Oddział Olsztyński Polskiego Towarzystwa Historycznego w okresie od marca 1980 do października 1982 roku

Jasiński, Janusz

Oddział Olsztyński Polskiego

Towarzystwa Historycznego w

okresie od marca 1980 do

października 1982 roku

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2-3, 353-362

K

R

O

N

I

K

A

N

A

U

K

O

W

A

Janusz Jasiński

ODDZIAŁ OLSZTYŃSKI

POLSKIEGO TOWARZYSTWA HISTORYCZNEGO

W OKRESIE OD MARCA 1980 DO PAŹDZIERNIKA 1982 ROKU

SPR A W Y O R G A N IZA C Y JN E

N a W aln ym Zebraniu człon k ów O ddziału 25 m arca 1980 r., w ybrano w ła ­ dze. Zarząd: prezes, doc. dr J a n u sz J a siń sk i (In stytu t H istorii — dalej IH P A N Olsztyn); w icep rezes, dr T adeusz F ilip k o w sk i (Ośrodek B adań N a u k o ­ w y c h im . W. K ętrzy ń sk ieg o — dalej O BN Olsztyn); w icep rezes, dr B oh d an Ł u k a szew icz (OBN O lsztyn); sekretarz, m gr E d w ard M artu sze w sk i (S ta ­ cja N au k o w a P o lsk ie g o T o w a r zy stw a H istoryczn ego — dalej P T H O lsztyn); zastępca sekretarza, dr Józef B a g iń sk i (W yższa S zk oła P ed agogiczn a — dalej W S P Olsztyn); skarbnik, m g r J erzy M in ak ow sk i (OBN O lsztyn); za­ stępca skarbnika, dr H alina K eferstein (M uzeum W arm ii i M azur w O lszty-. nie); czło n k o w ie — m g r S ta n isła w a B a d ow sk a (OBN O lsztyn), m g r Józef J u - d ziń sk i (W ojew ódzkie A rch iw u m P a ń stw o w e w O lsztyn ie — dalej WAPO), ks. m gr J erzy O tello (Parafia A u gsb u rsk o -E w a n g elick a w N idzicy), m gr A n n a P r zy b y lsk a (K uratorium O św ia ty i W y ch ow an ia — dalej KOiW , O lsztyn), dr J erzy Sik orsk i (OBN Olsztyn), m gr H enryk S zyszlak (L iceum O g ó ln ok ształ­ cące — dalej LO Bartoszyce). K om isja R ew izyjna: p rzew odniczący, doc. dr Z y g ­ m u n t L ietz (OBN Olsztyn); sekretarz, m gr J erzy P rzerack i (OBN Olsztyn); czło n k o w ie — m gr Franciszek S ok o ło w sk i (WAPO), m gr A d am S u ch o w ieck i (Zespół S zk ół Z a w o d o w y c h O lsztyn), m gr M aria Tarnow sk a (WAPÖ).

D eleg a ta m i na W alne Z grom adzenie PTH do Z ielon ej G óry w e w rześn iu 1980 r. zosta li w yb ran i: dr S ta n isła w A ch rem czyk , dr Józef B a g iń ski, dr B o h ­ dan Łuk aszew icz, m gr J e r z y M in ak ow sk i, m g r M aria Tarnow ska, ponadto uczestn ik iem W alnego Z grom adzenia był, jako człon ek Zarządu G łów n ego PTH, doc. dr Janusz Jasiński. D eleg a ci o lsz ty ń sc y p o ru szyli w Z ielonej G ó­ rze m .in. prob lem cen zu ry stosow an ej w o b ec w y d a w n ic tw n a u k o w y ch oraz sp raw ę p ełn ej sam orządności i w o ln o ści in sty tu cji n a u k ow ych . Janu sza J a ­

siń sk ie g o p o n o w n ie w y b ra n o do Zarządu G łów n eg o PTH, członkiem K om isji P o p u laryzac ji H istorii, K o m isji W yd a w n iczej i K om isji H istorii R eg ion aln ej zosta ł dr B oh d an Ł uk aszew icz, a K o m isji H istorii R eg ion aln ej dr J e r z y S i­ korski.

W m arcu 1980 r. oddział lic z y ł 145 członków , w ok resie sp raw o zd a w czy m przyb yło 49, u b yło siedm iu członków . Zmarli: J u lian M alew ski, W arińiak, działacz Z w iązku P o la k ó w w N iem czech, w ie lo le tn i poseł na S ejm PRL, p rze­

35 4 Kronika na u k ow a

w o d n iczą cy W ojew ód zk iej R ady N arod ow ej w O lsztynie, człon ek PTH od 1962 roku oraz dr Edw ard M artuszew ski, pracow n ik n a u k o w y S ta c ji N au k ow ej PT H w O lsztyn ie, h istoryk, literat, publicysta, d łu g o letn i człon ek i sekretarz Zarządu O ddziału O lsztyń sk iego PTH. Jed n a osoba w y je c h a ła za granicę, p o­ zo stałe o sob y sk reślon o za n iep ła cen ie składek. W październiku 1982 r. oddział lic z y ł 187 człon k ów , plasując się ty m sa m y m w śród 51 o d d ziałów na czw a r­ ty m m iejscu w P olsce.

Zarząd o d b ył 10 zebrań, w czasie k tó r y ch zastan aw ian o się nad p rogra­ m em p racy i jego realizacją, a ta k ż e za ła tw ia n o różne sp r a w y aktualne. W gru d n iu 1980 r. założono K oło w N id zicy. W czerw cu tego roku U rząd W ojew ódzki p rzeprow adził k on trolę d ziałalności oddziału w latach 1971— 1980, w y so k o oceniając jego dorobek i w y ty k a ją c drobne u ch y b ien ia form alne. Od października 1980 r. siedzib a oddziału m ie śc i się w D om u P o lsk im przy ul. P a rty za n tó w 87.

D ecyzją P rezyd en ta M iasta S tołe czn eg o W arszaw y z 16 grudnia 1981 r. oraz p o sta n o w ien iem Sekretarza N a u k o w eg o P A N z 22 grudnia 1981 r. i p is ­ m em w y k o n a w c z y m prof. C zesław a M odajczyka, w y zn a czo n eg o na p ełn o m o c­ nika do sp ra w zw ią za n y ch z P T H w ok resie jego za w ieszen ia, oddział nasz został z a w ieszo n y 30 grudnia 1981 r.; p ełn o m o c n ik iem do sp raw zab ezp iecze­ n ia jego m ajątk u został prezes, J a n u sz Jasiński.

Zarząd G łó w n y P T H p ism em z dnia 12 sierp nia 1982 p o in form ow ał w sz y stk ie od d ziały i stacje n a u k o w e o w z n o w ie n iu działaln ości statu to w ej T o ­ w a rzystw a.

K O N FE R EN C JE I SE SJE NAUK O W E I

„Z w iązki M azur i W arm ii z zie m ia m i p olsk im i w X I X i X X w ie k u ” 1 (sesja zorgan izow an a w s p ó ln ie z O BN O lsztyn i M uzeum W arm ii i Mazur w O lsztyn ie, 28 X 1980):

doc. dr J a n u sz Jasiń sk i, K o n t a k t y W a r m i i z i n n y m i z i e m i a m i p o l sk i m i

u s c h y ł k u X V I I I i w p i e r w s z e j p o ł o w i e X I X w i e k u ;

doc. dr S ta n isła w S z o sta k o w sk i (W SP O lsztyn), E m isa ri u sz e p o łsc y w P r u ­

sach W s c h o d n ic h w łata ch 1832— 1843;

dr A ndrzej S ta n iszew sk i (W SP O lsztyn), O n i e k t ó r y c h e le m e n t a c h p o l ­

s k ie j t r a d y c j i l u d o w e j , k u l t u r o w e j i li t e r a c k i e j n a M az u ra ch w latach 1842— 1914;

prof, dr W ojciech W rzesiń sk i (U n iw ersy tet W rocław ski), P o ls k a m y ś l p o ­

l i t y c z n a w o b e c W a r m i i i M a z u r w l. 1864— 1914;

doc. dr Jan P o w ie r sk i (U n iw ersy tet G dański), W stule ci e m o n o g ra fii

K. E. S i e n i a w s k ie g o o b i s k u p s t w i e w a r m i ń s k i m (1878);

m g r W ła d y sła w O grodziński (M uzeum W arm ii i M azur w O lsztynie) M iej­ sce i rola ks. W a l e n t e g o B a r c z e w s k i e g o w k u l t u r z e p olskie j;

dr H alina K eferstein , N a p ł y w l i t e r a t u r y p o l s k i e j na W a r m i ą i M a z u r y

w X I X i n a p o c z ą t k u X X w i e k u ;

prof, dr M arian M. D rozd ow sk i (IH P A N W arszawa), R e fle k s je o p o lity c e

II R z e c z y p o s p o l i t e j w o b e c W a r m i i i Mazu r;

doc. dr P iotr S ta w e c k i (W arszawa), P r u s y W sch o d n ie w polskic h planach

o p e r a c y j n y c h w lata ch 1921— 1939.

1 P o r . T . B a r y ł a , S p r a w o z d a n i e z s e s j i n a u k o w e j w D o m u P o l s k i m , K o m u n i k a t y M a ­ z u r s k o - W a r m i ń s k i e 1981, n r 1, s s . 169—177.

Kronika naukow a ₃₅₅

II

„M ichał K ajka i problem m azu rsk i” (sesja zorganizow ana w sp ó ln ie z T o­ w a r z y stw e m P rzy ja c ió ł S zczytn a 15 X II 1980):

doc. dr J a n u sz Jasiń sk i, M ic ha ła K a j k i d ro g a do p o lsk o ś c i;

dr E dw ard M artuszew ski, K w e s t i a k s z t a ł t o w a n i a i k s z t a ł t o w a n i a się ś w i a ­

do m o ś c i n a r o d o w e j n a M azu ra ch w p i e r w s z e j p o ł o w i e X I X w i e k u ;

dr A nd rzej S ta n iszew sk i, Ś w i a d o m o ś ć n a r o d o w a M a z u r ó w w k o n te k ś c ie

p o l s k i e j t r a d y c j i k u l t u r a l n e j i li t e r a c k i e j w la ta ch 1842— 1914.

W y św ie tlo n o k ró tki film d o k u m en ta ln y „Spojrzyj c ie k a w y c z y te ln ik u ” 0 p olsk ich n a grob k ach n a w a rm iń sk ich cm entarzach (zrealizow an y przez R y ­ szarda Jan k o w sk ieg o , E d w arda M a rtu szew sk iego i B r onisław a Sałudę).

III

W sp óln ie z In stytu tem K szta łcen ia N a u czy cieli im. Wł. S p aso w sk ieg o w O lsztyn ie oraz O B N O lsztyn zorganizow ano 28 V I I I 1981 d w ie k on fer en cje m eto d y cz n e dla n au czy cieli lic e ó w ogóln ok szta łcą cy ch i średnich szk ó ł z a ­ w o d o w y ch z n astęp u ją c y m program em :

prof, dr M arian M. D rozdow ski, N o w a i n t e r p r e t a c j a w y b r a n y c h za g a d n ie ń

z h ist or ii n a j n o w s z e j ;

dr T adeusz F ilip k o w sk i, P r o b l e m M a z u r ó w i W a r m i a k ó w w P olsce L u ­

d o w e j.

IV

W sp óln ie z Zarządem W o jew ód zk im ZBOW iD i O BN O lsztyn zorgan izo­ w an o 10 października 1981 se sję nau k ow ą p o św ięc o ną 40 roczn icy b itw y pod T obrukiem , w czasie k tórej w y g ło sz o n o n a stęp u jące referaty:

m jr rez. A d am Ł e m p ic k i (Szczytno), U d z ia ł P olskich Sil Z b r o j n y c h w w a l ­

k a ch na f ro n ta c h z a c ho dn ic h (1939— 1945);

dr Jó zef P le b a n (Olsztyn), W a l k a S a m o d z i e l n e j B r y g a d y S t r z e l c ó w P o d ­

k a rp a c k ic h p o d T o b ru k i e m ;

m jr rez. L eon S z y m k ie w ic z (Olsztyn), Dz iała ln oś ć b o j o w a l o t n i c t w a p o l ­

sk ie g o w w o j n i e z N i e m c a m i 1939— 1945;

p p łk rez. Z y g m u n t Z aw adzki (Olsztyn), P o w s t a n i e S a m o d z i e l n e j B r y g a d y

S t r z e l c ó w Pod k a rp a ck ich .

V

W sp óln ie z K ołem P T H w N id zicy oraz C hrześcijańskim S tow a rzy sze n ie m S p o łeczn y m (dalej C hSS) zorganizow ano 27 listopada 1981 se sję n a u k ow ą p ośw ięconą 600 ro czn icy założen ia N id zicy. S esja od b yła się w R atuszu M iej­ sk im w N id zicy z n a stęp u ją c y m porząd k iem dziennym :

dr M a k sym ilian G rzegorz (IH P A N Toruń), R o z w ó j N i d z i c y n a tle p r o c e ­

s ó w o sa d n ic z y c h k o m o r n ic t w a w ok re sie krzyżackim ;

prof, dr W ła d y sła w C hojnacki (IH P A N W arszawa), J e r z y W a z i a ń s k i

1 j e g o k a n c jo n a ł na tle s t o s u n k ó w k u l t u r a l n y c h w p i e r w s z e j p o ł o w i e X V II I w i e k u w p o w i e c ie n id zic k im ;

doc. dr Janusz Jasiń sk i, N i d zi c k ie w o b e c w o j e n i p o w s t a ń polskich

35 6 Kronika naukow a

ks. m gr J erzy O tello, P ró b a r e k o n s t r u k c j i w y d a r z e ń p o l i t y c z n y c h w Ni -

d z i c k ie m w latach 1918— 1920;

m gr Jó zef J a b ło n o w sk i (Zespół S zk ół Z a w o d o w y c h Nidzica), Ż y c ie s p o ­

łecz ne i gosp od arcz e w N i d z i c k i e m w lata ch 1945— 1948;

W d y sk u sji w zięło u d ział 7 osób. Z a p la n ow an y referat P r o b l e m m a z u r s k i

w N i d z i c k ie m w latach 1945— 1948 m gr T adeusza B a r y ły (OBN O lsztyn) —

n ie został w y g ło sz o n y z pow od u choroby autora. ODCZYTY

P o dob n ie jak w latach u b ieg ły ch od czy ty organizow ano w s p ó ln ie z K o ­ m isją H istoryczną OBN, czasem z M uzeum W arm ii i Mazur. P rzew a żn ie od ­ b y w a ły się w D om u P olsk im , sporadycznie w Zamku. F rek w en cja w y n o siła 30— 80 osób. D zięk i w sp ó łp ra cy z W SP, a szczeg ó ln ie staran iom członka za ­ rządu, dr. Jó zefa B ag iń sk ie g o o d czy ty (których zorgan izow an o 21) c ie sz y ły się p opularnością także w śród m ło d z ie ży — stu d en tó w historii.

1980

D r E dw ard M artuszew ski, S a m o o b ro n a G u s t a w a G i z e w i u s z a w 1843 r.; Dr A ndrzej Z ak rzew sk i (IH P A N W arszawa), C z y histori a j e s t d o b ra na

w s zy s t k o ? ;

Prof. dr H en ryk S a m son ow icz (U n iw ersy tet W arszaw ski), P r o b l e m n a r o ­

d u w śre d n io w ie c zu ;

Prof. dr H en ryk S a m son ow isz, Z z a g a d n ie ń k u l t u r y w ś r e d n i o w i e c z u (od­ czyt dla m ło d z ie ży w Lidzbarku W arm ińskim);

Dr W ojciech K ętrzy ń sk i (W arszawa), W k r ę g u t r a d y c j i ro d zin n yc h ; Doc. dr S ła w o m ir K alem bk a (U n iw ersy tet im. M. K op ern ik a — dalej UM K — Toruń), K o n c e p c j e dro g i do nie p o d le g ło śc i w m y ś l i p o l i t y c z n e j W i e l ­

k i e j Em ig ra cj i;

W ieczór p o św ięc o n y red ak torow i A n d rzejo w i W akarow i, człon k ow i PTH z okazji 60-tej rocznicy urodzin i 25-lecia pracy tw órczej zo rgan izow an y w s p ó ln ie z olsz ty ń sk im oddziałem ZLP, W y d a w n ictw em „ P ojezierze” i M uzeum W arm ii i Mazur: doc. dr J a n u sz Jasiń sk i, A n d r z e j W a k a r j a k o h isto r y k ; m gr Leonard T u rk ow sk i (Z w iązek L itera tó w P olsk ich O lsztyn), T w ó r c zo ść

lite ra c k a A n d r z e j a Waka ra;

Prof. dr H enryk Z ieliń ski (U n iw ersy tet W rocław ski), Bila ns II R z e c z y ­

p ospolitej .

1981

Prof. dr J erzy W ojtow icz, T a jn e t o w a r z y s t w a w o l n o m u l a r s k i e i ich rola

d z ie jo w a ;

Dr J erzy Sikorski, M ik o ła j K o p e r n i k n a W a r m i i (dla u czestn ik ó w II etapu O lim p iad y Historycznej);

Ks. bp dr Jan O błąk (Kuria B isk up ia O lsztyn), P olski e ż y c ie k a to lic k ie na

W a r m i i od sc h y ł k u X I X stu le ci a do 1939 r.;

Prof. dr W ojciech W rzesiński, Re gion aln a ś w i a d o m o ść h is to r y c zn a sp o ł e ­

c z e ń s t w a W a r m i i i M a z u r (dla n au czy cieli historii szkół średnich w oj. o lsz ty ń ­

skiego);

Prof. dr A ndrzej Zahorski (U n iw ersy tet W arszaw ski), S p ó r o p o w s t a n i e

kr o n ik a naukow a _{35 7}

D r Ryszard J u szk iew ic z (Mława), U d z ia ł M ł a w y w p o w s t a n i a c h i w o j n a c h

X I X i X X w i e k u (w y k ła d d la u czestn ik ó w w y c ie c z k i zorgan izow an ej przez

Oddział PT H i O BN na pola b itw y pod M ław ą w 1939 r.);

Ks. dr A lo jzy Szorc (W arm ińskie S em inariu m D u ch ow n e, O lsztyn), S e j ­

m i k w a r m i ń s k i X V — X V I I I w i e k u ;

Dr T adeusz F ilip k o w sk i, D z ie je O l s z t y n a (dla u czestn ik ó w w y c ie c z k i K oła H istoryk ów KUL);

Prof. dr Maria T urlejska (U n iw ersy tet W rocław ski), P i e r w s z e la ta P o ls k i

L u d o w e j ;

D r A d o lf Ju zw en k o (U n iw ersy tet W rocław ski), W o j n a p o lsk o - r o s y j s k a

1919— 1920;

D r A d o lf Juzw en k o, S to s u n k i n ie m i e c k o - r a d z ie c k i e w lata ch 1939— 1941 (dla n a u czy cieli h isto rii szk ó ł średnich);

D r W łodzim ierz S u leja (U n iw ersy tet W rocław ski), C z y R e w o l u c j a P a ź ­

d z i e r n i k o w a b y ł a siłą spraiuczą o d zysk an ia n iep o d leg ło ści Polski?;

Dr W łodzim ierz Suleja, Ro la p o l i t y c z n a J ó ze fa P iłs u d s k ie g o w czasie

I w o j n y ś w i a t o w e j (dla stu d en tó w h istorii W SP).

MŁODZIEŻOWE TOW ARZYSTW O NA U K O W E

D la p o w ołan ego w 1978 r. w s p ó ln ie z K u ratorium O św ia ty i W y ch ow an ia M łod zieżow ego T o w a r zy stw a N a u k o w eg o 'zo rg a n izo w a n o w 1980 r. 6 odczytów : dr Tadeusz B rzeczk o w sk i (W SP O lsztyn), Mo nar ch ie st a n o w e w Europie

w X V — X V I w i e k u ;

doc. dr E dw ard P o tk o w sk i (U n iw ersy tet W arszaw ski), Mi e jsc e Po ls k i

w E urop ie w X V w i e k u ;

doc. dr J erzy Borejsza (IH P A N W arszawa), F a s z y z m w ł o s k i — Mussolin i; prof. dr H enryk Sam son ow icz, G r u n w a l d w ś w i a d o m o ś c i P o la k ó w ; doc. dr S ła w o m ir K alem bk a (UMK), O c e n y p o w s t a n i a l i st o p a d o w e g o ; prof, dr H en ryk Z ieliński, Polsk a, N i e m c y i Z w i ą z e k R a d z i e c k i w latach

1919— 1939.

W odczytach u czestn iczyło 50— 70 osób z całego w o jew ó d ztw a , b y li to p rzew aż nie u czn io w ie starszych klas licealn ych , często za w o d n ic y O lim p iad y H istorycznej.

ZNAM IENICI M IE SZ K A Ń C Y L ID Z B A R K A W ARM IŃSKIEGO N a prośbę K o m isji P rzew o d n ik ó w P T T K w O lszty n ie zarząd oddziału zorgan izow ał dla p rzew o d n ik ó w PT T K cy k l od czy tó w pt. „Z nam ienici m ie sz ­ k a ń cy Lidzbarka W arm iń sk ieg o ”. Oto tem a ty k a teg o kursu, k tóry o d b ył się w p aździerniku 1981 r. w D om u P olskim :

dr J erzy Sikorski, Ł u k a s z W a t z e n ro d e , dr J erzy Sikorski, M ik o ła j K o p e r n i k ,

m g r D an u ta B o gd an (Stacja N a u k o w a PTH, O lsztyn), J an D a n t y s z e k ; ks. dr A lo jz y Szorc, S t a n i s ł a w Hozj usz;

m g r R om an M arch w iń ski (W ydaw nictw o „P ojezier ze”, O lsztyn), Marc in

K r o m e r ;

ks. dr A lo jzy Szorc, S z y m o n R udnic ki ; ks. dr A lo jz y Szorc, S t e f a n W y d ż g a ; ks. bp dr Jan Obłąk, A d a m G r a b o w sk i ; m gr W ła d y sła w O grodziński, Ig n a c y K ra si ck i. W k u rsie u czestn iczy ło blisko 100 osób.

358 Kronika n au kow a

T o w a rzystw o M iłośn ik ów O lsztyna po raz drugi zorgan izow ało w śród m ło ­ d zieży szkół średnich konkurs d o tyczący p rzeszłości m ia sta oraz jego z a b y t­ k ó w (1980). K on k urs p rzeb iegał w trzech etapach: 1 •— elim in a cje szkolne; 2 — półfinały; 3 — finał. Ł ączn ie w z ię ło u d ział 817 u czn ió w z O lsztyna. Do fin a łu dopuszczono 24 u czestn ik ó w . W y k a za li się o n i dobrą znajom ością dat i fa k tó w h isto ry czn y ch dotyczących O lsztyna, słabszą — b io grafii osób z w ią ­ za n y ch z n aszym region em . Tu p rzew aż nie op erow ano o g ó ln ik a m i lub fra ze­ sam i. N ie bardzo też radzono sob ie z p y ta n ia m i d o tyczącym i p rocesów h isto ­ rycznych. P ó łfin a liści i fin a liści zostali obdarzeni n agrod am i k sią żk o w y m i i p ien iężn y m i, k tóre u fu n d o w a ły różne p la có w k i, a w śród n ich O BN Olsztyn, Stacja N au k ow a P T H O lsztyn, W y d a w n ictw o „P ojezier ze” w O lsztynie. Z ra ­ m ien ia O ddziału P T H u d ział w p r z y g o to w a n iu i przep row ad zeniu kon k ursu w z ię li m g r Tadeusz B a r y ła i dr T adeusz F ilip k o w sk i. P o m a g a li oni w u k ła ­ d aniu pytań, ponadto u czestn iczy li w jury p ó łfin a łó w (T. Baryła) i fin a łó w (T. F ilipkow ski).

W SPÓ Ł PR A C A Z W UM L

C złon k ow ie PTH w y g ła sz a li o d czy ty dla słu ch a cz y W U M L na tem at h i ­ storii W arm ii i M azur (1980). N ie ste ty , k iero w n ictw o tej p laców ki, w b r e w p ie r ­ w o tn ie za tw ierd zon em u p lan ow i, znacznie ogran iczyło liczbę godzin przezna­ czon ych na cy k l w y k ła d ó w p o św ięc o n y c h h istorii naszego regionu.

P O P U L A R Y Z A C JA H ISTORII R EG IO N A LN E J W PR A SIE

Oddział zaprop on ow ał redakcji „G azety O lszty ń sk iej” p op ularyzację kilku w a ż n y c h rocznic historyczn ych , ta k o g ó ln ok rajow ych, jak i region aln ych . D zięk i tem u op u b lik ow an o a r ty k u ły u w zg lęd n ia ją c e 35-lecie śm ierci ks. W a cła ­ w a O sińskiego, 450 rocznicę urodzin Jan a K och an o w sk ieg o , 570 rocznicę b itw y g ru n w ald zk iej, 500 rocznicę śm ierci J a n a D ługosza, 60 rocznicę p leb icy tó w , 190 rocznicę K o n sty tu cji 3 Maja, 150 rocznicę p o w sta n ia listopadow ego, 75 rocznicę założenia g a zety „M azur”, 85 rocznicę p o w stan ia M azurskiej P artii L u d ow ej, 95 rocznicę założen ia „G azety O lszty ń sk iej”, 50 rocznicę tr a ­ g iczn ej śm ierci Jerzego Lanca w P ia su tn ie, w r e sz c ie 600 rocznicę n adania p raw m iejsk ich w N id zicy. C zło n k o w ie P T H o g ło sili d rukiem ponad 60 a rty k u łó w popularnych,' g łó w n ie w „G azecie O lszty ń sk iej”, „W armii i M azurach”, „ S ło ­ w ie na W arm ii i M azurach”, ta k ż e w „N aszej W si” M agazyn h istoryczn y „M ówią W iek i” z października 1980 r., tem a ty czn ie odnoszący się do naszego regionu- p r zy g o to w a n y został przy w s p ó łp ra cy O BN O lsztyn i O lsztyń sk iego O ddziału PTH. P rezes oddziału o p u b lik o w a ł w nr 2 „K om un ik atów M azursko- -W arm ińskich, 1980, sp raw ozd anie z działalności oddziału w ok resie od marca 1978 do m arca 1980 r.

OLIM PIADY HISTORYCZNE W O K RĘG U O L SZ T Y N SK O -SU W A L SK IM W zaw odach szko ln y ch 1979/1980 (O lim piada VI) u czestn iczy ło 128 u c z ­ n ió w z 25 szkół (w ty m d w ie sz k o ły zaw odow e). Do za w o d ó w ok ręg o w y ch zw er y fik o w a n o 26 u czn iów z 14 szkół spośród 59 u czestn ik ó w I stopnia,

Kronika n au kow a ₃₅₉

k w a lifik o w a n y c h przez k om isje szkolne. Z w ycięzcą z a w o d ó w II stop n ia został J erzy J a n k o w sk i z LO nr 4 w O lsztynie, uczeń m g r Iren y M ościckiej.

W skład K o m itetu O k ręgow ego w chodzili: p rzew o d n iczą cy — dr T adeusz F ilip k o w sk i, sekretarz — dr B oh d an Łuk aszew icz, członkow ie: m g r Teresa P a szk iew icz (KOiW S u w a łk i), m g r A n n a P rzy b y lsk a , m g r R om an M archw iń- ski, m gr J erzy Przeracki, doc. dr S ta n isła w Szostak ow ski. E lim in acje o k ręg o ­ w e o d b y ły się w O lsztynie. N ag ro d y k sią ż k o w e dla u czestn ik ó w zaw o d ó w II stopnia u fundow ali: O B N O lsztyn, Stacja N a u k o w a PTH O lsztyn, W y d a w ­ nictw o „P ojezier ze”, W APO, KOiW w S u w a łk a ch i O lsztynie, M uzeum W arm ii i M azur w O lsztynie. Z okazji O lim p iad y H istorycznej K o m itet O k ręg o w y w y ­ dał p a m ią tk o w y zn aczek p rzed staw iający b itw ę pod O lszynką G rochow ską pędzla W ojciecha K ossaka.

W VII O lim piadzie H istorycznej w roku sz k o ln y m 1980/1981 w zięło udział 59 u czn ió w z 17 szkół. Do za w o d ó w o k r ę g o w y c h k o m isje sz koln e z a k w a lifi­ k o w a ły 34 uczniów , do zaw od ów II stopnia dopuszczono 26 zaw od n ik ów . E li­ m in a c je p isem n e i u stn e II stopnia o d b y ły się 2 lu tego 1981 r. w O lsztyn ie w D om u P olsk im . Do elim in a cji cen traln ego stopnia za k w a lifik o w a n o d w óch uczniów , z których K o m ite t G łó w n y po dalszej w e r y fik a c ji d opuścił do za ­ w o d ó w na n a jw y ż sz y m stop n iu jedną uczen n icę, E w ę D obrzyńską. C złon k a­ m i jury zaw o d ó w o k ręg o w y ch byli: p rzew od n iczący — dr Tadeusz F ilip k o w ­ ski, sekretarz — dr Boh d an Łuk aszew icz, członkow ie: m g r Z b ig n iew Fras, m g r R om an M archw iński, m g r Teresa P a szk iew icz, m gr J erzy P rzeracki i m gr A n n a P rzyb ylsk a. U c ze stn ic y za w o d ó w II stop n ia zostali obdarow ani k siążkam i h istoryczn ym i, u fu n d o w a n y m i przez O B N O lsztyn, S ta c ję N a u k o ­ w ą P T H O lsztyn, W y d a w n ictw o „ P ojezierze”, W S P O lsztyn, KOiW S u w ałk i.

Do VIII O lim p iad y H istoryczn ej (1981/1982) przystąp iło 49 uczn iów , sp o ­ śród których sz k o ły za k w a lifik o w a ły do drugiego etapu 30. Po w e r y fik a c ji prac p isem n y ch do z a w o d ó w II stopnia dopuszczono 19 uczniów . Laureatam i zostali: Jan B ło cz k o w sk i (LO A ugustów ); A rtu r P ajączek, S ła w o m ir S ien ick i (obaj z LO w N idzicy) i W łodzim ierz T asak (LO K ętrzyn). N ie ste ty , żaden z nich n ie za k w a lifik o w a ł się do elim in a c ji III stopnia.

W skład jury za w o d ó w o k ręg o w y ch w chodzili: p rzew od n iczący — doc. dr Janusz Ja siń sk i, se k retarz — dr B o h d an Ł u k aszew icz, człon k ow ie: dr S ta n isła w A ch rem czy k , m g r T ad eu sz B aryła, m gr R o m an M arch w iń ń sk i, m gr Teresa P a szk iew icz, m g r J e r z y Przeracki, m g r A n n a P rzyb ylsk a.

N ag ro d y k sią żk o w e dla za w o d n ik ó w II stop n ia u fu n d o w a ły następ u jące instytucje: Stacja N a u k o w a PT H O lsztyn; O B N O lsztyn W APO; Oddział D oskon alen ia N a u c z y c ie li w O lsztynie; K O iW w S u w a łk a c h ponadto in d y w i­ d u alnie dr B ohdan Ł u k a szew icz i m g r J erzy Przeracki.

W YCIECZ KA H IST O RYCZNA

27 czerw ca 1981 r. staran iem Zarządu O ddziału P T H i K o m isji H istorycz­ nej O B N zorganizow ano w y c ie c z k ę do M ła w y i O strołęki. O bszerny w y k ła d na tem at d ziejó w d ziew iętn a sto - i d w u d ziesto w ieczn ej M ła w y w y g ło sił dr R y ­ szard Juszk iew icz.

N a K alk ó w ce, gd zie znajdu je się pom n ik pom ordow anych (1 8 1 1943 r.) 364 m ieszk a ń có w M ła w y złożono k w ia ty . Złożono je r ó w n ież pod tablicą u p a ­ m iętniającą śm ierć żołn ierzy A rm ii K ra jo w ej (17 X I I 1942 r.). W m u zeu m zw ied zon o jedyną w P o lsce k olek cję tablic, p ośw ięconą jed nostkom w o jsk o ­ w y m , które b r a ły u d ział w w a lk a c h na półn ocn ym M azow szu 1939, ponadto

360 kr o n ik a n au kow â

ek sp ozycję archeologiczną, h istoryczną oraz w y s t a w ę . m alarstw a. N a stęp n ie u c zestn icy w y c ie c z k i ob ejrzeli b u n k r y pod M ław ą, z k tó r y ch w ojsk o polsk ie p o w strzy m y w a ło natarcie W ehrm achtu w p ierw szy ch dniach w rześnia.

W O strołęce obejrzano k ośció ł p obernardyński, m iejsce straceń z la t o k u ­ pacji, pom n ik i g en erała Jó zefa B em a i C zw artaków , a pod O strołęką pom nik up am iętn ia ją c y sły n n e natarcie artylerii B em a w czasie b itw y 26 m aja 1831 r. w y s ta w io n y w sto la t później. T akże tutaj złożono k w ia ty .

N a stęp n ie w K ad zid le zw ied zon o m ie jsc o w y kościół, obejrzano pom nik u p a m iętn ia ją c y tych, k tó r zy oddali ż y cie za ojczyzn ę i w iarę, a także izbę re­ gionalną; w M yszyńcu zw ied zon o kościół. Inform acji o K u rp iow szczyźn ie u d ziela ł p rzew o d n ik P T T K w O strołęce, n a u czy ciel h istorii. W w y c ie c z c e w z ię ­ ło u d ział 26 osób. Z ram ien ia Zarządu w y c ie c z k ę p rzy g o to w a ła m gr S ta n is ła ­ w a B ad ow sk a, k iero w n ik iem b y ł Janusz Jasiński.

S P R A W A P IE ŚN I H ISTORYCZNYC H

Od k ilk u już la t w oddziale za stan aw ian o się, w jaki sposób zaradzić p o ­ stęp u jącem u procesow i zan ik u znajom ości p ieśn i historyczn ej. Od czasu do czasu n iek tó r e d a w n e p ie śn i przypom inano z okazji o d czytów historyczn ych . Np. po referacie prof. A. Zahorskiego o p o w sta n iu listop ad ow ym , m ęsk i chór „S u rm a” pod batu tą L ucjana M arzanow skiego w y k o n a ł k ilk a p ie śn i d zie­ w iętn a sto w ieczn y ch , zw ią za n y ch te m a ty czn ie z w a lk a m i o n iep od leg ło ść P o l­ ski. Z okazji w y c ie c z k i człon k o w ie P T H oraz p ra co w n icy O BN w y b r a li i p rze­ p isa li na m a sz y n ie ponad 30 p ieśn i h istoryczn ych , dzięki czem u p rzyp om nia­ no sobie lub w ręc z nauczono się w ie lu sta rych p ieśn i n arodow ych, g łó w n ie z X I X w ie k u i p oczątku X X w ie k u , dziś rzadko śp iew a n y ch . W sp ó ln ie z OBN i S to w a rzy sze n ie m S p ołeczn o -K u ltu ra ln y m „ P ojezierze” zap lan ow an o w y d a n ie 105 p ieśn i h istoryczn ych , poczyn ając od B o g u r o d zi c y a kończąc na u tw orach z d rugiej w o jn y św ia to w ej.

RÓŻNE

Zarząd oddziału w spó łp ra co w a ł z K o m itetem P o ro zu m iew a w czy m Z w ią z­ k ó w T w órczych i Ś rod o w isk N a u k o w y c h w O lsztynie. M ięd zy in n y m i p rezes oddziału opracow ał dla k o m itetu U w a g i o ś r o d o w i s k u h i s t o r y c z n y m O l s z ty n a , a także w sp ó łu c z e stn ic z y ł w red a g o w a n iu m em or iału w sp ra w a ch a u tochto­ nicznych.

Z okazji 95-lecia urodzin E m ilii Z a w iślew sk iej, działaczki p leb iscy to w ej, m ieszk ającej w Toruniu przesłano jej o k o liczn ościow e życzenia. Z pow odu śm ierci P rym asa P o lsk i, kard yn ała S te fa n a W y sz yńsk iego złożono na ręce m iejsco w eg o ordynariusza k on d olencje, a także przesłano g ratu lacje n o w em u P ry m a so w i P olski, a rcyb isku p ow i dr. J ó z e fo w i G lem pow i, k tó r y n a stęp n ie o sob n ym p ism em w y r a z ił za to podzięk ow an ie.

W pogrzebie prof. W ła d y sła w a C zaplińskiego, jako p rzed sta w iciele n a sze­ go oddziału w z ię li udział dr S ta n isła w A ch rem czyk i m g r K ry sty n a Cybulska.

KOŁO W BA R TO SZYCAC H S p r a w y o r g a n i z a c y j n e

W m arcu 1980 r. k oło liczy ło 18 członków . W ok resie spraw ozd aw czym p rzyb ył jed en członek i jed en przep row ad ził się do O lsztyna. N a zebraniu k oła w m arcu 1980 roku w y b ra n o zarząd: prezes — m g r H en ryk S zyszlak, w ic e ­ prezes — m gr Z ofia S ta siu lew icz, sekretarz — m gr G izełla Ł u k aszew sk a,

Kronika n au kow a ₃₆₁ O d c z y t y

D r J erzy Sikorski, Z w i ą z k i W a r m i i z Polsk ą;

M gr H enryk Szyszlak, S p r a w o z d a n i e z se sj i n a u k o w e j w O s tr ó d zie nn-

ś w ią c o n e j G r u n w a l d o w i .

W y c i e c z k a h i s t o r y c z n a

W czerw cu 1981 r. zorganizow ano w y c ie c z k ę do G runw aldu oraz n a pola b itw y pod M ław ą 1939 r. W G ru n w ald zie w y ja śn ie ń u d ziela ł m g r R om uald Odoj (M uzeum W arm ii i M azur w O lsztynie), w M ła w ie dr R yszard Ju sz- kiew icz.

R ó ż n e

C złon k ow ie k oła brali udział w odczytach org a n izo w a n y ch przez Zarząd Oddziału w O lsztynie. K oło naw iązało w spółp racę z PT T K w B artoszycach oraz z K o łem ZBOW iD i K o łem O ficerów R e z e r w y w B artoszycach. W spółpraca p rzejaw iała się w o rgan izow an iu spotkań z m łodzieżą z okazji rocznic h isto ­ ryczn ych i w p o p u laryzow an iu id e i o ch ron y zabytków .

KOŁO W NIDZICY S p r a w y o r g a n i z a c y j n e

K oło w N id z ic y p o w ołan o do życia w grudniu 1980 r. L iczyło w ó w cza s 13 członków . W ciągu okresu sp raw ozd aw czego p rzyb yło p ięciu członków . Na p ierw szy m zeb ran iu w y b ra n o zarząd: prezes — ks. m g r J e r z y O tello, w i c e ­ p rezes — m g r Jó zef J a b łon ow sk i, sekretarz •— m gr T eresa O rłow ska, sk a rb ­ n ik — m gr W ald em ar K isieliń sk i, członek — m gr Ireneusz T yburski. Zarząd zeb rał się 9 razy.

S e s j a n a u k o w a

W listop ad zie 1982 r. w sp ó ln ie z zarząd em o d d ziału i C hSS zo rgan izo­ w ano se sję n a u k ow ą p ośw ięconą 600 rocznicy nadan ia p raw m iejsk ich N id z i­ cy. S tronę organizacyjną se sji w z ię ło na sie b ie koło, fin a n so w ą — C hSS, pro­ gram i dobór r eferen tó w — zarząd oddziału. W se sji 2 re fe r a ty w y g ło sili czło n k o w ie k oła w N idzicy. U czestn ic zy ło około 120 osób, w ty m m ło dzież szkolna i n a u czy ciele (por. program se sji w części II spraw ozdania). S p o łe ­ czeń stw o i w ła d ze N id zicy z dużą saty sfa k cją przyjęło uroczystość pośw ięconą historii sw e g o grodu.

O d c z y t y

Doc. dr hab. G ryn iak ow (ChAT), K o n f o r m i z m w ocenie f a k t ó w h i s t o r y c z ­

nych;

Doc. dr J a n u sz Ja siń sk i, K s z t a ł t o w a n i e sią p o l s k i e j św iad om ości narodo­ w e j u M a z u r ó w na p r z y k ł a d z i e M ic ha ła K a j k i ;

K s. m g r J erzy O tello, P r o b l e m y lu dn ości m a z u r s k i e j d a w n i e j i d z is ia j (dla stu d en tó w KUI).

R ó ż n e

C złon k ow ie k oła w sp ó łd zia ła li w o rgan izow an ej p rzez LO w N id z ic y m ło ­ d zieżow ej se sji popularnej, p o św ięconej 60-leciu p leb iscy tó w na W arm ii, M a­ zurach i P ow iślu , S łużono pom ocą w p rzygotow an iu refera tó w oraz użyczono

36 2 Kronika naukowa

ek sp o n a tó w na w y s ta w ą zw iązan ą z se sją (z p r y w a tn y c h zbiorów prezesa koła). U czestniczon o w p relek cjach organ izo w a n y ch p rzez P T H w O lsztynie. D w u k ro tn ie w y g ło sz o n o g a w ę d y h isto ry czn e n a o g n isk ach harcerskich.

* * *

W aln e Z ebranie O ddziału odbyło się 14 października 1982 r. W ybrano na n im n o w e w ła d z e oddziału. Zarząd: prezes — doc. dr hab. J a n u sz Jasiński; w icep rez es — dr T adeusz F ilip k ow ski; w icep rez es — dr B o h d an Ł ukaszew icz; sekretarz — dr S ta n isła w A chrem czyk; zastępca sekretarza — m g r D an u ta Ja m io łk o w sk a (OBN); skarbnik — m g r J erzy M inakow ski; zastępca sk a rb n i­ ka — dr J ó z e f B agiński; c zło n k o w ie — dr J a n C hłosta (Oddział S to w a r z y sz e ­ n ia „ P a x ” O lsztyn), m g r W ojciech C ie sie lsk i (W SP O lsztyn), m g r Zofia J a ­ n u szk iew icz (M uzeum W arm ii i M azur O lsztyn), m g r Józef Judziński, ks. m g r J e r z y O tello, dr J erzy Sikorski. K o m isja R ew izyjn a: p rzew o d n iczą ­ c y —■ doc. dr Z y g m u n t Lietz; sekretarz ■— m g r J erzy Przeracki; c zło n k o w ie — dr H a lin a K eferstein , m gr F ran ciszek S ok o ło w sk i, dr A nd rzej S ta n iszew sk i.