Rodzime przedsiębiorstwa wobec prawnych konsekwencji integracji Polski z Unią Europejską

Pełen tekst

(1)AkademII Ekonomicznej w Krakowie. Ryszard Borowiecki Katttdra Ekonomiki I OrgClnhcKl1 Pnecbltblorstw. Tomasz Rojek. Rodzime przedsiębiorstwa wobec prawnych konsekwencji integracji Polski z Unią Europejską 1. Wprowadzenie. Obecnie dla Polski coraz b li ższajesl perspektywa pełnego cz łonkostwa w Unii Europejskiej . Pomimo wielu niezgodnośc i z procedurami unijnymi oraz opOżnierl dotyczących ró żnyc h obszarów życia spo ł eczno-gospodarczego. integracja z krajami Wspólnoty s ł aje s i ~ z czasem coraz bardziej realna . Nie chcąc polemizować na temat ko rzyśc i i strat związa n yc h z akcesją, nal eży jednak zda w ać sobi e sprawę z konsekwencji. jakie tcn fakt niesie ze sobą. Z punktu widzenia mikroekonomii , integracja największy wp ł yw wywrze na sektor przedsiębiorslw, które z najdą s ię , pom imo trwajqcego już w Polsce dzies i ęć lat okresu przejściowego, w nieco odm iennej od obecnej sytuacji rynkowej. Będą mu s i ały w pełni spros ta ć wolnory nkowej si le konkurencj i oraz ugruntowanej przewadze od dawna funk cjonujqcych na tym rynku p r zedsiębiorstw unijnyc h. Należy zdawać sobie s prawę. że pom imo faklu stwi e rd zającego, że .,W zasadzie w i ększość przed sięb i orstw przy s toso wała s i ę do warunków gospodarki rynkowej, a zarządzajqcy nimi men ed że rowie wiedzą jak sprawnie funkcjo n ować na tym rynku"l, 10 w momencie cz ł onkos t wa będą on i dodatkowo zm usze ni do podporządkowania s i ę nowym regułom prawnym i organi zacyjnym obowi1!zującym na terenie Unii . Są to przeważnie re g uły popierane przez polskich I B. Haus. Czynniki wuostu konkurencyjności polskich przedsirbiorslw [w:l KOllkurellcyjwobec wy::wwi XX/wie/w, Materialy z konferencj i. AE we Wroc ławiu. Wrocław 1999. s. 173- 174. 1Z(}.fć przelisirbiorstll'.

(2) Tomasz przedsiębiorców,jednakże ni e usankcjonowane prawnie. Przykładowo należą do nich: - zakaz zaw ie ran ia umów ograniczającyc h wolną konkurencj ę, polegający również na tym, że przedsiębiorstwom dominującym na rynku nie pozwala s i ę na narzucanie innym u ciążliwych klauzul w kontraktach . Umowy takie są automatycznie unieważniane. Komisja Europejska nakazuje wtedy firmom zapr.lesianie tego rodzaju praktyk, a opornyc h karze g rzyw ną. Pos t ępowanie takie może być wszczęte z urzędu. Często też Komi sja sama reaguje na skargi poszkodowanych firm, osób lub państw. D od ać jednak należy , że niektóre rodzaje działalności są wyję te spod tych przepisów. Dotyczy to zw ła szcza w znacznym stopniu dOlowanego rolnictwa i przedsiębiorstw komunalnych; - zak az wszelkich porozum i e ń między przeds i ę biorstwa mi , a tak że stosowan ia innych praktyk, które mogłyby prowadzić do ograniczenia konkurencji. Dot yczy to zw ła szcza ustalania cen zakupu i sprzedaży, a nawet innych warunków transakcji. Nie ma wówczas znaczenia , czy przedsiębiorstwa porozumiej ą się bezpośrednio ze sobą. czy tylko dostosują do sugestii jakiejś organizacji . Bez znaczen ia jest też fo rma, w jakiej zawart o ni edozwolone porozumieni e. Wyjątkami są uzgodnione dzialania przedsiębiorstw, mające na celu poprawę e fe kt yw n ośc i gospodarowa nia , zwiększe ni e produkcji lub s przeda ży produk tów i podnoszenie ich poziomu technicznego;. - w Unii Europejskiej n ie wolno niczając. n aru.szilć. wolnej gry sil rynkowych , ogra-. lub kontrolując produkcję. Ustalanie jej limitów przez grupę wytwórców nie jest więc m ożliwe. Surowo zakazany jest także pod ział rynk u. Oto przykład: w ł oski producent zabawek Poli stil ud z i e l ił k i edy ś francuskie mu potentatow i zabawkarsk iemu wy ł ączności na d ystryb u cj ę swoic h wyrobów nad Sekwa n ą. Kom isja Europejska uznała to dz i ał anie za ni elega lne; - zakazane jest ogran icza ni e inwestycji i rozwoju techni cznego. Nie uzyskuje równi eż aprobaty tzw. sp rzed a ż se lektywna : producentowi nic wolno dawać wyłączności niektórym sp rzedawcom i hurtownikom . [ s tni eją jed nak wyj ą tki . Unia Eu ropejska pogodziła się z brakiem konkurencj i, np. w wypadku handlu towarami wymagającymi dużej specj ali zacj i wśród sprzedawców. Dotyczy 10 zw ła szcza bra n ży elektronicznej i sa mochodowej ; - Unia zabrani a przedsięb i orstwom i ich grupom nadużywania pozycji domi nującej na rynku. Za dominującą uznaje s ię firmę, która ma monopol lub jej ud ział y rynkowe pr zekraczają 40- 65%, a konkurenci s ą znacznie rozproszeni. Przedsię bior s two dom i nujące na rynku musi bardzo uważa ć, aby nie nara · z i ć się na os karże ni e o naruszanie zasad konkurencji . Nie wolno mu nar.lucaĆ innym nieuczciwych cen zakupu lub s przedaży - takich , które biorąc po uwa gę koszty poniesione przy produkcji dają nieproporcjonalnie wysoką marie zysku. Zakaz dotyczy także innych u ciąż liw yc h warunków handlu, np . narzucania dostawcom wyjątkowo długich terminów płatnośc i ; - w Unii, pod obni e jak w inn yc h zw i ązkach gos podarczych , obowiązuje zakaz dumpin gu. czyli s przedaży towarów poni żej ceny rynkowej z subsydiowaniem jej przez producenta ..

(3) Rodzime. wobec. Konieczność dostosowań polskiego prawa gospodarczego do standardów unijnych jest istotna zarówno w ko ntekście konsekwencj i, jakie fakt ten rodzi dla naszych przeds iębiorców ,jak i za względu na wymogi staw iane przez Unię w tym zakres ie. Avis Komisji Europejskiej wskazuje prawo jako jeden z pod stawowych obszarów, w którym należy z in te n syfikować dzia ł ania dostosowawcze na rzecz szybszej adaptacji przepisów dotyczących rynku wew n ętrz nego Unii::!: - w krótkim okresie: w zakresie zamów i eń publicznych. ochrony danych, reguł konkurencji, liberalizacji prlep ływu kapitał u oraz przepisów technicznych i sta ndardów. - w ś redn i m okres ie: w dziedzinie telekomunikacji , transportu, rybołówst wa i ochrony konsumenta, bezpieczeństwa i higie ny pracy, kontro li rinan sowej (w celu erektywnego korzystania z funduszy strukturalnych), - w długim okresie: w dziedzinie rolnictwa (adaptacja przepisów weterynaryjnych i sanitarnych oraz budowa struktur administracyj nych niezbędnyc h do wdrożenia wspólnej polit yk i rolnej po uzyskaniu cz łonk ostwa), ochrony ś ro dowiska (potrzebne są znaczne inwestycje). Dlatego też, w zw i ązku z zapreze nt owaną potrzebą zmian uregulowali prawnych, podjęto pró bę przedstawienia głów n ych obszarów do stosowa ń , które odnoszą się, w zakresie konsekwencj i z nich wy n ikających, do sektora pol skich przedsięb i orstw.. 2 . Przeciwdziałanie praktykOM MonopolistycznyM na rynkach UnII Europeisklei Polska już od dziesięciu lat dostosowuje s ię do obow i ązującyc h w Un ii Europejskiej reguł zachowania konkurencj i. Od początku 1990 r. obowiązuje ustawowy zakaz stosowania praktyk monopo li stycznych. Ich zwalczaniem zają ł się Urząd Antymonopolowy, od trzech lat n oszący nazwę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumen tów. Rejestruje on firmy będące monopolistam i lub dominujące na poszczególnyc h rynkach. Dlatego w zw iązk u z wejściem do UE nasze krajowe przepisy dotyczące tego Urlędu nie mu szą s ię c ał kowi cie zm ienia ć. Zlikwidowane jednakże mus i zos ta ć pojęci e nadużywania pozycji monopoli stycznej. Wystarczy kategoria prawna pozycji dominującej. Można zatem pow i edzi eć. że pol skie prawo anty monopolowe w d u żej mierle zgodne jest z opisanymi już normami europejskimi. Brakuje w nim jednak możliwości stosowania wy l 'lczeń grupowych. Wymaga też znies ieni a monopolu ustawowego Telekomunikacji Polskiej SA na połącze n ia międ zynaro dowe. Państwa Unii upora ł y się już z tego rodzaju monopolem , ch oć jeszcze 2. M. Dziura. Pryll'otYZJlcja i restrllklllrYl.llcju polskich prz.edsirbiorstw "' kontekście illlegmcji. z Ulriq EllrolJej,fkq Iw: ISklltki restrukmrYlJ1cji i prywatYZllcji I"zedsiębiorstw w Polsce w dehuJzje IlIt dziewięćdziesiątyclr. pod red. S. Tokarskiego, Uniwersytet Gdański. Sopot 1999, s. 64..

(4) Ryszard Borowiecki, Tomasz Rojek dziesięć. lat ternu wielu z nich musialo nawet po z wykłe aparaty telefoni czne do lokalnego operatora, który miał na nic wyłączno ść. K o l ejną s prawą , która będzie musiala być poddana zmianom legislacyjnym zw iąza nym z integ racją, jest ograni czenie koncentracji . Jest to związane z faktem, że w momencie , gdy rynek nie rośnie zbyt dynamicznie i nie da s ię szybko pow i ększyć w ielkośc i s przedaży oraz zysków, wła ś nie fuzj e i przejęcia s t ają się coraz bardziej popularnym sposobem na lepsze wyniki finan sowe i wzrost kursów akcji na gie łdzie . Gro żą one jednak nadmierną kon centracją ud z i ałów rynkowych w rę ka c h jednego przeds iębiors twa i ograniczen iem konkurencji na rynku. Dlatego Unia Europejska śc i ś ł e nadzoruje procesy ł ączenia s i ę firm . Szczególni e kontrolowane są fu zje i przejęcia , w których: - c ałkowity obrót łączącyc h s ię firm przekracza na cał ym św i ecie 5 mld e uro roczn ie, - sum a obrotów firm w UE jest wyższa od 250 mln euro , - ca łkowity obrót przy padający na W s pólnot ę co naj mniej dwóch zaangażowanyc h przedsiębiorstw wynos i więcej ni ż 250 mln euro, chyba że każde z zaang a żowanych przeds iębi o rstw uzyskuje więcej niż dwie trzecie swoich obrotów c ałkowitych pr zy padającyc h na Wspóln o tę w tym samym pa ń s twi e udać się. c złonkow s kim,. - łączny światowy obrót wszystkich zaangażowa n yc h przed s iębi o rs t w przekracza 2.5 mld e uro , - w ka żdym z przynajm niej trzech pań s tw cz ło nko wsk i ch ł ączny obrót wszystkich zaa n gażowanyc h przed s i ę biors t w przckracza 100 mln curo, - globalny obrót w ramach Wspólnoty każde go z przynajmniej dwóch zaang a żowa ny c h przed s iębi orstw przekracza I()() mln euro, chyba że każd e z zaang ażowanych przedsiębiors t w os iąga ponad dwie trzecie swego obrotu w jedny m z pallstw cz ł o nk ows ki c h . W związ ku z tego rodzaju kontrolą planują cy fu zję lub przejęcie mu szą w c i ąg u tygod nia od podj ęc ia decyzj i zg łosić swój zamiar Komi sj i Europejski ej . Transakcja nie może zos tać sfinali zowana wcześniej ni ż po upływ i e trzech tygodn i. Kom isja ma czas na podjęcie decyzji , czy bada ć s p rawę g łęb i ej. Je ś li coś wzbudzi jej wąt pl iwośc i , może prowadzić pos tępowani e jeszcze przez cztery mie s i ące. Przejęc i e lub fuzja są wtedy zawieszane. Komi sja mo że oczyw i ście zakazać sfinalizowania tran sak cji , jeś li uzna , że łącz ą ce s ię firm y os ią g n ą lub wz m oc nią pozycję d o minującą na rynku . Intencja jest oczywi sta ~ chodzi o przeciwd z iał a ni e ograniczeniu konkurencji . W Polsce prze pi sy c hronią ce rynek przed nadmierną koncentracją mu szą być dostosowan e do prawa europejsk iego. Zam iar łą cze nia przed s i ę bi orców podlega zg ło sze niu prezesow i Urzędu Ochrony Konkurencji i Kon sumenta w termin ie 14 dni od dokonania czy nnośc i , z którą ustawa wiąże obowiązek. Obowi1lzek zg łosze nia zamiaru ł ączenia dotyczy: - fuzji pr.tedsiębio rstw o ł ącznej wartośc i s przedaży w roku kalendarzowym poprzedzającym rok zg ło sze ni a zamiaru przekraczaj1lcej 25 mln euro,.

(5) Rodzime przedsiębiorJlwa wobec - nabycia lub prlejęcia mienia innej finny o łącz n ej wartości 5 mln euro , - nabyc ia akcji lub udziałów dających ponad 25%, 33% lub 50% g ł osów na wa lnym zgromadzeniu , jeś li wartość sp rzedaży obu firm przekracza 25 mln e uro , - objęc i a akcji lu b ud z i ałów nowo tworzonego przed s iębiorcy, powodują cego os iągn i ęcie lub przekroczenie 25% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspó lników, jeżeli ł ączna wartość rocznej sprzedaży towarów podmiotów obejm uj ącyc h te akcje lu b ud z iał y - w roku kalendarzowym poprzedzającym rok zg łosze nia zamiaru - prl.ekracza 25 mln euro. - przyjęcia stanowiska cz ł on ka zarządu, rady nadzorczcj, czło nka komisji rewizyjnej lub g łówne go k s ięgowego w konkurujący c h ze sobą przedsiębior stwac h, jeżc li wartość ich ł ącznej sprzedaży przekracza 25 mln euro za rok kalendarzowy po p rzedzający rok zg ł oszenia zamiaru przejęcia, - przejęcia w inn y sposób , bezpoś rcdnio lub pośrednio , kontroli nad innym przedsiębiorcą,jeże li łączna wartość roczncj sprzedaży towarów w roku kalendarzowym poprzedz ającym rok zg łoszenia zam iaru przekracza 25 mln euro. Ponadto szczególne przepisy dotyczą nabycia udziałów lub akcji przez instytucje fi nansowe i łą czenia s i ę banków. Urz.:1d Ochrony Konkurencj i i Konsumentów ma dwa mi es iące na zbadanie sprawy . M oże za k azać fu zji lub prlcj ęc i a firmy. Może t eż podać warunki, na jakich lej zgody udzieli. Obecnie polska ustawa an tymonopolowa nie zna instytucji wcześniejszej notyfikacji zamiaru dokonania czy nno ści podlegającej badaniu przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Taką możliwość dają przepisy prawa europejskiego. Dzięki temu przedsiębiorca zanim podejmie, zazwyczaj d ość kosztowne. kroki w celu dokonania przejęcia lub fuzji , m oże u pew ni ć s i ę, że jego plany nie S~ł sprzeczne z prawem. Po wejściu Polski do Unii przeksztaJcenia większych przeds i ębiorstw. przekraczających limity nakreślone przez UE, będą zg łaszane do Brukseli.. 3 . Regulacle dotyczqce pomocy ze. źródeł. pub licznych. W krajach Wspólnoty funkcjonuje rów ni eż zakaz wspierani a biznesu z funduszy pań s twowyc h bądź s amorządowych . Zakazem tym obj ęte są nie tylko wszelk ie dotacje budżetowe , ale także zwolnienia podatkowe , a nawet sprzedaż n i e ru c h o mo śc i po obniżonej cenie przez władze lokalne . Od zakazu pomocy publicznej są jednak wyjątki, takie jak: - wsparcie socjalne dla poszczególnych konsumentów, pod waru nkiem jednak, że nie fawory zuje s i ę żadnego z dostawców towarów lub u s łu g przekazywanych potrzebującym. - pomoc w li kwidacji kl ęsk żyw i oł owych, - pomoc , która s luży wyrównaniu poziomu gospodarczego pomiędzy wschodnim i i zachodnimi landami Niemiec. W niektórych wypadkach zakaz pomocy nie dotyczy takie, w za l eż n ości od decyzji Komisji europejskiej:.

(6) Tomasz - pomocy w rozwoju gospodarczym regionów o szczególnie niskim poziomie życia lub nicdostatecznym zatrudnieniu (PKB na mieszkańca niższy o 15% od śred ni ej krajowej, stopa bezrobocia wyższa od śred ni ej o 10%), - projektów o ogólnoeuropejskim znaczeniu (ochrona ś rod ow i ska, telekomunikacja, transport w skali UE) lub zapobiegających poważn ym zakłóceniom w gospodarce któregokolwiek pań s twa UE, - ułatwiania rozwoju pewnych form działałno ści łu b regionów gospodarczych,jeżeli nie zmienia to warunków handlu w ramach UE, - wsparcia kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. O każdym planowanym wsparciu publicznym państwa członkowskie muszą informować Komisję. gdyż to ona jest organem monitorującym pomoc państwa w Uni i. Obowiązkowi temu pod l egają programy dla rirm zatrudniających ponad 150 osób i osiągających roczny obrót ponad 15 mln euro. Przy tworzeniu nowych miejsc pracy zgłaszać trzeba projekty o wartości ponad 3 tys. euro na każde stan ow isko. przy innych celach próg wynosi 200 tys. euro na program . Pomoc regionalna nie może przekraczać 75% wartości inwestycji rozwojowych w danym okręgu. Każd orazowo trzeba ją zgłaszać w Komisji. J eś li stwierdzi ona naruszenie zasad konkurencj i, m oże zakazać ud zielania pomocy. Dodatkowo może nakazać przedsiębiors t wom zwrot os iąg nięt yc h korzyści. Do form pomocy publicznej stosowanych w UE należą zatem: - dotacje pieniężne lub rzeczowe - bezpoś rednie wydatki z budżetu pań stwa, władz regionaln ych lub lokalnych, - preferencje kredytowe - kredyty oprocentowane poniżej poziom u rynkowego (udzielane przez agencję państwową lub bank, któremu pańs two refunduje różnicę); kredyty warunkowo umarzane; o wydłużonym termini e sp ł aty; o zmienn ym oprocentowaniu w za l eżności od zysku nellO firmy (przy braku zysk u - brak oprocen towania) , - gwarantowanie kredytów przez budżet lub fundusze finansowane z budżetu. - preferencje podatkowe - zwo lnienia i ulgi podatkowe. redukcje stopy podatku, odroczenie terminu płatności, umorzenia , przyspieszona amortyzacja. konwersja wierJ.Ytelności państwa na udzialy w kapitale firmy, - zakup akcji firmy z funduszy państwowych przy dywidendzie dla państwa poniżej poziomu rynkowego, nabywanie akcji firmy z wyznaczonym terminem ich umorrenia po cenie nominaJnej lub powiększonej tylko o wysokość inflacji, - zmniejszenie różny c h należnośc i , np. na ubezpieczeni e społeczn e, - zamów ienia rządowe po cenie wyższej od rynkowej; sprzedaż towarów poniżej ceny rynkowej jako pomoc dla odbiorcy; określenie w kontrakcie dostawcy, który na normalnych warunkach nie bylby wybrany przez firmę: finansowanie przez patistwo us ł ug związanych z kontraktem. W Polsce przepisy nakazujące kontrolę pomocy publicznej są dopiero prLygotowywane. Obecnie w Sejmie toczą s ię prace nad projektem ustawy ,,0 warunkach dopuszczalności i nadzorowani u pomocy publicZllej dla przedsiębiorców". Ustawa ta będzie regulować w sposób kompleksowy udzielanie pomocy ze środ -.

(7) Rodzime. wobec. konsekwencji .... ków publicznych we wszystkich jej formach. czy li obej mie nie tylko dotacje, ale tak jak w Uni i e uropejskiej również takie formy pomocy ,jak zaniechanie poboru podatków czy sk ł adki na ubezpiecze nia s p o ł ecz n e. Wykorzystani e pomocy będzie monitorowane prLez Urząd Ochrony Konsumenta i Konku rencj i. Wyjątkiem od powszec hnego zak azu udzi elania pomocy publi cznej jest w UE wsparcie dla małych i ś redni c h przed sięb iors tw , za które uznaje s ię takie, które zatr u dniają do 250 pracowników , mają obroty do 20 mln eu ro rocznie, ich udziałowcy wywodzą s ię z grupy małych i ś redni c h firm, a najw yżej 25 % akcj i posiadaj,1 przed s iębior s twa. które s ię do ni ch nie za li czają. Pomoc dla takich przedsiębiorstw ma s przyjać tworzeniu nowych miejsc pracy , nowoczesnyc h technologii , a przede wszystkim przyspieszeniu zmian st ruk turalnych w gospodarce. W momencie wej śc ia do Unii szczegó lnej kontroli podlegać równi eż będzi e pomoc dla eksporterów, z racj i tego. że może ona wpływać na warunki konkurencji w ramach wspólnego rynku. Zgodnie z unijnymi zalecenia mi wolno wspierać tylko s prLedaż towarów i u s łu g na rynki poza UE. POdejrLenia o korzy sta nie z pub licznej pomocy mogą pojawi ć s i ę również przy prywatyzacji, zwłaszcza przy bezpo ś redn i ej s pr zeda ży akcji lub ca ł ego p rzedsię biors t wa innej firmie . M ożn ajednak ich uniknąć.jeś li : - przetarg będzie otwarty dla wszystkich zainteresowanych i nie będzie nosi ł znamion transakcji wiązanej , - wszyscy uczestnicy przetargu otrzymają w p o rę dane nie zbędne do poczynienia kalkulacj i. - s przedaż nastą p i po najwyż szej oferowanej cenie. O tran sakcjach nie spe ł niający c h tych kryteriów można inform ować Kom isję Europejską. która zobowiązana jest do wszczęcia po s t ępowania wyjaśnia jącego, w efekcie którego może na s tąpi ć uni eważnieni e przetargu. Zainteresowanie Kom isji wzbudzają zw ł aszcza te przypadki prywatyzacji, w których: - negocjowano tylko zjednym lub kilkoma wybranymi oferentami . - anu lowano długi sprzedawanej firmy wobec pań s twa ł ub innych przeds iębiors tw publicznych , - zamieniono dług firmy na jej ud z iały. - sprLedano firmę na warunkach róż n iącyc h s i ę od rynkowyc h. Obecny stan prywatyzacji polskiej gospodarki wskazuje , że w mom encie akcesji procesy prywatyzacyjne będą zbliżać s ię do końca . Bardziej atrakcyjne firmy znajdą wcześ ni ej nowych w ł aścicie l i. a w rękach pań s twa pozos t aną przedsiębio rstwa trudno zbywal ne. Dlatego te ż w sposób szczególny trzeba będzie uważa ć, aby zachęcaj ąc ewentualnych inwestorów do ich nabyc ia, nie naru sz yć europejsk ich regul acji d Olyczących sektora publicznego . Podsu m ow ując, m ożn a pow i edz i eć, że w Polsce. c hoć minę ł o j u ż ponad os iem lat od wprowadzenia, wzorowanych na europejsk ic h, pierwszych przepisów antymonopolowych, wciąż wiele zostaje do poprawienia w ochron ie wol nej konkure ncj i. Czeka nas zatem jeszcze wiele zm ian przepisów, przybli-.

(8) Tomasz żającyc h. nasze prawo do wymogów Uni i europejskiej. Poza tym polscy przed funkcjonowan ia zgodnego z tym prawem. Problem te n dotknie przede wszystkim przedsiębiorstwa i instytucje pań s t wowe bądi przynajmn iej kor zystające z paristwowych przyw il ejów lub subwencji. Pomoc pu bli czna będzie bowiem udzie lana zgodn ie z regularni przyjętymi w UE. Finansowe decyzje urzędników oceniać będ'l unij ni komisarze d bający o to, aby lokalne przedsiębiorstwa nie były nadmiernie faworyzowane. Ka żd y program pomocy trzeba będzie zgłosić w Brukseli i niekiedy pogod zić się z zakazem wprowadzania go w życie 3 • się biorcy mu szą s i ę nauczyć. 4. Llberallzacla podeiścia do polityki I ekologlcznel państw Wspólnoty. przemysłowel. Mniej restrykcyjne w stosunku do pozostalych jest podejście e uropejskiego prawodawstwa odnoś ni e do polityki p r ze m ysłowej państw cz ł o nk owskich, która ma prze c ież na cel u jaw n ą oc hronę interesów prod ucentów lub ic h grup . Koni ecz no ść prowadzenia takiej polityk i budzi wiele emocj i. Dla jednych jest ona sposobem obrony europejski ej gospodarki przed nieuczciwą konkurencją , dla innych niedopuszczalnym interwencjonizmem w ł adz publicznych w gospod ar k ę. Niezależn i e. jednak od p unk lu widzen ia fak le m jesl ,. czy nnikiem. że. polityka prze-. pewne pożądane zmian y w gospodarce jest bez wątpienia in ge re n cją władz. Wed lug jej za ł ożeń celem nadrzędnym tej ingerencji jest utrzymanie międ zy narod owej konkurencyjnośc i gos podarki . Od polityki konkurencji różni ją przede wszystkim fak t selektywnego wp ł yw u na przedsiębiorstwa w za l eżn ości od dziedzin y ich d z i a ł alności poprzez stosowa nie wie lu za bi egów, takich jak ul gi i zwolni enia podatkowe, pomoc finansowa, zamówienia publiczne, czy t eź transfer technolog ii . Jest to w ięc bez wą tpi e nia przyznanie priorytetów wybranym sektorom bądź przedsiębiorstwo m kosztem pOZOS I ałych. Z punktu widzenia pr zed sięb i orstw podstawowe znaczeni e ma zatem jasne okreś l e ni e kryteriów wyboru wspieranych dziedzin. Kryteria te w znacznym stopni u są wynik ie m decyzj i polit ycznej i od zwierc i e dlają preferencje władz pub licznych. Obecnie naj częśc i ej branymi pod uwagę kryte riami są kryteria ekonomi czne, s poł ecz n e, ochrona środowiska i kryteria regionalne. Polityka przemysłowa ma nie tylko wspomóc rozwój przedsiębiorstw , ale przede wszystkim za pew ni ć real i zacj ę szerszych celów. Są nimi walka z bezrobociem i zmiana struk tury zatrudni eni a, po st ę p naukowo-techni czny, zrównoważony rozwój regionów, redukcja zan i eczyszcze ń i wiele innych. Pami ę tać n ależy, że dążenie do osiągnięcia tyc h celów dotyczy tylko krajów cz ł o nk ow ski ch. my s łowa będąca. sty mulują cy m. ) Por. Nowy ItId pracy w Polsce i w Europie, pod red. M. Matcy, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 1997 ..

(9) Rodzime. wobec. Problemem polityki p r ze m ys ł owej wy nik ający m z takiej różnorodności celów jest częst a wzajemna sp rzecz n ość oczekiwanych efektów. Postęp techniczny prowadzi zazwyczaj do redukcji zatrudnienia. a och rona ś rodowiska nie zawsze jest zgod na z dąże n iem do wzrostu gospodarczego. Główne cele po ł ityki prze m ys ł owej dla krajów Unii moż n a jednak sformuł ować nas t ępująco~:. - tworzen ie warunków dla efektyw nego funkcjonowania gospodarki w d ł u gim ok resie, -tworzenie warunków instyt ucjonalnych i infras truktura lnyc h dla dokonywania zm ian w prLemyś l e, - wypracowan ie instrumentów przyspieszających dostosowani a strukt uralne i zwiększajqcych ko n kure n cyjność. Zgodn ie z tymi postu latami przeznaczanie państwowych funduszy na cele badawczo-rozwojowe spotyka s i ę z przychy l nością w ł adz unijnych. gdyż pr.lyczy nia się do rozwoju technolog icznego. a ten jest z kolei jednym z priorytetów polityki prze m ys ł owej UE. Dosyć liberal nie jest równ i eż potrak towana pomoc publiczna w zakresie ochrony środow i ska, pomimo że w zasadzie w UE za ochronę i rekultywację środowiska placi ten, kto je zanieczyszcza. Jednakże w szczególnych wypadkach dopuszczalna jest pomoc w wyso k ośc i 15% wydatków na inwestycje ekologiczne, a w dziedzinach o podwyższonych wymaganiach środowiskowyc h 30%. Nie mogą jej otrzymać nowe zaklady. fun kcjonuj,}ce krócej niż dwa lala.. 5. Uregulowania w obszarze prawa pracy I polityki s ocjalnej Wspól noty europejskie bardzo długo nie miały jednolitej koncepcji prawa pracy i polityk i socjalnej. O ile obecn ie teoretycznie jej podstawowe kieru nki S'I znane, to jednak nada l wśród pańs t w czło n kowskich nie ma zgodności co do szczegó ł owych rozwiązań, które pozwoli lyby na uchwa lenie i wprowadzenie w życie nowych przepisów. To swoiste odizolowanie kwestii pracowniczyc h tlumaczone by ł o n iegdyś g łów n ym celem utworzenia wspólnego rynku, czy li liberalizmem gospodarczym . Pr..:ez wiele lat sprawom pracown iczym pośw i ę cano tylko ty le uwag i, ile by ło konieczne do wype łni ania prLez nic roli pomocniczej. Większe zainteresowan ie krajów Wspólnot budzi ł a kwest ia eliminowania tzw. dum pingu socja lnego, czyli podkupywan ia pracowników, w za mian za przywileje, przez poszczególne pa ń s t wa cz ł onkows ki e. Do lrud n ości fu inkcjonowania prawa pracy na począt ku istnienia Wspólnot p rzyczy n i ł y s i ę równ i eż szeroko rozbudowane w Traktac ie Rzymskim wy mog i 4 w. Dzierianowski. Polityka Ul/ii Europejskiej wobec przedsiębiorstw I w: I Przed~'iębior stWil w perspektywie przy.~tqpieni/J Polski do Ullii Europejskiej. Materiały 'l konferencji, Warszawa 1998. s. lt6..

(10) Borowiecki. Tomasz. proced uralne co do jed nom yś ln ośc i przy uchwalaniu aktów normatywnyc h. z uzyskaniem odpowiedni ego poziom u akceptacji doprowadzily z biegiem czasu do lego, że dział y prawa pracy o bj ę te łagod ni ej szy m wymogiem obowiązuj ą cej większości g ł osów (2/3) wyraź n ie s i ę rozros ł y (np . bezpieczerlstwo i zdrowie pracownika), podczas gdy w innych - pod l eg ł ych rygorowi je dn o my ś lno śc i (np. do t ycz ą cyc h ochrony praw pracowników na wypadek wygaśnięc i a umowy o pracę. warunków zatrudnienia osób poc hodzących z krajów trzec ich k o rzystają cyc h z prawa pobytu na terytorium Wspólnoty. przedstawiciel stwa i zbiorowej ochrony interesów pracowników i pracodawców) proces ten nadal nie jest zakOllczony . Pod ej śc i e do ujmowa ni a spraw socja lnych jako posiłkowych wobec celów ekonomi cznych u l ega ł o stopniowej ewo lucji od polowy lat 70. Znal az ł o to wyraz w uchwal eniu w 1989 r. w Strasburgu Wspólnotowej Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników, zwanej t eż Kartą Wspólnotow". Jednak - znów z powodu braku jed n omyś lności - dokumem len w łaśc iwi e nadal pozostaje jedynie de klaracją. Jest ona jednak traktowana jako wskazówka do wytyczenia kierunków d z i a ł a ni a w polityce socjalnej w ciągu najbliż szyc h lat. Prawa socj alne omaw iane w Karcie w w i ę k szośc i s ą j u ż zagwarantowane na podstawie aktów wspólnotowych o ró żnym znaczeniu . Pojawiły s i ę w niej jednak nowe akcent y, takie jak swoboda wyboru zawod u , sprawiedliwa płac a . z apewniająca godziwy poziom ży cia, kwesti e um oż li w i e n ia d os tępu do bezp ł a tn yc h publicznych s lu żb poś rednictwa pracy itp . Obecny sposób imerpretowania tej problematyki ujęty zostal w opracowaniu pl. " Bi a ła K s ięga : europejska polit yka socjalna - kierunek dla Uni i" z 1994 r., w którym u ży to poj ęcia integracji ekonomicznej i socjalnej. Wspólnotowe regulacje obejmują : - prawne gwarancje swobodnego przemieszczania s ię pracowników ( uj ęt e ju ż w T raktacie Rzy mskim). Z tej najważ ni ejszej reg uły dla stosunków pracy wyn ika obowiązek traktowania obywateli innych krajów UE ( t akże pr zed s i ę biorców i pracowników) nie gorzej ni ż w ła s nych m.in . co do warunków zalIUdnienia i placy, - równe traktowanie m ę żczyzn i kobiet w dziedzinie pracy i zatrud ni enia , - bezpi eczetistwo pracy i oc hronę zd rowia pracown ików, - spoleczne aspekty restrukturyzacji przedsiębiorstw i zmian stosunku pracy, - dial og s połeczny i zas adę informowania i konsultowania z pracow nikami (i to na s kalę e uropej ską) spraw dotyczących przeds iębiorstwa . Z najomość prawa pracy Unii europejski ej jest bardzo istotna . Wprawdzie regulacje wspólnot owe zaczn ą ca ł kowicie obowiązywać w Polsce dopiero po przystąpieniu do UE,jednakju ż od podpisania w grudniu 1991 r. Układu Europejsk iego (określającego zasady stowarzyszeni a naszego kraju z UE) Polska stara s i ę do s t osowywać własne ustawodawstwo do prawa Unii . Dlat ego też kolejne istotne zmiany uregulowali prawnych zw ią zan e z przys tąpieniem Pol ski do Unii będą mu s iały n astąpi ć właśnie w obszarze prawa Trudności.

(11) Rodzime. wobec. pracy, które w krajac h stowarzyszonych ni e tylko stara s i ę zapewnić równouprawnienie w zakres ie zarobków czy stanowisk, lecz takie określa zasady równego trakt owania podczas rozwiązywania stosunku pracy, zw łaszcza w trybie zwo lnień grupowych. Na l eży wspomnieć , że zjaw isko to z reg uł y towarzyszy restrukturyzacji pr zeds i ę biors tw , przez co fakt tell nabiera szczególnego znaczeni a od n ośnie do polski ch przed sięb i ors tw , które zarówno o becnie. jak i zapewne jeszcze w dal ek iej przyszłości poddawane będą sta le procesom restrukturyzacyjnym. R egu ł y gospodarki rynkowej wymagają, aby pracodawcy mieli w takich sytuacjach pew n ą swobodę d zia ł a nia . Pierwszym dokumentem, w którym został poru szony problem restrukturyzacj i była dyrektywa nr 129 z dni a 17 II 1975 r. , znowelizowana przez dyrektywę nr 56 z dnia 24 VI 1992 r. , w kt órej nakazano ujed nolicenie przep isów pai'tstw czł onkows ki c h dot ycz ą cyc h zwo lni e ń zb iorowych. Podano w niej definicję takic h zwo ln ie ń . Ich przyczyna nic jest związana z osobą pracownika (tak jak np . w wypadku indywidualnego wy pow iedzenia umow y o pracę), jego nagannym zachowani em czy niewielką wydajnośc i ą . Wprowadza lakże kilka wariantów li czbowo-Iernlinowych (do wybrania przez ka żd y kraj Wspólnot), od spe łni en ia których zależy uznanie redukcj i pe rsone lu za przypadek g rupowy. Zwolnienie ma zatem harakter grupowy , je ś l i : - w ciągu 30 dni na s t ępuje zwoln ie nie co najmniej 10 osób w zak ła da c h zat rudni aj ą cyc h zwykl e ponad 20, a mn iej n i ż 100 pracowników. co najmni ej 10% liczby zatrudnionych w firmach , w których prac uje zwykle ni e mniej ni i 300 pracowników , co najmniej 30 osób w zak ł ada c h zwykle z atrudniają cyc h 300 lub w i ęcej pracowników ; - w c ią g u 90 dni następ uje zwolnienie co naj mniej 20 osób, n i ezależnie od li czby pracow ników zatrudnionych w danym za kł adzie. Na podstaw ie noweli zacji tej dyrektywy defin icja ta Została rozszerzona . Postanow iono. że do li czby redukowanyc h pracow ników wed łu g de fi nicji zwo lni eń zbio rowych z 1975 r. w liczan e będą tak że indyw idualne od ejśc ia z firm y, pod waru nkiem , że w okreś l o n ym czasie z pracy zrezygnuje (l ub odejdzie w inny sposób) co najmniej 5 osób . Pracodawca p l anujący dokonanie zwo lnień grupowych mu si rów ni eż przeprow adzi ć konsultacje z przedstawi cielami pracowników i s tarać s ię osiqgnąć porozu mieni e. Wed ł ug wskazań zawartych w dy rektyw ie właściciele fi rm powinn i - wraz z personelem - szukać sposobów u nikni ęcia takiego drastycznego krok u bądź też metod zredukowania liczby dotkn i ętych nim pracow ników. Nic nie zwa lnia ich od poszukiwania moż l iwo śc i z łagodzenia sk utków zwolnienia (np. poprzez przeniesieni e do innej pracy lu b prlekwali fi kowanie zwa lnianych pracowników)5 . Podczas ko nsultacji pracodawca mu si przek aza ć delegacji pracow ników wsze lkie po trzebne informacje, a mianowicie: 5 Por. R Blanpain, M. Matcy, Europejskie prawo pracy 1\1 polskiej perspektywie, Wydawnictwo Scholar, Warszawa 1993 ..

(12) Tomasz. - pisemne podanie powodów za mierzonego zwol nien ia gru powego, - przew i dywa n ą li czbę i kategor i ę pracowników przeznaczonych do zwolmema , - termin, w którym ma zostać przeprowadzon a redukcja , kryteria se lekcji pracowników do zwolnienia oraz metod obliczania wyplacanych świadczc Il. Nic można jednak zapomnieć, ze postanowicn ia tej dyrektywy nie pozbaw i ają państw cz ł on k owskich prawa stosowania regulacji bardziej korzystnych dla pracow ni ków niż normy wspólnotowe . \V pol skiej definicj i zwol n ie ń gru powych prob lemy te s ą ujmowane niceo inaczej n i ż w dyrek tywie unijnej . Wed lug przepisów stosowanych w Polsce z sy tuacją t aką mamy do czyn ienia wtedy. gdy pracodawca redukuje za łogę co najmniej o 10%. Może by ć więc taka sytuacja, że przez zwo lnienie grupowe rozumie s ię rozwiązanie umowy z trzema osobami w firmie zauudniającej 15 osób bądź z dwoma osoba mi w grupie dzies i ęcioosobowej. Nasi prl ed się biorcy będą s ię musiel i zatem dostosować do korzystniej szego dla właścic i eli prawa unijnego. Polskie przepisy z tego zakresu w istotny sposób zostały dostosowane do unijnych w znowe lizowanym w 1996 r. kodeksie pracy. Wiele rozwiązall (m.in . prawo pracownika do rozwiązan ia umowy z winy pracodawcy po zm ianie właśc i ciela fi rmy) już w naszym kraj u obow i ązuje . Konieczne będz i e natomiast wprowadzenie do zapisów kodeksu trybu informowani a i konsu hacj i podczas zmian własnościowych. Trzeba jed nak p rzyz n ać. że i w tym zakresie. c hoć bez pod staw prawnych, wspólnotowe przepisy bywają u nas stosowane podczas przejmowania polskich firm przez zachodnie koncern y. Zwyklc poprzed zają je negocjacje zbiorowego uk ł adu pracy, który bąd ź gwarantuje dotychczasowe przywileje pracownicze (na ogól prlez tr.ly lata) , bildź nawet je rozszcrlil. Pań stw a czlonkowskie UE zostaly zobowiązane do utworlcnia instytucjona lnych gwarancji wyp ła t zal eg ł yc h pensj i dla pracowników upadającyc h finn. Dlatego tei porównanie prawodawstwa kraju kandyd ującego do Unii z jej przepisami, dotyczące gwarancji dla pracowników upadających firm w Polsce, czy li screcning, powinno nas t ąp i ć bezproblemowo. Nasze prawo wprowadza bowiem w życie w sposób wys tarczający postanowieni a tej dyrektywy. K o l ejną. i s t olną dla pracown ików dyrektyw:1 "restrukturyzacyjną" jest dy rektywa nr 187 z 1977 r. (zmieniona na podstaw ie dy rektywy Rady 98/S0/wE z 29 VI 1998 r.) d o tycząca zachowania praw nabytych pracowników w wypadku p r zejęcia p rledsięb i orstwa lub jego częśc i przez innego pracodawcę w wyniku s przedaży lub fuzji. Uchwalono w niej. że prawa i zobow i ą zania popnedniego w ł aściciela wobec zał ogi wy ni kające z umów lub stosunku pracy, które obowiązują w chwil i przejęc i a firmy, zostają przenies ione na kupca. In aczej m ówi ąc, oznacza to, że pracownicy zatrudnieni w dniu sprzedaży zostają automatycznie przejęc i przez nowego pracodawcę wraz ze wszystkimi ich prawami. W dyrektywie nakazuje się nabywcy utrzymanie warunków pracy ustanowionyc h w uk ł a dz i e zbi orowym ai do czas u jego rozw i ąza n ia , wygaś n ięc i a bądź wej ścia w życ i e nowego ukł adu . Pozwa la s i ę je d nocześnie.

(13) Rodzime. . wobec. palistwom cz ł o nkow s kim na ograniczenie w krajowym prawodawstwie okresu obowiązywa n ia tego typu układ owyc h warunków pracy. Nie m oże on być jednak krótszy ni ż rok. Dyrektywa ta chroni przede wszystkim prawo pracowników do pozostawani a w dotyc hczasowym stosunku pracy u nowego pracodawcy. Nie zapewnia jednak długotrwa ł ości takiej stabilizacji. Wprawdzie, według jej zapisów, sama s pr zedaż przed s i ę bi o rs twa nie stanowi uzasadnionej przyczy ny zwoln ienia ca łej za logi bądź jej częśc i przez żadną ze slron umowy, jednak nic nie stoi na przeszkodzie póź ni ej szy m redukcjom , opartym na motywach ekonomicznych , tec hnicznych lub organ izacyjnych. Podobnie jak w wypadku współn o t owej regulacj i zbiorowych zwolnieli pracowników, dyrektywa n ak ł ada na firmy obow i ązek informacji i konsult acji tak ic h działall z re preze nt acją załog i . Dotychczasowy i nowy pracoda wca zobow ią zan i są wy tłum aczyć, jaki e są powody zmian włas n ościowyc h , ich skutki prawne. ekonomiczne i socj alne dla pracowni ków oraz za mierzenia w stosu nku do pracowników . Dotychczasowy pracodawca pow ini en prze k azać te informacje odpowiednio wcześniej przed dokonaniem transakcji , a nowy pracodawca pow ini en je przekazać swoim już wówczas pracow nikom , za nim sk utki tej operacj i będą mialy w pływ na ic h waru nki pracy. Konsultacja z przedstaw icielstwem pracowni ków wy maga na jest zawsze, gdy dotychczasowy lub nowy pracodawca zamierza dokonywać więk szyc h zmian kadrowyc h. W gos podarce rynkowej, w której funkcjo n ują mechan izmy oparte na prawie popytu i poda ży, przed s ięb i o rs twa mają prawo do sa modzie lnego podejmowania decyzji. lecz po n oszą rów n i eż pełną od pow i edzialność za ich skutki. Dlatego t eż,j ako efekt błęd ów decyzyj nych, powszednim zjaw iski em są przypadki upad łośc i i likw idacji przedsiębiorstw , a także przej śc i owych kryzysów naru szającyc h ich płynność finan sową. Są to sytuacje , w któryc h częs t o brakuje p i e nięd zy na pensje d la za ł og i . O przed s i ę bior s t wie z najdujący m s i ę w stanic ni ewy pła ca lności mówi się, gdy: - zos ta ł zg ł oszo n y wn iosek o otwarcie pos t ępowa nia upadł ościowego i układowego, s ł u żącego zaspokojeniu ro szcze ń wierzycieli , - w ł aściwe w ł adze podjcł y decyzję o otwarciu taki ego po st ępowa n ia. og ł o sil y za mkn i ęcie przeds i ę bi orst wa albo s t wie rd zi ł y, że jego mająt ek jest ni ewystarczający z pun ktu widzenia za c iąg n iętych zobo wią zań . W takiej sy lUacj i w my ś ł dyrektywy nr 98 7 z 1980 r. (znowel izowanej na podstawie dyrektywy nr 164 z 1987 r.), dotycz.}cej ochrony ro szczeń pracowniczych w wypad ku ni ewyp ł acal nośc i pracodawcy, na pań s t wa cz ł onkows kie Wspólnoty nakłada s ię o bow i ązek stworzenia instytucjona lnych gwara ncj i dl a skrzywdzonyc h w ten sposób za łóg. Konieczne jest utworzenie instyt ucji gwa· rancyj nych g ro madzącyc h p ieniądze na wyp łaty za l eg ł ych pen sji dla pracow· ników upadających firm w wysoko śc i wynikają cej z umÓw O pracę , za okres wsteczny od o kreś lonej daty. Według wyboru pań st w a może to być:.

(14) Borowiecki, TO/luuz - moment powstania niewypłacalności pracodawcy, - początek okresu wypowiedzenia, umotywowanego ni ewyp ł ac aln ością firmy . - powstanie ni ewyp łacaln ości firmy lub data rozw i ąza ni a stos unku pracy z powodu ni ewy pła ca ln ości przedsiębiorstwa . Państwa członk owskie mogą ogra ni czyć zakres zobow iązań instyt ucji gwarancyj nych, mu szą jednak zapew ni ć minimum oc hrony, róż n e w zależ ności od dokonanego przez nie wyboru okresu nią objętego: - wari ant I: wyp łata odpowiadająca wynagrodzeniu za ostatnie trzy mi esi.:)ce zatrud ni enia , przypadające w c i ąg u sześc iu m i es i ęcy poprzedzających moment upadłości. - wariant II : wy pł ata odpow iad ająca wynagrodzeniu za ostatnie trzy mi es ią ce zatrudnienia pop rzedzaj ące datę wypowiedzenia urnowy o pracę , - wariant III : wyplata odpow i adająca ś redn iemu wynagrodzeniu z ostatnic h 18 miesięcy zatrudni enia poprzedzających ogłosze ni e upad ł ośc i lub datę , z którą, z powodu ni ewyp ł acalności. zastal rozwiązany stosunek pracy z pracownikiem. W takim wypadku pań s t wa cz łonk owskie mogą ograniczyć zobowiąza nia do wy pł a t y oś miot ygodniowej pensji lub też wynagrodzen ia za kil ka krótszych okresów, nie przekraczających w sumi e ośm iu tygodni. K olej n ą sp rawą wzbudzaj ~lcą zainteresowa nie przedsiębiors tw są akty prawne. omawiające. ła godniejsze. normy. bezpieczeń s tw a. i hi gieny pracy. Nuwet z nacznie. od wspó lnotowych krajowe przepisy bhp są obec nie w Polsce powszechn ie ignorowane i to zarówno w firm ach prywatnych,jak i pr zed się biorstwach pań s t wowych. Pod tym wzg l ęde m w Polsce m u szą na s tąpić istotne zmiany, kt óre spowod ują dostosowanie do unij nych przepisów nie tylko usta wodawstwa. ale też wpłyną na zmia n ę świad omości tych osób, które s i ę nim na co d z ień posługują. O tym, jak dalece ściś l e sform ułow a n e są te przepisy . świadczą przykłady skodyfi kowania zasad pracy przy stanow iskach komput erowych, o pi sujące nawet parametry krzesła , jak i e pracodawca musi zapewn i ć pracownikowi zasiad ające mu przed monitorem lub też dyrektywy o kreś lające minimalne wymogi be zpieczeńs twa i zdrow ia bądź dotyczące ,. poprawy warunków podróży pracowników pos iadającyc h ograni czenia ruchowe". Warto wspomnieć, że są t eż dziedziny , gdzie nasze prawo lepiej c hroni pracownika n i ż jego odpow iedniki wspólnotowe. Prawo do pracy - traktowa ne w Polsce jako jedno z najważn i ej szyc h dla człowieka - jest zagwarantowane w konstytucji. W krajach Wspólnoty wprowadzenie taki ego zapi su do prawa traktatowego jest dop iero rozw a ża n e. Dotychczas zna l az ł s ię on jedynie we Wspólnotowej Karcie Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników. która nie ma jednak mocy prawnej..

(15) wobec prawnych. 6 . Podsumowanie Pojaw iające się niekiedy wśród pol sk ich przedsięb i orców obawy. że od momentu akcesj i unijne akty prawne będą regulować w przeds i ęb i o rstwie praktycznie wszys tko, są daleki e i j ednocześ ni e bli ski e prawdy . Traktaty. dyrektywy i prawo wspólnotowe reguluj.] wprawdzie tylko ni ektóre relacje zarówno pomiędzy pracod awcą a pracown ikiem. jak i pomi ęd zy przedsiębiorstwem a pańs t wem,jed n akże te, którymi s i ę zajm uj ą. traktują niekiedy bardzo szczegółowo.. Dlatego t eż wskazanie tyc h punktów, w których Polska najbardziej róż n i od krajów Wspól noty ,jest bardzo istotne. Powodem tego jest rakt, że un ijne prawo. podobn ie jak inne przepi sy o charakterze wspól notowym, ma zawsze p i e rw szeń s t wo przed prawem kraj owym państw cz ł onkowskich. Oznacza to, że (o ile ni e wynegocjujemy w pewnych dziedzi nach okresu przej ściowego). zacznie ono obowi ązywać u na s w pełn i zaraz po wejściu do UE i to z m ocą wyższą od polsk iego. Prze pisy traktatowe i rozporząd ze nia s t aną s i ę waż n e bezpo średnio. natomiast te wprowadzane za pomocą dyrektyw Polska będz i e mia la obowiązek wp ro wadzić jak naj szybciej do krajowego ustawodaw stwa. W unijnej rLcczywistosci polscy pracownicy i pracodawcy będą tak że mogl i powoływa ć s i ę przed sąda mi krajowy mi (dotyczy to zarówno osób rizycznych , się. jak i prawnych) na uprawn ieni a przy7.nane im w przepi sach prawa Uni i.nawcl. gdyby nie został y one jeszcze w ł ączone do narodowego systemu prawnego, po upływie wyznaczonego okresu przej śc i owego. Li te ratura. Blanpain R .. Matey M .. Europejskie prawo pracy w IJolskiej perspektywie. Wydawnictwo Scholar, Warszawa 1993. Dzicrianowski W .. Polityka Unii Europejskiej wobec przefJsiębiors/w [w:l Przedsiębior J'/lI'a IV perspck/ywie przystąpieniu Polski do Ul/ii Europejskiej, Matcri ały z konferencji . Warszawa 1998. Dziu ra M '. Prywatyzacja i restrukturyz.acja polskich przedsiębiQrs/w \li konrekJcie illlegm. ej; z UI/ią Europejską Iw:1 Skutki restrukturyzacji i pryll'atyzacji przedsiębiorstw IV Polsce IV dekadzie Im dzie więćdz iesiątych, pod red . S . Tokarskiego. Uniwersytet Gdańsk i , Sopot 1999. Haus B.. Czynniki w:.ros/u konkurencyj/wJci polskich p rzedsiębiorstw (w:1 KonkurencyjIW5'Ć przedsiębiorstw wobec wY1.lvań XXI wieku. Materialy 7. konferencj i. AE we Wrocławiu. Wroclaw 1999. Nowy lud I"llCy w Polsce i w Europie. pod red. M . Matcy. Wydawnictwo Schol ar, Warszawa 1997..

(16) Ryszard Borowiecki, Tomasz Rojek Oomestic Enterprises and the Legal Consequences o, Poland's Integration with the European Union Curremly, the moment of Poland's entry into the European Union as a fuli membcr is becoming increasingly evidem. Despite much non-conformity with EU procedures as wel1 as underdevelopmenl in various areas of socio-economic life, over lime integralion with Ihe EU is becoming more and more rcalistic. Withoul discussing here Ihe gains and losses associated with accession, we should neverthetess be mindful of ils consequences. lntegration will exact the greatest impact on the enterprise sector, which will find itselr, despile the Iransition period in Poland that has already [asted ten years, in a somewhat differenl market situat ion Ihat today's. Busi nesses will have lo face Ihe fuli onslaughl ar free markeI competilion as well as the entrenched advanlages of EU businesses Ihal have operaled on this m<lrket for many years. Funhermore, Pol ish enterpriscs wi ll be fo rced to adhere to new EU legal and organi sational rules. which is significant both in terms of the consequences Ihis will have for Polish entrepreneurs and in lerms of the EU's requiremenls in Ihis area. Indeed, the European Commission has indicated the law as one a r the basic areas in which adjuslment activities should be inlensified towards a more rapid adoplion of regulations goveming the internal EU market. Therefore, in view of Ihe needs for changes in legal regulations, the aulhors alIempI lo presenl the main areas of adjuslment that appl y to Ihe Polish cnterprise seClor, as regards the consequcnces rcsulting from these adjuslmenls..

(17)