Paweł Pindera
Internet : edukacja na odległość (1)
Nauczyciel i Szkoła 1 (8), 29-34
Paweł Pindera
Internet - edukacja na odległość (1)
W tradycyjnej szkole uczeń praktycznie nic ma żadnych szans skonfrontow a nia sposobów i metod uczenia i nauczania z innymi niż te, do których został przypi sany w ram ach danej szkoły. Taki uczcń musi bazować na w iedzy i umiejętnościach lokalnej kadry nauczycielskiej, a tylko nielicznych stać na opłatę drogich szkół, za trudniających wysokiej klasy nauczycieli.
I właśnie dzięki globalnej sieci komputerowej Internet stało się możliwe korzy stanie z w iedzy i umiejętności osób zam ieszkujących dowolne rejony świata.
U schyłku drugiego tysiąclecia, dzięki dynamicznemu rozw ojow i elektroniki, informatyki i telekomunikacji, pow stała możliwość stworzenia „wirtualnej szkoły'”, w której uczeń będzie m ógł w ybrać sobie nauczyciela spośród o w iele szerszego kręgu n iż do ty ch czas. B ędzie m ógł naw et p o ro zm aw iać z n ajw y b itn iejszy m i przedstawicielami świata nauki, wliczając w to laureatów Nagrody N obla, konfron tując z nim i sw ą w iedzę na dany temat. Ponadto korzystający z sieci m a możność czerpania z olbrzym ich zasobów ludzkiej wiedzy, nie m usząc odbyw ać kosztow nych podróży czy w ycieczek do bibliotek.
W wielu krajach posiadających obszary o niewielkim stopniu zaludnienia, od lat stosuje się techniki przesyłania informacji na odległość celem nauczania. D otych czas odbywało się to drogą radiową, telewizyjną bądź telekomunikacyjną. Techniki takie pozw alają na aktyw ne uczenie się na terenach, gdzie uczniow ie są oddaleni od siebie i od nauczyciela o w iele kilometrów. M etody takie stosow ane są w kra jach skandynaw skich: N orw egii, Szwecji i Finlandii, w Australii, Islandii oraz na A lasce. N au czan ie na od leg ło ść (d ista n ce learning, tea ch in g a n d education) stało się bardzo popularne na całym świecie, co niew ątpliw ie m iało zw iązek z po w staw aniem i szybkim rozwojem technologii kom puterow ych i telekom unikacyj nych oraz z pow staniem Internetu. Wysoko rozw inięte kraje św iata dostrzegły, że zastosow anie tych now oczesnych technologii znacznie przyśpiesza, udoskonala i zw iększa efektyw ność procesu nauczania i uczenia się.
Zastosow anie komputerów w kształceniu daje ogrom ne możliw ości w zakre sie grom adzenia i przetw arzania wiedzy, prezentacji filmów, grafiki, m uzyki etc. D zięki ogrom nem u rozwojowi m etod i środków przetw arzania inform acji, realna stała się możliw ość przekazyw ania treści dydaktycznych na duże odległości. Taki transfer w iedzy na dow olną odległość spraw ia, że proces dydaktyczny nie musi ograniczać się tylko do posiadanych w danej chw ili w szkole zasobów ludzkich
з о N a u c z y c ie l і S z k o ła 1 (8) 2 0 0 0
і inform acyjnych, lecz um ożliw ia dostęp do dorobku innych ośrodków , uczelni, czy też osób.
K ształcenie za pośrednictwem sieci daje możliw ość w ielokierunkowej łączno ści między uczniami i nauczycielem. Nauczyciel może prowadzić proces kształcenia uczniów znajdujących się poza tradycyjnym budynkiem szkolnym , korzystając z różnych technik, ja k poczta e-mail, a także wideo- konferencje. U czniow ie m ogą w ym ieniać się sw ą w iedzą prow adząc dialog na ekranie kom putera. M ożliw e jest także przetw orzenie tego dialogu na w ersję dźw iękow ą.
Dzięki zastosowaniu poczty elektronicznej uczniowie nie m uszą w tym samym czasie zasiąść przed kom puterem , gdyż taka poczta um ożliw ia grom adzenie infor m acji i odczytanie ich w dow olnym m om encie.
N ajw iększe m ożliw ości stw arzająjednak system y w ideokonfcrencyjne, anga żujące najwięcej zm ysłów ucznia. D zięki tym system om jeden nauczyciel może prow adzić lekcje dla wielu oddalonych uczniów, zapewniając przez cały czas m oż liwość w zajemnej konwersacji.
Rozwój nowoczesnych technologii multimedialnych oraz cyfrowej telekomuni kacji ma coraz większy wpływ' na proces kształcenia, a zainteresow anie uczeniem na odległość je s t coraz w iększe.
Technika nauczania na odległość pozw ala na zdobyw anie w ykształcenia nie tylko osobom zamieszkując tereny słabo zaludnione, lecz również osobom niepełno sprawnym i innym , które z jakichś pow odów nic m ogą dojeżdżać do szkół.
O czyw iście nauczanie na odległość to nie tylko Internet czy inne sieci, lecz rów nież wiele technik, które były stosowane, kiedy nikomu jeszcze o Internecie się nie śniło, takie jak:
— nauczanie korespondencyjne, — nauczanie za pom ocą radia i telewizji,
• n au czan ie za p o m o cą radia i te lew izji z in te ra k c ją te le fo n ic z n ą , telefaksową, kom puterow ą i w izyjną,
• system y wideo- konferencyjne, • nauczanie przez sieć komputerow ą.
Do najważniejszych usług sieciowych służących do wspólnej pracy i wymiany informacji należą:
— poczta elektroniczna, wykorzystywana do przesyłania i przechow yw a nia informacji,
— listy dyskusyjne, dającc m ożliw ość w ym iany inform acji pom iędzy uczestnikam i na dany temat,
— elektroniczne konferencje, możliw e dzięki technice rezerwującej spe cjalny kanał dla jednoczesnej dyskusji wielu użytkow ników w określonym czasie; każdy uczestnik elektronicznej konferencji otrzymuje na ekranie wypowiedzi pozo stałych dyskutantów.
P aw e ł P in d e ra — In te rn e t - e d u k a c ja na o d le g ło ś ć (1) 3 1
Jeśli chccm y korzystać z systemu nauczania na odległość, m usim y spełnić kil ka warunków. Taka sytuacja będzie w ym agała od nauczyciela biegłej umiejętności posługiwania się nowoczesnym sprzętem audiowizualnym, komputerowym i teleko munikacyjnym . Również program będzie m usiał być odpowiednio dostosow any do nowej sytuacji. Dzięki multimedialności rola nauczyciela m oże zostać ograniczona do roli konsultanta. Będzie on natom iast m usiał spędzić więcej czasu nad opraco w aniem i sprawdzaniem testów, prac kontrolnych, ankiet, gdyż w procesie naucza nia na odległość kładzie się duży nacisk na w iedzę praktyczną.
Istotną rolę w nauczaniu na odległość odgryw a w arsztat pracy nauczyciela. Musi być on w yposażony w nowoczesny sprzęt kom puterow y i sieciowy, posiadać najlepsze oprogram ow anie, a także cały osprzęt, czyli inne media.
Istotną kw estię stanowi też scenariusz prow adzonych zajęć. Pow inien on być bardzo precyzyjnie opracowany.
W ażne je st także stosow anie różnorodnych technik pedagogicznych, ja k np.: sem inaria liniowe, dyskusje w małych grupach, zespoły partnerskie, m ałe grupy robocze, prezentacje grupowe, symulacje, dostęp do dodatkowych zasobów eduka cyjnych itd.
K om puter m ający łączność z Internetem staje się w ręcz idealnym m edium w nauczaniu na odległość. Zapew nia sprzężenie zw rotne pom iędzy uczestnikam i procesu dydaktycznego, czyli prowadzącym zajęcia i słuchaczami, a także w zajem ne kontakty między studentami. Naukowcy z Kalifornijskiego U niw ersytetu Stano wego stw ierdzili, że studenci uczący się w szkole wirtualnej osiągają o około 20% lepsze wyniki niż ich rówieśnicy studiujący tradycyjnie.
N ajpopularniejszą obecnie siecią je s t pow stały pod koniec lal 60. Internet. W zam ierzeniach swych tw órców m iał być siecią w ykorzystyw aną przez wojsko. O becnie nazyw any je st siecią sieci, bow iem jego funkcjonowanie bazuje na połą czeniu sieci kom puterow ych znajdujących się na całym świecie.
Dzięki ujednoliconym rozw iązaniom do sicci m ożna podłączyć niem al każdy kom puter, a oprogram ow anie pojaw ia się naw et na dołączanych do m agazynów kom puterow ych C D -RO M -ach.
Internet staje się coraz bardziej pow szechny i dostępny, je st bowiem kolejnym środkiem służącym w ym ianie informacji. W przeciwieństwie jednak do „tradycyj nych” mediów jak prasa, radio czy telewizja, umożliwia on przekazywanie zarówno pryw atnych danych między konkretnym i osobam i, ja k i udostępnianie inform acji szerszej grupie użytkow ników (w szystkim lub części) na całym św iecie.
Internet charakteryzuje się wielością zastosowań. Jednym z najczęściej stoso w anych je st poczta elektroniczna. Każdy, kto posiada w łasny adres e-m ail. może w ysyłać tą drogą wiadomość, a nadaw ca i odbiorca m ogą znajdow ać się w zupeł nie dow olnych miejscach. Z tego w łaśnie powodu Internet określany je st rów nież mianem „globalnej w ioski” . Przesyłać możemy wiadomości tekstowe, lecz również
3 2 N a u c z y c ie l i S zko ta 1 (8) 2 0 0 0
wszelkiego rodzaju pliki, jak zeskanowane zdjęcia, rysunki, dźw ięk oraz sekwencje wideo.
Za pośrednictw em Internetu m ożem y rów nież prow adzić rozm ow y na żywo. Takie rozm ow y dw óch lub więcej osób określa się m ianem „chatow ania" (z ang. gawędzić). Oczywiście rozmowy prowadzi się korzystając z klawiatury. Na ekranie na bieżąco w yśw ietlany je st tekst w spółuczestników konw ersacji. W ten sposób możem y prow adzić dyskusję lub pogawędkę. Do w yboru mamy rów nież tryb dwu osobow y, w którym m ożem y porozm aw iać z w ybraną osobą bez obawy, że ktoś nas podsłucha lub w trąci jakiś głupi dowcip.
Internet oferuje nam jeszcze lepszą atrakcję. Za jeg o pom ocą m ożem y prze prowadzić rozm owę telefoniczną z koleżanką zza oceanu, płacąc jak za połączenie lokalne. Do tego m usim y jedynie dysponow ać m odem em o prędkości minim um 28 800 bps, kartą dźw iękow ą, m ikrofonem oraz specjalnym oprogram ow aniem . Dzięki zam ontow anym kam erom m ożemy oglądać naszego rozm ów cę na ekranie m onitora, pod warunkiem, że dysponuje on podobnym sprzętem.
In n ą atrakcją tej „sieci sieci” je st tzw. surfow anie. „Surfow anie w Internecie to ja k przechodzenie od jednej w ystaw y sklepowej do drugiej” . World W ide Web (nazyw any w skrócie Web) zawiera niezliczone zasoby danych um ieszczanych na stronach internetow ych, nazywanych w itrynam i.
Idea W W W pow stała w środow isku fizyków w ysokich energii pracujących w w ieloosobowych, w ielonarodowych i rozrzuconych po całym św iecie zespołach badawczych. Różnorodność system ów informatycznych oraz różne sposoby dostę pu do informacji powodowały, że użytkownik musiał posiadać specjalistyczną w ie dzę komputerową, aby skorzystać ze znanych wcześniej serwisów Internetu, takich jak Ftp, Gopher, Telnet, WAIS i innych. Trzeba było opracow ać uniw ersalny i je d nolity system tak, aby uniknąć trudności z dostępem do sieci.
Pierw szy serw er W W W uruchom iono 17 maja 1991 r. w E uropejskim C en trum Badań Jądrow ych (CERN) w Genewie. Po 2 latach, w czasie których ulep szano system , nastąpiło, ja k to określali fizycy, „przekroczenie masy krytycznej” , gdyż ilość instytutów naukow ych prezentujących swój dorobek zaczęła lawinowo rosnąć. W W W zostało w ybrane przez K om itet Techniczny RARE (Europejskiej organizacji koordynującej rozwój informatyki) jako najlepszy system przekazu infor macji. Również twórcy oficjalnego programu Rady Europy dotyczącego przekazu in formacji naukowo-technicznej dla Europy Centralnej i Wschodniej zdecydowali się na wykorzystanie WWW jako narzędzia. W Polsce pierwszy serwer WWW' został uru chomiony we wrześniu 1993 roku na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. W W W jest obecnie najpopularniejszym w śród użytkow ników Interenetu m e dium w ym iany informacji. Pośredniczy w w ym ianie wszelkiego ich typu. M ogą to być informacje naukowe, kulturalne, turystyczne i komercyjne. Dokumenty WWW m ogą zaw ierać teksty, zdjęcia, dźw ięki, a naw et filmy. T echnologia W W W łączy
P aw e l P in d e ra — In te rn e t - e d u k a c ja n a o d le g ło ś ć (1) 3 3
dokumenty i przesyła wszelkiego typu informacje, wykorzystując specjalny protokół zw any H yper Text Transfer Protocol (HTTP).
Za pom ocą W W W użytkow nicy interfejsów graficznych m ogą uzyskiw ać na sw oich ekranach m ultim edialne ruchom e obrazy, rysunki opatrzone tekstem etc. W ten sposób nie wychodząc z domu możemy odwiedzić ciekawe miejsca, zwiedzić muzea, galerie, przeczytać książkę, obejrzeć film, a także zrobić zakupy w w irtual nym sklepie.
System charakteryzuje się bardzo łatwym sposobem w yszukiw ania informacji. Za pom ocą odsyłaczy i naszej komputerowej myszki m ożem y przenieść się stosun kowo szybko w dow olne m iejsce w sieci.
WWW nic posiada ośrodka centralnego, w zw iązku z czym każdy użytkownik m oże publikow ać, a każdy upow ażniony może czytać.
W szystkie informacje, które znajdziem y w sieci, możem y wydrukować. W spom niałem ju ż o grupach dyskusyjnych. Powstały one w wyniku w ykorzy stania poczty elektronicznej. Jej użytkownicy zapisują się na listę dotyczącą w ybra nej tem atyki i od tej pory sami m ogą w ysyłać i dostaw ać inform acje na wybrany tem at. Inform acje w ysyła się na adres listy, skąd są autom atycznie rozsyłane do w szystkich subskrybentów. Największe listy liczą wicie tysięcy członków, co stw a rza potencjalne niebezpieczeństw o zablokow ania naszego kom putera w w yniku otrzymania zbyt dużej ilości informacji. N owoczesne program y sortują informacje, grupując je w bloki tem atyczne i filtrując inform acje niepożądane. Poprzez listę dyskusyjną jej uczestnicy m ogą otrzym yw ać bezpłatne czasopism a elektroniczne lub inne pliki. Listy są zazwyczaj archiwizowane w zbiorach, dzięki czemu subskry bent m oże zapoznać się z treścią w cześniejszych dyskusji.
Grupy dyskusyjne często łączą się w sieci. Usenet jest zbiorem grup dyskusyj nych, przesyłających pliki od jednego kom putera, w którym są subskrybenci, do drugiego. Napływające informacje gromadzone są w formie olbrzymiej elektronicz nej tablicy ogłoszeń i czytane przez uczestników grupy. U żyteczne inform acje po biera z tablicy użytkow nik. W Usenecie znajduje się blisko tysiąc grup tem atycz nych, a zastosowane oznaczenia m ają pomóc, uporządkowaniu wiadomości i um oż liwić łatwiejsze poruszanie się po nich, za co odpowiedzialne są moderatory. Poniżej w ym ieniam niektóre z oznaczeń dotyczących problematyki edukacyjnej:
— nauczanie dorosłych, — nauczanie na odległość, — badania pedagogiczne,
— przyszłościow a edukacja uniw ersytecka, — biblioteki elektroniczne,
— system y edukacyjne, — multimedia w edukacji, — anim acja artystyczna,
3 4 N a u c z y c ie l i S z k o ła 1 (8) 2 0 0 0
— biologia i nauki pokrewne, — nauki ekonomiczne, — pedagogika,
— historia pow szechna, językoznaw stw o, sztuka, — fizyka,
— chem ia,
— streszczenia artykułów psychologicznych.
Poprzez sieć w ydaw nictw a często drukują publikacje, prosząc użytkow ników sieci o ich recenzję. M ożem y również dotrzeć do katalogów bibliotek uniw ersytec kich i w wielu przypadkach przeczytać książkę ściągając ją z Internetu i drukując na dom ow ej drukarce.
Bibliografia
E a sy PC. Internet.
S. Juszczyk: K om unikacja człow ieka z m ediam i. K atow ice 1998. M. K ubiak: E dukacja na odległość. „Szkoła Z aw odow a” 1997 nr 6. P. M isiak: Komu now e technologie. „Forum A kadem ickie” 1997 nr 7/8.
