A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA O E C O N O M IC A 58, 1986
M a r e k M ę d r y k '
W O D O C IĄ G I I K A N A L IZ A C J A W L A T A C H 1975— 1980
W O JE W Ó D Z T W O I JEG O MIASTA JA K O TEREN BADAŃ
W o j e w ó d z t w o m ie j s k ie łó d z k ie p o s ia d a s z c z e g ó ln e ce c h y , n ie s p o -t y k a n e gdzie indziej. J e s -t o n o w c a ło śc i u k s z -t a ł -t o w a n ą a g l o m e r a c j ą m ie js k o p rz e m y s ło w ą ty p u m o n o c e n t r y c z n e g o 1. N ie o m a l 2 2 % je g o p o -w ie r z c h n i z a jm u j ą m iasta. M ie s z k a -w nich 91,3% ludności.
J e s t to n a j m n ie js z e w o j e w ó d z t w o w P o lsc e (z a jm u je 0,5% p o w i e r z -ch n i k ra ju ), k t ó r e j e s t j e d n o c z e ś n ie n a j g ę ś c ie j z a lu d n io n e . N a 1 km* p o w ie r z c h n i p r z y p a d a tu 740 m ie s z k a ń c ó w . J e s t to p o n a d s z e ś c i o k r o t -n ie w ię c e j od ś r e d -n ie j k r a jo w e j . S p o śró d 499,4 tys. z a tr u d n i o n y c h w g o s p o d a r c e u s p o łe c z n io n e j w o j e w ó d z tw a 488,6 tys. o s ó b (97,8%) p r a c u j e w m ia sta c h . N a to m i a s t s p o ś ród 256,7 tys. p r a c u j ą c y c h w p rz e m y ś le , w m ia s ta c h z n a jd u j e z a t r u d n ie n ie 256,7 tys. o só b (99,1%). Z a t r u d n i e n ie w p r z e m y ś le n a 1000 m ie sz -k a ń c ó w j e s t w w o j e w ó d z t w i e m ie js-k im łó d z-k im n a j w i ę -k s z e w P o lsc e i w y n o s i ok. 230 o s ó b 2. J e s t to w ię c w o j e w ó d z t w o w y s o c e z u r b a n i z o w a n e i u p r z e m y s ło w io ne. J e d n o c z e ś n i e j e d n a k is tn ie ją w nim m ia sta , w k t ó r y c h g ę s to ś ć z a lu d n ie n ia k s z ta łtu j e się p o n iż e j p r z e c ię tn e j d la c a łe g o o b s z a r u w o j e w ó d z tw a a lb o n ie z n a c z n ie od n iej o d b ie g a (S tr y k ó w — 465, K o n s t a n t y -n ó w — 697 i G ło w -n o — 787 o só b -na 1 k m 2)*.
O c z y w iś c ie n a t a k i e p r o p o r c j e z d e c y d o w a n ie w p ł y w a z a lu d n ie n ie i p o te n c j a ł g o s p o d a r c z y Łodzi. N ie m n ie j s zc zeg ó ln y , w s to s u n k u d o
in-• M gr, st. a s y s te n t w Z ak ład zie G o sp o d ark i K o m u n aln ej UŁ.
1 Рог,: B. M a i i s z, P r o b le m a ty k a p r z e str ze n n e g o za gospodarow ania kraju, W a r-szaw a 1977, s. 149— 151.
* D ane za 1980 r. (R o c z n ik s t a t y s t y c z n y w o j e w ó d z t w a m ie js k ie g o łó d z k ie g o 1981, Łódź 1981).
n y c h o b s z a r ó w k r a ju , po zio m p r z e d s t a w i o n y c h m ie r n ik ó w w y n i k a g łó w nie z n ie z m ie r n ie m ałej, c h o c ia ż b y w o b e c p o tr z e b a g lo m e r a c ji, p o -w ie r z c h n i -w o je -w ó d z t-w a . \ D uża k o n c e n t r a c j a lu d n o śc i i d z ia ła ln o śc i g o s p o d a r c z e j n a n i e w i e l kim t e r e n i e s tw a r z a z n a c z n e w y m o g i pod w z g lą d e m i n f r a s t r u k t u r a l n e g o w y p o s a ż e n ia w o j e w ó d z tw a . D o ty c z y to ró w n ie ż z a o p a tr z e n ia w w o d ą i f u n k c jo n o w a n i a k a n a li z a c j i 4. W ty m z a k r e s i e n a j is to tn ie js z y m z a -d a n ie m s t a j e s ię -d o p r o w a -d z e n i e n a n ie w ie lk i o b s z a r s to s u n k o w o -dużej ilości w o d y i o d p r o w a d z e n i e z n a c z n e j o b ję to ś c i ś c ie k ó w o w y s o k ie j z a w a r to ś c i z a n ie c z y sz c z e ń . T e r e n w o j e w ó d z t w a j e s t u b o g o w y p o s a ż o n y w ź r ó d ła w o d y . T r u d -no ści w z a o p a t r z e n i u w w o d ę p o g łę b ia p o ło ż e n ie n a w o d o d z ia le O d r y i W isły , a w ię c n a o b s z a rz e p o z b a w io n y m w ię k s z y c h rzek, n a k tó r y m w y s t ę p u j e o s tr y d e f ic y t w o d y . P o w o d u j e to k o n ie c z n o ś ć z n a c z n y c h jej p r z e r z u tó w z in n y c h w o j e w ó d z tw . J e d n o c z e ś n i e rz ek i p r z e p ł y w a j ą c e p rz e z w o j e w ó d z t w o m ie js k ie łó d z k ie nie m o g ą z a d o w a l a j ą c o słu ż y ć j a k o o d b io rn ik i ście k ó w . Ze w z g lę d u b o w ie m n a n ie w ie lk i p r z e p ł y w w o d y o d p r o w a d z e n i e d o nich d u ż e j ilości n i e o c z y s z c z o n y c h ś c ie k ó w p o -w o d u j e z u p e łn e ic h z a tr u c i e 5.
Dziś m u si się w ię c w y d a w a ć p a r a d o k s e m z a ło ż e n ie osiedli w ł ó k i e n -n ic z y c h w Lodzi i s ą s i a d u j ą c y c h z -n ią m ia s ta c h w ł a ś -n i e ze w z g lę d u -n a obfitość w ó d p o w ie r z c h n io w y c h .
Z a r ó w n o t r u d n o ś c i w z a o p a t r z e n i u w w o d ę , j a k i w o d p r o w a d z a n i u ś c ie k ó w d o ty c z ą , ch o ć w n i e r ó w n e j m ierze, w s z y s tk ic h m ia s t w o j e w ó d z tw a. N i e r ó w n e w y m a g a n i a p o d ty m w z g lę d e m w y n i k a j ą z fa ktu, iż p o -d o b n e c z ę sto w ie lk o ś c ią i s p o s o b e m k s z t a ł t o w a n ia się p o -d s t a w o w y c h f u n k c ji w u b ie g ły m w ie k u , m ia s ta te u l e g ł y z n a c z n e m u z r ó ż n ic o w a n iu w tr a k c i e s w e g o ro z w o ju . M ia s ta b ę d ą c e p r z e d m io te m b a d a ń m o żn a po d zielić na g r u p y w y z n a c z o n e liczbą ich m ie s z k a ń c ó w . M a m y tu do c z y n ie n ia z w y r a ź n ą d o -m in a c j ą Łodzi. P a b ia n ic e i Z g ie rz to -m ia s ta d o ść duże, o c h a r a k t e r z e p r z e m y s ło w y m . T e n f a k t i z n a c z n a g ę s to ś ć z a lu d n ie n ia w y m u s z a j ą k o n ie c z n o ś ć is tn ie n ia w n ic h ro z b u d o w a n y c h , z b io rc z y c h u r z ą d z e ń w o d o -c ią g o w o - k a n a liz a -c y jn y -c h . P o z o s ta łe m iasta, a -c z k o lw ie k ró ż n ią -c e się
m ięd zy sobą, m o żn a z a lic zy ć do g r u p y śre d n ic h . W y j ą t k i e m j e s t n i e
-4 U rząd zen ia te leżą g łó w n ie n a ob szarze m iast (87,2% sieci w o d o ciąg o w ej i 99,7% sieci k a n a liz a c y jn e j). P a trz ibidem.
5 Por.: Z. D e m b i ń s k i , Problem w tó r n e g o w y k o r z y s ta n i a w o d y w w o j e w ó d z
-tw ie m ie js k im łó d z k im , „P rzeg ląd E k o nom iczno-S połeczny M iasta Łodzi" 1978, n r 4,
s. 105; J. Z. J a k o b s c h e, P ro b le m y ro z w o j u gospodarczego aglo mera cji łó d z k ie j
na tle M akr oregionu Ś r o d k o w e g o , [w:] S tr u k tu r a ln e przeobrażenia w ie l k ic h miast p r z e m y s ł o w y c h , m ate riały z m ię d z y n a r o d o w e j ko n le r e n c ji n a u k o w e /, Łódź 1979, s. 94.
w ielki, ro ln ic z o - p r z e m y s ło w y Stryków®. W ś r ó d m ia s t ś r e d n ic h ty lk o A l e k s a n d r ó w i w m n ie js z y m s to p n iu O z o r k ó w są g ę s to z a lu d n io n e .
J e d n a k ż e n ie t y lk o g ę s to ś ć z a lu d n ie n ia , a le ró w n ie ż d z ia ła ln o ś ć g o s p o d a r c z a , a s z c z e g ó ln ie p rz e m y sł, d e t e r m in u j e k o n ie c z n o ś ć z a p e w n i e nia z o r g a n iz o w a n e g o z a o p a t r z e n i a w w o d ę i b u d o w y z b io rc z y c h u r z ą dze ń k a n a liz a c y j n y c h . W o d o c h ło n n o ś ć r o z m a ity c h b r a n ż i gałęz i p r z e -m y s łu je s t b a r d z o z r ó ż n i c o w a n a (por. tab. 1).
T a b ľ 1 a 1 Z użycie w ody przez p rzem y sł w o jew ó d ztw a
m iejsk ieg o łó d zk ieg o w 1976 r.
Z użycie w ody w tys. m* na dobę w % l/'k k i 144,0 42,5 C hem iczny 85,5 25,2 P a liw o w o -e n e rg e ty c z n y 34,2 10,1 Spożyw czy 17,1 5,0 Pozostało 58,2 17,2 Razem 339,0 100,0 Ź r ó d ł o : W o d o c lq q l m ia s ta l o d z i . Hltana w o d n y , I m e s z y n o p is w B iu-r z e P iu-r o je k tó w B u d o w n ic tw a K o m u n a ln e g o ), Ł ódź 1976. W w o j e w ó d z t w i e łó d z k im d o m i n u je p r z e m y s ł s to s u n k o w o w o d o - c h ło n n y . N a to m ia s t j e g o s t r u k t u r a w p o s z c z e g ó ln y c h m ia s ta c h je s t z n a c z n ie z r ó ż n ic o w a n a . R ó żn y j e s t w o b e c te g o s to p ie ń n a s ile n ia z a p o -tr z e b o w a n ia n a u słu g i w o d o c ią g o w o - k a n a liz a c y j n e . M o ż n a założyć, iż z n a c z n a k o n c e n t r a c j a o s a d n i c t w a o ra z w o d o c h ło n n e g o p rz e m y s łu , d z ia -ła j ą c w ty m s a m y m k ie r u n k u , p o w in n y b y ć s t y m u la n ta m i ro z w o ju z b io rc z y c h u rz ą d z e ń w o d o c ią g o w o k a n a liz a c y jn y c h . W o b e c te g o o b s e r -w a c j a s t r u k t u r y n a j b a r d z i e j -w o d o c h ło n n y c h g r u p g a łę z i p r z e m y s łu 7 w b a d a n y c h m ia s ta c h (tab. 2) i g ę s to ś c i z a lu d n ie n ia p o zw o li na u s t a l e n ie p r z y b liż o n e j c h a r a k t e r y s t y k i m ia s t8 z p u n k t u w id z e n ia sto p n ia n i e -z b ę d n o ś c i p o s ia d a n ia t y c h u r-z ą d -z e ń . Z p o r ó w n a n i a d a n y c h z a w a r t y c h w tab. 2 i 3 w y n i k a , że p r z e m y s ł le k k i (w w o j e w ó d z t w i e łód zk im g łó w n ie w łó k ie n n ic z y ) n ie j e s t n a j b a r -dziej w o d o c h ło n n y . Z n a j d u j e w n im z a tr u d n i e n i e p r a w i e 6 0 % o g ó ln e j __________i
0 T ego ro d zaju k la s y fik a c ja z n a jd u je u z a sa d n ie n ie o czy w iście w y łą c z n ie w sto -su n k u do m iast b a d a n e g o w o jew ó d ztw a.
7 J a k o m iarę s tru k tu r y p rzem ysłu p rz y ję ło z a tru d n ie n ie , p a m ię ta ją c iż n ie jest to m iara d o sk o n ała. Z asto so w an ie in n y ch m iar u tru d n ia b ra k d an y ch .
8 P rzy b liżen ie w y n ik a z b ra k u k o m p le tn y c h d a n y c h o p o te n c ja le przem y słu w p o szczeg ó ln y ch m iastach.
T a b e l a 2
S tru k tu ra z a tru d n ie n ia "
w w ojow ództw io m iojskim łódzkim w edług gru p gałęzi p rzem y słu (1977 r.)
M iasto
G rupy gałęzi przem ysłu % ludności
z a tru d n io n e j w przem y śle u sp o łecz-nionym ogółom lek k i ch em i-czny paliw o-w o-onor-g ety cz n y sp o ży -w czy pozo-stałe Łódź 100,0 50,8 5,5 2,1 4,7 28,9 26,0 A le k sa n d ró w 100,0 89,7 — — 3,2 7,1 24,6 Głow no 100,0 16,2 — — 7,8 76,0 26,8 K o n stan ty n ó w 100,0 86,3 — — 2,0 11,7 16,4 O zorków 100,0 94,1 0,4 0,9 4,0 0,6 26,7 P ab ian ice 100,0 5,3 7,8 1,0 52,8 33,1 34,7 S try k ó w 100,0 0,5 21,9 — 6,8 70,8 22,4 Zgierz 100,0 47,5 34,3 3,7 1,8 12,7 29,0 W o jew ó d ztw o 100,0 57,2 7,4 1,9 5,4 28,1 24,8 a P r z e c ię tn e w ro k u , b ez u c z n ió w . Z x ó d ł o : W o je w ó d z tw o m i e j s k i e ł ó d z k i e , Lód i 1981, s . 317 i 319 o r a z o b lic z e n ia w ła s n e n a p o d s ta w ie d a n y c h z R o c z n i k a s t a t y s t y c z n e g o w o j e w ó d z t w a m i e j s k i e g o ł ó d z k i e g o 1979, L ód i 1979. liczby p r a c o w n i k ó w p rz e m y słu , n a to m ia s t z u ż y w a on n ie c o p o n a d 40% w o d y p o b i e r a n e j p rz e z w s z y s tk ie z a k ła d y p r z e m y s ło w e w o j e w ó d z tw a . W a ż y w ię c o n z n a c z ą c o n a w ie lk o ś c i z a p o tr z e b o w a n ia na w o d ę ty lk o w ty c h m ia sta c h , w k t ó r y c h w y r a ź n i e p r z e w a ż a n a d in n y m i g r u p a m i gałęz i p rz e m y s łu , czyli w: O z o rk o w ie , K o n s ta n ty n o w ie , A l e k s a n d r o w i e i w m n ie js z y m s to p n iu Łodzi. N a to m i a s t w y s o c e w o d o c h ło n n y j e s t p r z e -m y sł p a l i w o w o - e n e r g e t y c z n y (w s t r u k t u r z e z a tr u d n i e n i a s ta n o w i 1,9%, za ś w s t r u k t u r z e z u ż y c ia w o d y 10,1%) o ra z c h e m ic z n y (o d p o w ie d n io 7,4%, o ra z 25,2%). T a o s ta tn ia g r u p a g a łę z i p r z e m y s łu w z n a c z n y m s to p n iu k s z t a ł t u j e z a p o tr z e b o w a n ie na w o d ę w Zgierzu. Z w y j ą t k i e m K o n s t a n t y n o w a w y m i e n i o n e w y ż e j m ia s ta c h a r a k t e r y -z u ją się w y s o k ą g ę s to ś c ią -z a lu d n ie n ia i w y s o k im u p r -z e m y s ło w ie n ie m .
Z p r z e d s t a w i o n y c h liczb w y n ik a , iż pod w z g lę d e m z a p o tr z e b o w a n ia n a w o d ę w o d o c ią g o w ą i u słu g i z b io rc z y c h u r z ą d z e ń k a n a l i z a c y j n y c h ta k i e m iasta, j a k P ab ian ice , Zgierz, A l e k s a n d r ó w i O z o r k ó w są p o d o b -n e do Łodzi. N a to m i a s t w p o z o s ta ły c h p o tr z e b y te m o g ą b y ć s ł a b i e j o d c z u w a ln e b ą d ź to ze w z g lę d u n a z n a c z n e ro z p r o s z e n ie o s a d n ic tw a ( K o n s ta n ty n ó w i G łow no), b ą d ź też z p o w o d u w o d o o s z c z ę d n e j s t r u k t u r y p r z e m y s łu (Głowno). W S tr y k o w ie oba te c z y n n ik i w y s t ę p u j ą r ó w -n o c z e ś -n ie z i-n-nym i, z k t ó r y c h -n a j is to t-n ie js z e to m a ła liczba lu d -n o śc i i s ła b y p o t e n c j a ł g o sp o d a r k i, sz c z e g ó ln ie p rz em y słu .
W y p o s a ż e n i e w u r z ą d z e n ia i poziom u słu g w o d o c ią g o w o k a n a l iz a -c y j n y -c h w ty -c h m ia s ta -c h z o s t a n ą p r z e d s t a w i o n e i o -c e n io n e w d a ls z e j cz ęści o p ra c o w a n ia , ze sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m z a s p o k a j a n i a p o -trz e b ludności. W O D O CIĄ G I W o j e w ó d z t w o m ie js k ie łó d z k ie j e s t z a o p a t r y w a n e w w o d ę z d w ó c h r o d z a j ó w źródeł. P ie r w s z e s ta n o w i ą u j ę c ia g r u n to w e , z lo k a liz o w a n e g ł ó w n ie na t e r e n i e w o j e w ó d z tw a . K o r z y s ta j ą z n ic h p r z e d e w s z y s tk im m n ie j s z e m iasta i p r z e m y s ł. D ru g im ź r ó d łe m są u ję c ia w ó d p o w i e r z c h n i o w y c h poza t e r e n e m w o j e w ó d z t w a — z P ilicy i z b io rn ik a s u l e j o w s -k iego. S tą d c z e rp ie się w o d ę dla Łodzi. U ję c ia te z a s p o -k a j a j ą z n a c z n ą c z ęść łó d z k ie g o z a p o tr z e b o w a n ia n a w o d ę , a c z k o lw ie k i w ty m m ieście w y k o r z y s t y w a n e są w o d y g r u n t o w e (ich u j ę c ia s ta n o w i ą 38,5% z d o l-ności p r o d u k c y jn e j w s z y s tk ic h u j ę ć w o d y dla Łodzi — por. tab. 3).
T a b e l a 3 Z dolność p ro d u k c y jn a u ję ć w ody dla w y b ra n y c h
m iast w o jew ó d ztw a m iejsk ieg o łó d zk ieg o w 1974 r.
W y szczeg ó ln ien ie Z dolność p ro d u k c y jn a
w ty s. m* na dobę R odzaj u ję c ia
Łódź 572,1
— u ję c ia k o m u n aln e 497,1
S u lejó w I 245,9 w o d y p o w ierzch n io w e P ilicy
T om aszów 134,6 w o d y p o w ierzch n io w e P ilicy
p o zo stałe u ję c ia 116,6 w o d y podziem ne
— u ję c ia p rzem y sło w e 75,0 w o d y podziem ne
P ab ian ice 98,8
— u ję c ia k o m u n aln e 54,4 w o d y podziem ne
— u ję c ia p rzem y sło w e 44,4 w o d y p o w ierzch n io w e
Z gierz 75,6
i podziem ne
— u ję c ia k o m u n aln e 9,8 w o d y podziem ne
— u ję c ia p rzem y sło w e 65,8 w o d y podziem ne
A le k sa n d ró w — u ję c ia k o m u n aln e 17,8 o raz w o d y p o w ierzch n io w e Bzury w ody podziem ne K o n stan ty n ó w 17,0
— u ję c ia k o m u n aln e 9,2 w ody podziem ne
— u ję c ia przem y sło w e 7,8 w o d y podziem ne
Ź r ó d ł o : O p r a c o w a n i* w ła s n e n a p o d s ta w ie : W o d o c i ą g i m ia s ta Lo d zi. Bi lan s w o d n y , [m a sz y
Z d o ln o ść p r o d u k c y j n ą u j ą ć w o d y w w y b r a n y c h m ia s ta c h w o j e w ó d z -tw a p r z e d s t a w i o n o w tab. 3. Z z a w a r t y c h ta m in fo rm a c ji o r o d z a ja c h ź r ó d e ł w y n ik a , że o p ró c z Lodzi r ó w n ie ż w P a b ia n ic a c h i Z g ie rz u w y k o r z y s tu j e sią w o d y p o w ie r z c h n io w e . M a j ą o n e je d n a k z n a c z e n ie m a r g i -n a l -n e z p u -n k t u w id z e -n ia p o trz e b lud-ności. A k t u a l n a z d o ln o ść p r o d u k c y j n a u j ą ć p o k r y w a z a p o tr z e b o w a n i e n a w o d ą w m ia sta c h , o k t ó r y c h in fo rm u je tab. 3. W p o z o s ta ły c h , o p ró c z O z o r k o w a , s to p ie ń z a s p o k o je n ia p o tr z e b je s t nikły. R o zw ój g o s p o d a r ki w o d o c ią g o w e j b ąd z ie ta m (a t a k ż e w K o n s ta n ty n o w ie ) w y m a g a ł r o z -b u d o w y u j ą ć i sieci ju ż w n a j-b liż s z y m czasie. P ro -b le m te n z o s ta n ie roz- w i n ią ty d a le j (por. tab. 4 i 5).
N a to m ia s t w e w s z y s tk ic h m ia s ta c h w o j e w ó d z tw a (łącznie) p r z e w i d y w a n o w y s t ą p i e n i e po 1990 r. d e f ic y tu w o d y rz ą d u 500 tys. m s n a d o bą (jest to bez m ała tyle, ile w y n o s i d z isie jsz e zużycie), n a w e t w p r z y -p a d k u r e a liz a c ji -p l a n o w a n e g o w c z e ś n ie j n a la ta 1980— 1985 II e ta -p u b u d o w y w o d o c ią g u S u le jó w — Łódź o w y d a jn o ś c i r ó w n e j d o ty c h c z a s w y k o r z y s t y w a n e m u ująciu". P o b ó r w o d y w w o j e w ó d z t w i e m ie j s k im łó d z k im w 1980 r. w e d łu g u ż y t k o w n i k ó w u j ą ć p r z e d s ta w ia ł sią n a s tą p u j ą c o : Z u j ą ć k o m u n a l n y c h k o r z y s ta j e d n a k w d u ż e j m ie rz e t a k ż e p r z e -mysł. J e g o u d z ia ł w w y k o r z y s t a n i u w o d y z w o d o c ią g ó w k o m u n a l n y c h w y k a z u j e w o s ta tn ic h la ta c h te n d e n c j ą s p a d k o w ą , j e s t to j e d n a k s k u t k ie m o g ó ln e g o o b n iż e n ia z u ż y cia w o d y w p rz e m y śle , n ie zaś u n i e z a -le ż n ia n ia sią od g o s p o d a r k i k o m u n a l n e j p o p rz e z ro z b u d o w ą w ł a s n y c h u j ą ć 11. W o b e c p o s t ą p u j ą c e g o w y c z e r p y w a n i a sią złóż w ó d p o d z ie m n y c h (o cz y m dalej) je s t to z j a w is k o p o z y ty w n e . W n i e k t ó r y c h p r z y p a d k a c h (np. w Z gierzu) lu d n o ść k o r z y s ta z a r ó w n o z u j ą ć k o m u n a l -n y ch , j a k i p rz e m y s ło w y c h . Z d o ln o ść p r o d u k c y j n a u jąć, j a k w s p o m n ia n o w c z e ś n ie j, z a s p o k a j a a k t u a l n e z a p o tr z e b o w a n ie . P o tr z e b y lu d n o ści k s z t a ł t u j e w s z a k ż e p r z e d e
* W o d o c ią g i miasta Łodzi. Bilans w o d n y , [m aszynopis w Biurze P ro je k tó w
Bu-d o w n ictw a K o m u n aln eg o ], ŁóBu-dź 1974.
10 O b licze n ia w ła sn e n a po d staw ie R o czn ika s t a ty s t y c z n e g o w o j e w ó d z t w a m ie js
-k ie g o łó d z -k ie g o 1QSI.
11 Np. w Łodzi zużycie w o d y w p rzem y śle stan o w i 46% zużycia ogółem . Por.: K. K r a s s o w s k i , Infrastruktu ra tech n iczn a Łodzi, |[w:] S tr u k tu ra ln e p rz eo b ra że-nia..., s. 172. ogółem p rzem y sł ro ln ic tw o i leśn ictw o g o sp o d a rk a k o m u n aln a 579,4 tys. m1 na d o b ę (100,0%), 137,5 tys. ms n a d o b ę (23,7%), 8,5 tyts. m s na d o b ę (1,5%), 433,4 ty s. m 3 na dobę (74,8% ).10
w s z y s tk im s to p ień w y p o s a ż e n i a m ia s t w u r z ą d z e n ia w o d o c ią g o w e i ich d o s tę p n o ś ć . W o b e c te g o a k t u a l n e m ożliw o ści p r o d u k c ji w o d y o d p o w i a d a j ą d z is ie js z e m u s ta n o w i u rz ą d z e ń . Lecz n ie w e w s z y s tk ic h m ia s ta c h s ta n te n jest z a d o w a la j ą c y . M ie rn ik i z a s p o k o j e n i a p o tr z e b lu d -ności k s z t a ł t u j ą się b a r d z o różnie.
W c e lu ilu stra c ji s ta n u i zm ia n p o zio m u z a o p a tr z e n ia lu d n o śc i w w o -d ę w o -d o c ią g o w ą p r z y ję t o n a s t ę p u j ą c e m iary :
1) d łu g o ść ro z d zielcz ej sieci w o d o c ią g o w e j w m e t r a c h b ie ż ą c y c h na 1 m ie sz k a ń c a , 2) p r o c e n t lu d n o śc i k o r z y s ta j ą c e j z u rz ą d z e ń w o d o c ią g o w y c h , 3) z u ż y c ie w o d y w o d o c ią g o w e j w g o s p o d a r s t w a c h d o m o w y c h na 1 m ie s z k a ń c a w litr a c h na dobę. W a r to ś c i ty c h w s p ó łc z y n n ik ó w z a w a r t e są w tab. 4. M iary z a sp o k o je n ia z a p o trzeb o w an ia lu d n o śc i na u słu g i w o d o ciąg o w e w m iastach w o jew ó d ztw a m iejsk ieg o
łódzkiego M iasto Rok D ługość sieci w o dociągow ej» w m b na 1 m ie-szk ań ca Ludność k o rz y -s ta ją c a z w odo-ciąg ó w w % ogółu m iesz-k ańców Z użycie w o d y w o d o cią-g o w ej w cią-g o sp o d a rstw a c h dom ow ych w 1 na 1 m ieszk ań ca na dobę
1 2 3 4 5 Łódź 1975 0,76 88,4 177,8 1976 0,79 88,9 188,4 19 77 0,81 90,5 202,7 1978 0,82 90,9 209,9 1979 0,83 97,5 214,5 1980 0,85 98,2 247,4 A le k sa n d ró w 1975 0,63 38,7 55,3 1976 0,85 42,3 61,6 1977 0,84 44,4 52,9 1978 0,96 49,2 71,5 1979 1,05 62,9 82,7 1980 1,08 63,8 105,5 G łow no 1975 0,45 16,0 24,1 1976 0,48 18,0 25,2 1977 0,47 18,2 28,5 1978 0,48 18,2 36,2 1979 0,47 39,5 44,9 1980 0,46 39,5 44,7 K o n stan ty n ó w 1975 0,13 18,8 24,1 1976 0,14 22,5 23,8 1977 0,23 42,3 23,0 1978 0,23 44,8 35,3
T ab ela 4 (cd ) 1 2 3 4 5 1979 0,23 36,4 44,4 1980 0,24 37,0 44,4 O zorków 1975 0,61 26,4 56,4 1976 0,61 31,9 62,2 1977 0,65 32,2 61,1 1978 0,66 32,4 69,6 1979 0,66 59,5 82,5 1980 0,69 60,0 85,8 P ab ian ice 1975 0,85 67,3 87,4 1976 0,85 70,5 93,7 1977 0,87 71,8 93,4 1978 0,81 73,3 107,1 1979 0,83 75,3 116,2 1980 0,84 76,7 110,1 S try k ó w 1975 — — — 1976 0,28 2,8 0,8 1977 0,42 6,1 5,8 1978 0,49 6,9 25,5 1979 0,49 25,6 30,1 1980 0,49 25,6 51,0 Zgierz 1975 1,13 73,6 76,7 1976 1,50 75,8 77,3 1977 1,64 76,7 84,4 1978 1,61 77,0 90,4 1979 1,62 90,1 106,0 1980 1,62 91,2 117,8 M iasta ogółem 1975 0,77 81,9 158,1 1976 0,81 82,9 166,8 1977 0,84 84,7 178,6 1978 0,85 85,2 186,3 1979 0,86 92,4 192,1 1980 0,87 93,1 219,5 a B ez p o d łą c z e ń d o b u d y n k ó w . Ź r ó d ł o : O p r a c o w a n ie w ła s n e na p o d s ta w ie d a n y c h z R o c z n i k a s t a t y s t y c z n e g o w o j e w ó d z t w a m i e j s k i e g o ł ó d z k i e g o z la t 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981. O b s e r w a c j a p r z e d s t a w i o n y c h m ie r n ik ó w w s k a z u je , iż z r ó ż n i c o w a -n ie p o z io m u u słu g w o d o c ią g o w y c h w b a d a -n y c h m ia s ta c h j e s t b a r d z o zna czne . W a r t o ś c i w s p ó łc z y n n ik a d łu g o śc i sieci rozd zielcz ej p r z y p a d a -ją c e j n a 1 m ie s z k a ń c a p o z w a l a j ą s tw ie rd z ić , że w w i ę k s z y c h m ia s ta c h (Łódź, P a b ia n ic e , Zgierz) u r z ą d z e n ia b y ł y silnie r o z b u d o w a n e już p rz e d r o k ie m 1975. Z m ia n y są tu n ie w ie lk ie , a le poziom p o z o s ta ły c h m i e r n i k ó w o k r e ś la s to p ie ń z a s p o k o je n ia p o tr z e b lu d n o ś c i j a k o r e la t y w n i e w y so k i w p o r ó w n a n i u z in n y m i m iastam i. P a b ia n ic e i Z g ie rz p o z o s ta j ą j e d n a k p o d ty m w z g lę d e m d a le k o po za Łodzią. J e s t to s y t u a c j a n i e k o r z y
-s tn a g ł ó w n ie z te g o w zględu, że ob a te m ia -sta -s ą p o d -s t a w o w y m i o g n iw a m i o b s z a ru m e tr o p o lita ln e g o Lodzi i m a ją i s to tn e z n a c z e n ie j a k o e l e -m e n t y a g lo -m e r a c j i -m iejsk ie j. P o n a d to Z g ierz b e z p o ś r e d n io g r a n ic z y z Łodzią (p o d o b n ie z resztą, j a k K o n s ta n ty n ó w ) , a P a b ia n ic e są od niej ty lk o n ie z n a c z n ie o d d a lo n e . Rodzi to p rz y p u s z c z e n ie , iż na ro z w ó j in f r a s t r u k t u r y k o m u n a l n e j w ty c h m ia s ta c h w w ię k s z y m s to p n iu w p ł y w a ją o s ta tn io p o d z ia ły a d m i n i s t r a c y j n e w o j e w ó d z t w a j a k o c z y n n ik n e g a t y w n y , aniże li p o lity k a k o m p le k s o w e g o z a g o s p o d a r o w a n i a a g l o m e -ra c ji j a k o c z y n n ik p o z y ty w n y . W A l e k s a n d r o w ie , K o n s t a n t y n o w i e i S tr y k o w i e w s p ó łc z y n n ik d ł u g o ści sieci na 1 m ie s z k a ń c a w z ró s ł w b a d a n y m o k r e s ie n ie o m a l d w u k ro tn ie . J e d n a k ż e p o z o s ta łe m ie rn ik i j e d y n i e w A l e k s a n d r o w i e w y k a -z u j ą w -z g lę d n ie s -zy b k i w -z ro st. S -z y b k a ro -z b u d o w a sieci w S tr y k o w i e w y n ik a z faktu, iż d o p ie r o w 1976 r. u r u c h o m i o n o tam z b io rc z y w o d o ciąg. P o d o b n a te n d e n c j a w y s t ę p u j e w O z o r k o w ie , a le o s ią g n ię ty p o -ziom z a s p o k o je n ia p o tr z e b lu d n o śc i j e s t ta m n ie w y s o k i. A n a lo g ic z n a j e s t s y t u a c j a w K o n s ta n ty n o w ie , P o tw ie rd z a to nisk i poziom w s p ó ł c z y n n ik ó w u d z ia łu lu d n o śc i k o r z y s ta j ą c e j z w o d o c ią g ó w i z u ż y c ia w o -d y na 1 m ie sz k a ń c a .
W G ło w n ie w y r a ź n i e z a z n a c z a się s t a g n a c j a r o z b u d o w y sieci w o d o c ią g o w e j, n a to m ia s t w z ro s ły , ch o ć do n ie w ie lk ie g o poziom u, p o z o s t a -łe m ierniki.
O b s e r w a c j a w y k o r z y s t a n i a u rz ą d z e ń za p o m o c ą m ia r ich d o s t ę p ności i z u ż y cia w o d y p rz e z m ie s z k a ń c ó w w z a s a d z ie p o tw ie r d z a p o w y ż sze w nioski. S p o śró d b a d a n y c h m ia s t m o żn a w y r a ź n i e w y o d r ę b n i ć t a -kie, w k t ó r y c h poziom u słu g j e s t r e l a t y w n i e w y s o k i (P abianice, Z g ierz i o c z y w iś c ie Łódź), a p o n a d to w p r z y p a d k u A l e k s a n d r o w a sz y b k o się p o p r a w ia . N ie m ożna n a to m ia s t p o z y t y w n i e o c e n ić z m ia n z a c h o d z ą c y c h w K o n s t a n t y n o w i e i G ło w n ie. M ie s z k a ń c y t y c h m ia s t (jeśli p o m in ą ć n ie w ie lk i S tr y k ó w ) są w n a j g o r s z e j sy tu a c ji. M o ż n a tu z a o b s e r w o w a ć p o p r a w ę , lecz nie w s to p n iu z a d o w a la j ą c y m . S ta n w o d o c ią g ó w w G ło w nie m o ż e w p e w n y m s to p n iu tłu m a c z y ć dość z n a c z n e o d d a le n ie od s t o -licy w o je w ó d z tw a . N a to m i a s t K o n s ta n ty n ó w , b e z p o ś r e d n io g r a n ic z ą c y z Łodzią, m ó g łb y b y ć le p ie j w y p o s a ż o n y w u r z ą d z e n ia w o d o c ią g o w e . W ty m p r z y p a d k u d e c y d u j e c h y b a sła b o ść p rz e m y s łu .
S y tu a c j ę w S tr y k o w ie tr u d n o oce nić , a lb o w ie m tr u d b u d o w y w o d o -c ią g ó w zo stał tam p o d j ę t y n ie d a w n o . T e m p o z m ia n j e s t tu w y s o k ie , lecz poziom u słu g ra ż ą c o niski.
J u ż z tej c z ą s tk o w e j a n a liz y m o żn a w y s n u ć w n io s e k , iż nie m a t e n d e n c ji do w y r ó w n y w a n i a s ta n u w y p o s a ż e n i a m ia s t w o j e w ó d z t w a łó d z k ie g o (a je d n o c z e ś n ie a g lo m e r a c ji) w u r z ą d z e n ia w o d o c ią g o w e . A g l o m e r a c j a n ie s t a j e się w ię c o r g a n iz m e m o w z g lę d n ie je d n o lity m s t a n
-d a r -d z ie życia lu-dności. Ro-dzi się w ię c u z a s a -d n io n e p rz y p u s z c z e n ie , iż 0 ro z w o ju i n f r a s tr u k tu r y k o m u n a l n e j (w tym u r z ą d z e ń w o d o c ią g o w y c h ) p o s z c z e g ó ln y c h m ia st d e c y d u je ra c z e j p o lity k a l o k a l n y c h w ła d z i s p r a w -n o ść ich d ziała -nia , a-niżeli d ą ż e -n ie do k o m p le k s o w e g o , p r z e s t r z e -n -n e g o z a g o s p o d a r o w a n i a w o je w ó d z tw a , b ę d ą c e g o p rz e c ie ż a g l o m e r a c j ą miejs- k o p r z e m y s ło w ą . S tw ie r d z e n ie to u w i a r y g o d n ia p o d o b i e ń s t w o c h a r a k t e r y s t y k i g o s p o d a r c z e j w ię k sz o śc i ś r e d n ic h m iast. N a p r z y k ła d K o n s t a n t y n ó w i A l e k s a n d r ó w , w y k a z u j ą c e p o d o b ie ń s tw a g o s p o d a r c z e (ta k -że jeśli chodzi o s t r u k t u r ę p rz e m y słu ), r a d y k a l n i e r ó ż n ią się p o zio m em g o s p o d a r k i w o d o c ią g o w e j. W p e w n y m s to p n iu m oże to b y ć w y t ł u m a -c z o n e z r ó ż n i-c o w a n ą g ę s to ś -c ią z a lu d n ie n ia , a w ięc i z a b u d o w y .
O p ró c z w c z e ś n ie j p r z e d s t a w i o n y c h m ie rn ik ó w , dla o c e n y ro z w o ju u rz ą d z e ń w o d o c ią g o w y c h m oże b y ć is to tn e o k r e ś le n ie w y p o s a ż e n i a m ia s t w p o d s t a w o w e ich e le m e n ty , d e c y d u j ą c e o z a s p o k o je n iu p o trz e b m ie s z k a ń c ó w . P o n ie w a ż b a d a n e m iasta z n a c z n ie ró ż n ią się g ę s to ś c ią z a lu d n ie n ia , o p ró c z m ia r o d n ie s io n y c h do liczby lu d n o śc i n ie z b ę d n e s t a j e się s f o r m u ło w a n ie m ie r n ik ó w n a s y c e n i a ich o b s z a ru u r z ą d z e n i a -mi w o d o c ią g o w y m i. I lu s tr a c j ę te g o z a g a d n ie n ia s ta n o w ią :
1) d łu g o ść ro z d zielcz ej sieci w o d o c ią g o w e j w km, p r z y p a d a j ą c a na 1 k m 2 p o w ie r z c h n i m iasta,
2) liczba p rz y łą c z e ń w o d o c ią g o w y c h d o b u d y n k ó w (posesji), o d n i e -s io n a r ó w n ie ż do p o w ie r z c h n i,
3) liczba z d r o jó w u lic z n y c h na 1 k m 2 (jest to is to tn e tam, g d z ie b u -d y n k i n ie są b e z p o ś r e -d n io p o -d łą c z o n e -do sieci).
Z e s ta w p o w y ż s z y c h w s p ó łc z y n n ik ó w z a w ie r a tab. 5.
T a b e l a 5 N a sy c e n ie obszaru m iast w o je w ó d z tw a m iejsk ieg o
łó d zk ieg o u rz ą d z e n ia m i w o d o ciąg o w y m i
D ługość sieci
M iasto Rok w odociągow ej^ Liczba p rz y łą c z e ń Liczba zdrojów w km na 1 km 8 {1° n,‘ 1 km * ulicznych na 1 km* 1 2 3 4 5 Ł ó d F ~ 1975 3^5 61,7 " “ 6Д •976 3,7 65,0 6,3 1077 3,9 67,8 6,7 1978 4,0 - 72,1 6,7 1979 4,1 ■ 74,7 6,8 1980 4,2 84,1 7,1 A le k sa n d ró w 1975 1,8 35,1 4 3 1976 2,5 39,0 4,0 1977 2,5 41,3 4,0 1978 3,1 97,5 4,0
T a b e la 5 (cd.) 1 2 3 4 5 1979 3,4 99,0 4,0 1980 3,5 111,1 4,0 G lu w uo 1975 0,4 8,9 0,3 197Ü 0,4 8,6 0,5 1977 0,4 8,7 0,5 1978 0,4 8,7 0,5 1979 0,4 8,8 0,5 1980 0,4 8,9 0,5 K o n stan ty n ó w 1975 0,1 3,2 0,2 1976 0,1 3,3 0,2 1977 0,2 3,9 0,2* 1978 0,2 4,0 0,4 1979 0,2 4,1 0,5 1980 0,2 5,3 0,7 O zorków 1975 1,0 11,8 1,8 1976 1,0 17,5 1,8 1977 1,1 18,5 1,9 1978 1,1 19,8 1,9 1979 1,1 20,0 1,9 1980 1,2 20,4 1,8 P ab ian ice 1975 2,3 47,2 3,2 1976 2,3 51,7 3,1 1977 2,4 54,7 3,3 1978 2,3 57,4 3,2 1979 2,3 59,8 3,4 1980 2,4 62,7 3,5 S try k ó w 1975 — — _ 1976 0,1 1,8 0,2 1977 0,2 2,4 0,6 1978 0,2 2,7 0,6 1979 0.2 3,6 0,6 1980 0,2 3,6 0,6 Zgierz 1975 1,8 59,5 1,9 1976 2,4 67,1 1,9 1977 2,7 71,5 1,9 1978 2,7 75,4 1,8 1979 2,8 76,8 1,7 1980 2,8 78,8 1,7 M iasta ogółem 1975 2,3 39,6 3,9 1976 2,4 41,6 4,0 1977 2,5 43,4 4,3 1978 2,6 46,2 4,3 1979 2,6 47,9 4,4 \ , 1980 2,7 53,9 4,6 a B ez p o d łą c z e ń d o p o s e s ji. 2 r ó d ł o : J a k w ta b . 4.
A n a liz a d a n y c h d o t y c z ą c y c h n a s y c e n i a te r e n u u r z ą d z e n ia m i w o d o c ią g o w y m i p o t w ie r d z a w c z e ś n ie j s f o r m u ło w a n e w nio sk i. W Łodzi, P a -b ia n ic a c h i Z g ierz u n a s t ę p u j e p o w o ln y , s y s t e m a t y c z n y ro z w ó j t y c h u rz ą d z e ń . Z m n ie js z a n ie się (lub s ta b iliz a c ja ) liczby z d r o jó w u lic z n y c h j e s t w ty c h m ia s ta c h z r o z u m ia łe w o b e c ich d o b r e g o w y p o s a ż e n ia (w b u d y n k a c h i m ie s z k a n ia c h ) o ra z n ie p o s ia d a w ię k s z e g o z n a c z e n ia . P o d o b n y po zio m n a s y c e n i a te r e n u siecią, p r z y g o r s z y c h w s p ó łc z y n n ik a c h d o s t ę p n o ś c i u r z ą d z e ń i z u ż y c ia w o d y p rz e z m ie s z k a ń c ó w , ś w ia d c z y o g o r -s z y m te c h n ic z n y m w y p o -s a ż e n i u m ie -s z k a ń w P a b ia n ic a c h i Z g ie rz u w p o r ó w n a n i u z Łodzią. M a to ró w n ie ż z w ią z e k z p r z e c ię tn ą w ie lk o śc ią i z a lu d n ie n ie m b u d y n k ó w .
P o tw ie r d z o n y zo stał d y n a m i c z n y ro z w ó j i k o r z y s tn y s ta n u r z ą d z e ń w o d o c ią g o w y c h w A le k s a n d r o w ie , w k t ó r y m — s p o ś r ó d m n ie js z y c h m ia s t — s y t u a c j a j e s t n i e w ą tp liw ie n a jle p s z a .
N isk i po zio m n a s y c e n i a u r z ą d z e n ia m i w o d o c ią g o w y m i o b s z a r u K o n -s t a n t y n o w a , G ło w n a i S tr y k o w a w ią ż e -się n ie ty lk o ze -s ła b y m te m p e m ich r o z w o j u i o s ią g n ię ty m s ta n e m w y p o s a ż e n ia i n f r a s tr u k tu r a ln e g o , ale ta k ż e (może n a w e t silniej) z n is k ą g ę s to ś c ią z a lu d n ie n ia , a w ię c i z a -b u d o w y . N ie m n ie j w K o n s t a n t y n o w i e m o żn a z a u w a ż y ć zn a c z n y , ch o ć n i e w y s t a r c z a j ą c y , p o stę p . N a to m ia s t w G ło w n ie w y s t ę p u j e s ta b iliz a c ja w s z y s tk ic h w s p ó łc z y n n ik ó w , a w ię c s t a g n a c j a z a m ia s t r o z w o j u w o -dociąg ó w .
D o s tr z e g a ln y jest, j a k to już s t w ie r d z o n o n a p o d s ta w ie d a n y c h z tab. 4, p o s tę p w g o s p o d a r c e w o d o c ią g o w e j O z o r k o w a . O c e n a zaś S tr y k o w a j e s t u t r u d n i o n a w y ż e j s y g n a l i z o w a n y m i w z g lę d a m i. C h a r a k t e r y s t y c z n y j e s t fakt, iż w m ia s ta c h o n a j le p s z y m w y p o s a ż e n iu b u d y n k ó w is tn ie je j e d n o c z e ś n ie w ie le z d r o jó w u lic z n y c h , N a t o -m ia s t b r a k u j e ich, n i e k i e d y -m i-m o is tn ie n ia d o ść r o z b u d o w a n e j sieci, ta m g d z ie b y ł y b y n a jb a r d z ie j p o trz e b n e . T łu m a c z y się to w p e w n y m s to p n iu lep szy m i w a r u n k a m i dla k o r z y s ta n ia ze s tu d n i i n d y w i d u a l n y c h w m ia s ta c h o niższy m z a lu d n ie n iu , lu ź n ie js z e j z a b u d o w ie .
Liczby z a w a r t e w tab. 5 p o t w i e r d z a j ą p r z e d s ta w io n ą w c z e ś n ie j tezę o n i e r ó w n o m i e r n y m r o z w o j u w o d o c ią g ó w w p o s z c z e g ó ln y c h m ia sta c h . M o żn a n a w e t stw ierd z ić , iż tam, gd zie s y t u a c j a je s t n a jg o r s z a ( K o n s ta n -ty n ó w , G ło w n o ) p o s tę p p r z e b ie g a n a j w o ln ie j . J e s t to z j a w is k o w y s o c e n ie p o k o ją c e , a lb o w ie m p r o w a d z i do d a ls z e j s tr a ty f ik a c j i b a d a n y c h m ia st p od w z g lę d e m w y p o s a ż e n i a in f r a s tr u k tu r a l n e g o , z a te m p o g łę b ia z r ó ż -n i c o w a -n ie w a r u -n k ó w b y t u lud-ności. W a g lo m e r a c ji m ie js k o -p rz e m y s ło - w e j, k t ó r a p o w i n n a b y ć w z g lę d n ie j e d n o lity m p o d ty m w z g lę d e m o r -g a n iz m e m , t r e n d y te w y m a -g a j ą s k u te c z n e j k o r e k ty .
K A N A LIZA C JA W o j e w ó d z t w o m i e j s k ie łó uzkie, n u m o n i e w ie lk ie j p o w ie r z c h n i o ra z w y s o k ie g o z u r b a n i z o w a n ia i u p r z e m y s ło w ie n iu , n ie p o s i a d a r o z w i n ię -te g o s y s t e m u k a n a li z a c y j n e g o . Z b io rcz e u r z ą d z e n ia k a n a l i z a c y j n e i s tn ie ją w Łodzi, P a b ia n ic a c h i Z g ie rz u o r a z i r a g m e n t a r y c z n i e w p o z o s t a ł y c h m ia sta c h , z w y j ą t k i e m S tr y b o w a . i u s y t u a c j a , u ę u ą c a s k u t -k ie m n ie d o c e n ia n ia z n a c z e n ia o c h r o n y ś r o d o w is -k a , w ty m w ó d , oubi- ja s ię n ie k o r z y s tn i e n a c a ło śc i g o s p o d a i . u w o u n e j w o j e w ó d z t w a . S z c z e -g ó ln ie d o ty c z y to n ie o c z y s z c z a in a ś c ie k ó w p r z e d ic h o d p r o w a d z e n i e m d o o d b io rn ik ó w . O c e n ia się, że śc ie k i o d p r o w a d z a n e z m ia st w o j e w ó d z t w a u w i e r a j ą ilość z a n ie c z y s z c z e ń r ó w n o w a ż n ą „ p r o d u k o w a n e j " w s k u p i s k a c h o s ie d -l e ń c z y c h o -liczbie -lu d n o ś c i ok. 2,5 m i n (w n ie d a -l e k ie j p rz y s z ło ś c i — 3,5 m in )13.
W p ł y w a to n a s t a n r z e k w o j e w ó d z t w a w d w o j a k i sposób. P o p i e r -w sz e — n ie s ą o n e -w s ta n ie p r z y j ą ć t a k z n a c z n e j ilości śc ie k ó -w . W r a z z b r a k ie m k a n a liz a c j i b u r z o w e j p o w o d u j e to p r a w i e с o r o c z n e p r z y p a d k i w y l e w a n i a rzek. P o n a d to n a c a ły m o b s z a rz e w o j e w ó d z t w a o u s e r w u j e się p o w o ln e w y s y c h a n i e ich ź r ó d ło w y c h o d c in k ó w . S z c z e g ó ln ie siln ie z j a w is k o to w y s t ę p u j e w Łodzi, P a b i a n i c a c h i Z gierzu. P r z y c z y n ą j e s t g łó w n ie z b y t in t e n s y w n e w y k o r z y s t y w a n i e wod p o d z ie m n y c h . W s k u t e k te g o n i e k t ó r e rz e k i t r a c ą s w ó j n a t u r a l n y c h a r a k t e r . S ta j ą się w w ię k -s z y m -s to p n iu o d b io r n ik a m i ś c ie k ó w niż n a t u r a l n y m i c ie k a m i w o d n y m i. Ich zd o ln o ść n e u tr a l iz a c j i z a n ie c z y s z c z e ń z m n ie js z a s ię p r a w i e do zera.
Po d r u g ie — ś c ie k i z m i a s t w o j e w ó d z t w a w z a s a d z ie n ie s ą o c z y -szczane. W p ł y w a to n a c z y s to ś ć o d b io rn ik ó w . J a k o ś ć w ó d t a k i c h rzek, j a k N er, Bzura p o n iż e j Z g ierz a, D o b r z y n k a p o n iż e j P a b ia n ic , O le c h ó w - ka p r z y u jś c iu d o J a s ie n i, Ł ó d k a p r z y u jś c iu d o N e r u n ie ot i p o w ia d a ż a d n e j o k r e ś lo n e j n o r m ą k l a s i e c z y s to ś c i14. S ą to w ła ś c iw ie k a n a ł y ściek o w e. Is t n i e j ą c e o cz y sz c z a ln ie , a w ła ś c iw ie p o d c z y s z c z a ln ie ś c ie k ó w w ż a d -n e j m ie rz e -n ie z a s p o k a j a j ą p o trz e b . G o s p o d a r k a k o m u -n a l -n a e k s p l o a t u j e j e d y n i e c z te ry o c z y s z c z a ln ie śc ie k ó w : 1) m e c h a n ic z n ą „ S m u lsk o ", 2) m e c h a n ic z n o - b io lo g ic z n ą „ A r t u r ó w e k ” , “ W o j e w ó d z t w o m ie js k ie łó d z k ie , Łódź 1981, s. 423. 11 T. Sc; d z i k o w s k i , Z. D e m b i ń s k i , O chrona w ó d p o w ie r z c h n io w y c h przed
z a n i e c z y s z c z e n ie m oraz problem o sa d ó w i o d p a d ó w w Ł A M , [re fe ra t n a se s ję n a u k o w ą
„O ch ro n a śro d o w isk a c z ło w ie k a ”], Łódź 1973, s. 113.
14 D ane W y d zia łu O c h ro n y Ś ro d o w isk a i G o sp o d ark i W o d n e j U rzędu M ia sta Łodzi z 1979 r.
3) m e c h a n ic z n ą „ L ublinek",
4) m e c h a n ic z n ą p r z y ul. D ub o is w Lodzi15.
Is tn ie j ą ró w n ie ż p r z e m y s ło w e p o d c z y s z c z a ln ie ście k ó w , lecz ich liczba n ie j e s t w y s ta r c z a ją c a . D o ty c h c z a s w y b u d o w a n o je m. in. dla Z a -k ła d ó w P rz e m y s łu B a r w n i-k ó w „ B o ru ta " w Zgierzu, Z a -k ła d ó w W łó -k ie n S z tu c z n y c h „ A n ila n a " w Łodzi o ra z k ilk u z a k ła d ó w p r z e m y s łu le k k ie g o z g r u p o w a n y c h w z le w n i rz e k i O l e c h ó w k i 1®. O c e n ia się, że jeszc ze p r z y n a j m n ie j 60 z a k ła d ó w p r z e m y s ło w y c h p o w in n o d y s p o n o w a ć u r z ą d z e -n ia m i p o d c z y s z c z a j ą c y m i17.
O g ó ln a w y d a j n o ś ć o cz y sz c z a ln i ś c ie k ó w w w o je w ó d z tw ie w y n o s i ok. 18 tys. m 3 n a dobą, p o d c z a s g d y c a ła ich ilość s ięg a 500 tys. m s na dobę, a o s ta tn io n a w e t tę liczbę p r z e k r a c z a 18. Z w ię k s z a n ie ilości przer p ł y w a j ą c y c h ś c ie k ó w o b n iża s k u te c z n o ś ć o cz y sz c z a n ia , k tó r a w o c z y -s z c z a ln ia c h m e c h a n i c z n y c h i ta k j e -s t n a jn iż -sz a .
S ta n c z y s to ś c i rz e k n a o b s z a r z e w o j e w ó d z t w a m ie js k ie g o łó d zk ieg o z a g ra ż a c z y s to ś c i c ie k ó w w o d n y c h z a o p a t r u j ą c y c h w w o d ę K onin, P o z -n a ń , k a -n a łu W a r t a — G o pło i N o tec i, a w s k u te k z a -n ie c z y s z c z e -n ia Bzury u n ie m o ż liw ia w y k o r z y s t a n i e je j w ó d w w o j e w ó d z tw ie s k ie rn ie w ic k im , p ło c k im i w a r s z a w s k im 111.
Ilość i s t r u k t u r ę ś c ie k ó w o d p r o w a d z a n y c h z w o j e w ó d z tw a p r z e d -s t a w i a tab. 6.
T a b e l a 6
Ś cieki p rzem y sło w e i k o m u n aln e o d p ro w ad zan o do w ód p o w ie rz c h n io w y c h w 1980 r. w min m3
W y szczeg ó ln ien ie W o jew ó d ztw o Łódź
O gółem ściek i o d p ro w ad zan o 191,7 145,2
— b ezp o śred n io z zak ła d ó w p rzem y sło w y ch 20,0 4,5
— siecią k a n a liz a c ji m ie jsk ie j 171,7 140,7
w tym : p rzem y sło w e 77,6 69,4
Ś cieki w y m a g a ją c e oczy szczen ia 191,5 145,2
— ściek i o czy szczan e 11,8 0,4
— śc ie k i n ie o czy szczan e 179,7 144,8
o d p ro w ad zan e b ezp o śred n io
z Zakładów p rzem y sło w y ch 8,0 4,1
o d p ro w ad zan e sie c ią k a n a liz a c ji m iejsk iej 171,7 140,7
Z r ć d l o : R o c z n i k s t a t y s t y c z n y w o j e w ó d z t w a m i e j s k i e g o ł ó d z k i e g o 1941, Ł ódź 1981.
15 Intorm acja o stanie i ro z w o ju g o spodarki w za k r e sie w odo cią g ó w i kanaliza cji
dla w o j e w ó d z t w a m ie js k ie g o lu d z kieg o , [m a te ria ły Z je d n o czen ia G o sp o d ark i K om
u-n a lu-n e j m. Lodzi z 1981 r., m a sz y u-n o p is], s. 3.
16 Stan z a n ie c zy sz c ze n ia w ó d p o w ie r z c h n i o w y c h w w o j e w ó d z t w i e m ie js k im ł ó d z
-k im , [m a te ria ły U rzędu M iasta Łodzi z 1979 r., m a sz y n o p is], s. 6.
17 K r a s s o w s k i, op. с it., s. 176.
w R o c zn ik s t a t y s t y c z n y w o j e w ó d z t w a m ie js k ie g o łó d z k ie g o 1978, Łódź 1978;
ibi-dem , 1981.
D a n e te w s k a z u j ą na o g r o m n e z a n ie d b a n ia g o s p o d a r k i śc ie k o w e j. 93,7% ś c ie k ó w w w o j e w ó d z t w i e o ra z 9 6 ,7 % w Łodzi o d p r o w a d z a się do o d b io r n ik ó w bez o c z y szcz en ia. P o n ie w a ż n ieo m al p o ło w ę s ta n o w i ą ścieki p rz e m y s ło w e , z a w a r to ś ć w y s o c e s z k o d liw y c h s u b s ta n c j i j e s t w n ic h w y j ą t k o w o duża.
W y r a ź n i e g o r z e j p r z e d s ta w ia się u d z ia ł ś c ie k ó w o c z y s z c z o n y c h w o g ó ln e j ich ilości o d p r o w a d z a n e j siecią m ie jsk ą , niż w p r z y p a d k u p rz e m y słu . O d k ilk u la t w y s t ę p u j e te n d e n c ja do w z r o s tu sto p n ia w y k o r z y s ta n ia k a n a liz a c ji k o m u n a l n e j dla o d p r o w a d z a n i a ś c ie k ó w p r z e -m y s ło w y c h i s to s u n k u ty c h o s ta tn ic h d o ś c i e k ó w k o -m u n a l n y c h w te jż e sieci. Ma to p e w ie n a s p e k t p o z y t y w n y : m ie s z a n ie ś c ie k ó w k o m u n a l -n y c h z p rz e m y s ło w y m i o sła b ia to k s y c z -n e d z ia ła -n ie i s tę ż e -n ie s u b s ta -n c j i c h e m ic z n y c h , z a w a r t y c h w t y c h o sta tn ic h . Z a r ó w n o j e d n a k p i z y c z y n y te g o z j a w is k a (p r z e m y s ł w o li k o r z y s ta ć z u rz ą d z e ń m ie j s k ic h niż b u -d o w a ć w ł a s n e u r z ą -d z e n ia w r a z z o c z y szcz aln iam i), jak i sk u tk i, w o b e c n ie o c z y sz c z a n ia ś c ie k ó w z k a n a liz a c j i k o m u n a l n e j , w y d a j ą się ra c z e j n e g a ty w n e .
Z p u n k tu w id z e n ia m o żliw o ści z a s p o k o je n ia p o trz e b lu d n o ści, w z r o stu p o ziom u je j ż y c ia i jakości u s łu g k o m u n a ln y c h , s y t u a c j a ta p o w o -d u j e n a s t ę p u j ą c e e f e k ty :
1) p r a k ty c z n ie n ie istn ie je m ożliw o ść w y k o r z y s t a n i a lo k a l n y c h ź r ó -deł w ó d p o w i e r z c h n i o w y c h d la z a o p a tr z e n ia lu d n o ś c i w w o d ę w o d o - c in q o w ą (pitną), co p o g łęb ia j e j d efic yt,
2) z p o d o b n y c h p r z y c z y n w o d y te n ie n a d a j ą się d o w y k o r z y s t a n i a w ro ln ictw ie, p r z e m y ś le i in n y c h d z ia ła c h g o s p o d a r k i n a r o d o w e j ,
3) z a tr u t e rz ek i silnie o d d z ia łu j ą n a n a t u r a l n e ś r o d o w is k o c z ło w ie k a na o b s z a rz e z n a c z n ie w ię k s z y m od w o j e w ó d z t w a m ie j s k ie g o łó d z -kiego.
D ru g im isto tn y m e l e m e n te m g o s p o d a r k i śc ie k o w e j, o p ró c z w y ż e j z a r y s o w a n y c h p ro b le m ó w , j e s t z a s p o k o je n ie p o tr z e b lu d n o ś c i w z a k r e s ie u słu o k a n a liz a c y j n y c h . O g ó l n y ich pozio m i z r ó ż n ic o w a n ie w b a d a n y c h m ia s ta c h je st p o d o b n e j a k w p r z y p a d k u w o d o c ią g ó w . Dla z ilu -s t r o w a n ia terto z a g a d n ie n ia p r z y j ę t o n a -s t ę p u j ą c e m ia r y : 1) d łu g o ść sieci k a n a li z a c y j n e j (w m e t r a c h b ie ż ą c y c h ) p r z y p a d a j ą c a na 1 m ie sz k a ń c a , 2) u d z ia ł lu d n o śc i m ia s t k o r z y s ta j ą c e j z k a n a liz a c ji z b io rc z e j w o g ó l-n e j liczbie m ie s z k a ń c ó w , 3) n a s y c e n i e o b s z a r u m ia s t siecią k a n a li z a c y j n ą (w k m sieci n a 1 k m 2 oo w ierzch n i), 4) liczba p o d łą c z e ń k a n a li z a c y j n y c h do b u d y n k ó w (posesji), r ó w -nież o d n ie s io n a do p o w ie r z c h n i m iast. W a r t o ś c i t y c h w s p ó łc z y n n ik ó w p r z e d s ta w io n o w tab. 7.
T .ч b о 1 а 7
K a n a liz a c ja w m iastach w o je w ó d z tw a m ie jsk ie g o łódzkiego
M i a s t o Rok D ługość sieci k a n a liz a c y jn e j o g ó ln o sp ła w n e j w m b n i 1 raio-szk ań rn " Łódź A le k sa n d ró w G łow no K o n stan ty n ó w O zorków P ab ian ice S try k ó w Ludność k o -rz y s ta ją c a z k a n a liz a c ji zbiorcze j w % og ó łu m iesz-k ań có w D ługość sieci k a n a liz a c y jn e j w km na 1 km*o Liczba p o d łączeń k a n a -lizacy jn y ch do b u d y n -ków na l km* 2 3 4 5 6 1975 0,82 83,9 3,1 38,3 1976 0,86 84,3 3,2 38,0 1977 0,92 84,8 3,5 38,5 1978 0,94 85,3 3,6 39,2 1979 0,94 91,5 3,6 40,0 1980 0,97 92,2 3,8 40,7 1975 0,51 30,8 1,5 12,2 1976 0,51 33,2 1,5 13,1 1977 0,50 35,6 1,5 14,0 1978 0,47 37,2 1,5 11,1 1079 0,46 51,0 1,5 19,0 1980 0,46 51,6 1,5 19,6 1975 0,63 14,7 0,5 5,4 1976 0,63 16,3 0,5 5,5 1977 0,62 16,4 0,5 5,6 1978 0,62 16,4 0,5 5,6 1979 ' 0,71 33,0 0,6 5,6 1980 0,88 33,6 0,7 5,7 1975 0,38 16,9 0,3 3,4 1976 0,38 20,7 0,3 3,4 1977 0,45 40,9 0,3 4,0 1978 0,44 42,5 0,3 4,1 1979 0,47 31,9 0,3 4,1 1980 0,46 31,8 0,3 4,1 1975 0,71 28,5 1,2 11,3 1976 0,71 27,7 1,2 11,6 1977 0,70 28,9 1,2 12,1 1978 0,75 29,0 1,3 12,5 1979 0,67 53,2 1,1 11,7 1980 0,70 53,2 1,2 12,0 1975 0,96 59,3 2,6 36,2 1976 0,95 59,4 2,6 36,4 19 77 1,00 59,6 2,7 36,6 1978 0,99 61,1 2,7 37,4 1979 0,99 72,1 2,8 38,1 1980 1,01 73,7 2,9 39,0 1975 — __ 1980 — — _
T ab ela 7 (cd.) 1 2 3 4 5 6 Zgierz 1975 0,99 71,2 1,6 36,6 1976 0,99 72,5 1,6 37,6 1977 1,03 73,0 1,7 38,4 1978 1,02 74,0 1,7 39,9 1979 1,00 87,1 1,7 42,3 1980 1,10 88,5 1,9 43,5 M iasta ogółem 1975 0,82 77,4 2,4 31,7 1976 0,85 78,0 2,5 31,6 1977 0,90 78,8 2,7 32,0 1978 0,92 79,3 2,8 32,6 1979 0,92 86,5 2,8 33,5 1980 0,95 87,3 2,9 --- . __ ---r34,2 o Bez p o d łu c if ń d o b u d y n k ó w . Ź r ó d ł o : J u k w tu b . 4. W w o j e w ó d z tw ie m ie js k im łó d z k im d a j e się z a u w a ż y ć p o w o ln a t e n -d e n c ja w z r o s to w a w s z y s tk ic h p r e z e n t o w a n y c h m ie r n ik ó w . N a z m ia n y te w p ły w a d e c y d u j ą c o ro z w ó j k a n a liz a c j i w Łodzi, P a b ia n ic a c h i Z g ie rzu, c h a r a k t e r y z u j ą c y się p o d o b n y m i t r e n d a m i i n ie z n a c z n y m i r ó ż n i ca m i b e z w z g lę d n e j w ie lk o śc i p r e z e n t o w a n y c h m ie rn ik ó w . W p o z o s ta -ły c h m ia s ta c h m ożna n a to m ia s t z a u w a ż y ć w y r a ź n e z r ó ż n ic o w a n ie .
W A le k s a n d r o w ie , p r z y sta b iliz a c ji d łu g o śc i sieci, p o s tę p w y k a z u j e je j w y k o r z y s ta n ie , m ie rz o n e z a r ó w n o u d z ia łe m lu d n o ś c i z n ie j k o r z y -sta ją c e j, j a k i liczbą p o d łą c z o n y c h d o n iej n ie ru c h o m o śc i. M o ż n a w ię c p rz y p u sz c z a ć , że k a n a li z a c j a z o s ta ła w ty m m ieście w y b u d o w a n a z u w z g lę d n ie n ie m r o s n ą c y c h po trze b . P o tw ie r d z a te n w n i o s e k d o ść w y s o k ie n a s y c e n i e t e r e n u m ia s ta siecią. R ó w n ie ż o s i ą g n i ę t y s to p ie ń d o -stę p n o śc i u r z ą d z e ń je st w y ż sz y , aniże li w p o z o sta ły c h , m a ły c h m ia s ta c h wro je w ó d z tw a .
G ło w n o i K o n s t a n t y n ó w r e p r e z e n t u j ą z b liż o n y po zio m w y p o s a ż e n i a w u r z ą d z e n ia k a n a liz a c y jn e . P o d o b n e s ą tu ró w n ie ż t e n d e n c j e w z r o s tu p o s z c z e g ó ln y c h w s p ó łc z y n n ik ó w . J e d n a k ż e p o z io m u s łu g j e s t w t y c h m ia s ta c h n a j n iż s z y w w o j e w ó d z t w i e (w y łą c z a ją c S tr y k ó w , k t ó r y n ie p o s ia d a zb io rc zej k a n a liz a c ji). T u t a j w ł a ś n i e z a d a n i a w z a k r e s ie r o z b u d o w y u r z ą d z e ń k a n a li z a c y j n y c h (a t a k ż e w o d o c ią g ó w , co u d o k u m e n -t o w a n o w c ześn iej) są n a j w i ę k s z e i n a j-tr u d n ie j s z e . Z g o d n ie z p o s -tu la -te m w z g lę d n e j je d n o lito śc i i n f r a s tr u k tu r a l n e g o z a g o s p o d a r o w a n i a a g lo m e -racji, tu ta k ż e p o w i n n y się s k u p ić w y s iłk i w ła d z i ś r o d k i in w e s ty c y j n e .
S p ecy fic zn a s y t u a c j a u k s z ta łto w a ła się w O z o rk o w ie . P rz y s ta b ilizacji dłu g o ści sieci i lic z b y p o d łą c z e ń d o b u d y n k ó w , n a s t ę p u j e w y r a ź n y w z ro s t u d z ia łu m ie s z k a ń c ó w k o r z y s t a j ą c y c h z k a n a liz a c ji. Bez d o d a t
k o w y c h b a d a ń m o ż n a j e d y n i e p rz y p u s z c z a ć , że j e s t to c z ę ś c io w o e f e k -te m wyiniciny s t a r e j s u b s t a n c j i m ie s z k a n io w e j n a n o w ą . Z j a w is k o tak ie m o że b o w ie m w y s t ę p o w a ć , g d y w m ie js c u w y b u r z o n y c h , n ie w ie lk ic h b u d y n k ó w mi /! iln y c h w z r a s ta b u d o w n i c t w o w ie lo ro d z in n e . T a k i s k u tek można r ó w n ie ż o s ią g n ą ć p o p rz e z z w ię k s z a n ie liczby u lic z n y c h w p u s tó w k a n a li z a c y j n y c h ( u ż y tk u j ą c y c h j e m ie s z k a ń c ó w zalicza się do k o -r z y s ta j ą c y c h z k a n a liz a c ji). J e s t to j e d n a k m o ż liw e ty lk o w te d y , gdy w pobliżu p o s e s ji p r z e b ie g a k a n a ł. N a to m i a s t b e z w z g lę d n a w a r to ś ć p r z e d s t a w i o n y c h m ie r n ik ó w j e s t w t y m m ieście r e la t y w n i e k o r z y s tn a .
N ie w ie lk ie , r ó ż n o k ie r u n k o w e w a h a n i a o b s e r w o w a n y c h m iar w m a -ł y c h m i a s t a c h w y d a j ą się m ieć n a s t ę p u j ą c e źró d -ła :
1) e t a p o .1 r o z b u d o w a u r z ą d z e ń d u ż y m i m o d u ła m i (takich w a h a ń n ie s t w ie r d z o n o p r z y b a d a n iu w o d o c ią g ó w , k o s z t b u d o w y sieci k a n a -liz a c y jn e j j e s t j e d n a k w y r a ź n i e w y ż sz y , niż w o d o c ią g o w e j 20),
2) z w ią z a n y z p o w y ż s z y m o k r e s o w o sz y b sz y p r z y r o s t liczby m ie s z -k a ń c ó w niż w ie l-k o ś c i u rz ą d z e ń ,
3) o k r e s o w e a d m i n i s tr a c y j n e z m ia n y g r a n ic miast, a w ię c i ich p o w ie r z c h n i.
N a to m i a s t z n a c z n e ró ż n ic e w b e z w z g lę d n y m poziom ie w s p ó łc z y n n ik ó w n a s y c e n i a te r e n u m ia s t u rz ą d z e n ia m i ik a n a li z a c y j n y m i (np. p o m ię -d z y A l e k s a n -d r o w e m a G ło w n e m lu b K o n s ta n ty n o w e m ) w -duże j m ierze w y n i k a j ą z in n e j g ę s to ś c i z a lu d n ie n ia , a w ię c i i n te n s y w n o ś c i z a b u -dow y,
W O D O C IĄ G I I K A N A L IZ A C JA JA K O ZESPÓŁ URZĄDZEŃ
P o ś r e d n ią m ia r ą w y p o s a ż e n ia m ia s t w w o d o c ią g i i k a n a liz a c ję , a w ięc ta k ż e te c h n ic z n e g o w y p o s a ż e n i a b u d y n k ó w i m ie sz k a ń , m o ż e b y ć w z a j e m n y s t o s u n e k t y c h u rz ą d z e ń . P o r ó w n a n i e liczb y lu d n o śc i k o r z y s t a -ją c e j z w o d o c ią g ó w i k a n a li z a c j i o ra z liczb y p o d łą c z e ń obu ro d z a jó w u rz ą d z e ń d o b u d y n k ó w z a w i e r a tab. 8.
W y s o k i p r z e c ię tn y s t o s u n e k lic z b y lu d n o śc i k o r z y s ta j ą c e j z k a n a l i -zacji d o liczb y m i e s z k a ń c ó w k o r z y s t a j ą c y c h z w o d o c ią g ó w j e s t z j a w isk ie m p o z y ty w n y m . Ś w ia d c z y on o k o m p le k s o w o ś c i r o z b u d o w y u r z ą -dz e ń z b io rc z y c h (sieci) oraz, w p e w n e j m ierze, o d o b r y m te c h n ic z n y m w y p o s a ż e n iu m ieszk a ń .
N ie z n a c z n e r ó ż n ic e p o m ię d z y Łodzią, P a b ia n ic a m i i Z g ie rz e m a
po-40 P rz e c ię tn y koszt b u d o w y I km sieci w o d o ciąg o w ej w y n o sił na p o c zątk u lat sie d e m d z ie sią ty c h 1,5 m in zł, zaś sieci k a n a liz a c y jn e j 2,3 m in zł (K. K r a s s o w s k i ,
P o d s ta w o w e p r o b le m y g o spodarki k o m u n a ln e j miasta Łodzi, „ P rzeg ląd Ekonom iczno-
T a b e l a 8
K o m p lek so w o ść w y p o sażen ia m iast w o je w ó d z tw a m iejsk ieg o łódzkiego w urząd zen ia w o d o c ią g o w o -k a n a liz a c y jn e w 1980 r.
M iasto Lkw“ Pkw*1 Lodź. 0,94 0,67 A lek san d ró w 0,81 0,17 G łow no 0,86 0,64 K o n stan ty n ó w 0,85 0,78 O zorków 0,88 0,59 P ab ian ice 0,96 0,62 S try k ó w X x Zgierz 0,97 0,55 M iasta ogółem 0,94 0,63
л ' B to iu n o k lic z b y lu d n o á c l k o r z y s ta ją c e j z k a n a liz a c ji do Iiczb y lu d n o ś c i k o iz y s l n ją c e j z w o d o c ią g ó w .
b l*k w “ » lo n i n e k lic z b y p o d łą c z e ń k n n .illz .ic y jn y ih d o b u d y n k ó w do lic z b y p o d łą c z e ń w o d o c ią g o w y c h ,
Ź r ó d ł o : O p r a c o w a n ie w ła s n e n a p o d s ta w ie d a n y c h z ta b . 4. 5 i 7.
z o sta ły m i m ia s ta m i są n i e k o r z y s tn e dla ty c h o sta tn ic h . P o tw ie rd z a ten stan s to s u n e k p o d łą c z e ń k a n a li z a c y j n y c h do w o d o c ią g o w y c h .
N a to m ia s t z n a c z n e ró ż n ic e p o m ię d z y p o zio m em w s p ó łc z y n n ik ó w Lkw ‘ Pkw w y n i k a j ą z faktu, iż d o lu d n o śc i k o r z y s ta j ą c e j ze z b io rc z y c h u r z ą d z e ń zalicza sią t a k ż e m ie s z k a ń c ó w u ż y t k u j ą c y c h u lic z n e z d r o je w o d o c ią g o w e i w p u s t y k a n a liz a c y j n e . N is k i p o z io m w s p ó łc z y n n ik a P k« o z n a cza więc, iż lu d n o ś ć k o r z y s ta w p r a w d z i e z w o d y d o s ta r c z o n e j do b u d y n k ó w , a le u r z ą d z e n ia k a n a li z a c y j n e u ż y t k u j e p o z a b u d y n k ie m . Jest. to r o z w ią z a n ie dość n ie d o g o d n e i w z a sa d z ie p ro w iz o ry c z n e , z teg o w iąc w z g lą d u obniża o c e n ą ro z w o ju k a n a liz a c ji, sz c z e g ó ln ie w A l e k s a n d r o w ie . P|,„ r ó w n y tu ta j 0,17 je s t c z te r o k r o t n i e n iższy od p r z e c i ę t -n e g o dla w s z y s tk ic h m ia s t w o je w ó d z tw a .
W p o z o s ta ły c h m ia s ta c h s y t u a c j ą pod ty m w z g lą d e m m o żn a oce n ić ja k o k o r z y s tn ą . P o d o b n ie j e s t w Łodzi, k t ó r e j w y p o s a ż e n i e w u r z ą d z e nia w o d o c ią g o w o k a n a liz a c y j n e w y k a z u j e w ś r ó d b a d a n y c h m ia s t n a j -le p sz y poziom.
NIEKTÓRE PROBLEMY DALSZEGO R O Z W O JU
J a k w y n ik a z w c z e ś n ie j s z y c h ro z w a ż a ń , a k t u a l n a z d o ln o ść p r o d u k c y j n a u ją ć w o d y z a s p o k a j a z a p o tr z e b o w a n ie m ia s t w o j e w ó d z t w a T r z e
-ba się j e d n a k liczyć z je g o w z r o s te m w n a s t ę p n y c h latac h . J u ż w r o k u 1990 m o że się z a z n a c z y ć w y r a ź n y n ie d o b ó r w o d y 21. T ru d n o ś c i r ó w n o w a ż e n ia b ila n su w o d n e g o w o je w ó d z tw a pog łęb ia k o n ie c z n o ś ć o g r a n ic z e n ia p o b o r u w ó d p o d z ie m n y c h . S zcz eg ó ln ie d o t y c z y to p o zio m u c z w a r t o r z ę d o w e g o i g ó r n o k r e d o w e g o . Ich d o t y c h c z a s o -wa, z b y t in te n s y w n a e k s p l o a t a c j a m a d w ie p rz y c z y n y . Po p ie r w s z e — z n a c z n ą część u j ę ć w ó d g r u n t o w y c h w y k o r z y s t u j e p rz em ysł, nie licząc się ze s k u tk a m i w y c z e r p y w a n i a złóż. N a p rz y k ła d w w y n i k u n a d m ie r n e j e k s p lo a ta c ji c z w a r t o r z ę d o w y c h złóż w ó d g r u n -to w y c h na te r e n ie Z a k ła d ó w W ł ó k i e n S z tu c z n y c h ,,A n ila n a " u tw o rz y ł się w ty m r e jo n ie lej d e p r e s y j n y o p o w ie r z c h n i ok. 8,3 k m 2. R ó w nie n i e r a c j o n a l n e w y k o r z y s t y w a n i e p rz e z in n e z a k ła d y u j ę ć z p o ziom u g ó r -n o k r e d o w e g o s p o w o d o w a ło p o w s t a -n i e leja d e p r e s y j -n e g o o p o w ie rz c h -n i 21,6 km-. W o b u p r z y p a d k a c h d e p r e s j a w c e n tr u m leja d o c h o d z iła do 42 m 22. W Łodzi n a d m ie r n a e k s p lo a ta c j a w ó d p o d z ie m n y c h (p r z e k r a c z a ją c a o 23 6 % d o p u s z c z a ln e ich w y d o b y c ie ) d o p ro w a d z iła d o o p a d -n ięcia z w ie r c ia d ła w o d y w c a ły m p oziom ie g ó r -n o k r e d o w y m po-niżej rz ę d n e j, c h r o n ią c e j p r a w i d ło w y jej d o p ły w , sz k o d liw e g o o p a d n ię c ia z w ie rc ia d ła w o d y w p o zio m ie c z w a r t o r z ę d o w y m w r e jo n a c h i n t e n s y w -n e j e k s p lo a ta c j i o ra z z m -n ie jsz e -n ia w y d a j-n o ś c i lub p o z b a w ie -n ia w o d y n ie k t ó r y c h s tu d z ie n 23. O s t a t n i o o b s e r w u j e się p e w n ą p o p r a w ę tej s y -tuacji, g łó w n ie d zięki z m n ie js z e n iu p o b o r u w o d y prz ez p rz em y sł.
Po d r u g ie — do dziś s t e r o w a n i e p o b o re m w o d y dla w o d o c ią g ó w k o m u n a ln y c h p r z e b ie g a w t e n sposób, że w z a le żn o ści od z a p o tr z e b o w a -nia p r a c u ją :
1) u ję c ia g r u n t o w e — z m a k s y m a l n ą w y d a jn o ś c ią ,
2) w o d o c ią g S u le j ó w —Ł ódź — w m ia r ę m o żliw o ści r ó w n o m ie r n ie
(7. p o w o d u d u ż e j w ra ż liw o ś c i k l a r o w n ik ó w na z m ia n y o b ciążenia), 3) w o d o c ią g P ilica— Łódź — ze z m ie n n ą w y d a jn o ś c ią , d o s to s o w a n ą do z a p o tr z e b o w a n i a 24.
N a t a k ą s t r u k t u r ę w y k o r z y s t a n i a u j ę ć w p ł y w a d o b ra j a k o ś ć w ó d po d z ie m n y c h . In n y m i s ło w y — im w y ż s z y je s t s to s u n e k ilości w o d y g r u n t o w e j do p o w ie r z c h n io w e j w w o d o c ią g u , ty m lep szą o sią g a się j a k o ś ć w o d y w o d o c ią g o w e j.
Silnie zn isz c z o n e złoża w ó d p o d z ie m n y c h w y m a g a j ą o d b u d o w y .
11 Por.: W o d o c ią g i miasta Łodzi...
K o m p l e k s o w y program o c h r o n y śr o d o w is k a Ł A M , [m aszynopis w B iurze P ro
-je k to w a n ia i P ro g ram o w an ia R ozw oju Ł odzi), Łódź 1973, s. 56.
is Z. D e m b i ń s k i , W a ż n ie js z e p r o b l e m y o c h r o n y śr o d o w is k a w w o j e w ó d z t w i e
m ie js k im łó d z k im , „ P rzeg ląd E konom iczno-S połeczny M iasta Łodzi" 1976, nr 3 s
134— 135.
K. K r a s s o w s k i , E le m e n ty te c h n ic z n e g o spodarki m ie js k ie j, [m aszynopis]
O p ró c z o g ra n ic z e n ia w y d o b y c ia w o d y p rz ez p r z e m y s ł ( n ie c h ę tn y temu, p o n ie w a ż w o d a z w o d o c ią g ó w k o m u n a l n y c h k o s z tu j e d ro ż e j i je j z u ż y -cie je s t lim ito w an e ), m ożliw a je s t z m ia n a s t r u k t u r y w y k o r z y s t a n i a w ó d g ru n to w y c h . C hodzi g łó w n ie o z m n ie js z e n ie in te n s y w n o ś c i e k s p lo a ta c ji złóż c z w a r t o r z ę d o w y c h i g ó r n o k r e d o w y c h a z w ię k s z e n ie w y d o b y c ia z p o ziom u d o ln o k r e d o w e g o . P o n a d to r ó w n o w a g ę złóż g ó r n o k r e d o w y c h m o ż n a s to p n io w o p r z y w r a c a ć , tło c z ą c d o n ic h n a d w y ż k i w o d y z w o d o -cią g u m ie j s k ie g o (np. w nocy). P o z w o liło b y to n a u t w o r z e n ie w re jo n ie Łodzi z b io rn ik a w ó d p o d ziem nyc h o p o je m n o ś c i ok. 80 m in m 3. M o ż e o n w p rz y sz ło śc i s ta n o w ić c e n n e ź ró d ło w o d y d o b r e j ja k o ś c i26.
Z a s p o k o j e n ie p r z y s z ły c h p o trz e b b ę d z ie j e d n a k w y m a g a ć p rz e d e w s z y s tk im z w ię k s z e n ia s to p n ia w y k o r z y s t a n i a w ó d p o w ie r z c h n io w y c h . D o ty c h c z a s z a k ła d a n o , że w n a jb liż sz e j p r z y sz ło śc i b ę d z ie to m ożliw e dzięki:
1) z a k o ń c z e n iu 11 e t a p u b u d o w y w o d o c ią g u S u le j ó w — Łódź, 2) r o z b u d o w ie i m o d e rn iz a c ji w o d o c ią g u T o m a s z ó w — Ł ódź2". B u d o w ę II e t a p u w o d o c ią g u S u le jó w — Ł ó J ź p la n o w a n o n a la ta 1980— 1985. M iało to p rz y n ie ś ć Łodzi d o s t a w y 245,9 tys. m 3 w o d y na d obę, co o z n a c z a ło b y p o d w o j e n ie jej p o b o ru ze Z b io rn ik a S u le jo w s k ie g o ” . R ealiza cji tej i n w e s ty c ji n ie pod jęto , g łó w n ie w s k u t e k z m n ie j s z e
-nia z a p o tr z e b o w a n ia n a w o d ę ze s tr o n y p rz e m y słu .
W o d o c ią g T o m a s z ó w —Łódź, d o p r o w a d z a j ą c y w o d ę z Pilicy, je s t e k s p l o a t o w a n y od 1955 r. J e g o z u ż y c ie o s ią g n ę ło z n a c z n y sto p ień . P o -j a w iła się k o n ie c z n o ś ć m o d e rn iz a c -ji w ię k s z o ś c i u r z ą d z e ń i r e m o n tu u s z k o d z o n e g o ja z u na Pilicy. N a s i l a j ą c a się o p o rn o ś ć h y d r a u li c z n a r u -ro c ią g ó w s p o w o d o w a ła s p a d e k ich p rz e p u s to w o ś c i o 36% . W o b e c teg o w y s tą p iła p o tr z e b a b u d o w y trz e c ie j ,,n itk i" r u r o c i ą g u R o k ic in y —Łódź, a t a k ż e stacji u z d a tn ia n ia w o d y w R o kicinach*8.
U ję c ia w ó d p o d z ie m n y c h w P a b ia n ic a c h , Z gierzu, A l e k s a n d r o w ie i K o n s ta n t y n o w i e w e j d ą w o b r ę b o b s łu g i tzw. w o d o c ią g u c e n t r a l n e g o 29 (w raz z Łodzią), p o z o s ta łe m ia s ta w o j e w ó d z t w a b ę d ą k o r z y s ta ć z l o k a l -n y c h u ję ć w ó d g r u -n to w y c h . N a to m i a s t p o tr z e b y w o d -n e ro l-n ic tw a m a z a s p o k a j a ć z w ię k s z o n a liczba z b io r n ik ó w r e t e n c y j n y c h 3n. J e s t to u z a le ż -n io -n e od c z y sto śc i rzek w w o j e w ó d z tw ie m ie jsk im łódzkim .
*5 D e m b i ń s k i , W a ż n ie js z e problemy..., s . 135.
111 Por.: K. K r a s s o w s k i , Ł ó d zk ie w o d o cią g i i kanalizacja 150-lecie
działalnoś-ci), „P rzegląd E konom iczno-S połeczny M iasta Łodzi" 1975, n r 2, s. 150.
17 K o m p l e k s o w y program k s z ta łto w a n ia śr o d o w is k a c z ło w ie k a w w o j e w ó d z t w i e m ie js k im łódz kim , (m aszynopis w U rzędzie M ia sta Ł odzi], Łódź 1979, s. 45.
*s łnlorm acja o sianie..., s. 4 i 5.
г» W o j e w ó d z t w o m ie js k ie łódzkie, s. 422.
10 W o j e w ó d z t w o m ie js k ie łó d z k ie w X l e c i u 1971— 1980 i k ie r u n k i dals zego ro z -w oju , Łódź 1980, s. 29
