K
O
M
U
N
I
K
A
T
Y
Stanisław Chankowski (Warszawa)
N A BY TK I A R C H IW U M PA N W 1981 R O K U
Poniżej podaję kolejną informację o nowych m ateriałach z zakresu historii nauki i techniki polskiej, które napłynęły d o Archiwum PA N oraz do jego Oddziałów w K rakow ie i Poznaniu w 1981 r . 1
ARCHIW UM PAN W WARSZAWIE
W zakresie m ateriałów pochodzenia kancelaryjnego pozyskano:
— dodatkow ą, niewielką partię akt Państwowego Instytutu N aukow ego G ospodarstw a Wiejskiego w Puławach, obrazującą działalność tej placówki w okresie okupacji hitlerowskiej. Uzupełnia ona m ateriały tego Instytutu pozyskane w 1980 r . 2 (ok. 0,02 m b., sygn. I— 17);
— dodatkow e opracowanie dotyczące Stowarzyszenia (K orporacji) A kade mickiej „Sparta” , działającego w latach 1922— 1939. Są to dane odnoszące się do członków Stowarzyszenia, aktualizujące informacje zawarte w opraco waniu pozyskanym w 1975 r.3 (ok. 0,01 mb., sygn. 1-16);
— akta 12 placówek naukowych i kom órek organizacyjnych PA N (ok. 24,60 mb.).
W zakresie m ateriałów pochodzenia pryw atnego pozyskano papiery: — profesora w Instytucie Sztuki PA N Zbigniewa C z e c z o t - G a w r a k a — m aszynopis jego wspomnień okupacyjnych, które w skróconej wersji publiko wane były w „M iesięczniku Literackim ” nr 8— 9 z 1981 r. (ok. 0,01 m b., zbiór teczek biograficznych);
1 Przy opracowywaniu powyższych informacji autor wykorzystał m. in. recenzje specjalistów or.az tymczasowe spisy materiałów sporządzone przez pracowników Archiwum PAN w Warsza wie oraz Oddziałów w Krakowie i Poznaniu. Oddział w Zabrzu, w związku z przygoto waniami do zmiany siedziby, w r. 1981 w zasadzie nie przyjmował nowych materiałów.
2 Por. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” . R. 26: 1981 nr 3/4 s. 671. Dalej cytuję w skrócie: „K H N iT”.
3 Por. Przewodnik po zespołach i zbiorach Archiwum PAN. Opracowanie zespołowe pod kierunkiem Z. Kolanowskiego. Wrocław 1978, s. 16 (dalej cytuję jako Przewodnik); „K H N iT”. R. 21: 1976 nr 3 s. 481.
674 5. Chankowski
— profesora Politechniki W arszawskiej, prezesa Tow. N aukow ego Organi zacji i K ierow ania Stanisława G u z i c k i e g o (1892— 1976) z zakresu nauki o or ganizacji pracy. O grom na spuścizna zawiera kilka artykułów i opracow ań nau kowych, m.in. Technika i humanizm, Kultura warsztatu pracy, m ateriałów do słownictwa prakseologicznego, notatki bibliograficzne, nieco m ateriałów dy daktycznych związanych z pracą S. Guzickiego na Politechnice Warszawskiej oraz z różnymi kursam i szkoleniowymi, w których brał udział. G ros spuściz ny stanowią obfite materiały związane z działalnością jej twórcy w licznych stowarzyszeniach i organizacjach poświęconych doskonaleniu organizacji pracy i kierowania, jak T N O iK , Stowarzyszenie Inżynierów M echaników Polskich, N aczelna Organizacja Techniczna, Pracow nia Ogólnych Problem ów Organizacji Pracy PA N , Uniwersytet Śląski, Tow. Wolnej Wszechnicy Polskiej i in. Są to tablice z obliczeniami, kwestionariusze, normatywy, instrukcje, schematy bad ań i t.p. D użą część spuścizny stanow ią liczne m ateriały drukowane: książki, broszury, czasopisma, gazety, wycinki, instrukcje, biuletyny i t.p. (ok. 4,27 m b., sygn. III-243);
— profesora Szkoły Głównej G ospodarstw a Wiejskiego — Akadem ii Rolni czej w W arszawie Jerzego H e r s e (1917— 1976) z zakresu hodowli roślin rolniczych. Spuścizna zawiera liczne opracow ania dotyczące uprawy w Polsce różnych zbóż ze szczególnym uwzględnieniem pszenicy, a także ziemniaka i rzepaku, opracow ania poświęcone jakości gleby i jej nawożeniu, m. in.
Drogi zwiększenia produkcji zbóż, Struktura gleby, Wyniki badań nad zasadami zmianowania roślin w Polsce, Rośliny zbożowe — zagadnienia ogólne, Żyto, pochodzenie i znaczenie gospodarcze, nadto notatki warsztatowe (ok. 0,28 mb.,
sygn. III-244);
— profesora Uniw. W arszawskiego K a r o l a K o r a n y i ’e g o (1897— 1964) z zakresu historii praw a. Obszerna spuścizna obejmuje m ateriały z całego życia i działalności naukowej profesora. Znajduje się tu m.in. nie publikowany rozdział z Powszechnej historii państwa i prawa pt. Państwo bizantyjskie.
Instytucje, również nie publikow any indeks do 59 tomów „K w artalnika
Historycznego” za lata 1887— 1952 (23 000 haseł) wraz z korespondencją dotyczącą jego nie zrealizowanej publikacji, artykuły, przemówienia i wykłady w kraju i zagranicą, wypowiedzi profesora w prasie codziennej z lat 1944— 1952, pełny odpis księgi sądowej m. Kleczewa z przedwojennego, dziś zapewne nie istniejącego rękopisu Poznańskiego Tow. Przyjaciół N auk wraz z kom entarzem i korespondencją dotyczącą niedoszłej edycji rękopisu, odpisy źródłowe i wypisy z przedwojennej literatury zagranicznej. Dzia łalność naukow ą profesora obrazują papiery z okresu jego pracy na Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie przed i w czasie II wojny świato wej, zaś po wojnie na Uniw. Jagiellońskim, Uniw. M ikołaja K opernika w Toruniu i Uniw. W arszawskim oraz w Instytucie N auk Prawnych PAN, m ateriały związane z udziałem w zjazdach i kongresach w kraju i za granicą (m. in. wypowiedź na Kongresie Intelektualistów we W rocławiu w 1948 r.), udziałem w I Kongresie N auki Polskiej w 1951 r., w I
Nabytki Archiwum PAN 675
Zjeździe H istoryków Prawa w Toruniu. Liczne dokum enty osobiste, świa dectwa nauki szkolnej, studiów i stopni naukowych, m ateriały jubileuszu 30-lecia i 40-lecia pracy naukowej, życiorysy, zestawienia prac opubliko wanych oraz ogrom na korespondencja naukow a z okresu kilkudziesięciu lat (udostępnianie listów powojennych zastrzeżone na 20 lat). Osoby profesora dotyczą liczne wzmianki prasowe, recenzje jego prac, opinia 0 pracy seminaryjnej napisana przez prof. P. Dąbkow skiego, nekrologi 1 wspomnienia w prasie krajowej i zagranicznej, listy kondolencyjne na ręce wdowy, m ateriały sympozjum zorganizowanego w 10 rocznicę zgonu K . K ora- nyi’ego oraz fotografie z kongresów i uroczystości krajowych i zagranicznych oraz z pogrzebu profesora. Spuścizna opatrzona jest bardzo dokładnym i zestawieniami i wykazami poszczególnych grup m ateriałów (ok. 4,96 mb., sygn. III-245);
— profesora mikrobiologii Uniw. im. M arii Curie-Skłodowskiej w Lubli nie, następnie Instytutu Uprawy, Naw ożenia i Gleboznawstwa w Puławach, członka rzecz. PA N Jadwigi M a r s z e w s k i e j - Z i e m i ę c k i e j (1891— 1968). Jest to zbiór 50 listów i k a rt pocztowych profesora Uniw. W arszawskiego, geografa Stanisława Lencewicza (1889— 1944) do Jadwigi Marszewskiej, zasadniczo z lat 1911— 1918 (1 list z 1925 r. i 1 z 1940 r.). N a odw ro cie jednego z listów plan wykładu z zakresu genetyki K. M alinowskiego w Tow. K ursów N aukow ych (bez daty). N a d to 3 karty tegoż nadawcy do b rata adresatki, Antoniego M arszewskiego z lat 1911 i 1912 — w tym dwie z fotografią korespondenta. D ołączono list Antoniego M arszewskiego do prof. dr Anieli Chałubińskiej z 1969 r. z informacjam i biograficznymi dotyczącymi S. Lencewicza i J. Marszewskiej-Ziemięckiej. Cała ta korespon dencja opublikow ana została przez prof. d r Anielę C hałubińską w 1981 r . 4 (ok. 0,02 m b., sygn. 144);
— m gra inż. Adam a P o ł a — jego szczegółowe notaty z wykładów i ćwiczeń prowadzonych na Politechnice Śląskiej w Gliwicach w latach 1948— 1950, częściowo 1950— 1965, przez prof. Stanisława Bodaszewskiego z zakresu hydrom echaniki, prof. M ichała Lawinę z m aszynoznawstwa, prof. Stanisława Ochęduszkę z teorii pom iarów maszyn cieplnych i ruchu ciepła i prof. Józefa Pilarczyka ze spawalnictwa. N ad to liczne wyliczenia, rysunki n a kalce technicznej oraz fragm ent czasopisma fachowego (ok. 0,08 m b., sygn. 145.);
— profesora Uniw, im. A dam a Mickiewicza w Poznaniu, następnie Uniw. Warszawskiego M ichała S c z a n i e c k i e g o (1910— 1976) z zakresu historii praw a. Spuścizna zawiera rękopis i maszynopis opublikowanej pracy pt.
Powszechna historia państwa i prawa wraz z m ateriałam i warsztatowymi
(m. in. wypisy ze źródeł) oraz recenzjami wydawniczymi i drukowanym i
4 Listy Stanisława Lencewicza do Jadwigi Marszewskiej-Ziemięckiej. Do druku przygotowała i wstępem opatrzyła Aniela Chałubińska. Wrocław 1981 Ossolineum ss. 104 Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Nauki. Oświaty i Techniki.
676 S. Chankowski
tej pracy, przemówienia, wykłady, referaty (lub ich streszczenia) — wygłoszone w kraju i zagranicą, w większości nie publikow ane, m. in. La Résistance
clandestine et la Résistance de l ’université polonaise wygłoszony w Paryżu
w 1948 r., La formation de l ’unité polonaise (XIIIe— XIVe siècle) przedstawiony w D ijon w 1957 r., inne, poświęcone stosunkom polsko-niemieckim (m. in.
Losy państwowe Śląska), dziejom Pom orza Zachodniego, hasła do Malej encyklopedii prawa, notatki odpisy źródłowe (m. in. zbiór Pomerania),
bibliografie. Liczne m ateriały związane z podróżam i profesora zawierają obok wspom nianych referatów i ich ocen spraw ozdania z podróży, wycinki prasowe. N ad to m ateriały dotyczące nadania d o ktoratu h.c. Uniw. w Grenoble, obszerna korespondencja z uczonymi zagranicznymi z lat 1948— 1976 wraz z licznymi kopiam i listów wysyłanych przez M. Sczanieckiego (ok. 0,38 mb., sygn. III-246).
— profesora Uniw. W arszawskiego, dyrektora Archiwum Głównego Akt Daw nych w W arszawie Józefa S i e m i e ń s k i e g o (1882— 1941) z zakre su historii praw a i archiwistyki. D robny fragm ent spuścizny, której za sadnicza część zaginęła podczas II wojny światowej, obejmuje polską i angielską wersję napisanego dla Cambridge History o f Poland rozdziału poświęconego wiekom XV i XVI, fragmenty opracow ań na tem at parla m entaryzm u polskiego w XVI w. wraz z odpisami źródłowymi i notatkam i, odpis z archiwum wileńskiego zaginionego po I wojnie światowej diariusza senatu z 1582 r. wraz z przypisami osobowymi i rzeczowymi J. Siemieńskiego i m ateriałam i prof. dr Jadwigi Karwasińskiej związanymi z zamierzoną publikacją diariusza. Archiwistyki dotyczy napisany w latach 1940— 1941 wraz ze Stanisławem Kętrzyńskim i M arianem Łodyńskim m em oriał pt.
Polskie zbiory rękopiśmienne przed wojną, podczas wojny i po wojnie,
kilka wersji streszczenia zaginionej pracy pt. Międzynarodowe spadkobranie
archiwów wraz z dołączonymi kom entarzam i prof. J. Karwasińskiej, polski
i angielski tekst artykułu pt. Traktat polsko-austriacki z 1932 r. w sprawach
archiwalnych, opracow ania dla potrzeb Archiwum Głównego A kt Dawnych.
N ad to nieco papierów urzędowych i osobistych, uzupełnienie prof. J. K arw a sińskiej do publikowanej bibliografii prac J. Siemieńskiego oraz jego 5 fotografii, m. in. jak o więźnia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu z 1941 r. (ok. 0,28 m b., sygn. III-247);
— zbiór skryptów prawniczych z lat 1941— 1945 używanych w polskich obozach uniwersyteckich w Szwajcarii, przygotowanych częściowo w Anglii, m. in. na Polskim Wydziale Praw a Uniwersytetu w Oxfordzie, częściowo zaś we Fryburgu szwajcarskim. Są to opracow ania Antoniego Derynga, W acława K om arnickiego, R om ana Kuratow skiego, Aleksandra Mielenia, Edw arda M uszalskiego, W iktora Sukiennickiego, Jana Świdy. Kolekcję tę Archiwum nabyło od dr Wacława Petscha (ok. 0,14 m b., sygn. 146).5
5 Materiały do działalności Obozów Uniwersyteckich w Szwajcarii znajdują się też w Archiwum PAN w Warszawie, w zespole „Fundusz Stypendialny Bratnich Pomocy Żołnierzy-Studentów Obozów Uniwersyteckich w Szwajcarii (1944— 1952)” oraz w Oddziale
Nabytki Archiwum PAN 677
— dr Anieli S z w e j c e r o w e j - G r u s z c z y ń s k i e j (1905— 1981), st. kustosza dypl. w Archiwum PA N , z zakresu historii medycyny i nauk biologicznych. Obszerna spuścizna zawiera w 92 teczkach głównie m ateriały do publikow a nych i nie publikow anych prac naukowych i popularnonaukow ych. Tytusa Chałubińskiego dotyczą odpisy jego korespondencji, częściowo nie publikow ane, oraz oryginalne listy i dokum enty, nadto zbiór autografów syna Tytusa, Ludw ika Chałubińskiego, a także autografy listów dr K arola Zagórskiego do zięcia Tytusa — Jana Alfonsa Surzyckiego z lat 1874— 1890. Z opublikowanym i pracami o Ignacym Domeyce i M arcelim Neckim wiążą się m ateriały warsztatowe ; zaś odpisy maszynowe listów Dom eyki do W ładysława Laskowicza oraz Władysława i M arii z Malewskich Mickiewiczów przeznaczone były do nie zrealizowanego wydawnictwa. Wypisy archiwalne dotyczą projektow anej pracy o Jerzym Alexandrowiczu, dyrektorze warszawskiego O grodu B otani cznego i Szkoły Ogrodniczej w Warszawie w latach 1882— 1888. W spuściźnie znajduje się również I redakcja oraz odpisy archiwalne do nie publikowanej pracy pt. Filip Girard (1775— 1845), twórca przemysłu M arskiego,6 oraz odpisy korespondencji i zbiór fotokopii do zamierzonej pracy o francuskim chirurgu G uy Patin (1602— 1671), wreszcie m ateriały do przygotow anych opracowań poświęconych dziejom niektórych czasopism specjalnych jak „Archives Slaves de Biologie” (Paris 1886— 1887), „Pam iętnik G órnictw a i H utnictw a” (1830), „Pharm aceutisches Z entralblatt” (1830— 1856). N ad to materiały działalności A. Szwejcerowej w Polskim Tow. Historii M edycyny (plany pracy, uchwały Z arządu Głównego, regulaminy, statut, spraw ozdania ze zjazdów, korespondencja organizacyjna) oraz w PA N (materiały dotyczące dokum entacji naukowej, bibliotek itp.) (ok. 3 mb., syg. III-248).
— profesora Uniw. W arszawskiego, członka PA U , W ładysława W i t w i c - k i e g o (1878— 1948) z zakresu filozofii i psychologii. Są to rękopisy i m a szynopisy prac publikow anych i nie publikowanych, m. in. Typy psycholo
giczne C. C. Junga, Perspektywa malarska, Anatomia plastyczna człowieka
(1944) wraz z rysunkam i oraz liczne tłum aczenia dzieł Platona oraz Ewangelii według św. M ateusza i św. M arka. (ok. 1,00 m b., sygn. III-249) ;
— profesora Uniw. W arszawskiego M arii Ż e b r o w s k i e j (1900— 1978) z zakresu psychologii i pedagogiki. Spuścizna zawiera obszerne fragm enty nie publikowanej pracy pt. Rola rodziny w przestępczości nieletnich (1949), artykuły, odczyty, recenzje i spraw ozdania z lat 1947— 1975, konspekty wykładów z lat 1948— 1949, wypisy z literatury, zapiski bibliograficzne, notatki z prowadzonych seminariów, opinie o pracach m agisterskich, opinie o dorobku naukowym pracow ników naukowych z lat 1967— 1970, notatki
Archiwum PAN w Krakowie w spuściźnie prof. Adama Vetulaniego Por. Przewkdnik s. 11; „KHNiT. R. 25; 1980 nr 3 s. 581—582 oraz niniejszą informację o nabytkach Odziału Archiwum PAN w Krakowie.
6 W tym zakresie A. Szwejcerowa opublikowała jedynie: Trois lettres de Philippe de
Girard (1775— 1845), ingénieur en chef des Mines du Royaume de Pologne. „Revue d ’Histoire
678 S. Chankowski
z zebrań K atedry Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej UW , dokum enty osobiste oraz dotyczące pracy zawodowej (nominacje, nagrody), życiorysy, dziennik podróży do Australii z okresu czerwiec 1946 — styczeń 1947, kores pondencję naukow a krajową i zagraniczną z lat 60-tych i 70-tych (ok. 0,26 mb.; sygn. III-250).
N a d to pozyskano m ateriały dodatkow e do przechowywanych w Archiwum PA N papierów :
-— wykładowcy Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie, współ pracow nika Instytutu Historii N auki Oświaty i Techniki PAN mgr Eugeniusza B e r e z o w s k i e g o — oprawny tom zawierający odbitki jego publikowanych w latach 1955— 1973 prac i artykułów z zakresu historii astronomii, geodezji i kartografii, wypowiedzi polemicznych na tem at zastosowania nokto- wizji w instrum entach geodezyjnych w Polsce (wraz ze związaną z tym korespondencją) oraz utwory literackie (poezje), (ok. 0,03 m b., sygn. 11-240).7
— profesora i rektora Politechniki Warszawskiej Kazimierza D r e w n o w s k i e g o (1881— 1952) z zakresu elektrotechniki. Są to m ateriały dotyczące O środka Wyższych Studiów w Belgii po II wojnie światowej: regulaminy, spraw ozdania, notatki, dokum enty finansowe, korespondencja oraz dokum enty współpracy z K om itetem Pomocy Polakom Studiującym w Belgii. Z biografią uczonego wiążą się papiery dotyczące jego pobytu w obozie koncentracyjnym w D achau oraz powojennej działalności byłych więźniów tego obozu: relacje, m em oriały, spisy inżynierów i techników więźniów bloku nr 8, korespondencja, pism a wydawane przez byłych więźniów. N adto nieco doku m entów osobistych, m. in. dotyczących repatriacji do Polski z lat 1945— 1947, życiorys, fotokopia testam entu i fotografie, pam iętnik z okresu II wojny światowej i pierwszych lat po wyzwoleniu, korespondencja z lat 1945— 1950, wspomnienie o K . Drewnowskim pióra prof. Janusza Lecha Jakubowskiego, zestawienie jego artykułów publikowanych w „Przeglądzie Elektrotechnicznym ” w latach 1919— 1931, kondolencje po zgodnie K. Drewnowskiego. N adto d o kum enty żony uczonego, Heleny z Moczulskich Drewnowskiej, (ok. 0,07 mb.,
sygn. 111-28)8.
— Z przechowywanym w Archiwum PA N fragmentem spuścizny profesora Uniw. W arszawskiego W acława A leksandra M a c i e j o w s k i e g o (1793— 1883) wiąże się pozyskany ostatnio zeszyt z 1820 r., zawierający łacińskie ćwiczenia wie rszem uczniów klasy VI Liceum W arszawskiego pisane „pod przewodnictwem” tego uczonego. Są to utwory K arola Jaślikowskiego, N orberta Jestki, Tymo teusza Lipińskiego, Jana Łaszewskiego, Leona Sapiehy, A leksandra W ielko polskiego, A lberta i Jana K antego W ołowskich i A ntoniego Wyleżała. (ok. 0,01 m b., sygn. III-35)9;
7 Por. „K H N iT” . R. 26: 1981 nr 3/4 s. 672. 8 Por. Przewodnik s. 61—62.
9 Por. Przewodnik s. 109; S. Borowski: Maciejowskiana. Wrocław 1959 s. 72—75; Z. Kolankowski: Materiały W. A. Maciejowskiego. „Biuletyn Archiwum PAN” nr 3: 1960 s. 71—72.
Nabytki Archiwum PA N 679
— em. profesora Szkoły Głównej G ospodarstw a W iejskiego-Akademii Rolniczej w Warszawie, złonka rzecz. PAN, Ryszarda M a n t e u f f l a z za kresu ekonom iki rolnictwa. M ateriały z lat 1974— 1980, ściśle związane z papieram i pozyskanymi w latach ubiegłych10, zawierają opracow ania pt.
Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych, Zarządzanie i kierowanie produkcją rolniczą, Racjonalizacja produkcji w gospodarstwie rolniczym. Gene za wyższego szkolnictwa rolniczego oraz historii SGGW , hasła do nowego
wydania Encyklopedii Ekonomiczno-Rolniczej, m ateriały związane z wykładami dla studentów G oshen College oraz uczestników II przedm iotowej Olimpiady Rolniczej. Liczne papiery obrazują działalność uczonego w wielu instytucjach i organizacjach jak Prezydium PA N , K om itet Ekonom iki Rolnej PA N , C entralna K om isja Kwalifikacyjna dla Pracow ników N auki, N aczelna O rga nizacja Techniczna (m. in. m ateriały dotyczące VII K ongresu Techników Polskich),Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Towarzystwo W olnej Wszechnicy Polskiej, Stowarzyszenie W ychowanków SG G W , Zespół D oradczo-N aukow y przy Przewodniczącym Komisji Planow ania przy Radzie M inistrów , Min. O brony Narodowej. Inne papiery dotyczą udziału w posiedzeniach E uropej skiej Komisji Rolniczej w Genewie, Seminarium Polsko-Szwedzkiego w Czer ninie; nadto konspekty opracow ań, umowy wydawnicze i korespondencja z Państwowym W ydawnictwem Rolniczym i Leśnym, „Książką i W iedzą”, redakcją „Przeglądu Geograficznego” , (ok. 0,5 m b., sygn. III-211);
— ostatniego prezesa Tow. Kredytowego Ziemskiego A leksandra M a z a r a - k i e g o — oprawny maszynopis opracow ania pt. O rybactwie słodkowodnym
w Polsce 1900— 1980. (W spomnienia i dane z 70 lat pracy w rybactwie)
opatrzony skorowidzem nazwisk i fotografiam i (145 str.). D o opracow ania dołączono 4 teki zawierające dokum enty dotyczące gospodarstw a stawowego w Łyszkowicach 1831— 1928, m ateriały Związku Organizacji Rybackich (1925— 1938 i 1945— 1949), Polskiego Związku W ędkarskiego, m. in. opracow a nia Jerzego Paladino pt. Skrócone dzieje organizacji wędkarskich i rybackich
w latach 1920— 1949 (W arszawa 1979 m aszynopis powielany, ss. 307) oraz
Pawła Stoka Krajowe Towarzystwo Wędkarskie w Krakowie 1879— 1950 (Warszawa 1979, maszynopis powielany, ss. 303). Dalsze 4 teki zawierają m ateriały dotyczące m ajątków Szkoły Głównej G ospodarstw a Wiejskiego w Warszawie, Spółdzielni Pracy „Sprzęt R ybacki” , korespondencję, wycinki z dawnych czasopism rybackich, instrukcje, (ok. 0,18 m b., sygn. 132)11;
— dra Ludw ika R ę g o r o w i c z a (1888— 1970), działacza oświatowego — j e go życiorys napisany przez Andrzeja Dzięczkowskiego dla Polskiego Słownika
Biograficznego wraz z zebranymi do niego m ateriałam i i biografią najważniej
szych prac oraz korespondencją z Redakcją PSB. N adto napisany przez tegoż
10 Por. Przewodnik s. 114— 115; „KHNiT” . R. 21: 1976 nr 3 s. 482; r. 24: 1979 nr 3 s. 689; r. 26: 1981 nr 3/4 s. 675.
• 11 Por. Przewodnik s. 118; „K H N iT”. R. 22: 1977 nr 3 s. 618; r. 26: 1981 nr 3/4 s. 675.
680 S. Chankowski
auto ra biogram Joachim a Nam ysła (1884— 1957), germanisty, kuratora szkol nego w Poznaniu. D ołączono życiorys żony Ludw ika Ręgowicza, dr Olgi Za- rzyckiej-Ręgorowiczowej, napisany ze szczególnym uwzględnieniem działalności podczas III pow stania śląskiego oraz jej artykuł pt. Wśród przywódców Grupy
Wschodniej (wspomnienia i refleksje), poświęcony plebiscytowi na Górnym
Śląsku oraz pow staniom śląskim, a także teczkę z m ateriałam i dotyczącymi działalności naukowej w dziedzinie pedagogiki i psychologii córki Ludwika i Olgi Ręgorowiczów, d r Elżbiety Węgrzynowiczowej (ok. 0,08 m b., sygn. I II - 111);
— Juliana S m u l i k o w s k i e g o (1880— 1934), pedagoga, działacza spo łecznego i oświatowego — jego życiorys napisany przez R om ana Tomczaka (ok. 0,01 m b., sygn. III-237).
ARCHIW UM PAN — ODDZIAŁ W KRAKOW IE
W zakresie m ateriałów pochodzenia kancelaryjnego otrzym ano akta kilku placówek naukow ych i kom órek organizacyjnch Odziału PA N w Krakowie (ok. 23,60 mb.).
W zakresie m ateriałów pochodzenia prywatnego pozyskano papiery: — profesora Uniw. Poznańskiego, następnie Jagiellońskiego, członka koresp. PA U W ilhelma F r i e d b e r g a (1873— 1941) z zakresu paleontologii i geologii. Nieduża spuścizna obejmuje odbitki 11 prac i artykułów, ponad 180 negatywów (na błonach i kliszach szklanych) udokum entow anych fotogra fii z lat 1908— 1929 o tematyce geologicznej, dokum enty osobiste, świadectwa nauki szkolnej, dyplomy towarzystw naukowych oraz niewielką korespondencję w spraw ach wydawniczych, osobistych i m ajątkow ych (ok. 0,32 m b., sygn. K III-62).
N a d to m ateriały dodatkow e do posiadanych już spuścizn:
— profesora Uniw. Jagiellońskiego, członka PA U A dam a V e t u l a n i e g o . Dalsza część obszernej spuścizny obejmuje opracow ania naukowe, m. in. nie zatytułow any tekst dotyczący K atedry Historii Prawa Polskiego UJ, wygłoszony w 1964 r. w K atedrze Wawelskiej referat pt. Kościół Katolicki
a Uniwersytet Jagielloński w toku jego 600-letniej działalności, kilka recenzji,
notatki i wypisy ze źródeł i opracow ań z zakresu historii ustroju, fotokopie, wycinki prasow e z okresu po 1945 r. Liczne papiery dotyczą działalności uczonego: w obozie internowanych we Fryburgu szwajcarskim w latach 1941— 1942 (notatki z zebrań asystentów zorganizowanych tam kursów uni wersyteckich, z kom itetu redakcyjnego wydawnictw obozowych), na Uniwer sytecie Jagiellońskim (przemówienie jak o kuratora studentów z 1936 r.), na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie, w Polskiej Akademii Umiejętności (m. in. protokoły posiedzeń Komisji Praw a z lat 1935— 1938), w Polskiej Akademii N auk (korespondencja z Instytutem Na u k Prawnych i Instytutem Historii z lat 1956— 1958), w Tow. Wiedzy Powszechnej
Nabytki Archiwum PAN 681
zaproszenia na posiedzenia R ady Naukow ej i referaty) oraz program y zjazdów i kongresów naukowych z lat przedwojennych i powojennych, odczyt wygłoszony w Polskim Stronnictwie Ludowym w 1936 r. Biografię uczonego obrazują życiorysy, świadectwa szkolne, legitymacje, paszporty, dyplomy d o k toratów honoris causa uniwersytetów w Strasburgu, Nancy i Budapeszcie, dyplony członkostwa towarzystw naukowych, nagród i odznaczeń, spisy prac, notatki z podróży do Bukaresztu, księga ofiarow ana przez K atedrę Praw a UJ w 1968 r., wreszcie fotografie luźne i album owe własne, rodzinne i okolicznościowe oraz nekrologi. N ad to dalsza część ogromnej korespondencji z lat 1921— 1976 (m. in. z okresu pobytu w obozie internowanych w Szwaj carii), wycinki prasow e i odbitki z artykułam i uczonego i jem u dedyko wanymi.
Podobnie — jak w poprzedniej części — d o spuścizny dołączono obszerne m ateriały rodzinne;
— żony, dr Ireny z L a t i n i k ó w V e t u l a n i : dokum enty osobiste, m. in. dyplom doktorski, album fotografii z 1926 r., notatki, wycinki prasowe, korespondencja z lat 1922— 1974, odbitki prac oraz nekrologi;
— m atki, Elżbiety Vetulani: notatki, korespondencja z lat 1929— 1948; — siostry, M arii Vetulani: notatki, dokum enty osobiste, korespondencja; — brata, K azim ierza: nekrolog z 1945 r;
— brata, Tadeusza: korespondencja z lat 1947— 1952, wycinek, nekrolog; — brata, Zygm unta: świadectwa szkolne, korespondencja z lat 1905— 1945; — syna, Jana: praca m agisterska pt. Teoria poznania Kazimierza Ajdu-
kiewicza (1964) oraz inne opracowanie bez tytułu, m ateriały działalności
w Polskim Tow. Filozoficznym, Tow. Asystentów U J (1964— 1965), m ateriały dotyczące wydarzeń 1956 r., życiorysy, dokum enty osobiste, podania o pracę, korespondencja z lat 1954— 1964 oraz odbitki prac;
— kuzynki, Cecylii Vetulani: korespondencja z 1931 r,;
— siostry żony, A ntoniny L a t i n i k : korespondencja z 1914 r.;
— teściowej, Heleny L a t i n i k : lista z podpisami pod petycją do prezy denta R P o amnestię dla W incentego W itosa i jego towarzyszy przebywają cych na emigracji;
— teścia, gen Franciszka L a t i n i k a : opracow ania, m.in. Udział Polski w cywilizacji świata, Bój o Warszawę (rzadki druk) życiorys, kwestionariusz, ofiarowana przez towarzyszy broni laurka imieninowa z jego wizerunkiem z r. 1915, publikow ana odpowiedź gen. F. Latinika na marginesie broszury T. Janowicza pt. Czesi, 4 fotografie z lat 1895— 1924.
D o suścizny A. Vetulaniego dołączono nieco m ateriałów obcych: prze mówienie bpa J. Groblickiego: Ks. Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metro
polita krakowski 1911— 1951 wygłoszone w Katedrze na Wawelu 13 V 1967 r.
oraz powielany tekst pt. Początki państwa polskiego — dorobek i perspektywy
badań. (ok. 2,50 m b., sygn. K . 111-58)12.
12 Por. Przewodnik s. 136— 137; „KHNiT” . R. 22: 1977 nr 3 s. 619; M. Wrzoskowa
682 S. Chankowski
ARCHIWUM PAN — ODDZIAŁ W POZNANIU
Pozyskano m ateriały pochodzenia prywatnego. Są to papiery:
— profesora Uniw. im. A dam a Mickiewicza w Poznaniu Zdzisława K a c z m a r c z y k a (1911— 1980) z zakresu historii prawa. Obszerna spuścizna za wiera rękopisy i maszynopisy prac i artykułów publikow anych i nie opublikow anych; m. in. trudno dostępne opracow anie pt. Kontynuacja miast
rzymskich w średniowieczu („A cta Universitatis Szegedensis” 1970), Nauka i społeczeństwo na Ziemiach Zachodnich i Północnych P R L , Dzieje miast województwa poznańskiego, Początki prawa miejskiego na Słowiańszczyźnie, Dyplomacja polska w dobie zjednoczonego Królestwa Polskiego 1306— 1382, Z dziejów polskich badań nad historią Pomorza Zachodniego. Tekstom prac
towarzyszą liczne regesty dokum entów dotyczących Polski średniowiecznej, zwłaszcza czasów Kazimierza Wielkiego, m ateriały do pracy o miastach dalm atyńskich (wypisy z literatury zagranicznej, zwłaszcza krajów bałkańskich, odręczne szkice, zbiór fotografii historycznych planów m iast dalm atyńskich, dzienniki wyjazdów naukowych do krajów bałkańskich), tematyczne zestawienia bibliograficzne, m. in. prac niemieckich dotyczących Słowiańszczyzny, prac polskich odnoszących się do Ziem Z achodnich,13 mapy Polski z rękopiś miennymi adnotacjam i. Spuścizna zawiera też teksty wygłaszanych zagranicą referatów, spraw ozdania z podróży zagranicznych i konferencji krajowych, recenzje i opinie o dorobku naukowym innych osób. Obfite materiały obrazują w ielostronną działalność uczonego: dydaktyczną (4 rękopiśmienne konspekty wykładów z historii państw a i praw a polskiego oraz materiały z przedwojennego prosem inarium ), wydawniczą (korespondencja z instytucjami wydawniczymi i autoram i, m. in. w sprawie syntezy Historii Polski PAN), organizacyjno-naukow ą (materiały dotyczące Instytutu Zachodniego w Pozna niu; Tow. Rozwoju Ziem Zachodnich; Polskiego Tow. Historycznego i Stacji Naukow ej PTH w Słupsku; Studium Pom orzoznawczego; . In stytutu Śląskiego; Polskiej Akadem ii N au k ; Poznańskiego Tow. Przyjaciół Na u k ; Z akładu Badań nad Polonią Zagraniczną PA N ; Biblioteki Kórnickiej P A N ; Pracowni Konserwacji Zabytków) oraz społeczno-polityczną (m. in. w K lubie Profesury Demokratycznej w Poznaniu 1951) oraz materiały Z. K aczm arczyka jak o posła na Sejm PR L, a także dokum enty osobiste, papiery obrazujące karierę naukow ą, zestawienia jego prac (ok. 1,60 mb., sygn. P. III-6 8 )14.
N ad to m ateriały dodatkow e:
— em. profesora Uniw. Warszawskiego i Wrocławskiego Stanisława H e l s z t y ń s k i e g o z zakresu filologii polskiej i angielskiej, przede wszystkim dalsza partia korespondencji (ok. 0,45 m b., syg. P. 111-52)15.
13 Por. „KH N iT” . R. 25: 1980 nr 3 s. 577. 14 Por. „K HN iT” . R. 25: 1980 nr 3 s. 581—582.
