Alians biblioterapii z logopedią

(1)

Joanna Palacz, Bożena Bełkot

Alians biblioterapii z logopedią

Nauczyciel i Szkoła 3-4 (28-29), 200-212

(2)

Joanna Palacz, Bożena Bełkot

Alians biblioterapii z logopedią

Dzisiejsze czasy narzucająogrom ne tempo. Przem ianom ulega nie tylko technika, ale też rodzina. Adaptacja do nowych warunków jest bardzo szybka. Do takiego tempa życia musi przywyknąć dorosły, ja k rów nież dziecko, czyli musi umiejętnie dostosować się do wym ogów dnia codziennego, czy w ypracować sobie skuteczne sposoby adaptacyjne. Konsekwencją tego jest zmiana rodziny i sam otne dziecko. Dobrym sposobem pomocy dziecku jest literatura - bajki i baśnie. D ają one wsparcie, kom pensują niezaspokojone potrzeby, uczą innego myślenia i działania, przyczyniają się do rozwoju, wzbogacając o nowe przeżycia i doświadczenia.

Lęk jest em ocją pow szechną i często doznawaną, a jednocześnie pozwala zrozum ieć zaburzenia. Długotrwałe traumatyczne przeżycia m ogą zdecydowanie wpłynąć na dorosłe życie. Dzieje się tak dlatego gdyż dziecko nie potrafi powiedzieć o swoich problemach czy poprosić o pomoc. Pamiętać musimy, że dziecko dopiero uczy się świata i siebie. To jest spowodowane brakiem odpowiedniego zasobu słów, który pozwalałby opisać doznania. W szystko to przekreśla pozyskanie pom ocy w wyjaśnieniu swoich problemów. To my, dorośli możemy zaobserwow ać co dzieje się z dzieckiem: jak pomóc mu zrozum ieć swoje uczucia, a przede wszystkim jak sobie z nimi radzić. Doznawanie silnych lęków zaburza osobowość dziecka, sprzyja powstawaniu lęków, nerwicy, dezorganizuje radzenie sobie z niepokojem. W walce z w/w problemami pomocne jest zrozumienie sytuacji zagrożenia, świadomość możliwości uzyskania określonej pomocy, poczucie własnej skuteczności oraz świadomość własnych reakcji.

N auką zajm ującą się tą problem atyką je st biblioterapia. C zym je st więc b ib lio te ra p ia ? Wiele je st definicji tego terminu. Biblioterapie ujm uje się jak o działanie terapeutyczne oparte o stosow anie materiałów czytelniczych, rozum ianych rów nież jak o środek w spierający proces terapeutyczny. To swojego rodzaju wsparcie psychiczne. M. M olicka uważa, że biblioterapia je st m etodą psychoterapeutyczną, która ma za zadanie w zm ocnić i w zbogacić zasoby dziecka, by lepiej potrafił radzić sobie z trudnościam i. D ziecko musi sam rozw iązać sw oje problemy; książka ma dać wsparcie w tym w zm aganiu się, m a uspokoić lub zredukow ać lęki, pomóc w kształtowaniu adekw atnego postrzegania świata, sw ego w nim miejsca. D ziecko tam odbudow uje sw oje zasoby lub wykształca

(3)

Joanna Palacz, Bożena Bełkot - Alians biblioterapii z logopedią 201 now e i szuka sposobu realizacji siebie (...) Takie rozum ienie biblioterapii obejm uje i stym ulację rozw oju osobow ości poprzez książkę, i oddziaływ anie lecznicze.“ '

K siążka w ykorzystyw ana w procesie bibliotcrapcutycznym musi pełnić w iele funkcji, musi być dobrze dobrana, uw zględniając stan dziecka, jeg o zaintereso w ania oraz dotychczasow e dośw iadczenia życiowe.

Proces biblioterapii pow inien doprow adzić do: odnalezienia się w nowej sytuacji

akceptacji sam ego siebie

nabrania chęci do uaktyw nienia się

pozytyw ny w pływ na stan em ocjonalny dziecka poprzez w ykorzystanie środków czytelniczych

Celem i zadaniem biblioterapii natom iast je s t :

pom agać pokonać problem y; podaje wzorce zachow ań i nadaje im znacze nie;

korygow ać em ocjonalnie zaburzone zachow ania;

integrow ać osoby niepełnosprawne i nieprzystosow ane społecznie; • nieś ulgę w cierpieniu;

w zm acniać poczucie własnej wartości; przygotow ać do pełnienia różnych ról; akceptować siebie i sw oją sytuację;

zm niejszać strach, lęk, stres, łagodzić agresję; w zm acniać m otyw ację do uczenia się; pom agać w uaktyw nianiu siebie; pom agać w procesie rozwoju;

pom agać sam otnym , nieśmiałym , zakom pleksionym , m ało aktywnym. M etodyka biblioterapii zakłada :

całkow itą dobrow olność uczestnictw a w zajęciach;

dostosow anie poziom u i tem pa zajęć do psychicznych i fizycznych możliw ości uczestników ;

wykorzystanie elem entów m uzykoterapii, arteterapii, pom ysłów plastyc znych

rozpoczęcie zajęć od ćw iczeń integracyjnych; stosow anie różnych technik (np. dram y); stosow anie zajęć mieszanych;

w ykorzystanie znanych tekstów terapeutycznych; nic krytykow anie, nie ocenianie uczestników ;

atm osfera zajęć z poczuciem pew ności i bezpieczeństw a.

(4)

202 Nauczyciel i Szkoła 3-4 2005

Form y pracy biblioterapcutycznej (najchętniej w idzianym i form am i pracy są te, które w yzw alają w łasną inw encję tw órczą) i m ogą do nich należeć:

konkursy literackie pozw alające na tw orzenie w łasnych tekstów (wierszy, opow iadań),

inscenizacje teatralne pozostaw iające aktorom m ożliw ość dow olnego in terpretow ania tekstu,

zastosow anie m ateriałów audiow izualnych, które postrzegane są przez dzieci i m łodzież jak o atrakcyjniejsze i now ocześniejsze,

zastosow anie czasopism zw iązanych z m uzyką czy filmem oraz kom iksów o znaczącej w artości artystycznej i literackiej,

zabaw y i zajęcia integrujące,

zajęcia z zastosow aniem m etod aktyw izujących itd.

B ibliterapię m ożna też dzielić ze w zględu na m ateriały w niej stosow ane, wyodrębniając:

■ poezjoterapię, ■ bajkoterapię, ■ rcm iniscencencję.

Wprawdzie biblioterapia nic leczy, lecz pomaga zmienić sw oją postawę na sprzy jającą zdrowiu, warto j ą upowszechniać. Szczególnie w szkołach, przedszkolach jako narzędzie wsparcia edukacyjnego. Wykorzystując bajki terapeutyczne możemy pomóc młodemu człowiekowi znaleźć swoje miejsce w otaczającym świecie, wybrać właściwe cele, wartości, podnieść efektywność jego poczynań, nauczyć radzić so bie z trudnymi problemami.

Czytając, czy opowiadając bajki terapeutyczne dotyczące różnych trudnych sytu acji życiowych, mamy okazje w sposób prosty i zrozumiały zapoznać z wieloma sposobami reagowania (efektyw nych i nieefektyw nych). W sparcie poprzez bajki terapeutycznepom agaw łaściw iczinterpretow aćw ieleróżnychsytuacjiżyciow ych. Pozwoli to w przyszłości lepiej rozum ieć, zapoznać z różnym i sytuacjam i, poznać różne działania. Jest bazą do poznania w łasnych cm ocji, o k azjąd o nauki strategii postępow ania. Może się rów nież przekonać, że inni, tak samo postrzegają świat, m oże w yrzucić negatyw ne emocje. A, co najw ażniejsze będzie m iało okazję do zrekom pensow ania tego, czego mu najbardziej brakuje poprzez utożsam ienie się z bohaterem bajkow ym . Świat bajkow y daje bezpieczeństw o, miłość, uznanie - to co przecież je st najw ażniejsze w życiu. Bajki terapeutyczne to określony obraz w w yobraźni dziecka w yw ołujący pozytyw ne em ocje, przyczyniając się w ten sposób do fantazjowania, dają poczucie skuteczności.

Pełnym w arunkiem uczestnictw a w życiu społecznym oraz um iejętne obcow a nie słowne z ludźmi jest bardzo w ażnym czynnikiem rozw ojow ym . Tym bardziej istotnym, gdyż coraz więcej dzieci ma problem y z mową. Bardzo istotne jest więc, we w spółczesnej edukacji, wczesne w ykryw anie opóźnień rozw ojow ych

(5)

Joanna Palacz, Bożena Bełkot - Alians biblioterapii z logopedią

203

i w czesna interw encja, m ające na celu przygotow anie dzieci do podjęcia nauki szkolnej. R ozpoczęcie działań zaradczych w obec dzicci zagrożonych ju ż w w ieku przedszkolnym , pozw ala na w yrównanie braków jeszcze przed podjęciem nauki. Najczęściej jed n ak problem y ujaw niają się dopiero w szkole.

Proponow ane przez nauczyciela zajęcia pow inny w yzw alać potrzeby kom uni kow ania się, poprzez odw oływ anie się do zdarzeń i treści aktualnych, tw orząc sytuację w yzw alającą ciekawość i dostarczających bogatych przeżyć. Przebieg zajęć pow inien spowodować spontaniczne reakcje dzicci, a jednocześnie stw o rzyć w arunki do m yślenia konkretnego, obrazow ego i do ich swobodnych w y p o w iedzi na określony tem at. M ow a i myślenie rozw ijają się spójnie i spójnie m ożna je kształtow ać w sprzyjających w arunkach em ocjonalnych i pozna wczych. N a uwagę zasługują tu zajęcia, pozw alające kształtow ać rozwój m ow y i w zbogacać św iat uczuć, tj.: opow iadanie, układanie w ierszy, rym ow anek, zagadek -w szelkiego rodzaju zgadyw anki i układanki, historyjki obrazkow e, prace z obrazkiem , inscenizacje, rozm owy, w ypow iedzi na określony temat, w ypow iedzi spontaniczne.

Logopedia jest nauką o kształtow aniu praw idłowej wymowy, usuw aniu wad w ym ow y oraz nauczaniu mowy w wypadku jej braku lub utraty. Złożoność problem ów rozw ojow ych i edukacyjnych narzuca logopedzie w iele zadań oraz rolę logopedy — terapeuty.

Terapia logopedyczna obejm uje całość specyficznych, zam ierzonych oddziały wań ukierunkow anych na usunięcie w szelkich zakłóceń i zaburzeń procesu porozum iew ania się. O ddziaływ ania te m ają na celu: usuw anie zaburzeń m o wy, przyw racanie zaburzeń w w ypadku jej utraty, nauczanie mowy, która się w ykształciła, w yrów nyw anie opóźnień rozwoju mowy, w ypracow anie odpow iedniego poziom u spraw ności kom unikacyjnej, likw idacja pierwotnych przyczyn skutków zaburzeń procesu porozum iew ania się oraz skutków w tór nych - zaburzenia kom unikacji językow ej. Terapia logopedyczna to czynności uspraw niające mowę obejm ujące: działania profilaktyczne, działania diagno styczne, działania instruktażow e, działania popularyzacyjne-zm ierzające do zapobiegania, ograniczania i usuw ania zakłóceń i zaburzeń procesu porozu m iew ania się i łagodzenia ich skutków.

Cele i zadania terapii logopedycznej:

kształtow anie prawidłowej m ow y poprzez korygow anie zaburzeń w zakresie strony: fonetycznej, leksykalnej, gram atycznej;

stym ulow anie rozwoju m ow y i doskonalenie wym ow y ju ż ukształtow anej; w drażanie do praktycznego w ykorzystania popraw nej wymowy, przyswajanej w toku ćw iczeń;

rozw ijanie w rażliwości ortofonicznej; uspraw nianie techniki czytania;

(6)

204

Nauczyciel i Szkoła 3-4 2005

w drażanie do obcow ania z literaturą poprzez czytanie bajek i utw orów dla dzieci.

O bjaw y w ad m owy ustala się na podstaw ie danych z obserw acji, w yw iadu i prób oraz testów językow ych. Terapia logopedyczna to całość specyficznych, zam ierzonych oddziaływań ukierunkow anych na usunięcie w szelkich zakłóceń i zaburzeń procesu porozum iew ania się. O ddziaływ ania te m ają na celu:

usuw anie zaburzeń mowy,

przyw racanie m ow y w przypadku jej utraty,

nauczenie mowy, która się w ykształciła, w yrów nanie opóźnień rozw oju mowy,

wypracow anie odpow iedniego poziom u spraw ności kom unikacyjnej, likw idacja pierw otnych skutków i przyczyn zaburzeń p rocesu porozum iew ania się.

K orekta logopedyczna odnosi się do usuwania zaburzeń artykulacji, do usuw a nia wad wymowy. Procedura postępowania logopedycznego składa się z całokszta łtu zabiegów logopedycznych (terapeutycznych) stosowanych w określonym postę powaniu. S ą trzy procedury logopedyczne: budowanie kompetencji językowej, komunikacji kulturowej, usprawnianie realizacji, odbudow ywanie, odszukiw anie kompetencji .

Logote rapia to czynności zm ierzające do rozw ijania m ow y .posługująca się w ielom a różnokierunkow ym i technikam i, z których m ożna utw orzyć kilka grup, na podstaw ie ich w spólnych cech. G rupy te pozw alają w yodrębnić kilka podstaw ow ych metod, które tw orzą pew ien system , to znaczy układ, którego elem enty są w zajem nie powiązane. K lasyfikacja m etod obejm uje :

lingw istyczną - opartą na m ateriale gram atycznym , filologiczną - opartą na materiale literackim,

p sy c h o lo g ic z n ą - opartą na zjaw isku empatii logopedy, pedagogiczna - oparta na cechach systemu dydaktycznego, rysunkowa - oparta na przekodow aniu psychiczno - m otorycznym , taneczno - m uzyczna - oparta na treściach ruchow o- rytm iczno - dźw ię kowych,

m otoryczno-kinestetyczna oparta na treściach ruchow o czuciow ych, w zrokowo - słuchow o - dotykow a, oparta na treściach analizatorów. Pierwsze cztery m etody bardziej zw iązane są z kontaktem słownym , cztery następne w m niejszym stopniu. N ow oczesna logotcrapia zajm uje się usuw aniem zaburzeń m ow y na tle osobow ości danego człow ieka. Stąd konieczność stosow ania takich metod, które uw zględniają w szystkie aspekty: zaburzenia mowy, objaw y w spólw ystępujące, cechy osobow ości, w ielorakie uw arunkow ania logoterapii. W ym ienione metody w ykorzystyw ane są na różnych etapach logoterapii tj. dia gnozow aniu, uczulaniu, utrwalaniu, kontroli. Stosuje się je łącznic w pew nych

(7)

205

w ypadkach w ym iennie, zaw sze jed n ak z uw zględnieniem indyw idualnych cech i potrzeb danej osoby.

W czesne stosow anie ćw iczeń i zabaw językow ych pobudza rozw ój dziecka, przyśpiesza rozum ienie języ k a ojczystego, m otyw uje do m ów ienia i zapobiega pow staw aniu w ielu w ad w ym ow y. Sprzyja ono rów nież w zbogacaniu słow ni ka i kształtuje m ow ę ekspresyjną. R óżnego rodzaju rozryw ki um ysłow e uatra kcyjniają zabaw ę, aktyw izują dzieci, otw ierając je na ś w ia t.

Popraw na mowa, bogate słownictw o to zalążek sprawnej kom unikacji, gw ara ntujący porozum iew anie się. Tylko w tedy , gdy będzie um iało m ów ić o swoich problem ach, będziem y mogli mu pomóc. D latego też bajki są dobrym w stępem do rozm ów z dzieckiem na tem at jeg o problemów. U czą ja k się zachow ać, jak zareagować na problem , ja k rozm awiać i osiągać porozum ienie w rozm owach z dzieckiem.

Przy okazji rozw iązyw ania problem ów m ożna się czegoś nauczyć. O kazuje się nagle, że są różne rozw iązania. Słuchając opow iadań, dzieci chętnie identyfikują się z bohateram i historyjek, co z kolei skłania je do przem yśleń. O dnoszą do siebie przedstaw ione w bajkach sytuacje, porów nują, analizują. Zastanaw iają się, ja k sam e postąpiłyby w podobnych sytuacjach. Dzięki bajkom otrzym ują odpow iedź na nurtujące je pytania, znajdują rozw iązanie problem u. Brak um ie jętności radzenia sobie z problem em sprawia, że dzieci czują się bezsilne, zagu bione, przekonane o swojej słabości . Bajki dodają odwagi, budzą nadzieję, pocieszają, podtrzym ują na duchu. Dorośli nie zaw sze w iedzą ja k , kiedy i w jaki sposób pow inni wspierać dzieci. W łaśnie w tedy sięgam y po bajki, które m ogą być początkiem do w ielu rozm ów z dziećmi i pom ogą pokonać ich problemy.

(8)

206

K O N SPEK T WARSZTATU A lians biblioterapii i logopedii

W ykorzystanie pakietu “ Już w szkole “ K siążka dla sześciolatka “ ( Przeprow adzony w ram ach II Festiw alu Twórczości D ziecięcej- 2004 )

Prow adzące: A. Palacz, B. Bełkot

Cele:

rozw ijanie um iejętności w erbalnego w yrażania uczuć,

kształtowanie niew erbalnego przekazyw ania em ocji poprzez zastosow anie techniki “język ciała” ,

kształtowanie umiejętności abstrahow ania ,dokonyw ania odległych i blis kich skojarzeń,

rozw ijanie zdolności rozum ow ania indukcyjnego poprzez w yszukiw anie podobieństw w zakresie relacji,

w ykorzystanie technik tw órczego myślenia,

zachęcanie do podejm ow ania sam odzielnych działań,

usprawnianie m ięśni narządów m owy poprzez ćw iczenia artykulacyjnc, kształtowanie um iejętności uczuć w sferze w erbalnej, ruchowej i plastyc znej,

kreow anie pożądanych postaw, kształtowanie słuchu fonem owego, utrw alenie litery “d ”

utrw alenie kierunków przestrzennych

1. W prow adzenie w działania w arsztatow e - każdy uczestnik biorący udział w w arsztatach ustosunkow uje się do następujących problem ów :

a. Znajdź zw iązek m iędzy następującym i w yrazami: biblioteka, logopedia, terapia, słowo, bajka, książka.

b. Ustosunkuj się do pojęć: biblioterapia dostarcza ...., logopedia je st szansą

c. D opisz własne propozycje do kontraktu ... m ów im y tylko w swoim imieniu

nie krytykujem y innych

nic przeryw am y osobie mówiącej

w zabaw ie uczestniczą tylko osoby chętne ... 2. Pow itanie uczestników przez prowadzących.

3. W ykonanie w izytów ek przez uczestników oraz określanie nastroju, w jakim najczęściej się znajdują, za pom ocą minek.

4. Przedstaw ienie kontraktu - zaakceptow anie go przez grupę. 5. Zabaw y intcgracyjnc-Poznajm y się:

(9)

Joanna Palacz, Bożena Betkot - Alians biblioterapii z logopedią

207

W itam y tych, którzy: m ają dobry hum or .... - kto czujc się pow itany m acha ręką,

“ złap m oje im ię “ podaw anie piłki do wybranej osoby, z rów noczesnym w ym ienieniem sw ojego im ienia i osoby, do której rzucam , np. Jestem Ba sia, rzucam do Asi,

każdy z kręgu kończy zdanie: mój dom je st dla m nie ... 6. Ć w iczenia percepcji słuchowej - “Rym ow ane w ierszyki” . W ykonywanie rysunku zgodnego z opisem w wierszu:

“ D om ” Rysuję dom , okno, dym... Będziem y mieszkać we dwoje w nim Tylko tu jeszcze drzw iczki na skrobię

Będą otw ierać się mnie i tobie, porów nyw anie narysow anych domów, prezentacja prac

podział uczestników na grupy w g kolorów w izytów ek 7. Ć w iczenia percepcji w zrokowej.

Praca z tekstem str. 70 - podręcznik “K siążka sześciolatka “W ydaw nictwa NOWA ERA

zwrócenie uwagi na różnice domów pod w zględem architektury i klimatu, wyszukiwanie 7 szczegółów, którymi różną się domy wzdłuż dwóch uliczek, zidentyfikow anie się rodzin z określonym dom em i próby uzasadnienia wyboru

8. Ć w iczenia słuchu fonemowego.

9. Ćw iczenia izom ctryczne w g E. M orkowska “ N aśladuj m nie”- ćw iczenia w ykonyw ane w ruchu.

Ćw. żuchw y W yciągnij przed siebie ręce Z dłońmi odgiętym i do góry Tak jakbyś przesuw ał szafę. Jednocześnie wysuń Jak najdalej żuchwę. M ożna się siłow ać z kolegą.

Ćw. wargi

W yciągnij ręce do przodu

Ze złożonym i dłońm i. Ściągnij wargi Wysuń jc do przodu.

Połóż dłoń na szczęce z praw ej, a potem z lewej strony. Przesuwaj szczękę w lewo i w prawo.

(10)

208

10. Zabaw a „U czuciow y teatr”

Każda rodzina otrzym uje kartki z nazw am i uczuć. Jej zadaniem je st przed stawienie dw óch w ybranych uczuć za pom ocą pomnika. Pozostałe rodz iny zgadują, jakie uczucie je st prezentow ane?

Sów czyńscy : miłość, złość, szczęście, zazdrość. K rzeczyńscy: sm utek, przykrość, w styd, zadowolenie. Szczepańkow scy: radość, gniew, strach, nadzieja. M rów czyńscy: niepokój, zainteresow anie, w stręt, duma. Przedstaw iciele grup prezentują prace.

11. Ć w iczenia słuchu fizycznego.

Przyporządkow yw anie nazw y emocji do utworów m uzycznych. K ażdym em ocjom tow arzysząjakicś dźwięki.

A kordeon - radość, szczęści, zadow olenie ... Skrzypce- złość, p o d en erw o w an ie... G itara- spokój, n o s ta lg ia ...

O rganki- sm utek , rozpacz, ból..

12.Techniki tw órczego m yślenia. D okonyw anie skojarzeń i przew idyw anie sytuacji do tekstu

M. M usierow icz - „Boję się” - praca w grupach: Co by było, gdyby czas przyspieszył biegu ...

Które fragm enty tekstu zm ieniłyby się i jak , a które zostałyby niezm ieni one ...

Gdyby czas zatrzym ał się, co stałoby się ...? Cofnij się o godzinę, co w tedy by zaszło ...?

„Boję się”

“ ...Ja w szystkiego się boję. Psa na przykład się boję, bo tak okropnie szczeka albo w róbelka, który w ypadli z gniazda i tak piszczy. Pani w zerów ce się boję i taty też czasam i. Była niedziela. N a obiad było mięso. M ama nie chciała jeść, bo ona m ięsa zupełnie, ale to zupełnie nie lubi. To ja też pow iedziałam , że nic mogę go pogryźć. Tatuś bardzo się rozgniewał, krzyknął: „Nie doprow adzaj m nie do rozpaczy!” I uderzył pięścią w stół. Ja się popłakałam i nie m ogłam jeść i za karę, aż do szóstej, m usiałam siedzieć w domu. N a dw orze świeciło słońce i dzieci się ładnie bawiły. A ja siedziałam w moim pokoju i ... “

Skończone prace przedstaw iają chętne osoby.

13. Praca plastyczna. Symbole niepokoju, lęku.

• Uczestnicy podają sobie po kolei kam yk i kończą zdanie: N ajbardziej boję s i ę ....

■ Prow adzący rozdaje kartki każdej grupie i prosi aby każdy przedstaw iciel rodziny, tak ja k nasza bohaterka, spróbował narysow ać swój sm utek- lęk

(11)

209

na w spólnym arkuszu papieru lub też w ykonał w spólny sym bol sm utku- lęku całej rodziny.

■ O soby chętne opow iadają o sw oich rysunkach.

Na zakończenie rodziny niszczą sw oje prace plastyczne - (form a oczyszcze nia).

13. Ćw iczenia uspraw niające artykulację ( warg i języka): “ R ozm ow y o ję zyku” :

M. Tomeus.G .B. H edstrom , I. Lundbcrg - lusterka. „Baba w

buzi”-„Pew nego dnia baba, która m ieszka u każdego w buzi, robiła porządki. N aj pierw um yła dokładnie ściany (przesuń język w stronę policzków - po stronic w ewnętrznej). Potem um yła sufit(język przesuw a się do podniebienia). Podłoga też była bardzo brudna, więc um yła j ą bardzo dokładnie (język w kierunku dolnych dziąseł). Okna też m usiały zostać umyte. N ajpierw um yła ich stronę zew nętrzną, a potem od środka (język w ędruje po stronie zew nętrznej zębów, a potem po ich stronie wewnętrznej). Potem m yła schody w przedsionku (język przesuw a się w stronę dolnej wargi i w ysuwa na brodę). K omin też m usiał zostać wyczyszczony (język w ysuw a się w kierunku wargi górnej i nosa). N a koniec wytrzepała dyw any (w yciągnij język, pochyl głow ę w dół i niąpotrząśnij). W ten sposób dom został wysprzątany.

15.Ć w iczenia ortofoniczne:

TIK TUK TIK TUK , TIK TUK TIK TUK SŁYCH A Ć TUPO T M AŁYCH NÓG. TIK TUK TIK TUK , TIK TUK TIK CICH U TK I SŁYCHAĆ KROK.

TIK TU K TIK TUK , T IK TU K TIK TU K PO ZN ASZ NOGI STARYCH NÓG. DZIEŃ DOBRYŃ - BRYŃ TO D ZIEŃ DO BRY ŃKA - GRA, D ZIEŃDOBRYŃ - BRYŃ,

R O D ZINK A W M Y M D OM U TAK GRA.

16. Ćwiczenia paluszkowe -W . Szumanówna „Zabawy z najmłodszymi dziećmi”. „R odzina”

Ten pierw szy - to nasz dziadziuś. A o b o k -b a b u n ia .

N ajw iększy to tatuś. A przy nim - mamunia.

A to je st - dziecinka mała! T ralalala la la.... A to - moja rączka cała! Tralalala la la.... (tekst m ożna także śpiew ać na m elodię krakow iaka).

(12)

17. Ćw iczenia w ym ow y- osoby chętne losują teksty i jc przedstaw iają. BUBU JA A BUJA

BUH AJA K ABUJA K ABYLA K ABYL BUJA

KA BY LSK A B ESTIA LSK A SZUJA

M Y SZ RYŻ ŻRE ŻRE M Y SZ RYŻ RYŻ M Y SZ ŻRE JEŻ ŻRE TY Ż

TEATR G RA W GROTACH DEK AM ERO NA,

G RO M G RU CH N Ą Ł W KONA RA CH ROD OD END RO N A.

M A K A KA MA K AM A, D AM A KAM A K AK A D U MA, DUM A DAM A M A KU KAK AD U M A KA K A M A K U K A K A D U DA.

G A ŻA , SZASZA , RAD ŻA, C ZA C ZA , LALA, M ARA, DĄŻĄ, K ĄSZĄ, SĄ CZĄ , W O LĄ ,

LEŻĘ, W ĘSZĘ, RĘCZĘ, M ĘC ZĘ, W OLĘ

PĘDZĘ, PĘDZĘ TAK D ALEKO. PŁACZĘ, PŁACZĘ TUŻ N A D RZEKĄ. ZRO BIĘ, ZRO B IĘ SO BIE M IŁO, BĘD ZIE, BĘD ZIE SIĘ KURZYŁO.

18. Podsumowanie działań: określenie wspólnych cclów biblioterapii i logopedii.

B ibliografia

1. Braun D. Badanie i odkryw anie świata z dziećm i K ielce 2002. 2. Brett D. Bajki, które leczą Cz. 1-2 - G dańsk 2002.

3. Brett D. O pow iadania dla tw ojego dziecka G dańsk 2000.

4. Cybulska . J. Inscenizow anie zabaw na podstaw ie literatury dziecięcej W arszawa 1991.

(13)

Joanna Palacz, Bożena Betkot - Alians biblioterapii z logopedią 211 6. Friebel V. K lucz w małe ręcc: podróże do krainy fantazji, opow iadania

i ćw iczenia wyobraźni K ielce 2000.

7. G eisler V. V iehoff H. A nia się nudzi i inne opow iadania dla dzicci w wieku od 4 do 10 lat K ielce 1999.

8. G ruszczyk - K olczyńska E , Zielińska E., G rabow ska G. Program w y chow ania i kształcenia sześciolatków W arszawa 2003.

9. H urlock E.B. Rozwój dziecka W arszawa 1985.

10. Jachim ska M. G rupa bawi się i pracuje W ałbrzych 1994.

11. Jadczak-Szum iło T. Słoneczniki dla M ałgosi (bajka terapeutyczna) Świat Problem ów 2001/1.

12. K am iński W., G igas B. O pow iedz mi coś: układanie opow iadań z dziećmi K ielce 2001.

13. K eyserlingk L., Von I nagle zrobiło się cicho: opow iadania o śmierci i pożegnaniach K ielce 2001.

14. K eyserlingk L. Von O pow ieści o przyjaźni K ielce 2001. 15. K eyserlingk L. Von O pow ieści przeciw ko lękom K ielce 2000.

16. Krasoń K. M azepa - D om agała B. Przestrzenie sztuki dziecka K atow ice

2001.

17. K rasoń K. M azepa - D om agała B.[red]: Ekspresja tw órcza dziecka - kon teksty, inspiracje, obszary realizacji K atow ice 2004.

18. K upisiew icz Cz. O małych Bazylętach, bajeczki edukacyjne W arszawa 1999.

19. Kurs z zakresu terapii przez sztukę: w ybór m ateriałów W rocław 2000. 20. Ł ojew ska B.W św iecie przedszkolaka - program w ychow ania przedszkol

nego Kraków 2001.

21. M eyer Glitza E. Jakub pogrom ca strachu: terapeutyczne opow iadania dla dzieci przeżyw ających lęki K ielce 2001.

22. M eyer G litza E. K iedy Pani Złość przychodzi z w izytą: terapeutyczne opow iadania dla im pulsyw nych dzieci K ielce 2001.

23. M o lick aM . Bajki terapeutyczne dla dzicci Poznań 1999. 24. M olicka M. W esoły Pufcio G rupa i zabaw a, 1999/2.

25. M olicka M Bajkoterapia o lekach dzieci i nowej metodzie terapii Poznań

2002.

25. M ystkow ska H. R ozw ijam y m ow ę i m yślenie dziecka w w ieku przedsz kolnym W arszawa 1978.

26. N itsch C. Bajki pom agają dzieciom: opow ieści, które uzdraw iają, pocie szają i dodają odwagi W arszawa 2001.

27. O rłoń M. O dm ieniec Poznań 1989.

28. Przcpcrska A. Bajka -Skąd się wzięły misie? Św iat problem ów 2001/1. 29. Piszczak M. Terapia zabaw ą - terapia przez sztukę W arszawa 2002.

(14)

30. Reichel G. R abeistein R., Thanhoffer G rupa i ruch W arszawa 1997. 3 1. Rodak H. Terapia dziecka z w adą w ym ow y W arszawa 1994.

32. Sachajska E. U czym y popraw nej wymowy. M etodyka postępow ania orto- fonicznego z dziećm i w w ieku przedszkolnym W arszawa 1992.

33. W ójcik Z. Zabaw y w teatr W arszawa 1996 .

Summary

The subjcct o f this articlc is the strict conncction between logopedia ona bibliografia. The connction dépense o f correct communication regular pronumnciation, vich vocobluary and skill o f talking about child s problems. Oncy if the childvcn can talk about their problems, w e can help them. In this article wc can sec how to use a book to cancel problems, to make yourself shongcr, to win with a fear and apprcncnsion. Bibliografia docsun t treat, it helps to chang yourself.