Kilka uwag w związku z zastosowaniem sejsmiki refleksyjnej na brzegu Karpat

(1)

. JERZY KOW ALCZUiK, ZYGMUNT SLIWIŃSKI

KILKA UWAG W

ZWIĄZKU

Z ZASTOSOWANIEM

SEJSMIKI REFLEKSYJNEJ NA BRZEGU KARPAT

...

-Wygię~y łl!~iem .ku połu;dndowi brz;eg Ka!I'Ipat twOrzy ~ędrz;y Wieliczką a Boeh!nją tak na-~a!Ilą przez

J_

Niedźw.ied'zki.ego Zatoikę Gdorw~ ską. Wypehti.ają ją ila$.o-piaiS'llCZysrt;e utwory

tortoń.<aó:e, lciąJCe · ~. mezorzoicmym podrotżu waJPłani g6rno;j1uraj1Sik:i dh..

PrzycŻyna wygięcia brregu K~t, jak ·rów-· ntetż przebieg !pOidłom metZOZod:C"Zlnego· o.bse:nwo-wanego w rejonie WdelJi.rc:z.iki na nieznarcrzne.j · głę bokości, a j.uż pod Bocl:m.ri.ąna p:r2esrzlo 1000 m, . . od da:wna dntere6UWały Wielu. goologbw.

K. TołWiiJ?.Ski

w

"A'Cita Geo!logtca Polo!l'li.ca" .z 1950 ;-. pisze, ż-e dotytcihalas brak rua ten ·temat ściślej szych dlanj"cth, a odpowiedzi powinna tu. udzielić geofiZyka.

Geofizycme meltudy, badają•ce zmiany we własno~.oiach fiz~y·ch skal·· pomiaTaroi na powierzchni IZJ.Lemi,

w

wielu wypadilcich dO!Sibar-. cza,ją e€1llilly•cih danj"ch do fX)!Znanla budorwy jej

w,nętrza.

Geofizyka

posziUikiwa.wcza roz;Wfiązuje zagaldniell'..ia dwodaktego :tiOdmju:

a) okr.eślla 111Jiejednorodności utlW'Oirów ipO'd-zJ.emnych bez wy·raźnego podania warun-ków zalegania (np. ąnomalie

romego

ty-. pU, jak: magnetycZille i grawimetry·czne), b} o'k!reśla głęboktl'Ść za[eganfia pew!llyCh warstw, wy.znarcza granice kontalkrt.u dJwu ośrodków skailrnych (np. sejs.miiczne mapy izoibart).

Plra.ldycm'le cemte wyniki w geofizyce po-szukiwawczej .rn.ożina osiąBn.ąć tyJko wtedy. kie-dy wiadom-e rsą konkretne cele, jakie ma~ą być rotzwiązane d. !kiedy nie przekiaczwją one mo.żili wośoi m.ertody. Innymi slorwy wcreśniej lpOIW'in-niśmy znać chocia2llzy. w ogólnYich ·zaxysach zasadnicze f01rmy stl'llllkturralne, jak też

chara!k.-. :ter

tworzących je skaił.

Przy_

zupełnym bmJku geoilogicmych dalllJ1Ch niewłaścdiwie pmeprorwa-dznne badania mogą dać jedym!ie nieolkreślone, zagma;twane wyniki.

Każda metoda geofuycz:rua posiada pewrte optymalne wartmki do j·ej stosowania. I tak . ~· (LJ:a sejsm'Jki. :refle!kisyjne(j Wa.:r'lmkli€1In peł:ne,

go wykorzystania badań jest istnienie odbijają cej por-,...,i.erzclmi gran'i:cmej o . 'Uipaldzie

me

prne'-. klra.IC'Z.ającym 50° i !lmrzy.slt\nych wal'iUlł1'k6w w

nadikład~e. Do doibrych hor-yzon·tów refle'ksyj-nJ11ch, będącyCh gra!l1Jicami kooltaiktu ośrodków skaJmyCh o różnych włamośc'Iach sprężystych, na[erżą z.wykle p<>rw~ierzclm!ie nieciągrości sedy-mentacyjnych. Stąd tetż

do

prześledzenia

pod-łorża mezózoicz:nego na Ołlllawianym · terenie

428

można rwykorcystać wyniki

sejsmiCz.nY.ch

·

po-miarów refl~yjnych. Ęezuiltat intez,pTeta!Cji pnzeds.taM71_iazałącz<ma _mapka_irobat_{(ryc. l).*}

Ryc. l

· 1. Izobaty co 50 m. 2. Brzeg Karpat

Mhno łstn~enia nterwątpl'iwie ko1mystnej gra-ni-cy refleksyjllej .ma1eriały . użyte do inte!npre-" tacji. nie byiy· zbyt dobre, a

to

przede

wszyst-kim wskutek zalbrurz.eń ·w nadl.egłyni torton!ie.

Należy przy:pu.."i."Zczać, · że za~tosowanie koTela-cyjn-ej metody refralk:cyjnej, szeroko używanej w pD'dO'bnych wy!padkach w · Zwiąi.k:u Rad:z'iec-kim, mogłołby tu dać l€pS?e wyniki. Uzyskany obra:z ogólnie.. ws].twuje, że podłlorle'· Zafuki

GdorwskiE~.j

.tW"'oi:rzy

·.znaczne rwyniesienie o ogól·-nej osi tp.łn.-4Zooh,··- pbd.-'Ws1ch. i stromym ztbo-cżu wschodniin, połudnliowo -

wschodnim .

.

i :po~ łtlldniovv'ym. Na$omiast otWarte waTstwice ku północnemu· zachodowi ·świadczą .o daJszym

:podnoszooi'll

się podłbża w tym

ilciertilnku.

Bardzo. ciekawe jeGt zesta'Wlienie

rimlpki

izo-brut ze 512JkJicem tek1oru•cmym tego. ooozaru. Okazuje się, że pmebi.eg

warStwlic

strOipu

pod-łoża jest zupeił:nie podobny do 1\i.nii brzegu Kar-pat Ten sam łuk, jaki trworzy nas:unięcie . fliszu · wokół Za fotki Gdowskiej, jest oharakterystycz-. ny i· dJa lizolbat podłOIŻ:a. Tutaj· wygięcie

to

two-:rzy wiąz;k.a zagęszCIZOilly'Clł1 wall'ISflwd~t;,

stwier:drza-jąca nagłe OlbniZend.e.. ·

T·egó !l'Odrlaju zestawienie poowwla na wydią. gnlięcie. ogónejszej hipoterzy o wpływie) ~aki 1tu mogło odegrać :podłoże na ukształtowanie • Wg oprac. A. lz.allwwslciego, J. Kow!ilimlk~

z.

Sliwiińslriego. ·

(2)

sKi

granic

.

nasU!llięofa.·

Wyda'je

się

bowieM,·

•że

sztywn~ wyniesienie jurajslciego podłoża ó stx.·o ..

.mo • ~dających żboczach mogło się Stać ·

P!Ze-. mkodą, . która zmusiła w tym miejscu brzeg

Ka.t'J?at do wygięcia .się w ksLtaM dziś oibse!'-wowany.

. Oma wi..ane. ooj.ęcie sejsmiciz.ne dostarczyło

-r6wri1ei: ciekawych danych odnOśnie dq.

mOO.lt-wOści wy.kiyvvania metodą refleksJ~jną ~asięgu

strefy zabu.:r2.anej u czoła nasucięcia ka~aokie-:

go,

nię

zawsze

. dającej

się prześledzić

powierz-. · chriiowym zdjęciem geologicznym.

· N.a pmedsltatwionym wyeinlku profilu

reflek-syjnego· (1J71C. 2) stwierd:zamy

w

pewnym

m'ie1-scu, idą.c od północy iku połudrolioiWi, nagły za-nik

i

pogorszet:nde się jakości uprzednlio lic2mych.

i dcilbryoo refleksów. PozwaJa na

to

ścisłe

wy-:znac~enie ~ejsca, gdzie

prom[

wklra·cza.

w

a:-ejon

m~"bllrzony,

w

danym wypa.iku zwti.ąv.any z brze:, .

gfem nąsunięcia ka~ackiego. Na profilu

za-7llaocwn,a jest dUsi. ej sza g.:rantca. między .. fliszem

a

tortonem

(A). Profiil. niaw~wie wykazuje

-ds'tinienie· jesz~e p.Illed tą gmrui.cą sbrefy srlnie ·· ·Ża:burzonej, Sięgadącej aż do miejsca pojawienia

się lieznych i do.bryoh rafleiksów .(B).

Zaznaczyć naleri:y, że .podobnie :przekonywa.,.

jące v;~ki ~ym.ano naty\Ch profilach, gd2ie

kontakt -stref spokOijnej ti. zabUJI"Zonej jest ostry.

Na prrzytkład

rw

samej Zatoce Gdowskiej., gdzie .

skutkiem :pofałdowania tortonu 6hserwujemy

W'.lll!Iliejszenie się wyrazistości refleksów;

zjaJWi-sko to częściowo osię zatraca.

· Powiedziel.liśmy wyżej, że każda meltoda

g.oo-s

_.A _l N l = ~

-

...

-

..

_ ""':'

=

- - ~ ·!0:,

·

-;..

-... "4...., ----o--punlrl 31r'r4kwy - rffltlr&J - t~fl!hJ IJ d;J!J,, Ryc: 2

fizyczna posiada pewne optyrpaine warunki do

jej .stosowania. Tu w zakońm.eniu dodamy, że

·w utwo·rach skal)nyoh. nie ła!bwo SJ)O'tikać tego

·;rodzaju idea:lne warunki. I dll.altego . ria

geofi-eyczne metody należy .patrzeć

n

ie

jaik na

sposo-~y bezbłędnego wyikr~m złóż . czy ;też

oklre-ślania struktU:T, ale uwaZa.ć je ·za pomoc tain;

gd21ie !Zwykłe grologk.zne po92lukiwania są nie- ·

wystarczające. Rozumiemy przez to, że

geofizy-. ka :owięk..c:za w lp<l&ulkfuwa:niach mo.merllty

p>zy-tywne,

a zmn; ej sza negatywne

. W W:YJPadkach

kiedy zdjęcia ,goologl.czne

powJei1i.cdmi

dają

ma-ło danych o budowie wnętlv.a, np. przy

niezgo-dnym zalega!Oiiu warr'Stw lub

w

wypadfiru

srtruk-.1-ur wg!.ęlbnych, tyllko geo:fli>zyCZIO.e lbadazlia . mogą

dać _podęcie o stosU't:lJk:ach geologicznych, · ro

·z. kolei pozwo·li na racjonalne . · planowanie

wieroer1.

. !

j