Magdalena Sarnińska-Górecka,
Andrzej Kucner
Kilka słów o relacjach świata
wartości i sztuki leczenia
Humanistyka i Przyrodoznawstwo 21, 441-444
KILKA SŁÓW O RELACJACH ŚWIATA WARTOŚCI
I SZTUKI LECZENIA
Człowiek - M edycyna - Wartości
, p o d r e d . E w yS t a r z y ń s k ie j - K o ś c iu s z k o i A n d r z e ja K u c n e r a , I n s t y t u t F i l o z o f i i U W M w O l s z t y n i e , O l s z t y n 2 0 1 4 , s s . 2 9 6 .
Omnijo apollona iatron ke asklepion ke panakeian, ke theus pantas ke
- to s ł o w a p r z y s i ę g i H ip o k r a te s a sk ła d a n e j w s t a r o ż y t n o ś c i p r z e z le k a r z y , z o b o w i ą z u ją c e j d o o c h r o n y i s z a c u n k u d la ż y c ia i z d r o w ia lu d z k ie g o . P r z e m ia n y z a c h o d z ą c e w e w s p ó ł c z e s n y m ś w i e c i e , s z c z e g ó l n i e w m e d y c y n i e , r z u c a j ą p o w a ż n e w y z w a n i e n ie t y lk o le k a r z o m , g e n e t y k o m , a le i b io e t y k o m , z m u s z a j ą c d o r e f le k s j i n a d a k t u a ln o ś c ią p r z y s ię g i. T y m c e n n ie j s z a sta je s i ę z a t e m p u b lik a c ja p r z e d s t a w ia ją c a r ó ż n o r a k ie a s p e k t y r e la c ji c z ł o w i e k - m e d y c y n a - w a r t o ś c i i u w ik ła n ia d z is ie j s z e j s z t u k i le c z e n ia . S p o iw e m i p o d m io t e m w i ę z i p o m i ę d z y m e d y c y n ą a ś w ia t e m w a r t o ś c i z a w s z e j e s t c z ło w ie k . T o o n j e s t o s i ą r o z w a ż a ń p o d j ę t y c h w n in i e j s z y m z b io r z e , o n j e s t i c h p o c z ą t k i e m i c e le m . M ó w ią c o w a r t o ś c i a c h w k o n t e k ś c ie s z t u k i l e c z e n ia , m a m y n a m y ś l i p r z e d e p o ś w i ę c e n i e , ż y c z l i w o ś ć , c ie r p l iw o ś ć , u c z c i w o ś ć , w r a ż li w o ś ć , c h ę ć o d d a n ia i n ie s ie n i a p o m o c y d r u g ie m u c z ł o w i e k o w i , a n a d e w s z y s t k o n a j w y ż s z y s z a c u n e k d la ż y c i a i z d r o w ia lu d z k ie g o . W a r to ś c i, o k tó r y c h m o w a , n ie s p o s ó b n a u c z y ć s i ę z p o d r ę c z n ik a c z y w y k ła d ó w ; w y p ły w a j ą o n e b e z p o ś r e d n io z s u m ie n ia c z ło w ie k a i s ą ś w ia d e c t w e m j e g o p o w o ła n ia d o z a w o d u . M e d y c y n a b o w i e m j e s t n ie t y l e n a u k ą , i l e s z t u k ą le c z e n ia . O m a w ia n a p u b lik a c ja j e s t e f e k t e m d y s k u s j i, j a k a w y w i ą z a ł a s i ę p r z y o k a z ji p a n e lu tr a n s p la n to lo g ó w n t. „ M ię d z y ś m ie r c ią a ż y c ie m ” w r a m a c h V I I F e s tiw a lu F i l o z o f ii , n a k tó r y z a p r o s z e n i z o s t a li n ie t y lk o le k a r z e , a le i f i l o z o f o w i e o r a z e t y c y . P o le m ik a u k a z a ła , i ż m e d y c y n a j e s t z a r ó w n o p r a k ty c z n ą s z t u k ą le c z e n ia , j a k i d z ia ł a ln o ś c ią m o r a ln ą . S fe r a w a r t o ś c i n ie m o ż e b o w i e m z o s t a ć p o m in ię t a , in a c z e j b ę d z i e m y m i e ć d o c z y n ie n i a z p r z e m y s łe m m e d y c z n y m i j e g o n i e b e z p i e c z n y m i k o n s e k w e n c j a m i.K s ią ż k a p o d z ie lo n a z o s t a ła n a tr z y c z ę ś c i , z k tó r y c h p ie r w s z a p o ś w ię c o n a j e s t w a r t o ś c i o m w m e d y c y n i e , j e j h u m a n is t y c z n e m u c h a r a k te r o w i i s z e r o k o p o j ę t e m u d o b r u p a c je n t a . D r u g a c z ę ś ć s k u p ia s i ę n a e t y c e , n a r o z u m i e n iu z d r o w ia
442
Recenzje i om ówienia i c h o r o b y o r a z fo r m a c h p o m o c y . C z ę ś ć t r z e c ia to f i lo z o f i c z n a r e f le k s j a n a d s z t u k ą le c z e n ia - n a d c ia łe m , z d r o w ie m , c h o r o b ą i u m ie r a n ie m o r a z k r ó tk i z a r y s d z ie j ó w p o ls k ie j f i l o z o f i i m e d y c y n y . W s z y s t k ie t r z y c z ę ś c i t w o r z ą z g r a b n ą , w s p ó ł g r a ją c ą z e s o b ą c a ło ś ć , k tó r a w y c h o d z i n a p r z e c iw w ą t p l i w o ś c i o m X X I w ie k u , o p is u j e o t a c z a j ą c ą r z e c z y w i s t o ś ć , a ta k ż e su g e r u je , j a k p o w in n a o n a w y g lą d a ć , g d y n a d w y r ę ż a n e s ą m o r a ln e p r a w a i g r a n ic e . I s t o t a m e d y c y n y , j e j h u m a n i s t y c z n y c h a r a k te r o r a z w y z w a n i a , j a k i e s t o j ą p r z e d w s p ó ł c z e s n ą m e d y c y n ą , to t e m a ty k a b li s k a M a r k o w i O l e j n i c z a k o w i , k t ó r e g o a r ty k u ł o tw ie r a r e c e n z o w a n y z b ió r , a j e d n o c z e ś n i e j e s t g ło s e m ś r o d o w is k a f i l o z o f i c z n e g o z a n ie p o k o j o n e g o p o g łę b i a n ie m s i ę le k c e w a ż ą c e g o s t o s u n k u d o f i l o z o f i i i d e p r e c j o n o w a n ie m je j r o li w ż y c i u c z ło w ie k a . A u t o r p r z e k o n u je , i ż m a m y o b e c n ie d o c z y n ie n i a z p o s t ę p u j ą c ą d e h u m a n iz a c j ą m e d y c y n y , c o p r z e c z y j e j o d w i e c z n e m u e t o s o w i . P o s z a n o w a n ie g o d n o ś c i i p o d m i o t o w e tr a k t o w a n ie c z ł o w i e k a s p y c h a n e s ą d z i ś n a p la n d a ls z y , a m e d y c y n a p o z b a w i o n a z o s t a j e a s p e k tu a k s j o lo g ic z n e g o . D o k ła d n e j a n a liz y a k s j o lo g ic z n e j w s p ó łc z e s n e j m e d y c y n y d o k o n u je A n d r z e j K u c n e r w s w o i m t e k ś c ieAporetyczna aksjologia współczesnej medycyny: źródła
- fo rm y - skutki
. W s p ó ł c z e s n a m e d y c y n a p e łn a j e s t w e w n ę t r z n y c h n ie r o z w ią z y w a l n y c h s p r z e c z n o ś c i , a n a d r z ę d n e w a r t o ś c i t r a c ą s w ó j a u t o n o m ic z n y sta tu s . A u to r p o k a z u je , j a k tr a d y c y j n e w a r t o ś c i s t o p n io w o u s t ę p u j ą m ie j s c a w a r t o ś c io m n ie m e d y c z n y m , z w ią z a n y m z p o lit y k ą , e k o n o m ią , m a r k e t in g ie m c z y z a r z ą d z a n ie m , c z e g o s k u tk i m o ż e m y o b s e r w o w a ć n a c o d z ie ń .
J a k o ś ć p a te r n a lis t y c z n e j r e la c ji le k a r z - p a c j e n t n a g r u n c ie b io e t y c z n y m to t e m a t y k a p o d ję t a p r z e z A n n ę P a p r o c k ą -L ip iń s k ą . P r z e d s t a w io n e m o d e l e s t a n o w ią p r z y c z y n e k d o r e f le k s j i i d y s k u s j i, n ie w y c z e r p u j ą b o w i e m sp e k tr u m m o ż l i w o ś c i i - j a k s łu s z n ie z a u w a ż a a u to rk a - ż a d e n n ie s p e łn ia id e a łu . U w i k ła n ie w s p ó ł c z e s n e j m e d y c y n y w b io k u ltu r ę o r a z d o m in u j ą c ą o b e c n ie „ w y c e n ę ” ż y c ia i z d r o w i a lu d z k i e g o k r y t y c z n i e o m a w i a I w o n a Z a k r z e w s k a w a r ty k u le
W trybach
medycznej machiny
. P o d p o r z ą d k o w a n ie le k a r z y i p a c j e n t ó w p r o c e d u r o m , d e h u m a n i z a c j a s z t u k i l e c z e n i a to t y l k o n ie k t ó r e z z a r z u t ó w . A r t y k u ł t e n z a m y k a p i e r w s z ą c z ę ś ć p u b lik a c ji, z m u s z a j ą c d o k r y ty c z n e j r e f le k s j i n a d z w ią z k a m i l e k a r z y , p a c j e n t ó w i p r z e m y s łu f a r m a c e u t y c z n e g o o r a z z a c h w ia n y m i d z iś p r o p o r c ja m i m e c h a n i z m ó w r y n k o w y c h i p o tr z e b lu d z k ic h . T r a n sp la n ta c ja n a r z ą d ó w , n a d z ie j e i m o r a ln y n ie p o k ó j , j a k i e t e m u t o w a r z y s z ą , t o t e m a t y k a k o l e j n y c h t r z e c h t e k s t ó w a u t o r s t w a T o m a s z a S t o m p ó r a , k s . M a r ia n a M a c h in k a i D a r iu s z a L is z e w s k i e g o . P r z e s z c z e p n e r e k i z w ią z a n e z n im k w e s t i e e t y c z n e (d o b ó r p a c je n t ó w , k r y te r ia , s p r z e d a ż n a r z ą d ó w ) p o d ję t e w p i e r w s z y m a r ty k u le p r z e d s t a w i o n e s ą z p e r s p e k t y w y w y b i t n e g o n e f r o l o g a i u k a z u ją t r u d n o ś c i, z j a k i m i m u s z ą m i e r z y ć s i ę t r a n s p la n to lo d z y , e t y c y i b io e t y - cy . K s . M a c h in e k w s w o i c h r o z w a ż a n ia c h r o z w ij a t ę k w e s t i ę n a g r u n c ie p e r s o n a liz m u i u d o w a d n ia , i ż p r z e s z c z e p j e s t s z c z e g ó l n y m d a r e m m i ł o ś c i b li ź n ie g o ,
a le n ie w o ln y m o d d y le m a t ó w m o r a ln y c h . A u to r p o r u s z a k w e s t i ę ś m ie r c i m ó z g o w e j i k r y te r ió w je j o r z e k a n ia . W n a s t ę p n y m a r ty k u le , p t.
Kryterium śmierci mó
zgowej - problem czy rozwiązanie?
, c z y t a m y o je j w y m ia r z e ś c i ś le m e d y c z n y mi e t y c z n y m , w ą t p liw o ś c ia c h i k o n ie c z n o ś c i g łę b s z e j a n a liz y u w a r u n k o w a ń n e u r o - b io l o g ic z n y c h . W s p ó łc z e s n a tr a n s p la n to lo g ia z e w z g lę d u n a r o z w ó j t e c h n o lo g ii, m e d y c y n y i n e u r o b io lo g ii sta je w o b e c c o r a z to n o w y c h w y z w a ń . P r z e s z c z e p ia n ie n a r z ą d ó w w c ią ż b u d z i p e w n e k o n tr o w e r s je , w y n ik a ją c e p o c z ę ś c i z n ie w y s t a r c z a j ą c e j ś w i a d o m o ś c i s p o ł e c z n e j , d la t e g o p o d e j m o w a n i e tej t e m a t y k i w y d a j e s i ę n i e z w y k l e is t o t n e i p o ż y t e c z n e . W p u b lik a c j i z a m i e s z c z o n o d w a a r ty k u ły a n g lo j ę z y c z n e , k tó r e s t a n o w i ą c e n n e ź r ó d ło w i e d z y k u lt u r o w e j o r a z p o k a z u j ą o d m i e n n ą p e s p e k t y w ę n a u k o w ą . P i e r w s z y z n ic h ,
A n African Religious M oral Theory and Abortion
a u to r s tw a M o t s a m a i M o le f e , p o r u s z a k w e s t i ę a b o r c ji i je j p o s t r z e g a n ia w r e lig ij n e j te o r ii m o r a ln e j A fr y k i. G o d n e r e fle k s ji s ą p r z e d e w s z y s t k i m r ó ż n ic e w r o z u m ie n iu o s o b y i j e j n ie z b y w a ln y c h w ła s n o ś c i i s t o s u n e k d o z a g a d n ie n ia s ta tu su m o r a ln e g o d z ie c k a n ie n a r o d z o n e g o . A r ty k u ł s t a n o w i is to tn y , o d m ie n n y g ło s w d y s k u s ji, ja k a o d w ie lu la t t o c z y s i ę w n a s z y m kraju i ż y w o p o r u s z a w i e le ś r o d o w is k , n ie ty lk o m e d y c z n y c h . A r t y k u ł N e a l a O ’ D o n e l l a p t.Thinking p o st-ana esthetic care:
a phenomenology o f thepost-anaesthetic care unit
to z k o le i r e fle k s ja n a d p o d m io t o w o ś c i ą i ś w ia d o m o ś c ią is tn ie n ia p a c je n ta z n ie c z u lo n e g o z p e r s p e k t y w y f e n o m e n o lo g ic z n e j , p o d ję ta p r z e z d o ś w ia d c z o n e g o o p ie k u n a m e d y c z n e g o . A u to r , b a z u ją c n a w ła s n y c h p r z e ż y c ia c h , p o stu lu je p o tr z e b ę g łę b s z e j d y sk u sji n a d sta n em , p o tr z e b a m i i w a ru n k a m i p a cjen ta z n ie c z u la n e g o i w y b u d z a n e g o , g d y ż w ie d z a i p o d e jm o w a n e w ty m a s p e k c ie d z ia ła n ia s ą n ie w y sta r c z a ją c e , a c z ę s t o n a w e t k r z y w d z ą c e .Z k o l e i a r ty k u ły J a c k a M i a n o w s k i e g o (
Społeczna dystrybucja wiedzy o cu
krzycy i j e j zastosowanie p rzez diabetyków w życiu codziennym
) i M o n ik i M a z u r (
Formy aktywizacji fizycznej osób starszych
) d o t y k a j ą n i e z w y k l e is to tn y c h s p o ł e c z n ie k w e s t i i - n a s t ę p s t w i p o s t a w w o b e c p o w a ż n e j c h o r o b y c y w i l i z a c y j n ej o r a z p o tr z e b s t a r z e j ą c e g o s i ę s p o ł e c z e ń s t w a . O b a te m a t y ł ą c z ą s i ę z e so b ą , w p is u j ą c s i ę w s z e r s z y d y s k u r s z w ię k s z a n ia ś w ia d o m o ś c i p r o z d r o w o tn e j i w ł a ś c iw e j h ig ie n y s t y lu ż y c ia . Z w i ę k s z e n ie w i e d z y n a te m a t c h o r o b y w s p o s ó b z n a c z ą c y p o d n o s i j a k o ś ć ż y c ia d ia b e t y k ó w , p o d o b n ie u s p r a w n ie n ie o s ó b sta r s z y c h k o r z y s t n ie w p ł y w a n a ic h s a m o p o c z u c ie , s a m o o c e n ę i p s y c h i k ę o r a z p o d n o s i s p r a w n o ś ć p s y c h o m o t o r y c z n ą . T r z e c ią c z ę ś ć z b io r u o t w ie r a n i e z w y k l e in t e r e s u j ą c y a r ty k u ł A n d r z e j a J a s t r z ę b s k ie g o(Nie)-obecnośc ciała w wybranych koncepcjach psychologicznych
i filozoficznych
, s k u p ia ją c y s i ę n a p r o b le m ie p s y c h o f iz y c z n y m n a g r u n c ie m e n - t a liz m u , b e h a w io r y z m u i n e u r o b io lo g ii. A u to r d o k o n u je k r y t y c z n e g o p r z e g lą d u s t a n o w is k , p r z e c iw s t a w i a j ą c im c z ł o w ie k a n i e d u a lis t y c z n e g o , a in t e g r a ln e g o , o b e c n e g o w i d e i p s y c h o l o g i i h u m a n i s t y c z n e j i e g z y s t e n c j a ln e j . M y ś l M a k s a S c h e le r a p r z e d s t a w io n a p r z e z T a d e u s z a K o b i e r z y c k ie g o u k a z u je r o lę f e n o m e n o 444
Recenzje i omówienia l o g i c z n e g o p o z n a n ia w d o ś w ia d c z e n i u c ia ła i ja . A u to r p r z y b liż a n a m k o n c e p c j ę S c h e le r a , w y r a ź n ie r ó ż n ic u j ą c p o z n a n ie f e n o m e n o lo g ic z n e o d o g lą d u n a u k o w e g o d o m in u j ą c e g o w m e d y c y n ie . S k u p ie n ie s i ę n a d o ś w ia d c z e n iu f e n o m e n o lo g ic z n y m n ie j e s t d o s t ę p n e k a ż d e m u , p o w in n o j e d n a k s t a ć s i ę fu n d a m e n te m r e la c ji z p a c je n t e m , p o z w a la b o w ie m n a b e z p o ś r e d n ie u c z e s t n ic t w o w a k c ie p o z n a n ia . W d y s k u s j ę o g r a n ic a c h m o r a ln o ś c i i e t y c e z a w o d u le k a r z a d o s k o n a le w p is u j e s i ę arty k u ł E w y S ta r z y ń s k ie j- K o ś c iu s z k oWprowadzenie do Kantowskiej etyki obo
wiązku
, k tó r y p r z e d s t a w ia i p o s tu lu je s w e g o r o d z a ju p r o g r a m d z ia ła ń e ty c z n y c h ,k o d e k s p o s t ę p o w a n ia m o r a ln e g o o p a r te g o n a im p e r a ty w a c h i p r a w a c h u n iw e r s a l n y c h , ta k b a r d z o is t o t n y w e w s p ó łc z e s n y m ś w ie c i e w a r to ś c i r e la ty w n y c h .
P u b lik a c ja F ilip a M a ja p t.
O pojęciu zdrowia i choroby. Początki polskiej f i
lozofii medycyny
p r z y b liż a d z ie j e z w i ą z k ó w f i l o z o f i i i m e d y c y n y , ic h w z a j e m n e w p ł y w y i p r z e n ik a n ie . Z a p r o p o n o w a n e p r z e z a u to ra s p o j r z e n ie n a p o l s k ą f i l o z o f i ę m e d y c y n y s k ła n ia d o n a m y s łu n a d je j m i e j s c e m w m y ś l i e u r o p e js k ie j, a ta k ż e n a d e w o lu c j ą p o g lą d ó w n a z d r o w ie i c h o r o b ę o r a z o s o b ą le k a r z a . J e d n o c z e ś n ie a u to r s k ła d a u k ło n p o ls k ie j m y ś l i f i lo z o f i c z n o - m e d y c z n e j , u d o w a d n ia ją c , iż b y ła i j e s t o n a o r y g in a ln a i t w ó r c z a i n ie p o z o s t a j e b e z w p ł y w u n a r o z w ó j e u r o p e js k ie j f i l o z o f i i m e d y c y n y . C a ło ś ć z b io r u z a m y k a a r ty k u ł K r z y s z t o f a S o b c z a k a i K a t a r z y n y L e o n ia k z a t y t u ł o w a n yKrytyczna analiza modelu po staw wobec
śmierci i umierania Elizabeth Kubler-Ross
, k tó r y j e s t k r y t y c z n ą o c e n ą d o m in u j ą c e g o w d z is ie j s z e j m e d y c y n i e b io m e d y c z n e g o m o d e l u p o s t ę p o w a n ia i m y ś l e n ia o r e la c ji le k a r z - p a c j e n t . Z d a n ie m a u to r ó w , p r o c e s u ś m ie r c i i u m ie r a n ia , p o d o b n i e j a k c a łe j i s t o t y l u d z k i e j , n i e m o ż n a s p r o w a d z i ć j e d y n i e d o a s p e k t u b i o l o g i c z n e g o . P r z e d s t a w io n y w t e k ś c ie m o d e l p o s t a w w o b e c ś m ie r c i i u m ie r a n ia w y m y k a s i ę n a u k o w e m u s t a n o w is k u , j e d n a k z d r u g ie j s t r o n y j e g o z b y t n ia in t u ic y j n o ś ć , w e d łu g a u to r ó w , n ie p o z w a la n a r z e t e ln e u j ę c ie te m a tu . Z r o z u m ia ł y j e s t tu p o s t u la t n a u k o w e g o p o d e j ś c ia d o b a d a n ia o m a w ia n y c h p o s t a w , p o j a w i a s i ę j e d n a k ż e p y ta n ie , c z y tw a r d e i d a ją c e s i ę z w e r y f ik o w a ć p r o c e d u r y b a d a w c z e z d o ln e s ą u c h w y c i ć f e n o m e n ż y c ia , ś m ie r c i i u m i era n ia . Z a w a r te w p u b lik a c ji a r ty k u ły n io s ą z e s o b ą o d p o w ie d z i n a n u r tu ją c e p y t a n ia ż y c ia c o d z ie n n e g o , j a k r ó w n ie ż z m u s z a j ą d o g łę b s z e g o z a s t a n o w ie n ia s i ę n a d s e n s e m i j a k o ś c i ą ż y c ia , n a d g r a n ic a m i m o r a ln o ś c i a o tw a r ty m i w r o ta m i n o w y c h m o ż l i w o ś c i r o z w o j u , s z c z e g ó l n i e n a g r u n c ie m e d y c y n y . W y ła n ia s i ę z n ic h o b r a z m e d y c y n y j a k o n a u k i w d z ia ła n iu . J a k o n a u k i o fu n k c j o n o w a n iu n a r z ą d ó w lu d z k ic h i h a r m o n ii o s ią g a n e j p o p r z e z le c z e n ie . N a u k i o p r z y w r a c a n iu r ó w n o w a g i m i ę d z y w e w n ę t r z n y m i a z e w n ę t r z n y m i z a k ł ó c e n i a m i , j a k i e p o j a w ia j ą s i ę w c z ło w ie k u . I - j a k w s k a z u j ą a u to r z y - n a u k i, k tó r a n ie m o ż e b y ć z r e d u k o w a n a d o c z y s t e j a n a to m ii i b i o l o g i i , a je j w y m ia r h u m a n is t y c z n y n a b ie r a s z c z e g ó l n e g o z n a c z e n ia w o b e c w y z w a ń w s p ó łc z e s n o ś c i.
