l!WY jeslt Pluslt.ymdJa Błęcklrw:skJ&

W

rzło­

żu tym występują .. pisas4cl, 'SI!1a!now.iąlce da;kon;ały

ma-ter.Uał do IP!Odslaldz.kii płymm.ej. Uddk.IUru:!!lllbolwie m-soiby billaJrus!OtWe IOOg1o !Złoża '\1Jiy1I1IOSrZą ok. 1500 mlln m'.

Mm;i,e.is:ze piJa~e prrz;e\v'ażmde zloklaiDiJzlolwam.e są w pobl!im lrotpoaJ.ń, dla kltórych są eks~WI8llle.

Wydohyd e pj!askóiw PQC1sladrzJirofcll w 1962 r.

wynti.oołx> 36 millll m'. Pll:amJQwlam.e 7Jatpd.~rizJeiOOwi81Ilie prz,emys·łu ·Jlia piJaskli ~ osiiąglljie w 1965 r. 46 mlin m3, 'a dJO 1980 l'. '\VIWOŚilllJe dJO 62 ml!n ms. Obeonia b.atzJa 'Za!S'Oibc:lfwla IW lil1ICllśoi ok. 3000 mlhn m'

z.~za przew.idrziiJ!lllly IWo2ll"'OSSt rwytdoiby.aia ;p!JaskO!w podsadzkowych, przy czym istnieją w rejonie Sląska

duże możl;iiV'JIOŚcl jej po.wliębzenlta.

GLINY CERAMIKI BUDOWLANEJ

SurotWCe Haslte t7JnJa:jdoująoe ~ IW

Pl'IZJe-myMe •cet'lamlitkli ibuddwOJainej IWystępują J><liSIPOildCie

. na iflereallie całego krta.j'U ;ioaikllro1wti.eik ~ i:ch jes~ ruierÓ!Winamlierm.e. PolszJozlególine odmiaJny gJj!n

oeg1aii'Sklich wykia:z.ują IIlJilliJejsi7Je ·rub włększie 211'ÓŻ­

nd.QOIWiallllie j,aJrośdiOIW'e, co }JIO(WIOiduje tróroą ich pr.zy-. datfm.ość OIJ:IliZ lroniLec7JilKJŚć s•OOsoW'ama ~rómycll

spo-sobów Jl(I'i;eoróbkl

Do naj!ba:rd2liej Wlartościowych złóż surowców i!la-stydh ceramłllkd budow!lanej należą iły trzeciorzęc:lowe mioceńslcie i plioceńskie, stanowti.ące podstawową ba-zę surowcową przernysru c~ego.

z

iłów rmo-ceńSkic<h na szczególną uwagę mslugują iły formacji

burow~ej Dolnego Sląslka oraz iły pochodzenda morskUego t7Jw. iły k<raik:OIW!ieclkie występujące w Za-padliSku Pll"Zedlk:airpadkim. Iły Plioceńslkie (poonań­

sk·ie) występują głównie w woj. pomańSikim, na Po-mol'7JU, w półnoonej części Dolnego Sląs'ka oraz w rejonie Woarszawy. Iły trz<eciorzędowe ze W7Jględu na ich własnośc}. technollOfffi,cme wy.korzystyw.ane są głównie do wyrobów ciennrościennych, jaik llJP. da-chówtka, sączJk:i itp. Z utworów, CZJWaJ:'Itorz.ędowych dobll'y material ceg'lamki stanowią ity zastoiSJkowe występujące przede ws.zystlclm na Pomorz:u, Moaz;u-rach, w rej, Wall'ISZaJWY i Bd.a:łegostoku. Są one stoso-wane do wyrobu rómych prodiukŁów ceramilkii

budo-w'lanej.

Na terende Pollslki pómoonej i środkowej

wytkorzy-. stywane są odwapnione gliny . zwalowe stanowiące

22

jednaik soc<JIWiiec o gorszych wlasności:ach technOilo-~cznych i nde nadający się do produkcji wszystkich asortymellltów cemmilkd budowlanej.

Na LubelS2JCZYŹllie i Poclkarpaciu wyftrorzys:tuje się gli1ny lessowe, · ~tóre jednak nde zawsze nadają się do maszynowej produkcji cegły metodą p!;astycmą. Występujące na pbaskiich roolewiskach Oraz w do-li1Ill8.oh rzelk najmlodsrz.e utwory aluwialne używane są przez przemysł ceramiki budoWilanej przede wszy-stklim do schudzalnda g'lin tłustych.

Z dotychczasowego roopoznama geollo.gicznego kra-ju wymlka, że w Pollsce istnti.eje bardzo dum i róż-. norodala ba2la ~ów ilastych, a wśród nich wy-solkowarlościowych odmian poaJWaiających na pokry-cie l)O'I;r7leb sli"roWcowych ~u w Zlllk:resie pro-d'llikcji wyrobów ~ibo i cienkościennych.

Wydolbycie S'I.LroWCÓW ilas-tych dla · przerriyslnJ ce-ramiki budowlane] wyniosło w 19~2 r. około 7 mln m3, a w końcowej fazie

PLamt

perspelktyrwicznego ma osiągnąć olkoto 11 mln m3 •. Udollrumentowane zasoby bilansowe wynoszą ~ 700 mln m3.

PIASKI SILIKATOWE

Złoża · piasików siolilkatowych . wyStępują

w

·

Polsce w Ultw()II'CICh czwartorzędowych w postaci osadów rzecznycli, ~o-'lodowcowych, wydmowych i

nad-morslrieh oraz cżęści01Wo wśród osadów. miocenu

for-. macji blllrowęgllowej. Do naj[ePsz.ych jakościowo na-leżą pLaSkd pochodzenda wydmowego i ~o­ doWcowegJO, odznacmjąoe się dobrym il2liarnien-iem

i wysoką ZI!IIWar<bością Si02•

Wobec dużych ilości złóż piastków sililkatowych w kraju ro:z;wój przemysłu wapielliiliO-ipiaSkowego nie powdnli.en natrafiać IlJa trudności w zann.esie bazy su-;rowcowej. Pu:zemysł ten powinien być szczególnie rozwijany w tych rejom.ach, gd2Jie brak jest innych oda;x>Wiiednic'h su;rowców ceremilki budowlanej.

Wydobycie piasków silikatowych w 1962 r. wy-niosło ok. 1,2 mln m3. W planie perspektywicznym przewiduje sdę wu-ost wydobycia, które do 1980 r. moa osiągnąć wti.ellkość 2,2 mln m3. Udokumentowane zasoby b:iJJ.amsowe piaSków silikllltoiWych wyooszą

Oibec-nde Olk. 110 rnlln m3, oo zaibeZipieem planOIWany WZirOISt wydXllbyc<La tego SIUrowoa. ·

KAMLENIE DROGOWE I BUDOWLANE

Występowaalde skał używanych dLa celów drogo-wych i budowlalnych z:Wiiązam.e jest głównie z obsz;a-rnmi Polskli poludlniowo-zachodniej i południowej, co stalnowi ujemną cechę bazy surowcowej ze w:zglę­ du na kOIIllieczność dotkonywanda niejednolk.rollmie baJrdro dałelkiich przew<XZ6w tnalter<iałów kamiennych

IlJa tereny ubogie lub w ogóle nde ~.adająoe rtaltu-ralinych kamierli.

Ogóllnie biorąc wy.ró:żm.ić możemy następujące ob-szary występow.aJllia Skal elksa>loatowanych dla róż­ nych dziedzin budownictwa: Dolny śląSk, olbsmr gór-on~ąslko-k.rakowSkd, Jura KMlrowslko-Wdel uńs4ta,

Gó-ry Swiętolkrzysilde, Karpa.ty. . _

Dolny Sląslk jest glównym · ośrodnciern elk.splootaCjd wysoikdej jalkości Sikał ~wych zarówno dla dro-gOIWIIliictwa, jak i budownictwa, przede wszystkim graiillittów, ba~l1:ów, rnelaf·irow, sjeniltów, gaibra ił@. POlllCldto duże znaczenie dla budown'ictwa posi.;adają występujące tu piaskowce górnolkredowe oraz mar-mucy.

Na obsmrze gómośląslko-lk.ralkowskim dlla celów bud01Wla1nych eks.ploatowane są tufy porfirowe i do-lomitty. W rejonie Kir-akowa występują równdeż

por-fky, dialbazy i rnelaficy. Stanowią ooe cenną bazę

surowcową dla sąsiednich wojewód7Jtw pozba.Wiiooych skał magmowych ..

W obszame · J!Uiry Kirakowslko--Wdeluńskiej eksploo-tow.aJlle są przede wszystkim W<l!Pien:ie i dolomity,

majdujące zastosowanie głównie jako kamień budO-wlany, w mniejszym na.t()Inii8St z.aik:resie

wykorzysty-wane są jaJko kamień drogowy, a to ze względu na

stoownlkowo niSilcie wllasności fizyczno-mechandC7Jlle.

Spośród Sikał rejoo.u Gór SWi.ętoikrzysklch naiw~~~

llliejszą rolę dla budownictwa drogowego odgrywają

lkwa.reytowe piaslkowce paleorwiczne. · Stalllowią 0111e

ceillllą bazę surowcową ~~ swemu cerubramemu

polożendu,. jaik również ze wzgiędu na fakt, iż Góry

ŚWiięWkrzySkie po2Jbarwione są skał magmowych. Dla

celów budowlanych eksploatowane są tu piaskowce

i w.ao;lliende, W)"korzystywane jalko kamienie ciosowe.

Duże znaczenie dlla budownictwa posiadają

pias-kowce fliswwe :K:a,r!pat. Eksploa.towallle są w

l'icz-nych pu;nlktach jako mater:i.ał budowlany i drogowy,

w szc.zególinooci dla (lelów lokailinyoch. POO względem

zasOiboW)"'D obszar ka.I1PC~dkli stanowi bardzo poważ­

ną bazę kamienda drogowego i budoWlanego. Dlart;ego

też pias:kowce kal'lpac"A!ie, a<:Zikolwdek nie mogą

kon-Ikurować pod ~ędem j.alkośoi ze Skal:a.md

magmo-wymi Dolnego Sl.ąslka powinny być należycie

wytko-rzystywane .zall"Ówno na potrzeby lolkalne, j:aJk też

dla zoopatrzenia innych obszarów PolSki, ubogdch

w materiały kamienne.

Na uwagę zasługują złoża andezytów w Pienoinach,

z których należy wymiendć złoże Ma!llinowa. Wystę­

pujący tu aru:l.ezyt znajduje zastosowanie ja!ko

ka-mień budowlany i dd'ogowy,

ze

względu na cenne

w'laSaJ.ości techniC7Jlle może on być

w

znaC2lDym

za-kr~ie stosow81Ily jako kamień kwasoodiporny.

W rejonie Polslk!i północnej dll.a celów drogowych

wykorzystywane są róWtn!i.eż glazy Ilar7Jiltowe.

Po-ważniejsze .zm.aczende posiada przede wszystkim duże

Il.a®I'oanadzende głazów Il.almll.towych w olkolicy

Su-walik, ~e ekS!Ploalta.cja prowadzona jest na więk­

szą sk81l.ę. Braik: innych złóż kamieni w pótnocnej

części Polslkd :zJWiększa znaC7Jelllie skupisk głazów na-17lUWwych.

UdollrumeDJtowane zasoby dll.a celów budowlanYICh

wynoszą olkoło 160 min m3, co pw;walałoby na pełne

polkrycie potrzeb pmemysłu w olkresie

perspektywicz-nym, w którym przewti.dluje się wzrost wydooby'Cia

ka-indeni budowlanych ż 0,5

mln

ffi3

w

1962.

r .

.

do ó1rołó

2 mln m' w 1980 r. Należy jednalk . pooclJk,re§ldć, ·że

ba-za surOWC'QIWa . dlla eksplootacji kamieni . budowtl81Ilych

jest za~eczona glównlie jeśli chodzJi. o piaskowce,

graruty i W31J,>iell!ie, natomiast w niewystarezającym

stopniu udokurneDJtowane są zasoby 2Jłóż wapdend

kcy-sitalicznych. · marmurów

oraz

skał wylewnych do

prodiukej-i gnejsów.

W zalkresie karniend dla budownictwa drogowego

udok'UIIIlelltowana baza zasobowa w i'lości 1300 mln t

jes-t ·

w

wystarczającym stopnłu przygotowana i

po-zwalla na pęłne poikrycie potTzeb w okresie planu

perspelktywiCZiilego, ~tóry przewiduje wz.rost

W)"do.-byoia z około 12 mln t w 1962 r. do 23 mln t w

1980

r.

·

·

WYKAZ KONODONTOW

Annotated blblioP.aphy, and lndex, of Connodonłs.

Opracował S. P. Ellison, Jr. University of· Texas,

Houston 1963. Cena 2:;25 dol.

Powy7.szy wykaz obejmuje opis ponad 2400 okazów

konodontów z podaniem miejsca znalezienia

skamie-niałości i .podaniem wieku utworów, w których je

napotkano. Rozpoczęto od pierwszego znalezionego

konodonta w 1854 r. w Estonii. Dr Ęillison

przedsta--wia w indeksie oprócz konodontów znanych z

lite-ratury własną kolekcję okazów ze stanóW: Missouri,

Illinois, Indiana, Kentucky i Ohio, ponadto opisuje zbiory Wydzi.alu Geologicznego Uniwersytetu

Teksas-skiego i zbiory .towarzystwa Humble Oil and

Re!i-r..ing Co. Na końcu książki wajduje się

podsumo-·wanie dotychczasowych badań nad konodontami.

B.

tJdokumellltoJVwłllle iłośei

0asobów

kanrlenł

buclo,w!ia_

nyćh i drogowy·oh llllie obra:rują oaMrotw1iltyclJ. zasobów

naszych złóż i st81I10'Wią

one

jedylni.e niewdellką ich

część.

Pomijając . niekonz.ystne roomie5zczenie peoa.",raficz-ne złóż kamieni budowlanych i droigowych na

tere-nie kraju, należy zauważyć, że Pols:lta dYS!POnuje

szer~em złóż różnego rod2:aju kamieni, co może

stamowić podstawę dla szerokiego zakresu produkcjd

asortymentów we ·wszystkich· dzied:zfulach

budow-nictwa.

SUMMARY

The autbor discusrses dn ·brief 1lhe :impcJ!rltamce rund

the ;role of some mJiln.enal l'IBJW maJteriails liin the s.tate

economics. The problem oonoorns ii.'81W maiberirus whiic.h

might eoo.n.omi'C181l.ly obe explOiilbed USlimg opeirillast

system. To :resolve the problem, an estdmaJttion of Q.'la.W

maJtoeriall · basis providilll;g the demaru:ls of ind.ustry,

has ibeen made. lthw the f<illoWiilng . mw maiteriiails

have boon aru:dyoo(i: h!a.rd ooa:l, brow!n

ooail.

sulphur,

fenrugin.ou.s sands, · sdl:iooous iJ.'OCks for p:rodiuC'tiOIIl o!

fire-proof materilals, mag.nesitles, dolomLtes, !fire-days,

ca.l.oa.reQus rOICiks, ·gy.psums arrbd· llłlllhydl'li.rtes, na;tura-1

ballia&t 8/tone, fiJ11ing s81Ilds, cl,ays for OOI!StruotiJoln,al

OOl'lami~, Slii'ioa.te s81Ilds, as we11 as buJiJlddng 8II1d road stones.

lit ;resu:l!ts of tf:he 181I1!81l.y&is .presen'tled thalt !in Po1amd

othere eXIislts a CIOIIlSiidera:ble and dliverse a.'laJW l!lll8lteirliJa

bas:is to develO!P t:łre open-pilt miln:ilng. The brow1n oo8ll.

deposits are very limporltl!llllt theJre. On aooou:nit of

tłte!i!r ;rescu-ces ·81Ild due rto tf:he !pOISsdibi&y of .iJn.c:rease

of th'ese 1aibter, the 'brown. ooaJl detposdits are base of

an in.tense deveklpmenlt af energetlics..

PE310ME

'B CTaTbe paCCMaTPI1BaeTCH HapO~HOXOOHHCTBeHHOe

3Ha"'eHI1e HeKOTOpbiX. BI1;D;OB MJ1HepaJJbHOrO CbJPbH,

n.p11ro~uoro ~JJH pa3pa6oTJrn: OTiqlblTbiM cnoco6oM.

OQeHHBaJOTCH m~ero~ecH 3anacbi 11 o6ecneąeHHe

nO'l'pe6HocTeH npOMbWIJJeHHOCTI1 'raKHMI1 Bl1~aMI1

CbJPbH, KaK 6ypbrn yroJJb, cepa, JKeJJe3HCTbie necKu,

CHJJHKaTHoe Cblpbe ~JJH np0113BO~CTBa OrHeynOpHhiX

MaTepHaJJOB, MarHe311Tbi, ~OJJOMHTbi, OrHeynopHbie

rJJHHhi, 113BeCTHHKH, rJ1IJCbi, aHrH~PI1Tbi, HeCKH ~JJH

3aKJJa~KH, rJJ11Hhi ~JJH npOMbUUJJeHHOH KepaMI1KH,

CHJJHKaTHbie necKH, CTpOHTeJJbHbifl: H 6yroBbiH KaMeHh,

J13 3Toro o63opa cJJe~yeT, 'łTO lloJJbrua

pacnoJJa-raeT KpynHOH H pa3HOo6pa3HOH CbJPbeBOH 6a30H,

· ~aro~eH OCHOBbi ~JJH pa3BHTHH OTKpbiTOH ropHOH

npoMbUuJJeHHOCTH. QąeHb BaJKHyiO pOJib HrpaiOT

3aJJeJKI1 6yporo yrJJH, 3anacbi KOTOpbiX 11 nepcneKTHBbi

HX yseJJH"'eHI1H npe~CTaBJJHIOT H~eJKnyiO 6a3y ~JJH

WHPOB;oro pa3BWrHH 3HeprerH"'ecKotł

npoMbiWJJeH-HOCTH. .

NAFTOWY SWWNIK ANGIELSKO-NIEMmCKI

Engllsh-German 011 Dlcłionary. Opracował F. Persch,

wydawni:ctwo Verlag Rudolf Schmidt,

Berlin-Kon-radahohe, Lachtanbenweg 8, cena 34 DM.

Słownik powyższy mwiera 10 700 haseł fachowych

z zakresu geologii poszukiwawczej, geofizyki

stoso-wanej, wierceń obrotowych, udarowych,

hydraulicz-nych, koronkami diamentowymi itp., ponadto

termi-ny z zakresu wydobycia, transportu ropy i gazu. Jest

to jakgdyby praktyczny podręcznik naftowca,

zawie-rający dane z dziedziny eksploracji i eksploatacji,

przeróbki ropy naftowej i gazu ziemnego.

Przezna-czony jest dla inżynierów-wiertników, technologów,

wiertaezy i obsługi pól naftowych, jak również

przy-datny jest do prowadzenia ·korespondencji w obu

językach.

B.

23