Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1080
Praca oryginalna Original paper
Wirus ospy myszy (wirus ektromelii, ECTV) nale-¿y do rodzaju Orthopoxviridae, do którego zalicza siê wirus ospy prawdziwej (VARV) i stanowi naturalny model zwierzêcego pokswirusa do badañ wirusowo--specyficznej odpowiedzi immunologicznej. Zaka¿e-nia ortopokswirusami mog¹ mieæ charakter miejsco-wy lub ogólny. W przebiegu zaka¿eñ ogólnych, miejsco- wy-sypkowych (ECTV lub VARV) wirus replikuje siê we wrotach zaka¿enia, a nastêpnie wraz z krwi¹ (wiremia pierwotna) dostaje siê do narz¹dów mi¹¿szowych, gdzie przechodzi ponownie cykl replikacyjny. Ponow-nie uwalniany jest do krwi (wiremia wtórna) i wraz z ni¹ przenoszony jest do skóry, bêd¹cej narz¹dem ma-nifestuj¹cym dla ortopokswirusów. Pojawiaj¹ siê wów-czas charakterystyczne zmiany wysypkowe, które szyb-ko przekszta³caj¹ siê w krosty, przechodz¹ce w owrzo-dzenia ospowe. Zaka¿enie pokswirusami prowadzi do zatrzymania normalnego metabolizmu komórki, co za-zwyczaj stanowi endogenny sygna³ do uruchomienia szlaku mierci (apoptozy) (1, 3, 11, 14). Apoptoza, ina-czej programowana mieræ komórki, odgrywa istotn¹ rolê w rozwoju embrionalnym oraz utrzymaniu homeo-stazy organizmów wielokomórkowych. Wa¿n¹ rolê w apoptozie pe³ni uk³ad receptorów bia³ek Fas/FasL, tzw. receptorów mierci zdolnych do uruchamiania wewn¹trzkomórkowego szlaku, prowadz¹cego do mierci komórek. Oddzia³ywania Fas-FasL s¹ odpo-wiedzialne za mechanizm cytotoksycznoci
limfocy-tów T oraz komórek NK, kontrolowanie ekspansji lim-focytów T podczas odpowiedzi immunologicznej oraz s¹ elementem niezbêdnym do podtrzymania stanu przy-wileju immunologicznego w miejscach takich, jak ko-mora przednia oka, j¹dra oraz ³o¿ysko (15). Wirusy wykszta³ci³y szereg mechanizmów maj¹cych na celu ochronê zaka¿onych komórek przed apoptoz¹ indu-kowan¹ przez aktywne limfocyty T nios¹ce na swej powierzchni FasL. Wiele wirusów zmienia poziom ekspresji genów koduj¹cych uk³ad Fas/FasL w zaka-¿onej komórce, np. wirus grypy (4), powoduj¹c wzrost ekspresji bia³ek Fas i FasL na powierzchni zaka¿onych komórek, za ich bezporedni kontakt z aktywowany-mi limfocytaaktywowany-mi T z ekspresj¹ Fas na powierzchni pro-wadzi do apoptozy limfocytów T i za³amania odpo-wiedzi immunologicznej (4).
Jak wynika z pimiennictwa, jednym z g³ównych mechanizmów zwi¹zanych z patogenez¹ chorób wi-rusowych jest wystêpowanie nadmiernej apoptozy lub jej supresja w narz¹dach docelowych dla replikuj¹ce-go siê wirusa. Szereg badañ wskazuje na istotn¹ rolê silnej odpowiedzi komórkowej zwi¹zanej z limfocy-tami cytotoksycznymi (CTL) oraz komórkami NK w odpornoci na zaka¿enie ECTV (1, 13). Celem ni-niejszej pracy by³o sprawdzenie (i) w jaki sposób zmia-ny ekspresji Fas/FasL koreluj¹ ze zmianami odsetka komórek apoptotycznych oraz (ii) jak¹ rolê mog¹ od-grywaæ zmiany ekspresji Fas/FasL w mechanizmie cy-totoksycznoci limfocytów CD4+ i CD8+ w zaka¿eniu ECTV in vivo.
Rola bia³ek Fas i FasL w indukcji apoptozy
podczas produktywnego zaka¿enia wirusem
ektromelii myszy BALB/c*
)
MA£GORZATA KRZY¯OWSKA, ANNA WINICKA*, MAREK NIEMIA£TOWSKI
Katedra Nauk Przedklinicznych oraz *Zak³ad Diagnostyki Laboratoryjnej i Klinicznej Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Krzy¿owska M., Winicka A., Niemia³towski M.
Involvement of Fas/FasL proteins in the induction of apoptosis in ectromelia virus infection of BALB/c mice
Summary
The present work describes the involvement of Fas/FasL receptors in apoptosis during the pathogenesis of ectromelia virus (ECTV) infection in BALB/c mice. The involvement of Fas/FasL in apoptosis observed during ECTV infection is related to: (a) the influence of ECTV upon the expression of Fas/FasL and subsequent transduction pathways and (b) the specific immunological environment of infected organs and its influence on the functioning of immunocompetent cells.
Keywords: Ectromelia virus, apoptosis, Fas/FasL
Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1081 Materia³ i metody
Wirus. Do wszystkich badañ u¿yto standardowego szcze-pu Moscow wirusa ektromelii (ECTV) otrzymanego z Saint Louis University Health Sciences Center, St.Louis, USA, pasa¿owanego na myszach BALB/c.
Myszy. Genetycznie wra¿liwe na zaka¿enie ECTV my-szy BALB/c (haplotyp H-2d) obu p³ci w wieku 4-6 tygodni
pochodzi³y ze zwierzêtarni Centrum Medycyny Dowiadczal-nej i KliniczDowiadczal-nej w Warszawie. Wszystkie dowiadczenia wy-konano w oparciu o zgodê III Lokalnej Komisji Etycznej w Warszawie. Myszy BALB/c podzielono na 5 grup po 8 zwierz¹t w ka¿dej i zaka¿ano dostopowo dawk¹ odpowia-daj¹c¹ 0,0005 LD50 (PFU = 4 × 103/ml). Zaka¿one zwierzêta
obserwowano codziennie, oceniaj¹c rozwój objawów klinicz-nych, charakteryzuj¹cych siê wyst¹pieniem typowych skór-nych zmian ospowych (krostki u nasady ogona, na ma³¿owi-nach usznych, obrzêk stóp i czêci twarzowej g³owy, nastro-szenie okrywy w³osowej) oraz zapaleniem spojówek (con-junctivitis). Grupê kontroln¹ stanowi³y myszy, którym poda-wano dostopowo ja³owy, zbuforowany roztwór fizjologicz-ny (PBS). W 5., 10., 15. i 20. dniu po zaka¿eniu (d.p.z.) my-szy usypiano (pentobarbital 150 mg/ketamina 100 mg/kg masy cia³a) i skrwawiano. Nastêpnie ja³owo pobierano pachwinowe wêz³y ch³onne, ledzionê i w¹trobê. Pobrane narz¹dy poddawano rutynowemu badaniu bakteriologiczne-mu i mykologicznebakteriologiczne-mu. Wyizolowane narz¹dy (i) umieszcza-no w 10% formalinie/PBS, pH 7,4 w 4°C, a nastêpnie zata-piano w parafinie; (ii) bezporednio po izolacji przecierano przez ja³owe, metalowe sitka celem uzyskania zawiesiny po-jedynczych komórek, jak opisano wczeniej (11, 13, 14).
Identyfikacja komórek apoptotycznych. (i) Komórki apoptotyczne w skrawkach parafinowych identyfikowano wykorzystuj¹c przeciwcia³o specyficznie wykrywaj¹ce miej-sce ciêcia cytokeratyny 18 przez kaspazê 3 i 7 - M30 Cyto-DEATH (Roche). Barwienie wykonywano zgodnie z instruk-cj¹ producenta (10).
Okrelenie ekspresji Fas lub FasL. (i) Skrawki parafinowe poddawano standardowej procedurze immunohistochemicznej (2), wy-korzystuj¹c do barwienia przeciwcia³a mono-klonalne anty-Fas (klon 13) i anty-FasL (klon 33) (Becton Dickinson). Jako przeciwcia³ dru-gorzêdowych u¿yto kozich IgG przeciwko my-sim IgG. W ostatnim etapie nak³adano strep-tawidynê znakowan¹ peroksydaz¹ chrzanow¹, a dalej postêpowano zgodnie z powszechnie dostêpnymi protoko³ami (2). (ii) Fenotyp ko-mórek z ekspresj¹ Fas lub FasL okrelano przy
u¿yciu króliczych biotynylowanych przeciwcia³ monoklonal-nych CD4 (klon RM4-6), CD8 (klon 53-6.7), anty-CD 19 (klon 1D3) (Becton Dickinson) oraz mysich mono-klonalnych przeciwcia³ anty-Fas lub anty-FasL (jak wy¿ej). W kolejnym etapie do komórek wyznakowanych przeciw-cia³ami króliczymi i mysimi dodawano mieszaninê strepta-widyny-fikoerytryny (SAv-PE) oraz szczurzego przeciwcia-³a monoklonalnego anty-mysie IgG1 skoniugowanego z FITC. Komórki analizowano metod¹ cytometrii przep³ywowej FACScan, Becton Dickinson (8).
Ka¿de dowiadczenie wykonywano w trzech powtórze-niach, za wyniki w postaci rednich analizowano testem par wi¹zanych t-Studenta przy u¿yciu programu SPSS 9.0.
Wyniki i omówienie
W niniejszej pracy do zaka¿ania myszy BALB/c za-stosowano dawkê wirusa powoduj¹c¹ rozwój klinicznej postaci ospy myszy, co mia³o na celu okrelenie zwi¹z-ku pomiêdzy nasileniem apoptozy w poszczególnych narz¹dach a faz¹ rozwoju choroby. W wêz³ach ch³on-nych, bêd¹cych pierwotnym miejscem replikacji ECTV, komórki M30-dodatnie, wskazuj¹ce na proteolizê cyto-keratyny-18 przez kaspazê 3 i 7 (komórki apoptotyczne) wykrywano pomiêdzy 15. a 20. dniem po zaka¿eniu (tab. 1) w strefie korowej wêz³ów ch³onnych oraz, w nie-wielkim stopniu, w strefie przykorowej, a zatem w okre-sie, gdy wirus opuci³ ju¿ miejsce swej pierwotnej repli-kacji. W ledzionie, inaczej ni¿ w wêz³ach ch³onnych, zmiany martwicze oraz apoptoza towarzyszy³y intensyw-nej replikacji ECTV (tab. 1). W 5 d.p.z. w ledzionie stwierdzano komórki ze specyficzn¹ proteoliz¹ cytoke-ratyny-18, g³ównie w strefie brze¿nej grudek limfatycz-nych, za w 15 d.p.z. mo¿na by³o wykryæ grupy komó-rek M30-dodatnich otaczaj¹ce ogniska martwicy (12%, p = 0,016, tab. 1). W w¹trobie najwiêcej komórek M30--dodatnich wykryto w 10 d.p.z (6,3%, p = 0,035) i znaj-dywa³y siê one g³ównie w obszarach nacieków zapal-nych. Mo¿na wiêc wnioskowaæ, ¿e w narz¹dach, gdzie odbywa siê intensywna replikacja ECTV, pojawiaj¹ siê zmiany o charakterze martwicy, którym towarzyszy na-silona apoptoza. Wêz³y ch³onne, gdzie wirus namna¿a siê stosunkowo najmniej intensywnie, charakteryzuj¹ siê nieco innym mechanizmem apoptozy w wêz³ach ch³on-nych apoptoza wydaje siê powi¹zana z eliminacj¹ dosyæ d³ugo utrzymuj¹cych siê komórek ECTV-dodatnich. Na-le¿y zatem stwierdziæ, ¿e apoptoza stwierdzona w prze-biegu zaka¿enia ECTV na modelu myszy BALB/c odpo-wiada ogólnemu obrazowi procesów patologicznych obserwowanych w zaka¿eniu innych orthopokswirusów (1).
W kontekcie normalnych i patologicznych procesów, w których uczestnicz¹ komórki immunologicznie kom-petentne, szczególnie wa¿nym bia³kiem uczestnicz¹cym w apoptozie jest receptor b³onowy Fas (7, 15). Nale¿y on do nadrodziny receptorów TNF, a jego naturalnym ligandem jest FasL. Oddzia³ywania Fas-FasL s¹ odpo-wiedzialne za mechanizm cytotoksycznoci limfocytów T oraz komórek NK, kontrolowanie ekspansji limfocy-tów T podczas odpowiedzi immunologicznej (15). Wie-le wirusów zmienia poziom ekspresji genów koduj¹cych uk³ad Fas/FasL w zaka¿onej komórce, np. wirus grypy powoduje wzrost koekspresji bia³ek Fas i FasL na po-wierzchni komórek, za ich bezporedni kontakt
prowa-a l o rt n o K )/ -/ V T C E ( 5dpz 10dpz 15dpz 20dpz e n n o ³ h c y ³z ê W 1,00±0,040 10,90±0,02 13,05±1,33 18,14±1,36 12,40±0,90 a n o iz d e l 1,20±0,980 12,00±1,50 13,70±0,34 16,20±0,20 10,80±0,14 a b o rt ¹ W 0,80±0,001 13,00±0,09 16,30±0,74 15,10±1,03 12,80±0,05
Tab. 1. Zmiany odsetka komórek M30-dodatnich w przebiegu zaka¿enia ECTV myszy BALB/c
Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1082
dzi do apoptozy i przekazania wirusa dalszym komór-kom (4).
W zaka¿eniu ECTV myszy BALB/c we wszystkich badanych narz¹dach dosz³o do wzrostu ekspresji FasL w szczycie choroby oraz w okresie, w którym nale¿a³o spodziewaæ siê intensywnej eliminacji wirusa (10-20 d.p.z.) (tab. 2, ryc. 1). Ekspresja Fas w przebiegu zaka-¿enia ECTV wzrasta³a w stopniu niewielkim (tab. 2, ryc. 2). Ekspresja Fas w w¹trobie ros³a w sposób istotny w 15 i 20 d.p.z. (p = 0,05), za ekspresja FasL nieco wczeniej, bo ju¿ w 10 d.p.z. (p = 0,045) oraz w 15 d.p.z. (p = 0,03). Oba antygeny lokalizowano w obrêbie nacie-ków zapalnych (ryc. 1). Wyniki otrzymane dla w¹troby wskazuj¹ na mechanizm eliminacji zaka¿onych hepato-cytów na drodze Fas/FasL oraz na mechanizm usuwania granulocytów tworz¹cych naciek zapalny. Jak wiadomo z innych badañ, a tak¿e z obserwacji w³asnych, na po-wierzchni granulocytów mo¿na wykazaæ obecnoæ re-ceptora Fas, a zatem obecnoæ makrofagów z ekspresj¹ FasL w przebiegu zaka¿enia ECTV (ryc. 1) umo¿liwia likwidacjê stanu zapalnego. Zale¿na od uk³adu Fas/FasL eliminacja zaka¿onych komórek zosta³a wykazana w do-wiadczalnym zaka¿eniu wirusem zapalenia w¹troby typu B i C (HBV i HCV). W przypadku tej infekcji he-patocyty podlegaj¹ apoptozie, gdy¿ obecnoæ wirusa
powoduje zwiêkszon¹ ekspresjê Fas na ich powierzch-ni. Rozpoznaj¹ce wirusowe antygeny limfocyty T, ma-j¹ce na swej powierzchni FasL, powoduj¹ indukcjê apop-tozy w komórkach hepatocytów. Jest to naturalna odpo-wied immunologiczna prowadz¹ca do zmniejszania populacji hepatocytów i zwi¹zanego z tym nieprawid³o-wego funkcjonowania narz¹du (5). Z drugiej strony, wi-rus zapalenia w¹troby typu B (HBV), aby zatrzymaæ pro-ces apoptozy, ma zdolnoæ do hamowania wydzielania cytochromu c z mitochondriów lub te¿ inaktywowania bia³ka p53, co umo¿liwia wytworzenie stanu chronicz-nego zapalenia w¹troby.
Z wczeniejszych badañ nad populacj¹ antygenowo-swoistych CTL w ledzionie i wêz³ach ch³onnych w
prze-biegu ospy myszy wynika, ¿e limfocyty CTL CD8+
sta-nowi¹ oko³o 2/3, za CTL CD4+ 1/3 populacji
wszyst-kich aktywnych CTL pomiêdzy 7 a 14 d.p.z (14). Nie jest to zaskakuj¹ce, poniewa¿ w wielu chorobach
wiru-sowych wykazano udzia³ CTL CD8+ i CTL CD4+ (15).
Podstawowym mechanizmem cytotoksycznoci CTL
CD4+ jest uk³ad Fas/FasL. W okresie wyst¹pienia
obja-wów chorobowych (10-20 d.p.z.) w wêz³ach ch³onnych
wzrós³ odsetek komórek CD8+ z ekspresj¹ Fas (p =
0,001), natomiast odsetek komórek CD8+/FasL+ wzrós³
w 5, 15 i 20 d.p.z. (p = 0,001) (ryc. 2). Potwierdza to )/ -/ V T C E ( a l o rt n o K 5dpz 10dpz 15dpz 20dpz s a F FasL Fas FasL Fas FasL Fas FasL Fas FasL a n o iz d e l 3,0±0,8 11,9±0,8 5,0±1,0 15,0±1,0 5,0±1,0 14,3±1,0 4,2±0,2 18,2±2,0 6,0±1,0 19,0±1,5 a b o rt ¹ W 3,0±0,7 13,0±1,7 4,0±0,5 12,0±1,0 4,0±0,2 16,0±1,0 9,0±1,0 16,0±1,8 8,0±1,7 17,0±1,0 e n n o ³ h c y ³z ê W 6,5±1,0 15,3±1,0 5,0±1,0 13,9±1,0 3,9±0,8 18,0±0,8 7,9±1,1 19,0±1,2 8,4±1,9 14,0±1,5
Tab. 2. Zmiany odsetka komórek Fas lub FasL-dodatnich w przebiegu zaka¿enia ECTV myszy BALB/c
Ryc. 1. Identyfikacja komórek Fas+ w ledzionie (A), w¹trobie (C) i wêz³ach ch³onnych (E) oraz komórek FasL+ w ledzionie
(B), w¹trobie (D) i wêz³ach ch³onnych (F) myszy BALB/c zaka¿onych wirusem ektromelii. Strza³kami zaznaczono komórki pozytywne
Medycyna Wet. 2006, 62 (9) 1083 znacz¹cy udzia³ limfocytów CTL CD8+ w cytotok-sycznoci obserwo-wanej w 7 d.p.z. (14) w wêz³ach ch³onnych. Wobec koniecznoci regu-lacji odpowiedzi immunologicznej wa¿ny wydaje siê równie¿ wzrost eks-presji Fas na po-wierzchni komórek CD8+ poczynaj¹c od 10 d.p.z., czemu to-warzyszy spadek odsetka limfocytów CD8+/FasL+ (ryc. 2). Podobne zjawisko jest obserwowane w zaka¿eniu HSV-1, gdzie limfocyty T
rozpoznaj¹ce antygeny wirusa ulegaj¹ zaka¿eniu, a pre-zentuj¹c antygeny wirusowe, staj¹ siê wra¿liwe na apop-tozê, poprzez m.in. wzrost ekspresji Fas. Dochodzi wów-czas do tzw. mierci bratobójczej CTL zaka¿onych HSV-1 (16).
W wietle wczeniejszych badañ, ECTV-swoista ak-tywnoæ CTL w ledzionie by³a najwy¿sza w 14 d.p.z.
(14) i w 2/3 by³a zwi¹zana z aktywnoci¹ CTL CD8+.
W ledzionie spadek odsetka komórek CD4+/Fas+ by³
istotny statystycznie w 5 i 10 d.p.z. (p = 0,001 i p = 0,002), a nastêpnie odsetek ten utrzymywa³ siê na poziomie
cha-rakterystycznym dla kontroli. Odsetek komórek CD4+/
/FasL+ wzrasta³ w ca³ym badanym okresie (p £ 0,005),
podobnie jak odsetek komórek CD8+/Fas i CD8+/FasL (p £ 0,01). Nie s¹ to wyniki zaskakuj¹ce, poniewa¿ z wczeniejszych badañ wiadomo, ¿e w zaka¿eniu VACV oraz ECTV limfocyty CD4+ CTL pe³ni¹ istotn¹ rolê w wirusowo-specyficznej cytotoksycznoci (1, 11, 13).
Odsetek komórek CD19+/Fas+ równie¿ osi¹ga³ w
zaka-¿eniu istotnoæ statystyczn¹ (p £ 0,05). Liczba
komó-rek CD19+/FasL+ ros³a w sposób istotny statystycznie od
5 do 20 d.p.z., z wyj¹tkiem 10 d.p.z. (p £ 0,005) (ryc. 2). Holmes i wsp. (6) wykazali, ¿e komórki splenocytów myszy BALB/c nios¹ce markery dla limfocytów B s¹ zdolne do wykazywania cytotoksycznoci w stosunku do fibroblastów zaka¿onych mysim wirusem zapalenia w¹troby. Niewykluczone, ¿e podobn¹ sytuacjê mo¿emy obserwowaæ w zaka¿eniu ECTV-MOS.
Podsumowuj¹c, w przebiegu zaka¿enia ECTV obser-wowano znacz¹cy udzia³ apoptozy zale¿nej od Fas/FasL. Wydaje siê, ¿e receptory z nadrodziny TNF maj¹ istotny udzia³ w mechanizmie usuwania komórek zaka¿onych ECTV oraz komórek stanu zapalnego, choæ aktywnoæ Fas/FasL mo¿e zale¿eæ równie¿ od roli, jak¹ pe³ni¹ te receptory w funkcjonowaniu ledziony i w¹troby poza procesami patologicznymi. W kontekcie ograniczania rozwoju zaka¿enia ECTV-MOS ciekawa mo¿e byæ
rów-nie¿ rola receptorów Fas/FasL w mechanizmach cyto-toksycznoci komórek NK, co wymaga dalszych badañ.
Pimiennictwo
1.Buller M. L., Palumbo G. J.: Poxvirus pathogenesis. Microb. Rev. 1991, 55, 80-132.
2.Coligan J. E. (ed.): Current Protocols in Immunology John Wiley&Sons, USA 2003.
3.Fenner F. R., Buller R. M. L.: Mousepox, [w:] Nathanson N. (red.) Viral patho-genesis. 1997, 535-553.
4.Fujimoto I., Takizawa T., Ohba Y., Nakanishi Y.: Co-expression of Fas and Fas-ligand on the surface of influenza virus-infected cells. Cell Death Differ. 1998, 5, 426-431.
5.Hayashi N., Mita E.: Involvement of Fas system-mediated apoptosis in patho-genesis of viral hepatitis. J. Viral Hepatitis 1999, 6, 357-365.
6.Holmes K. V., Welsh R. M., Haspel M. V.: Natural cytotoxicity against mouse hepatitis virus infected target cells. J. Immunol. 1986, 136, 1446-1453. 7.Ju S. T., Matsui K., Ozdemirli M.: Molecular and cellular mechanisms
regula-ting T and B cell apoptosis through Fas/FasL interaction. Int. Rev. Immunol. 1999, 18, 485-489.
8.Kluciñski W., Winnicka A., Kawiak J., Hoser G., Miks B., Bañkowski R.: Analiza subpopulacji limfocytów krwi obwodowej prze¿uwaczy metod¹ cytometrii prze-p³ywowej. Medycyna Wet. 1997, 53, 588-591.
9.Krzy¿owska M., Schollenberger A., Niemia³towski M. G.: Apoptosis during ectromelia orthopoxvirus infection is DEVD-ases dependent: in vitro and in vivo studies. Microb. Infect. 2002, 4, 599-611.
10.M30 CytoDeath Manual (1999) Roche.
11.Niemialtowski M. G., Toka F. N., Malicka E., Spohr de Faundez I., Gieryn-ska M., Schollenberger A.: Orthopoxviruses and their immune escape. Rev. Med. Virol. 1997, 7, 45-47.
12.Raftery M. J., Behrens C. K., Muller A., Krammer P. H., Walczak H., Schon-rich G.: Herpes simplex virus type 1 infection of activated cytotoxic T cells: Induction of fratricide as a mechanism of viral immune evasion. J. Exp. Med. 1999, 190, 1103-1114.
13.Spohr Cespedes I., Toka F. N., Schollenberger A., Gierynska M., Niemialtow-ski M. G.: Pathogenesis of mousepox in H-2d mice: evidence for MHC class I--restricted CD8+ and MHC class III--restricted CD4+ CTL antiviral activity in the lymph nodes, spleen and skin, but not in conjunctivae. Microb. Infect. 2001, 3, 1063-1072.
14.Toka F. N., Niemialtowski M. G., Spohr de Faundez I., Gierynska M.: Cytotoxic T lymphocyte control during ectromelia (mousepox) virus infection: interaction between MHC-restricted cells analyzed by non-radioactive fluorometry. Acta Virol. 1996, 40, 239-244.
15.Varadhachary A. S., Salgame P.: CD95 mediated T cell apoptosis and its reve-lance to immune deviation. Oncogene 1998, 17, 3271-3276.
16.Yasukawa M., Ohminami H., Yakushijin Y., Arai J., Hasegawa A., Ishida Y., Fujita S.: Fas-independent cytotoxicity mediated by human CD4+ CTL direc-ted against herpes simplex virus-infecdirec-ted cells. J. Immunol. 1999, 162, 6100--6106.
Adres autora: dr n. wet. Ma³gorzata Krzy¿owska, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa; e-mail: krzyzowska@wp.pl
wêz³y ch³onne – Fas
0 5 10 15 20 25 kontrola 5 10 15 20 dni po zaka¿eniu % komórek podwójnie pozytywnych
wêz³y ch³onne – FasL
kontrola 5 10 15 20 dni po zaka¿eniu % komórek podwójnie pozytywnych 0 5 10 15 20 25 30 35 kontrola 5 10 15 20 dni po zaka¿eniu % komórek podwójnie pozytywnych œledziona – Fas 0 5 10 15 20 25 30 kontrola 5 10 15 20 dni po zaka¿eniu % komórek podwójnie pozytywnych œledziona – FasL 0 10 20 30 40 50 Fas/CD4 Fas/CD8 Fas/CD4 Fas/CD8 FasL/CD4 FasL/CD8 FasL/CD4 FasL/CD8
Ryc. 2. Zmiany odsetka komórek CD4/Fas+ i CD4/FasL+ oraz CD8/Fas+ i CD8/FasL+ w ledzionie
