Programowanie rozwoju miasta Krakowa na przykładzie wybranych dokumentów strategicznych i operacyjnych

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 821. 2010. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Artur Hołuj Katedra Gospodarki Regionalnej. Dominika Hołuj. Programowanie rozwoju miasta Krakowa na przykładzie wybranych dokumentów strategicznych i operacyjnych 1. Strategie rozwoju Krakowa Programowanie rozwoju miasta metropolitalnego wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na zagadnienia wspomagania rozwoju funkcji zewnętrznych (egzogenicznych) ośrodka. Na przykładzie Krakowa należącego do grupy największych miast Polski dokonano przeglądu obszarów zainteresowań miejskich władz samorządowych w kontekście planowanych działań indukujących te funkcje. Samorząd Krakowa po 1990 r. uchwalił dwa najważniejsze dokumenty z zakresu długookresowego planowania strategicznego, tj. Strategię rozwoju Krakowa 2005 oraz Strategię rozwoju Krakowa 1999. Dokumenty te wyznaczają ramy tworzenia uregulowań średnio- i krótkookresowych. Strategia z 1999 r. składała się z dwóch elementów: właściwego dokumentu strategii oraz Średniookresowego programu działań, który stanowił opracowanie uszczegółowiające zawarte w niej ogólne założenia i cele rozwojowe, a także wskazujące instrumenty ich realizacji (element planowania operacyjnego). Tworzona ona była w trudnych warunkach z uwagi na brak dokumentu określającego zamierzenia samorządu województwa w zakresie rozwoju obszaru Krakowa i jego okolic. W pracach nad strategią wykorzystano jedynie założenia do Strategii rozwoju Małopolski na lata 2000–2006 oraz Strategię zrównoważonego.

(2) 62. Artur Hołuj, Dominika Hołuj. rozwoju województwa krakowskiego. W opracowywaniu Strategii rozwoju Krakowa uwzględniono także założenia dokumentów opracowanych przez władze rządowe, w tym w szczególności, takie jak: Zarys strategii rozwoju Polski do 2010 roku oraz Koncepcję polityki przestrzennego zagospodarowania kraju „Polska 2000 plus”. Strategie te zawierają określenie słabych i mocnych stron gospodarki Krakowa, zarys misji rozwojowej miasta oraz cele jego rozwoju. Dokument z 2005 r. jest znacznie obszerniejszy od poprzednio obowiązującego i zawiera szczegółowe wytyczne dotyczące wdrażania i monitorowania realizacji celów zawartych w Strategii. Stanowi on kontynuację Strategii z 1999 r., uaktualniając jej postanowienia w związku ze zmianami w gospodarce miejskiej, ale także w otoczeniu zewnętrznym (wejście Polski do Unii Europejskiej, uchwalenie nowych dokumentów planistycznych na szczeblu wojewódzkim i centralnym). Pojawienie się strategii rozwoju Krakowa w 1999 r. zmieniło brzmienie naczelnej misji samorządu miejskiego względem kształtowania rozwoju Krakowa. W dotychczasowym brzmieniu (ujętym w Kierunkach polityki społeczno-gospodarczej i programu gospodarczego Miasta Krakowa z 1993 r.) misja zawierała dwa równorzędne cele, tj. poprawę jakości życia mieszkańców oraz przywrócenie Krakowowi jego rangi jako ośrodka o licznych funkcjach egzogenicznych (miasta metropolitalnego). W Strategii z 1999 r. został zaakcentowany proces kształtowania realizacji tych celów. Jako generator rozwoju miasta o funkcjach metropolitalnych wskazano właśnie te funkcje, a ich rozwój uznano za bezpośrednio przekładający się na podwyższenie jakości życia w mieście. Wytyczono dwa cele strategiczne podkreślające znaczenie tożsamości miasta jako ośrodka o bogatych zasobach kulturowych, historycznych oraz przyrodniczych, a także wskazujące konieczność zwiększenia atrakcyjności i konkurencyjności Krakowa. Te ogólne założenia zostały doprecyzowane w celach głównych (I rzędu) oraz celach II rzędu. Cele I rzędu sformułowano następująco: 1) Ochrona i kształtowanie dobór i wartości kultury, środowiska oraz krajobrazu Krakowa, 2) Wzrost potencjału gospodarczego Krakowa, 3) Zapewnienie dogodnych warunków i wysokiej jakości życia w Krakowie, 4) Wzrost rangi Krakowa jako liczącego się ośrodka regionalnego i europejskiego. Z punktu widzenia rozwoju funkcji metropolitalnych miasta istotne są cele nr 1, 2 i 4, z tym, że stopień realizacji celu nr 3, zgodnie z przyjętą misją miasta, stanowi wykładnię wykonania założeń celów pozostałych. Cel pierwszy oznacza dążenie do realizacji następujących postulatów względem działań prorozwojowych podejmowanych przez władze miejskie: zachowania tożsamości miasta i kontynuacji jego kompozycji (jego zabudowy, sylwety, klimatu), rehabilitacji przestrzennej i rewitalizacji obszarów zdegradowanych, zapewnienia zachowania szczególnych warunków przyrodniczych oraz ochrony miasta przed powodzią. W ustaleniach szczegółowych celu drugiego zwrócono.

(3) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 63. uwagę m.in. na konieczność promowania rozwoju nowoczesnych gałęzi gospodarki oraz usług specjalistycznych i okołobiznesowych, zapewnienia konkurencyjności i efektywności gospodarki miasta, podnoszenia wiarygodności kredytowej miasta, zwiększenia wartości dochodu przypadającego na mieszkańca oraz aktywizacji rynku nieruchomości. Założenia ujęte w celu czwartym są w znacznym stopniu powiązane z celem drugim. Zgodnie z jego zapisami wzrost rangi Krakowa może nastąpić w wypadku zwiększenia jego potencjału gospodarczego. Ponadto zwrócono uwagę na konieczność współpracy z podmiotami opiniotwórczymi i decyzyjnymi mającymi wpływ na funkcjonowanie miasta, zapewnienie przestrzennych warunków rozwoju funkcji ośrodka naukowego i akademickiego oraz zwiększania potencjału parku technologicznego, specjalnej strefy ekonomicznej i obszarów strategicznych. Ujęte w Strategii 1999 cele główne odpowiadają zamieszczonym w Strategii z 2005 r. celom strategicznym, które to cele zostały następująco zgrupowane: I. Kraków miastem przyjaznym rodzinie, atrakcyjnym miejscem zamieszkania i pobytu, II. Kraków miastem konkurencyjnej i nowoczesnej gospodarki, III. Kraków europejską metropolią o ważnych funkcjach nauki, kultury i sportu. Do rozwoju funkcji metropolitalnych, poza wprost określającym ich rozwój jako priorytetowy – celem III, także w celu II zawarto istotne dla funkcjonowania współczesnych metropolii założenia, tj. podejmowanie przez miasto walki konkurencyjnej z innymi ośrodkami oraz dążenie do takich zmian w strukturze gospodarki miejskiej, które pozwolą jej na osiągnięcie tej konkurencyjności. W zbiorowości celów planowanych do zrealizowania w ramach celu strategicznego II wytyczono m.in. następujące cele operacyjne: zapewnienie warunków przestrzennych rozwoju gospodarki, poprawę dostępności komunikacyjnej oraz jakości infrastruktury technicznej, a także zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta. W ramach celu III zaproponowano następujące kierunki działania: poprawę funkcjonowania krakowskiego ośrodka naukowego, wspieranie instytucji współpracy nauki z gospodarką, zachowanie dziedzictwa kulturowego (w tym przeprowadzania procesu rewitalizacji), tworzenie warunków rozwoju kultury oraz przyciąganie (dzięki stworzonym warunkom) do Krakowa organizacji i podmiotów międzynarodowych. Zwrócono także uwagę na konieczność rozwoju sportu, kultury fizycznej i rekreacji. Założenia tych dokumentów strategicznych zawierają ogólne kierunki działania samorządu, które zostają później przełożone na konkretne działania lub też dokumenty (programy, politykę itp.). Dla Strategii z 1999 r. taki szczegółowy zapis planów samorządu ujęto w Średniookresowym programie działań. Strategia z 2005 r. w części 5 – Programy sektorowe zawiera wykaz opracowań, zarówno tych planowanych, przygotowywanych, jak i już obowiązujących..

(4) Artur Hołuj, Dominika Hołuj. 64. W Strategii z 2005 r. określono listę priorytetowych projektów inwestycyjnych. W zestawieniu tym dokonano podziału tych inwestycji na zadania metropolitalne oraz zadania miasta. Zadania określone jako metropolitalne to w przeważającej mierze inwestycje centralne, a ponadto inwestycje planowane przez kilka podmiotów do wspólnej realizacji. Takie uzależnienie miasta od działań podmiotów od samorządu niezależnych uniemożliwia bezpośrednie aktywne kształtowanie i monitorowanie procesu ich realizacji. Wymienione w Strategii zadania miasta zostały poddane analizie w zakresie możliwości sfinansowania ich kosztu. Priorytetowe projekty inwestycyjne objęte planami inwestycyjnymi do 2019 r. pochłonęłyby z budżetu około 6 mld zł, przy ogólnej wysokości planowanych wydatków na wieloletnie programy inwestycyjne w wysokości 8,1 mld zł oraz przy uzyskaniu bezzwrotnych środków z Unii Europejskiej w wysokości 0,3 mld zł1. Do zestawienia kosztów załączono analizę struktury wydatków na priorytetowe projekty inwestycyjne według dziedzin programowania (tabela 1). Struktura ta potwierdza strukturę budżetu miasta. Dominującym elementem są wydatki na infrastrukturę komunikacyjną (ponad połowę środków) angażujące wraz z wydatkami na pozostałą infrastrukturę techniczną około 80% środków. W pozostałej puli umiejscowione zostały wydatki na: kulturę i dziedzictwo kulturowe (8,13%), turystykę, sport i rekreację (5,58%), aktywizację naukowoTabela 1. Struktura kosztów priorytetowych projektów inwestycyjnych Krakowa według dziedzin programowania Dziedzina programowania. Udział w nakładach ogółem (w %). System transportowy. 67,83. Infrastruktura techniczna. 10,20. Aktywizacja gospodarcza. 1,68. Aktywizacja naukowo-technologiczna. 3,00. Kultura i dziedzictwo kulturowe. 8,13. Edukacja. 2,02. Mieszkalnictwo. 1,53. Turystyka, sport i rekreacja. 5,58. Zarządzanie i informacja. 0,03. Ogółem. 100,00. Źródło: Strategia rozwoju Krakowa (zał. do uchwały Rady Miasta Krakowa z 13 kwietnia 2005 r.), s. 54.. 1. Strategia rozwoju Krakowa. Misja i cele główne, uchwała nr XXXIII/235/99 RMK z 20 października 1999 r., s. 53..

(5) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 65. -technologiczną (3%) oraz aktywizację gospodarczą (1,68%). Kolejne elementy struktury nie dotyczą funkcji metropolitalnych lub też są z nimi tylko w części związane (edukacja 2,02%, mieszkalnictwo 1,53%, zarządzanie i informacja 0,03%). 2. Średniookresowe planowanie branżowe o znaczeniu strategicznym W okresie od 1996 do 2004 r. główną oś działań w poszczególnych dziedzinach programowania stanowiły opracowania – plany rozwoju o pięcioletnim okresie obowiązywania. Od 2004 r. następuje zmiana w myśleniu o planowaniu operacyjnym. Oprócz dokumentu podstawowego (długookresowego) – strategii rozwoju, powstają branżowe opracowania średniookresowe o znaczeniu strategicznym tj. Strategia promocji Krakowa na lata 2004–2006 (wprowadzona uchwałą RMK nr XXXVI/316/04 z 14 stycznia 2004 r.); Strategia rozwoju turystyki na lata 2006–2013 (wprowadzona uchwałą RMK nr CXIV/1167/06 z 5 lipca 2006 r.); Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego dla Krakowa, opracowanie: Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Lądowej Instytut Inżynierii Drogowej i Kolejowej, Katedra Systemów Komunikacyjnych, zespół pod kier. prof. dr hab. inż. A. Rudnickiego, Kraków 2004 r., wprowadzony uchwałą nr LIV/529/04 RMK z 25 sierpnia 2004 r.; Lokalny program rewitalizacji i aktywizacji poprzemysłowego obszaru Zabłocia (wprowadzony uchwałą RMK nr CXIX/1284/06 z 25 października 2006 r.); Ramowy program ochrony i rewitalizacji zespołu historyczno-krajobrazowego Twierdzy Kraków (uchwała RMK nr CXIX/1294/06 z 25 października 2006 r.); Program współpracy międzynarodowej gminy miejskiej Kraków (wprowadzony uchwałą RMK nr CXIII/1126/06 z 21 czerwca 2006 r.); Polityka transportowa dla Miasta Krakowa na lata 2007– 2015 (wprowadzony uchwałą nr XVIII/225/07 RMK z 4 lipca 2007 r.); Wieloletni plan inwestycyjny Miasta Krakowa na lata 2007–2016 (wprowadzony uchwałą nr VI/62/07 RMK z 14 lutego 2007 r., zmieniony uchwałą nr VII/108/07 RMK z 28 lutego 2007 r.). Uchwalenie dokumentów stanowi wypełnienie założeń Strategii rozwoju Krakowa z 2005 r., gdzie zawarto listę planowanych programów sektorowych, stanowiących dokumenty uszczegóławiające postanowienia Strategii. W tabeli 2 wskazano postęp prac nad przygotowywaniem i uchwalaniem dokumentów z zakresu planowania operacyjnego istotnych z punktu widzenia rozwoju funkcji metropolitalnych miasta. Strategia promocji Krakowa na lata 2004–2006 stanowi dokument precyzujący cele określone w Strategii rozwoju Krakowa z 2005 r. Jest to pierwsze kompleksowe opracowanie z tej dziedziny przygotowane przez samorząd miejski.

(6) Cel strategiczny II. 5. 2. Cel operacyjny II-6 – Zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta. 5. Ogólna liczba programów podstawowych w zadaniu. Cel operacyjny II-2 – Poprawa dostępności komunikacyjnej. Cel operacyjny II-1 – Kształtowanie warunków przestrzennych dla rozwoju gospodarki z zachowaniem zrównoważonego rozwoju miasta i ładu przestrzennego. Cel operacyjny. Liczba programów o znaczeniu metropolitalnym 2. 3. 5. 100. 60. 100. Udział (c:b) w %. uchwała RMK nr XII/87/03. Status na dzień uchwalenia strategii. uchwała RMK nr CVI/1075/06 planowany. 5. Program gospodarowania mieniem komunalplanowany nym 1. Program modernizacji i rozwoju układu drogowego oraz systemów sterowania ruchem. uchwała RMK nr CXIV/1167/06. uchwała RMK uchwała RMK XXXVI/316/04 nr XXXVI/316/04 (planowany na 2007–2010). 1. Strategia promocji Krakowa na lata 2004–2006. planowany. uchwała RMK nr LIV/529/04. uchwała RMK nr LIV/529/04. 2. Strategia rozwoju turystyki na lata 2006–2013. uchwała nr XVIII/225/07. przygotowywany. 2. Polityka transportowa dla Krakowa wraz z polityką parkingową 3. Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego dla Krakowa. planowany. planowany. planowany. uchwała RMK nr CXIX/1284/06 (Zabłocie) Program dla Branic – w przygotowaniu. uchwała RMK nr XXI/186/03. uchwała RMK nr XII/87/03. Status na lipiec 2007. 4. Program ochrony i kształtowania przestrzeni planowany publicznych. 3. Program rewitalizacji terenów poprzemysłowych. 2. Informacja nt. Wieloletniego programu sporządzania miejscowych planów zagospodarowa- przygotowywany nia przestrzennego. 1. Informacja nt. założeń wieloletniego programu sporządzania planów miejscowych. Nazwa programu o znaczeniu metropolitalnym. Tabela 2. Zestawienie programów sektorowych ujętych w Strategii rozwoju Krakowa z 2005 r. – stan realizacji na dzień uchwalenia dokumentu oraz na lipiec 2007 r.. 66. Artur Hołuj, Dominika Hołuj.

(7) Cel strategiczny III. 1. 1. 3. 1. 3. 1. 2. 1. 1. 2. 1. 1. 1. Polityka zagraniczna samorządu Miasta Krakowa. 2. Program mecenatu artystycznego i usług publicznych w zakresie kultury. 1. Program rozwoju i wspierania sportu, kul100 tury fizycznej i rekreacji w Krakowie na lata 2005–2008. 3. Program integracji europejskiej Krakowa. planowany. przygotowywany. planowany. uchwała RMK nr LXX/466/93. przygotowywany. przygotowywany. przygotowywany. uchwała RMK nr CXIII/1126/06. uchwała RMK nr LXX/466/93. przygotowywany. przygotowywany. uchwała RMK nr XCII/926/05. 1. Program rewitalizacji zabytkowych zespołów planowany urbanistycznych/ Lokalny program rewitalizacji. 1. Program współpracy z realizatorami krakowprzygotowywany skich festiwali i tradycyjnych imprez miejskich. przygotowywany. 1. Program rozwoju instytucji transferu wiedzy planowany i technologii. 100 2. Program współpracy międzynarodowej gminy miejskiej Kraków. 100. 100. 100. przygotowywany. planowany. 1. Program udziału miasta w zabezpieczaniu 100 warunków działania krakowskiego ośrodka naukowego. Źródło: opracowanie własne na podstawie Strategii rozwoju Krakowa 2005 oraz uchwał RMK.. Cel operacyjny III-5 – Tworzenie warunków do lokalizacji central i przedstawicielstw organizacji krajowych i międzynarodowych Cel operacyjny III-6 – Tworzenie warunków do lokalizacji central i przedstawicielstw organizacji krajowych i międzynarodowych. Cel operacyjny III-4 – Tworzenie warunków materialnych i instytucjonalnych dla rozwoju kultury. Cel operacyjny III-1 – Poprawa warunków funkcjonowania krakowskiego ośrodka naukowego Cel operacyjny III-2 – Wspieranie instytucji współpracy nauki z gospodarką Cel operacyjny III-3 – Zachowanie dziedzictwa kulturowego, w tym rewitalizacja zespołów zabytkowych miasta. Programowanie rozwoju miasta Krakowa... 67.

(8) Artur Hołuj, Dominika Hołuj. 68. po 1990 r. U podstaw jego stworzenia leżą wnioski sformułowane przez instytucje zewnętrzne, którym miasto zleciło przygotowanie diagnozy stanu działań promocyjnych podejmowanych przez samorząd. Na podstawie rezultatów tych badań przystąpiono do przygotowywania dokumentu Strategii promocji, określając takie fundamentalne elementy strategii promocyjnych, jak: misję Krakowa, wytyczenie celów podstawowych i cząstkowych oraz określenie grup docelowych i narzędzi realizacji celów promocyjnych. Strategia promocji Krakowa skierowana jest do dwóch głównych grup docelowych: turystów oraz inwestorów. Wskazano cztery podstawowe jej cele, do których należą: budowa silnej marki „Kraków”, zwiększenie liczby turystów odwiedzających Kraków, zwiększenie liczby inwestorów i aktywności gospodarczej mieszkańców oraz wytworzenie silnego poczucia tożsamości i identyfikacji mieszkańców z Krakowem 2. Samorząd ma w zakresie promocji miasta funkcję koordynującą, wyznaczającą ogólne tory działania, niekiedy tylko przejmuje rolę organizatora (np. Biuro Festiwalowe Kraków 2000). Działania miasta powinny obejmować współpracę z sektorem turystycznym, organizacjami non-profit oraz organizacjami zrzeszającymi inwestorów3. Przygotowywanie Strategii promocji Krakowa oprócz wskazania cech wyróżniających miasto, stanowiących o jego znaczeniu jako ośrodka dziedzictwa, miejsca obdarzonego genius loci, uwypukliło także liczne braki zarówno w infrastrukturze, jak i w kalendarzu imprez kulturalnych organizowanych m.in. przez instytucje samorządowe. Przykładowo Kraków pomimo że jest ośrodkiem naukowym o dużym znaczeniu, nie może promować się jako ośrodek konferencyjny (w tym turystyki biznesowej), ponieważ nie posiada odpowiedniego zaplecza konferencyjnego. W porównywaniu z innymi dużymi miastami będącymi ośrodkami kulturalnymi, Kraków nie pracuje nad kreowaniem wydarzeń o znaczeniu ogólnokrajowym w sferze kulturalnej, niekiedy nawet traci już wypromowane marki (przykładowo: Festiwal Wielkanocny Ludwika van Beethovena). Strategia rozwoju turystyki w Krakowie na lata 2006–2013 – kolejny dokument sektorowy – składa się z dwóch części: analizy stanu turystyki w mieście oraz określenia zadań samorządu miejskiego w zakresie możliwości kształtowania warunków do jej rozwoju. Diagnoza wskazuje na posiadanie zarówno przez Kraków, jak i Małopolskę walorów turystycznych możliwych do rozwinięcia w interesujący produkt turystyczny, jednakże ukazuje również liczne braki (infrastrukturalne oraz koncepcyjne) hamujące ten proces. W warunkach coraz silniejszej konkurencji pomiędzy miastami w zakresie atrakcji turystycznych obserwuje się działania władz samorządowych w szerokim zakresie, który z uwagi na 2. Strategia promocji Krakowa (uchwała RMK nr XXXVI/316/04 z 14 stycznia 2004 r.), s. 10–11. 3 Ibidem, s. 6–7..

(9) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 69. ograniczenia prawne i kompetencyjne, musi przebiegać we współpracy z władzami województwa, władzami centralnymi, kościelnymi, a także podmiotami prywatnymi (głównie z sektora obsługi ruchu turystycznego). Wskazane przykładowo kierunki rozwoju takiej współpracy obejmują w Krakowie problematykę transportu (dojazd do miasta – obwodnice; transport lotniczy – rozbudowa portu lotniczego w Balicach), czy też budowy centrum pielgrzymkowego w Łagiewnikach. Współpraca z władzami województwa powinna dążyć do wykreowania wspólnego produktu turystycznego, łączącego atrakcyjność turystyczną Krakowa z innymi ośrodkami turystycznymi, znajdującymi się na terenie Małopolski (Wieliczka, Zakopane, Wadowice, Oświęcim). Założenia zawarte w dokumencie są ściśle powiązane z wytycznymi innych dokumentów planistycznych miasta, w tym w szczególności ze: Strategią promocji, opracowaniami z zakresu rozwoju transportu w mieście, Lokalnym programem rewitalizacji. W Strategii podkreślono znaczenie dbałości o wygląd miasta, krajobraz i architekturę, jako elementy stanowiące część produktu turystycznego, co wiąże powodzenie realizacji Strategii z założeniami dokumentów z zakresu planowania przestrzennego. Rozwój transportu zaś jest infrastrukturalnym warunkiem rozwoju innych funkcji metropolitalnych, w tym także funkcji ośrodka turystyki. Realizacja programu rewitalizacji pozwoli na rozszerzenie przestrzenne ruchu turystycznego ze Starego Miasta i Kazimierza na dzielnice i obiekty obecnie uznane za zdegradowane, a w przyszłości mogące stanowić interesujący i oryginalny produkt turystyczny (Zabłocie, Nowa Huta, obiekty Twierdzy Kraków)4. Zadania Krakowa w zakresie rozwoju turystyki podzielić można ogólnie na: 1) inwestycje w infrastrukturę wykorzystywaną przez funkcję turystyczną (w tym m.in. budowa centrum kongresowo-wystawienniczego, budowa parku tematycznego w Nowej Hucie, utworzenie muzeum sztuki współczesnej, rozwój żeglugi pasażerskiej na Wiśle, rozbudowa i modernizacja portu lotniczego, budowa wielofunkcyjnej hali widowiskowo-sportowej), 2) promocję miasta oraz 3) kreowanie produktów turystycznych (w ramach kompetencji miasta oraz we współpracy z prywatnym sektorem turystycznym). Grupa działań promocyjnych obejmowałaby nie tylko wąsko rozumianą reklamę, ale także wiele działań mających na celu wykreowanie odpowiednio wysokiej jakości produktów turystycznych Krakowa (przykładowe działania w tej grupie to: wprowadzenie systemu turystycznych znaków jakości, doskonalenie zawodowe pracowników obsługi ruchu turystycznego, prowadzenie biura kongresów, rozwój sieci informacji miejskiej). Ponadto jednym z istotnych celów Strategii rozwoju turystyki jest rozszerzenie kalendarza imprez kulturalno-rozrywkowych poza szczyt ruchu turystycznego.. 4. Strategia rozwoju turystyki w Krakowie na lata 2006–2013 (uchwała RMK nr CXIV/1167/06 z 5 lipca 2006 r.), s. 8, 12–13, 15, 23–34, 47..

(10) Artur Hołuj, Dominika Hołuj. 70. 3. Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego dla Krakowa Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego zawiera diagnozę stanu transportu publicznego w Krakowie w kontekście uregulowań zewnętrznych jego rozwoju, wskazuje na plany rozwoju systemu transportu w okresie krótkim (5-letnim) i średnim oraz długim (do 2025 r.). Program został stworzony, aby wskazać sposoby i warianty rozwoju transportu zbiorowego oraz transportu rowerowego tak, aby stał się konkurencyjny względem transportu indywidualnego (samochodowego). W ramach inwestycji służących rozwojowi transportu publicznego o okresie realizacji do 2008 r. wymieniono: budowę regionalnego dworca autobusowego, krakowski „szybki tramwaj” (KST), sterowanie ruchem dla KST, budowa pasa tramwajowo-autobusowego na ul. Lubicz wraz z przebudową ul. Rakowickiej, przedłużenie linii KST do os. Krowodrza Górka wraz z budową terminala autobusowego, budowa układu komunikacyjnego na terenie KCK, aktywizację dworca autobusowego Czyżyny, zakup 24 wagonów tramwajowych, modernizację zaplecza remontowego taboru tramwajowego, modernizację torowiska tramwajowego na ul. Monte Cassino–Kapelanka–Brożka, budowę powiązania szynowego z lotniskiem w Balicach; budowę linii tramwajowej od ul. Kapelanka do ul. Czerwone Maki; budowa linii tramwajowej Rakowice– Prądnik Czerwony–Mistrzejowice5. Ponadto wymienione zostały te inwestycje drogowe, które z jednej strony tworzą możliwości usprawnienia komunikacji zbiorowej, z drugiej zaś stanowią jej konkurencję (zmniejszenie czasu przejazdu transportem indywidualnym). 4. Programy rewitalizacji terenów poprzemysłowych Działania władz miejskich w zakresie pobudzania i koordynowania procesów rewitalizacji wybranych obszarów miasta Krakowa można podzielić na dwa etapy. Do pierwszego zaliczyć należy prace prowadzone w połowie lat dziewięćdziesiątych obejmujące rewitalizację dzielnicy Kazimierz. Drugi etap to okres od 2004 r., kiedy m.in. rozpoczęto wdrażanie założeń Strategii rozwoju Krakowa z 2005 r. określonych w celu strategicznym II – Kraków miastem konkurencyjnej i nowoczesnej gospodarki i celu operacyjnym II-1 – Kształtowanie warunków przestrzennych dla rozwoju gospodarki z zachowaniem zrównoważonego rozwoju miasta i ładu przestrzennego. Fundamentalnym programem realizacji tego celu stał się Program rewitalizacji terenów poprzemysłowych, ze szczególnym wskazaniem na opracowanie strategii dla obszaru Zabłocia. Ponadto w Strategii 5. Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego dla Krakowa (uchwała nr LIV/529/04 RMK z 25 sierpnia 2004 r.), s. 72–76..

(11) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 71. rozwoju z 2005 r. wymienione zostały jako przeznaczone do rewitalizacji następujące obszary: Kraków–Wschód (Branice), Płaszów i Bonarka6. Rewitalizacja dzielnicy Kazimierz w ramach programu ECOS pt. Planowanie urbanistyczne i zarządzanie miastami historycznymi na przykładzie krakowskiego Kazimierza, opracowanego przy współpracy z Unią Europejską (Edynburga oraz Berlina) oraz stowarzyszenia Krakowskie Forum Rozwoju, stanowiła pionierski przykład aktywności samorządu miejskiego w zakresie kształtowania procesu rewitalizacji7. Projekt powstawał w latach 1993–1994 r. i nosił nazwę Plan działań na rzecz rewitalizacji Kazimierza8. Okres powstawania planu pokrywa się z uchwaleniem Polityki rozwoju przestrzennego i ochrony środowiska, którą objęto obszar Kazimierza jako wymagający aktywizacji ekonomicznej9, oraz z ustaleniami Miejscowego planu ogólnego z 1994 r. W ramach realizacji projektu zakładano nie tylko prowadzenie działań konserwatorskich, ale również „wprowadzenie” do dzielnicy instytucji podnoszących jej rangę, przywracających klimat miejsca (instytucje kultury, edukacyjne, biznes). Jednym z większych problemów wdrażania programu okazały się niejasne stosunki własnościowe. Zgodnie z założeniami projektu ich rozwiązanie zostało pozostawione dla rządu, gdyż wymagało ustaleń na szczeblu międzynarodowym10. Obecnie zagadnienia rewitalizacji tej dzielnicy wymagają dostosowania do znacznych zmian, jakie zaszły na jej terenie od początku lat 90. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa z 2003 r. włączono plany rewitalizacji Kazimierza jako tzw. projektu miejskiego do programu operacyjnego pn. „Program rewitalizacji obszarów historycznych”. W tym samym roku reaktywowano również funkcjonowanie Biura Lokalnego w ramach planu „ożywienia idei ożywienia”. Biuro funkcjonowało do 2005 r. Od 2003 r. rozpoczęto przygotowywanie planu rewitalizacji dla obszaru zajezdni św. Wawrzyńca, co było związane z planowanym otwarciem tam muzeum transportu miejskiego. Zgodnie z zapisami w Strategii rozwoju Krakowa z 2005 r. w ramach programów sektorowych planowano wprowadzenie dwóch programów dotyczących rewitalizacji, tj. Programu rewitalizacji terenów poprzemysłowych. 6. Strategia rozwoju Krakowa, załącznik pn. Kluczowe obszary aktywizacji gospodarczej. Przyszłość Kazimierza, „Dziennik Polski” 1994, nr 35 (15100), s. 7; M. Walczak, R. Serafin, M. Cuchra, Rewitalizacja krakowskiego Kazimierza [w:] Opisy wybranych projektów partnerskich wspieranych przez Krakowskie Forum Rozwoju, Krakowskie Forum Rozwoju, s. 1–2 oraz A. Bukowski, B. Jabłońska, M. Smagacz, Programy i działania rewitalizacyjnej w Krakowie i Nowej Hucie, Instytut Socjologii UJ, Projekt CASE IIIC. 8 Raporty o stanie miasta 1994 i 1995, wersja elektroniczna: www.bip.krakow.pl 9 Polityka rozwoju przestrzennego i ochrony środowiska (uchwała nr CXIII/758/94 RMK z 20 maja 1994 r.). 10 Ożywianie Kazimierza, „Dziennik Polski” 1994, nr 287 (15352), s. 8. 7.

(12) Artur Hołuj, Dominika Hołuj. 72. oraz Programu rewitalizacji zabytkowych zespołów urbanistycznych11. W ramach tych dwóch programów zostały uchwalone: Lokalny program rewitalizacji i aktywizacji poprzemysłowego obszaru Zabłocia (uchwała RMK nr CXIX/1284/06 z 25 października 2006 r.) oraz Ramowy program ochrony i rewitalizacji zespołu historyczno-krajobrazowego Twierdzy Kraków (uchwała RMK nr CXIX/1294/06 z 25 października 2006 r.). W 2005 r. rozpoczęto prace nad przygotowywaniem lokalnego programu rewitalizacji, który miał objąć osiem zdegradowanych obszarów miasta Krakowa. Konkurs na opracowanie założeń programu rewitalizacji i aktywizacji gospodarczej oraz społecznej poprzemysłowego obszaru Zabłocia został ogłoszony 12 sierpnia 2004 r. W kwietniu 2005 r. podpisano umowę z wykonawcą wyłonionym w drodze powyższego postępowania, tj. z Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. Założenia i cele opracowywanego programu miały zostać dostosowane do planu miejscowego dla tego obszaru, w tym uwzględniać podział terenu na trzy części, tj. część zachodnią (obszar „A”), część centralną (Zabłocie przemysłowe – obszar „B”) oraz część wschodnią (obszar „C”). Program został przyjęty przez Radę Miasta Krakowa 25 października 2006 r. (uchwała nr CXIX/1284/06 RMK) i wraz z uchwalonym 28 czerwca 2006 r. miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego obszaru Zabłocie (uchwała nr CXIII/1156/06 RMK) stanowi ramy planowanych działań na tym obszarze. Zakresem przestrzennym programu objęto teren o powierzchni 175 ha, ograniczony od północy Wisłą, od zachodu ul. Krakusa, od wschodu ul. Stoczniowców, od południa aleją Powstańców Wielkopolskich12. Zgodnie z Programem rewitalizacji na terenie nim objętym mają zostać podjęte działania spójne z założeniami Strategii rozwoju miasta Krakowa oraz Studium. W zakresie zgodności z tymi założeniami ustalono następujące zadania, których rozwinięcie i uzupełnienie stanowi Program rewitalizacji: 1) aktywizacja gospodarcza (rewitalizacja obszaru Zabłocia została wymieniona jako jedno z sześciu zadań w tym zakresie), 2) aktywizacja naukowo-techniczna (utworzenie z instytucjami akademickimi inkubatorów przedsiębiorczości), 3) mieszkalnictwo (tworzenie warunków do rozwoju mieszkalnictwa), 4) kultura i dziedzictwo kulturowe (zadania: rewitalizacja zespołu urbanistycznego Podgórza, rewitalizacja i zagospodarowanie zabytkowych obiektów techniki oraz rewitalizacja i zagospodarowanie bulwarów Wisły). Dla rozwoju metropolitalnego ośrodka szczególnie ważna jest realizacja celów 1, 2 i 4, jednakże z uwagi na charakter terenu i rodzaj znajdującej się na nim zabudowy w ramach rozwoju mieszkalnictwa powstać mogą interesujące możliwości przekształcania budynków poprzemysłowych na 11. Strategia rozwoju Krakowa z 2005 r., s. 44. Program rewitalizacji i aktywizacji obszaru poprzemysłowego obszaru Zabłocie, zał. 1 do uchwały nr CXIX/1284/06 RMK z 25 października 2006 r., s. 8. 12.

(13) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 73. mieszkalne (lofty). Program rewitalizacji, zgodnie z zapisami zawartymi w jego założeniach, stanowi katalizator działań i aktywności podejmowanych na obszarze Zabłocia. Samorząd pełni rolę koordynatora realizowanych na jego terenie przedsięwzięć, będąc także wykonawcą lub współwykonawcą niektórych projektów. W przyjętych priorytetach inwestycyjnych ustalono, że samorząd skupi swoje działania na kilku lub kilkunastu projektach, których efekty oddziaływania spowodują dalsze zmiany i przekształcenia zarówno w wymiarze przestrzennym Zabłocia, ale także społecznym i kulturowym13. W Programie rewitalizacji ujęte zostały ramowo zarówno zadania inwestycyjne, jak i pozainwestycyjne wraz ze wstępną oceną kosztów ich realizacji w perspektywie do 2013 r. Zadania te zostały podzielone na trzy katalogi. Katalog A obejmuje działania związane z zagospodarowaniem przestrzennym, uporządkowaniem struktury zabudowy wraz z ochroną wartości przyrodniczych i kulturowych. Katalog B zawiera wykaz działań z zakresu stymulowania rozwoju ekonomicznego. W katalogu C określono zadania z zakresu aktywizacji społecznej. Lista priorytetowych projektów inwestycyjnych zawiera zadania z rozmaitych dziedzin programowania, co jest pochodną szerokiego zakresu planowanych działań w zakresie realizacji trzech wymienionych katalogów projektów. Inwestycje te mają zapoczątkować zmiany w dzielnicy. Na szczególną uwagę zasługuje lokalizacja muzeum sztuki współczesnej wraz z muzeum „miejsca” w fabryce Schindlera oraz przebudowa ul. Lipowej mającej stać się nową osią przestrzenną dzielnicy. Program rewitalizacji wpisuje się także w plan „zwrócenia” miasta w stronę Wisły, co będzie realizowane poprzez zagospodarowanie bulwarów wiślanych oraz budowę kładki dla pieszych nad ul. Herlinga-Grudzińskiego. Ramowy program ochrony i rewitalizacji zespołu historyczno-krajobrazowego Twierdzy Kraków został przygotowany wspólnie przez zespół zadaniowy miasta Krakowa powołany w tym celu oraz Inicjatywę Obywatelską „Otwarta twierdza” jako generalny zarys postulatów i celów działań ukierunkowanych na ochronę i adaptację elementów Twierdzy. Stworzenie Ramowego programu stanowi wypełnienie zapisów Strategii rozwoju Krakowa z 2005 r., w którym to dokumencie określono zespół jako kluczowy obszar ochrony i aktywizacji kulturowej14. Stanowi on odmienny dokument w stosunku do Programu rewitalizacji Zabłocia. Opracowanie daje jedynie zbiór ogólnych wytycznych konserwatorskich, w które wpisano potencjalnie możliwe formy i kierunki zagospodarowania obiektów. Program nie zawiera konkretnych list projektów do realizacji. Jego zasięg oddziaływania jest znacznie ograniczony przez fakt posiadania przez 13. Program rewitalizacji i aktywizacji obszaru poprzemysłowego obszaru Zabłocie, …, s. 12 oraz Strategia rozwoju Krakowa, …, s. 31, 49–50. 14 Strategia rozwoju Krakowa 2005, zał. pn. Kluczowe obszary ochrony i aktywizacji kulturowej….

(14) Artur Hołuj, Dominika Hołuj. 74. Tabela 3. Zestawienie priorytetowych projektów inwestycyjnych Programu rewitalizacji i aktywizacji obszaru poprzemysłowego Zabłocia w Krakowie Nazwa projektu inwestycyjnego. Planowany koszt (w zł). Typ zadania według programu inwestycyjnego – powiązanie z budżetem Krakowa. Utworzenie Inwentoriów – Centrum produkcji rozwiązań prototypowych i innowacyjnych produktów technologicznych oraz rozwoju wzornictwa przemysłowego. 3 000 000. Inwestycje programowe – Regulacja stanów prawnych i pozyskiwanie nieruchomości do zasobu miasta. Kompleksowy projekt przebiegu ul. Lipowej. 11 695 000. Inwestycje strategiczne – Zadania metropolitalne i rewitalizacyjne. Utworzenie Centrum Sztuki Współczesnej i Muzeum Pamięci Miejsca. 18 000 000. Inwestycje programowe – Modernizacja i adaptacja budynków na cele kulturalne. Kompleksowa renowacja i modernizacja elewacji frontowych kamienic. –. Inwestycje programowe – Mieszkalnictwo. 1 000 000–1 800 000. Inwestycje strategiczne – Skomunikowanie terenów rozwojowych. 50 000–100 000. Inwestycje programowe – Program kształtowania zieleni miejskiej. 200 000. Inwestycje programowe – Budowa i modernizacja obiektów rekreacyjnych i sportowych. Budowa kładki dla pieszych nad ul. Herlinga-Grudzińskiego i ul. Romanowicza Bulwary wiślane Modernizacja urządzeń i obiektów zaplecza KS Podgórze. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Program rewitalizacji i aktywizacji obszaru poprzemysłowego obszaru Zabłocia, …, s. 73.. Kraków jedynie części obiektów z zespołu Twierdzy. Konkluzją opracowania jest konieczność planowego zagospodarowania fortów oraz pozostałych obiektów twierdzy, jak i zieleni przyfortecznej, z naciskiem na realizację tych postulatów przez podmioty prywatne. Objęcie przez taki podmiot elementu Twierdzy musiałoby zostać poprzedzone wykonaniem m.in. inwentaryzacji architektonicznej, inwentaryzacji zieleni fortecznej oraz wskazaniem wytycznych konserwatorskich. Celem realizacji programu jest wprowadzenie rozmaitych nowych funkcji do tych obiektów oraz utworzenie parku kulturowego Twierdzy Kraków w formie muzeum rozproszonego z głównym elementem – Twierdzą Tonie, w której planowane jest stworzenie muzeum gromadzącego techniczno-militarne zabytki techniki cywilnej i wojskowej15. Jako priorytet w zakresie rozwiązań organizacyjnych 15. Ramowy program ochrony i rewitalizacji zespołu historyczno-krajobrazowego Twierdzy Kraków, zał. 1 do uchwały nr CXIX/1294/06 Rady Miasta Krakowa z 25 października 2006 r., s. 16..

(15) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 75. wskazano przejęcie realizacji powyższych planów przez podmioty prywatne. Zaangażowanie miasta będzie miało miejsce dopiero po wyczerpaniu możliwości przekazania obiektów zewnętrznym inwestorom. W zapisach Ramowego programu wskazano, że w sytuacji braku zainteresowania inwestorów gmina podejmie działania z zakresu ochrony zespołu zabytkowego oraz zaplanowania i urządzenia parku kulturowego. W październiku 2005 r. Rada Miasta Krakowa podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do opracowania Miejskiego programu rewitalizacji Krakowa – Lokalnego programu rewitalizacji (uchwała nr XCII/926/05 RMK z 26.10.2005 r.). 18 stycznia 2006 r. został ogłoszony konkurs na opracowanie założeń Lokalnego programu rewitalizacji Krakowa. Przedmiotem konkursu było ustalenie uwarunkowań i wyznaczenie granic obszarów rewitalizacji, rozpatrzone w kontekście już obowiązujących uregulowań z zakresu planowania strategicznego miasta Krakowa oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa. W opracowaniu wskazano także główne problemy występujące na obszarach objętych programem, wstępne koncepcje ich rozwiązania, a także ogólny scenariusz działań rewitalizacyjnych, model ich finansowania, wdrażania i monitorowania aktywności w ramach programu. Ponadto w ramach opracowywania założeń określono także koncepcję struktury docelowego dokumentu – Lokalnego programu rewitalizacji16. Dokument ten został pomyślany jako zbiór postulowanych aktywności różnych grup społecznych, wyznaczający ramowe działania, kierunkujący zamierzenia planistyczne (w tym inwestycyjne). Poprzez kompleksowy, analityczny charakter może on stanowić bazę do ubiegania się o środki zewnętrznego finansowania. Rola samorządu miejskiego w tym przedsięwzięciu wynika z założeń Strategii rozwoju Miasta i zgodnie z kompetencjami i możliwościami działania gminy będzie w szczególności obejmować następujące rodzaje aktywności: finansowanie lub współfinansowanie niektórych projektów, inicjowanie działań, koordynowanie działań w zakresie ich zgodności z polityką rozwojową miasta, aktualizację i weryfikację planów w związku ze zmianami stanu faktycznego, informowanie opinii publicznej o przebiegu wdrożenia działań rewitalizacyjnych, prowadzenie działań marketingowych (promocja projektów, przyciąganie inwestorów). 5. Program współpracy międzynarodowej gminy miejskiej Kraków Program współpracy międzynarodowej uchwalono w 2006 r. Składa się on z dwóch części: ogólnych zasad współpracy międzynarodowej gminy miejskiej 16. Ogłoszenie o konkursie na opracowanie założeń Lokalnego programu rewitalizacji Krakowa, Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa – www. bip.krakow.pl.

(16) Artur Hołuj, Dominika Hołuj. 76. Kraków (stanowiących rozszerzenie i uszczegółowienie postanowień dotychczas obowiązującej polityki zagranicznej samorządu miasta Krakowa, uchwalonej w 1993 r.) oraz z właściwego programu współpracy międzynarodowej gminy miejskiej Kraków. W stosunku do Polityki zagranicznej z 1993 r. w nowym opracowaniu określone zostały narzędzia realizacji współpracy oraz jej cele i priorytety. Uzasadnieniem roli samorządu w inicjowaniu współpracy międzynarodowej samorządów i organizacji jest posiadanie przez miasto zasobów mogących stanowić bazę inwestycji (tereny, obiekty), jak i jego rola jako podmiotu tworzącego i wdrażającego ustalenia dokumentów z zakresu planowania strategicznego oraz przestrzennego17. Cele zawarte w programie podzielono: tematycznie (według rodzajów działań) oraz geograficznie (według miast współpracujących w Krakowem). W celach tematycznych znaczącą rolę odgrywa umacnianie wizerunku Krakowa jako ośrodka metropolitalnego i promocja jego zasobów. Powiązanym celem współpracy jest czerpanie z najlepszych doświadczeń i rozwiązań, zdobywanie informacji, analizowanie możliwości wykorzystania sprawdzonych przez inne duże miasta i organizacje międzynarodowe rozwiązań w warunkach Krakowa18. Zapisy Programu współpracy międzynarodowej powiązanie są ze Strategią rozwoju Krakowa z uwagi na wpływ współpracy międzynarodowej na realizację celów strategicznych w niej zawartych oraz ze Strategią promocji Krakowa, ponieważ współpraca ta promuje zasoby miasta za granicą oraz rozszerza rynki poszukiwania potencjalnych inwestorów. 6. Polityka transportowa dla Krakowa na lata 2007–2015 Polityka transportowa na lata 2007–2015 stanowi uaktualnienie opracowania z 1993 r. Dokonano w nim weryfikacji celów zawartych w poprzednio obowiązującej Polityce oraz zapewniono zgodność pomiędzy polityką transportową miasta, państwa oraz Unii Europejskiej. W zakresie głównych celów nowa Polityka transportowa kontynuuje podstawowe założenia dokumentów poprzednich, tj. za podstawowe wytyczne rozwoju komunikacji w mieście uznaje osiągnięcie zrównoważonego systemu transportu (w tym: transportu zbiorowego, dróg obwodnicowych oraz dróg rowerowych, stanowiących komunikację alternatywną). W dokumencie poruszono istotny aspekt dotyczący uwarunkowań funkcjonowania metropolii. Ponieważ ośrodek miejski jest powiązany z obszarami podmiejskimi społecznie i gospodarczo, w konsekwencji układ komunikacji w mieście i w strefie je okalającej powinien stanowić jeden system. Z uwagi na brak w układzie zależności samorządu terytorialnego w Polsce rozwiązań sank17. Program współpracy międzynarodowej gminy miejskiej Kraków, uchwała RMK nr CXIII/1126/06 z 21 czerwca 2006 r., s. 3. 18 Ibidem, s. 28–29..

(17) Programowanie rozwoju miasta Krakowa.... 77. cjonujących więzi szersze niż administracyjne granice miasta (brak powiatów metropolitalnych), jako drogę realizacji tego celu wskazano zawarcie porozumienia międzygminnego lub też związek kilku gmin. 7. Wieloletni plan inwestycyjny na lata 2007–2016 Wieloletni plan inwestycyjny na lata 2007–2016 jest pierwszym w tej formie dokumentem z zakresu planowania operacyjnego. Uprzednio zagadnienia dotyczące inwestycji były ujmowane w planach rozwoju. Wieloletni plan jest łącznikiem pomiędzy ogólnymi założeniami strategii rozwoju miasta, a ich wykonaniem, ujętym w planach budżetu rocznego. Wieloletni plan inwestycyjny uwzględnia plany przestrzenne. W dokumencie zawarto także podstawowe wytyczne określające zasady planowania poziomu inwestycji strategicznych i programowych (oparte na wysokości nadwyżki operacyjnej) oraz źródeł ich finansowania. System dokumentów wykonawczych w odniesieniu do strategii rozwoju Krakowa jest zbiorem ciągle rozszerzającym się i aktualizowanym. Proces wdrażania kolejnych programów jest czasochłonny oraz wymaga kompleksowego uwzględnienia założeń dokumentów już uchwalonych oraz planowanych do wprowadzenia. W artykule opisano jedynie niektóre z dokumentów uchwalonych przez samorząd miejski miasta Krakowa po 1990 r., dotyczące planowania długookresowego oraz opracowania sektorowe będące aktami wykonawczymi w stosunku do postanowień strategii rozwoju. Programming the Development of the City of Cracow on the Example of Selected Strategic and Operational Documents Strategic planning is one of the key functions city governments perform as it determines the directions and goals of short-, medium-, and long-term activities. The article describes what the city of Cracow has done in the area of long-term planning documents and operational planning (medium-term) by sector as an expansion of its City Development Strategy provisions. After 1990 the City of Cracow Government penned two documents fundamental to long-term strategic planning: the Cracow Development Strategy 2005 and the Cracow Development Strategy 1999, both of which elaborate the weak and strong points of the city’s economy, and provide an outline of its growth mission and goals for development. In the period 1996–2004 the five-year development plans became the main axis of activity within the framework of selected areas of programming. Since 2004, in addition to the fundamental (long-term) development strategy document, sector studies have been produced for medium-term strategy..

(18)