Biuletyn liturgiczny

Jan Decyk, Marian Jachym,

Bogusław Nadolski

Biuletyn liturgiczny

Collectanea Theologica 62/3, 115-122

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62 (1992) f a s c . I I I Z a w a r to ś ć : I. L I T U R G I A W C IĄ Ż N O W Y M Z A D A N IE M K O Ś C I O Ł A . II. N O ­ W E O B R Z Ę D Y P O G R Z E B O W E D L A D I E C E Z J I A N G L I I , W A L II I S Z K O ­ C J I . * I. L I T U R G I A W C IĄ Ż N O W Y M Z A D A N IE M K O Ś C I O Ł A S o b ó r W a ty k a ń s k i I I p o 400 la t a c h litu r g ic z n e j s t a b ili z a c ji z a in a u g u r o ­ w a ł re fo r m ę litu r g ic z n ą , w c z e śn ie j ju ż c z ę śc io w o w id o c z n ą w ró ż n y ch o śr o d ­ k a c h m y ś li k o ś c i e l n e j 1. K o le jn y r a z K o ś c ió ł u ś w ia d o m ił so b ie , że lit u r g ia z o st a ła m u d a n a p r z e z C h r y s t u s a ja k o z b a w c z e m iste r iu m , w k tó r y m z a w a r ­ te j e s t z a d a n ie u ś w ię c a n ia ś w ia ta . J u ż a r t y k u ł 1 so b o r o w e j k o n st y tu c ji li ­ tu r g ic z n e j o k r e ś la z a d a n ia lit u r g ii: o d n o w a i ro z w ó j ż y c ia c h r z e ś c ija ń sk ig o , z je d n o c z e n ie c h r z e ś c ija n o r a z sk u te c z n e p o w o ła n ie w sz y stk ic h lu d z i do K o ś ­ c io ła . P o 28 la t a c h n ie p r z e r w a n e j o d n o w y ż y c ia litu r g ic z n e g o — k t ó r ą z d e c y ­ d o w a n ie ro z p o c z ą ł S o b ó r W a ty k a ń s k i I I , z w ła sz c z a o d w y d a n ia K o n s t y t u c j i o l i t u r g i i ś w i ę t e j — zn ó w p y t a m y : ja k ie e f e k ty p r z y n io sła r e f o r m a litu r g ic z n a , czy m o ż n a j ą u w a ż a ć z a s k o ń c z o n ą ? W n in ie js z y m o p r a c o w a n iu z a m ie r z a m y p r z e d s ta w ić litu r g ię ja k o c ią g le o tw a r te z a d a n ie , k tó r e K o ś c ió ł n ie u sta n n ie w y p e łn ia i m a n a d a l w y p e łn ia ć .

A b y s p r o s ta ć t a k z a r y s o w a n e m u c e lo w i, n a le ż y je sz c z e r a z u św ia d o m ić so b ie n ie k tó r e te o lo g ic z n e a s p e k t y litu r g ii, g d y ż ty lk o w ła ś c iw e i p e łn e — w w y m ia r z e te o lo g ic z n y m — je j z ro z u m ie n ie m o ż e d a ć z a d o w a la ją c ą o d p o ­ w ie d ź n a p o sta w io n e p y ta n ie .

T e o lo g ic z n y w y m i a r l i t u r g i i

R u c h o d n o w y litu r g ic z n e j r o z p o c z ą ł się ju ż n a k ilk a d z ie s ią t l a t p r z e d S o ­ b o r e m W a ty k a ń sk im I I 2. N a sz c z e g ó ln ą u w a g ę w t y m w z g lę d z ie z a s łu g u je e n ­ c y k lik a P iu s a X I I M e d ia t o r D e i (1947), k t ó r a je s t w y r a z e m o d c h o d z e n ia od sz ty w n e g o r u b r y c y z m u w lit u r g ii i z w ró c e n ie m się k u te o lo g ic z n y m p r z e s ła n ­ k o m t r e ś c i litu r g ic z n y c h . E n c y k lik a t a z w r a c a u w a g ę n a k u lt p u b lic z n y s k ła d a n y p rz e z Z b a w ic ie la B o g u O jc u o r a z n a cze ść , ja k ą o d d a je sp o łe c z n o ść w ie r n y c h sw o je m u Z a ło ż y c ie lo w i, a p r z e z N ie g o O jc u P rz e d w ie c z n e m u .

T e o lo g ic z n e t r e ś c i lit u r g ii w z b o g a c o n e z o sta ły p r z e z S o b ó r W a ty k a ń sk i II o w y r a z is t e z a a k c e n to w a n ie u ś w ię c a ją c e j m o c y B o g a w litu r g ii. K o śc ió ł u św ia d o m ił n a m , że l i t u r g i a j e s t n ie ty lk o u w ie lb ia n ie m B o g a , k t ó r y o d b ie r a k u lt o d c z ło w ie k a , a le ta k ż e i u św ię c e n ie m c z ło w ie k a . W ię c e j, S o b ó r u k a z a ł p ie r w sz e ń stw o B o ż e g o d z ia ła n ia w lit u r g ii i p o d k r e ś lił, że s w ą zd o ln o ść do o d d a w a n ia k u ltu c z ło w iek c z e r p ie od sa m e g o B o g a .

D o k o n u ją c z m ia n w te o lo g ic z n y m s p o jr z e n iu n a litu r g ię , S o b ó r u ś w ia d o ­ m ił n a m c a łą d z ia ła ln o ść T r ó jc y P r z e n a jś w ię t s z e j: d z ia ła n ie B o g a p r z e z C h ry -* R e d a k to r e m b iu le ty n u j e s t k s . B o g u s ła w N a d o l s k i T C h r., P o zn ań . 1 P o r. J . S r o k a , O d n o w a l i t u r g i i p r z e d S o b o r e m W a t y k a ń s k i m I I w P o ls c e , R B L X X I X , 1976, z. 4 ,1 7 9 — 189. P o r. S . К o p e r e к C R , D o m P r o s p e r G u e r a n g e r — O p a t z S o l e s m e s I n s p i r a t o r W s p ó ł c z e s n e j O d n o w y L i t u r g i c z ­ n e j , R B L X X I X , 1976, z. 4, 213— 220. 2 P o r. t a m ż e .

s t u s a w D u c h u Ś w ię t y m o r a z o d p o w ie d ź c z ło w ie k a w y r a ż o n ą w k u lc ie B o g a p r z e z C h r y s tu s a w D u c h u Ś w ię ty m . T a k ie u ję c ie z a w a r t e je s t z a sa d n ic z o w k a ż d e j m o d litw ie litu r g ic z n e j K o ś c i o ł a 8. C h o ć d a w n o ju ż p r z e s z liś m y z r y t u a ln e g o t r a k t o w a n ia lit u r g ii n a te o lo ­ g ic z n e p r z e ż y w a n ie j e j z b a w c z y c h o d n ie sie ń w z n a k a c h , to je d n a k m a się je sz c z e n a d a l w ra ż e n ie , że t r e ś c i te o lo g ic z n e w y p ie r a n e s ą p r z e z lite r a ln e w y p e łn ia n e r u b r y k o r a z p r z e z k u ltu r o w o -z w y c z a jo w e u c z e stn ic tw o w litu r g ii. A c z k o lw ie k p r a w n ic z y a s p e k t je s t n ie z b ę d n y d o p e łn e g o s p r a w o w a n ia lit u r ­ g ii, to je d n a k j e j is t o t ą p o z o s ta je w y m ia r te o lo g ic z n y . T y lk o b o w ie m te o lo ­ g ic z n e ro z u m ie n ie lit u r g ii s ta n o w i p o d st a w ę do p e łn e g o , c z y n n e g o i o w o c­ n e g o z a a n g a ż o w a n ia k a p ła n ó w i w ie rn y c h . L i t u r g i a j e s t p r z e d e w sz y stk im z a k t u a liz o w a n ą f o r m ą z b a w c z e j o b e c n o ści i d z ia ła n ia C h r y s tu s a , je s t s p r a w o w a n ie m p a m ią t k i P a n a . N ie ch o d zi tu t y l­ k o o z w y c z a jn e i p r o s te p r z y p o m n ie n ie m in io n e j r z e c z y w isto śc i. L it u r g i a je s t p r z y p o m n ie n ie m z b a w c z y c h w y d a r z e ń p o łą c z o n y c h z ich r z e c z y w istą o b e c ­ n o śc ią , w t a k im s e n sie j a k r o z u m ie to h e b r a js k ie sło w o z i k k a r o n 4.

L i t u r g i a j e s t ś c iś le z łą c z o n a z k a ż d y m lu d z k im ż y c ie m w o k r e ślo n e j e p o ­ c e h isto r y c z n e j i k u ltu r z e . L i t u r g i a d a je k o n k r e tn e m u c z ło w ie k o w i m o c z b a ­ w ia n ia się . P o m a g a p r z e z t o le p ie j ży ć, u k a z u ją c m u w z ó r c h r z e ś c ija ń sk ie g o ż y c ia . L i t u r g ia c h r z e ś c ija ń s k a z a te m j e s t z w ią z a n a z C h r y s tu s e m i J e g o z b a w c z y m d z ia ła n ie m , a t a k ż e z c z ło w ie k ie m i je g o ży cie m . N ie m o ż n a l i ­ t u r g ii o d d z ie lić o d C h r y s t u s a i o g ra n ic z y ć j e j ty lk o d o z a s p o k o je n ia r o z m a ity c h lu d z k ic h p o trz e b p sy c h ic z n y c h i z a d e m o n s tr o w a n ia lu d z k ic h p o s t a w lu b in ­ n y ch z e w n ę trz n y ch fo r m z w y c z a jo w y c h . N ie m o ż n a je d n a k o d e r w a ć j e j od c z ło w ie k a i je g o ż y c io w y c h s p r a w . L i t u r g i a j e s t w c e n tr u m lu d z k ie g o ż y c ia i d z ia ła ln o śc i K o ś c io ła , ł ą c z ą c w so b ie to, co B o s k ie i l u d z k i e 5. L i t u r g i a je s t w ię c z b a w c z y m d ia lo g ie m m ię d z y B o g ie m a c z ło w ie k ie m o r a z m ię d z y czło ­ w ie k ie m a B o g ie m . G łó w n y m s p r a w c ą i p o ś r e d n k ie m t e g o d ia lo g u je s t C h r y ­ s tu s , n ie u st a n n ie s k ł a n i a ją c y c z ło w ie k a d o w e jś c ia w te r e la c je 6.

W te o lo g ic z n y c h t r e ś c ia c h z b a w c z e j lit u r g ii n ie m o ż n a p o m in ą ć B o ż e g o p o ­ sła n n ic tw a , k tó r e w id o c z n e j e s t w sa m y m C h r y s tu s ie i w K o śc ie le . B ó g c ią g le p o s y ła n a ś w ia t sw o je g o S y n a d la o d k u p ie n ia c z ło w ie k a i w r a z z S y n e m c ią g le z sy ła K o śc io ło w i D u c h a Ś w ię te g o , k t ó r y u ś w ię c a go, z w ła sz c z a p o p rz e z litu r g ię . T o p o sy ła n ie w id o c z n e j e s t te ż w w y p e łn ia n iu C h r y s tu s o w e j m is ji. T o C h r y s tu s p o s y ła A p o sto łó w o r a z ich n a stę p c ó w , a b y sło w e m i czy n e m sp e łn ia li to, cze g o O n d o k o n a ł i d a le j d o k o n u je w litu r g ii.

S o b o r o w a k o n s t y t u c ja litu r g ic z n a p o d k r e ś la , że u w ie lb ie n ia B o g a i z b a ­ w ie n ia c z ło w ie k a C h r y s tu s d o k o n a ł i c ią g le d o k o n u je w lit u r g ii p o p rz e z k a ­ p ła ń stw o . T e o lo g ic z n e o k r e ś la n ie lit u r g ii z a w ie r a w so b ie isto tę k a p ła ń s t w a , k tó r e w y p e łn ił C h r y s tu s i p o w ie rz y ł g o K o ś c i o ł o w i7. C h r y s tu s zło ż y ł o fia r ę O jc u p r z e z d a r p o s łu s z e ń s tw a i m iło śc i c a ły m sw o im ży ciem . O fia r n ic z e k a ­ p ła ń s tw o C h r y s tu s a w id o c z n e j e s t w sz c z e g ó ln y sp o s ó b n a K r z y ż u i n a w sz y st ­ k ic h O łta rz a c h K o ś c io ła .

K a p ła ń s tw o i s k ła d a n ie o f ia r y z n a n e ju ż b y ło w S t a r y m T e sta m e n c ie . C h r y s tu s u s t a n a w ia n o w e k a p ła ń s t w o i n o w ą o f ia r ę . K a p ła n i S t a r e g o T e s t a ­ m e n tu s z u k a li o f ia r y s p o z a sie b ie . C h r y s tu s z a ś s a m s t a ł się o fia r n ik ie m 8 P o r. J . M i a z e k , K o l e k t a , w : M s z a ł K s i ę g ą ż y c i a c h r z e ś c i ja ń s k i e g o , P o z n a ń 1989, 21— 33. 4 P o r. S . C i c h y , T e o l o g i a « O g ó ln e g o w p r o w a d z e n i a d o M s z a łu R z y m ­ s k i e g o » , w : M s z a ł K s i ę g ą ż y c i a c h r z e ś c i ja ń s k i e g o , 278. 5 P o r. A . R o j e w s k i , N a t u r a l i t u r g i i i n a s z a p o s t a w a w o b e c B o g a , A K 420, 1979, z. 1, 43— 50. 6 P o r. F r . B l a c h n i c k i , L i t u r g i a j a k o z b a w c z y d i a l o g , w : L i t u r g i k a o g ó ln a , L u b lin 1973, 95— 138. 7 P o r. K L 7.

i o f ia r ą . I t a k ie k a p ła ń s t w o u s t a n a w ia d la n o w e j r z e c z y w isto śc i, k t ó r ą O n ro z p o c z y n a i p o w o ł u je 8. R a z e m z N im w sz y sc y u c z e stn ic z y m y w w y p e łn ia ­ n iu J e g o k a p ł a ń s t w a m o c ą D u c h a Ś w ię te g o . K a ż d y o łta r z je s t z n a k ie m i m ie j­ sc e m c ią g le sp r a w o w a n y c h m is te r ió w C h r y stu sa . M iło ść i p o słu sz e ń stw o czy n io n e n a w z ó r C h r y s tu s o w e j o d p o w ie d z i w in n y c h a r a k t e r y z o w a ć w sz y stk ic h s p r a w u ją c y c h litu r g ię . O w ą m iło ść i p o słu sz e ń stw o u z y s k u je c a ły lu d B o ż y m o c ą D u c h a Ś w ię te g o . T o K o ś c ió ł s p r a w u je litu r g ię i s p r a w ia , że n ie p r z e ­ s t a je o n a b y ć C h r y stu so w ą , i z k o le i d z ię k i lit u r g ii K o ś c ió ł s t a je się n a r z ę ­ d z ie m z b a w ie n ia ( K L 2) i s a k r a m e n t e m je d n o śc i ( K L 26). D o is to t y litu r g ii n a le ż y w ię c z a k o r z e n ie n ie w K o śc ie le , w y r o sły m z c a łe g o m is te r iu m p a s c h a l­ n e g o C h r y s tu s a . K a ż d e s p r a w o w a n ie lit u r g ii n ie z a le ż n ie o d o k r e s u je s t u a k t u ­ a ln ie n ie m te g o w y d a r z e n ia 9.

K o śc ió ł, ja k o O b lu b ie n ic a C h r y s tu s a i p r z e d łu ż e n ie J e g o d z ia ła n ia z b a w ­ cze g o n a zie m i, m o d li się, a b y w sz y sc y z a c h o w y w a li w ż y c iu to, co o trz y m a li p r z e z w ia r ę . C zy n i to c ią g le p o w t a r z a ją c m o d litw ę z W ie c z e r n ik a : „ A b y b y li je d n o ” ( J 17). L i t u r g i a K o ś c io ła g r o m a d z ą c a w sz y stk ic h r a z e m n a m o d litw ie j e s t d la n ic h b a r d z ie j c z y te ln a i z r o z u m ia ła . L i t u r g i a z a te m ja k o z b a w c z e d z ia ła n ie C h r y s tu s a i K o ś c io ła z a k ła d a je d n o ść k a p ła n ó w i w ie r n y c h w m o ­ d litw ie i d z ia ła n iu , je d n o ść w sz y st k c h c h r z e ś c ija n i c a łe g o ś w ia t a 10.

Z o b o w ią z u ją c y w y m ia r litu r g ii

W k a ż d y m z n a k u litu r g ic z n y m K o ś c ió ł o d n o si się d o p r z e sz ło śc i, w sp o ­ m in a ją c m in io n e w y d a r z e n ia : z b a w c z e a k t y C h r y s tu s a c z y te ż f a k t y ze S t a ­ r e g o T e s ta m e n tu . K a ż d y z n a k j e s t r ó w n ie ż g ło sz e n ie m p a m ią t k i P a n a i u a ­ k tu a ln ie n ie m J e g o d z ia ła n ia . Z n a k litu r g ic z n y j e s t ta k ż e z a p o w ie d z ią i je d ­ n o c z e śn ie p o c z ą tk ie m r z e c z y w isto śc i e sc h a to lo g c z n e j, w p ro w a d z e n ie m d o p r z y ­ sz łe j c h w a ły w N ie b ie sk im J e r u z a le m , k ie d y to ż y c ie B o ż e sta n ie się w p e łn i u d z ia łe m z b a w io n y c h . O p ró c z t y c h trz e c h w w . w y m ia r ó w w sz e lk i z n a k n ie ­ sie w so b ie z a a n g a ż o w a n ie i z o b o w ią z a n ie m o r a ln e d o d z ia ła n ia z g o d n e g o z w o lą B o g a i k ie r u je n a s w b e z p o ś r e d n ią p r z y sz ło ść , z w ią z a n ą z z ie m sk im ż y c ie m p r z y g o to w u ją c y m n a s p r z e c ie ż d o w ie c z n o śc i. K a ż d y s a k r a m e n t , k a ż d a w ła ś c iw ie r z e c z y w isto ść litu r g ic z n a n ie sie z a s o b ą o d r ę b n e z o b o w ią z a n ie m o ­ ra ln e . M o żn a w ię c p o w ie d z ie ć , że z n a k litu r g ic z n y d la u c z e stn ic z ą c y c h w li ­ t u r g ii j e s t z n a k ie m w y m a g a ją c y m i z o b o w ią z u ją c y m 11.

T o z o b o w ią z a n ie z w ią z a n e je s t p r z e d e w sz y st k im z w ia r ą , n ie z b ę d n ą do teg o , a b y w sz y st k ie w y m ia r y lit u r g ii m o g ły b y ć sp e łn io n e . N a p o z ó r w y ­ d a je się. że n ie m o ż n a m ó w ić o z o b o w ią z a n iu w w ie rz e , g d y ż je s t o n a ł a s k ą B o g a i ty lk o od N ie g o z a le ż y j e j p o s ia d a n ie . P r o b le m je d n a k s ię g a g łę b ie j.

T e o lo g o w ie o d r ó ż n ia ją w ia r ę o b ie k ty w n ą o d su b ie k ty w n e j. P r z y sp r a w o w a n iu lit u r g ii n ie w y s t a r c z y t y lk o w ia r a o b ie k ty w n a , a le k o n ie c z n a j e s t ta k ż e w ia r a su b ie k ty w n a . J e s t to o d p o w ie d ź c z ło w ie k a i o tw a r c ie się n a d z ia ła n ie B o g a w n im sa m y m , c z y li p r z y lg n ię c ie u m y słe m , ro z u m e m i w o lą d o p r a w d , k tó r e K o ś c ió ł p o d a je d o w ie r z e n ia 12. W p r z y p a d k u lit u r g ii je s t to p e łn a a k c e p t a c ja te g o w sz y stk ie g o , co K o ś c ió ł czy n i w z n a k a c h lit u r ­ g ic z n y c h , c a łk o w ite z a u f a n ie B o g u p o p rz e z s p r a w o w a n ą litu r g ię . S ło w e m , a k t p r z e k o n a n ia i z a u fa n ia , o g a r n i a ją c y c a łą o so b o w o ść c z ło w ie k a i w p ły w a ją c y 8 P o r. B r . M o k r z y c k i , D r o g a c h r z e ś c i ja ń s k i e g o w t a je m n i c z e n i a , W a r­ s z a w a 1983, 376— 392. P o r. S . C i c h y , a r t. cy t., 286. 9 P o r. J . D e с у к , M i s t e r i u m p a s c h a l n e w o b c h o d a c h r o k u l it u r g ic z n e g o, w : R y t u a ł r e l i g i jn y w r o d z in ie , W a r s z a w a — P o z n a ń 1988, 29— 34. 10 R . Z i e 1 a s к o, T e o l o g i a z g r o m a d z e n i a l i t u r g ic z n e g o , w : W p r o w a d z e ­ n ie d o l i t u r g i i , P o z n a ń 1967, 125— 134. 11 P o r. B r . M o k r z y c k i , dz. cyt., s. 30— 33. 12 P o r. P a w e ł V I, T r w a j c i e m o c n i w e w ie r z e , t. I, K r a k ó w 1970, 32nn.

n a c a ły sp o só b je g o ż y c ia . P r z y k ła d e m t a k ie g o z a w ie r z e n ia je s t A b r a h a m , k t ó r y p r z e z z a w ie r z e n ie B o g u o s ią g n ą ł s w o je z b a w ie n ie (R d z 15, 5). P o d o b ­ n y m a k te m f i a t p r z y ję ł a p o sła n n ic tw o A n io ła M a r y ja , z a w ie r z a ją c B o g u b e z ­ g r a n ic z n ie („O to J a , S łu ż e b n ic a P a ń s k a , n ie c h m i s ię sta n ie w e d łu g T w e g o s ł o w a ” — Ł k 1, 36).

W ia r a je s t d a r e m B o g a , „ ł a s k ą b o w ie m je s t e ś c ie z b a w ie n i p rz e z w ia r ę — m ó w i św . P a w e ł — A to p o c h o d z i n ie o d w a s, le c z j e s t to d a r B o g a ” (E f 2, 8). T e n d a r ł a s k i n ie m o ż e je d n a k łą c z y ć się z ja k im ś b e z w ła d n y m fa ta liz m e m , z c a łk o w itą b ie r n o ś c ią c z ło w ie k a , k t ó r y w sz y stk ie g o s p o d z ie w a się o d B o g a , n ic M u n ie d a ją c w z a m ia n . R z e c z ą lu d z k ą je s t p r z y ją ć d a r . C z ło w ie k n ie o s ią g n ie z b a w ie n ia b e z s w e j w o li i w y r a ż e n ia z g o d y n a p r z y ję c ie d a ru .

D a r w ia r y i w y n ik a ją c e z lit u r g ii z o b o w ią z a n ie d o p r z y ję c ia g o m ie śc i się w p o r z ą d k u m iło śc i B o g a . L i t u r g i a j e s t n ic z y m in n y m j a k B o ż ą m iło śc ią o k a z a n ą c z ło w ie k o w i w Z b a w ic ie lu J e z u s ie C h r y s tu s ie i w y p e łn ie n ie m J e g o m is ji w c z y n a c h z b a w c z y c h i w litu r g ic z n y c h z n a k a c h . N a tę m iło ść tr z e b a o d p o w ie d z ie ć m iło śc ią . T a k a b o w ie m j e s t o w a m iło ść w y r a ż o n a w litu r g ii. W litu r g ic z n y m d ia lo g u B o g a z c z ło w ie k ie m B ó g O jc ie c p o s y ła sw e g o S y n a w m iło śc i i o c z e k u je o d p o w ie d z i c z ło w ie k a w y r a ż o n e j t y m s a m y m ję z y ­ k ie m B o ż e j m iło śc i p r z e z J e z u s a C h r y s t u s a w D u c h u Ś w ię ty m .

M ó w ią c o z o b o w ią z a n ia c h p ły n ą c y c h z w ia r y , n a le ż y z w ró cić u w a g ę n a j ­ p ie r w n a z o b o w ią z a n ia k a p ła n ó w p r z e k a z u ją c y c h E w a n g e lię C h r y s tu s a p o ­ p r z e z litu r g ię . T o ich p o s łu g a ja k o g ło s ic ie li s ło w a i s z a f a r z y s a k r a m e n t ó w w y m a g a o d p o w ie d z i n a z b a w c z ą m iło ść B o g a w ia r ą i m iło ś c ią c z ło w ie k a . Ic h w ia r a i m iło ść s ą p o m o c ą w fo r m u ło w a n iu litu r g ic z n e j o d p o w ie d z i u w ie rn y c h . W n a u c z a n iu , w p r z e k a z ie B o ż e g o sło w a ch o d zi b o w ie m n ie ty lk o o te o re ty c z n e p r z e k a z a n ie w ia ry , a le ta k ż e o p r z e k a z a n ie ty c h p r a w d z p e łn y m z a a n g a ż o w a n ie m s ię w w ie rz e . Is to tn e j e s t w ię c p r z e k o n a n ie o p r a w ­ d z iw o śc i teg o , co się g ło si. C z y li n ie ty lk o n a u c z a n ie , a le i p r z e św ia d c z e n ie 0 ty m , w co się w ie rz y , p r z y c z y n ia się d o o w o c n e g o u c z e s tn ic tw a w litu r g ii, a ty m sa m y m s t a je się w y p e łn ie n ie m C h r y stu so w e g o p o sła n n ic tw a . D z ię k i w ła ś c iw e m u i p e łn e m u p r z e k a z o w i z b a w c z y c h t r e ś c i C h r y s tu s a w ie r n i le ­ p ie j r o z u m ie ją se n s, w a r to ś ć i o w o cn o ść p o sz c z e g ó ln y c h z n a k ó w s a k r a m e n ­ ta ln y c h .

N ie ty lk o k a p ła n i, a le i w ie r n i m o c ą p r z y ję t y c h s a k r a m e n t ó w u c z e stn ic z ą w k a p ł a ń s k ie j m i s ji C h r y s t u s a i s tą d m a ją n ie ty lk o p r a w o , a le i o b o w ią z e k s k ł a d a n ia B o g u N a jś w ię t s z e j O fia r y . P r z e z s a k r a m e n t c h r z tu z a c ią g n ę li p o ­ w in n o ść p ie lę g n o w a n ia i o b ro n ę w ia r y . T o z o b o w ią z a n ie z o sta ło p o g łę b io n e 1 u tr w a lo n e w s a k r a m e n c ie b ie r z m o w a n ia .

L itu r g ic z n e z o b o w ią z a n ia k a p ła n ó w i w ie r n y c h w y p ły w a ją z a te m p r z e d e w sz y st k im z s a k r a m e n t u c h r z tu św . Z o b o w ią z a n ie t a k ie w o b rz ę d a c h c h r z c ie l­ n y ch w id o c z n e j e s t w ie le ra z y . D la p r z y k ła d u p r z y to c z m y p ie r w s z ą f o r m u ­ łę b ło g o s ła w ie ń s tw a : P a n B ó g w sz e c h m o g ą c y , ... n ie c h a j b ło g o s ła w i m a tc e te g o d z ie c k a i t a k j a k t e r a z d z ię k u je o n a B o g u z a o trz y m a n e p o to m stw o , n ie c h z a w sz e tr w a w d z ię k c z y n ie n iu r a z e m ze sw o im d z ie c k ie m , w C h r y s tu s ie J e z u s ie , P a n u n a s z y m P a n B ó g w sz e c h m o g ą c y , d a w c a ż y c ia d o c z e sn e g o i w ie c z n e g o , n ie c h a j b ło g o s ła w i o jc u te g o d z ie c k a , a b y d a w a ł te m u d z ie c k u p ie r w sz e św ia d e c tw o w ia r y sło w e m i p r z y k ła d e m , w C h r y s tu s ie Je z u s ie , P a n u n a sz y m . P a n B ó g w sz e c h m o g ą c y , k t ó r y n a s o d r o d z ił z w o d y i z D u c h a Ś w ię te g o n a ży cie w ie c z n e , n ie c h a j sw o im w ie r n y m tu z e b r a n y m u d z ie li o b fite g o b ło ­ g o sła w ie ń s tw a , a b y z a w sz e i w sz ę d z ie t r w a li w e w sp ó ln o c ie lu d u B o ż e g o . N ie c h a j te ż w sz y stk ic h tu o b e c n y c h o b d a r z y sw o im p o k o je m w C h r y stu sie , J e z u s ie , P a n u n a sz y m .

R o d z ic e , g łó w n i p o r ę c z y c ie le c h r z tu o d p o w ie d z ia ln i s ą p r z e d e w sz y stk im z a w ia r ę sw o ic h d z ie ci. W y n ik a t a ta k ż e z z o b o w ią z a ń p r z y ję t y c h w c z a sie sa k r a m e n t u m a łż e ń stw a . J e d n o z p y ta ń , d o ty c z ą c e d o b r o w o ln e j z g o d y n a

m a łż e ń stw o — w c z a sie lit u r g ii s a k r a m e n t u m a łż e ń s t w a — b r z m i: „ C z y ch c e ­ c ie z m iło ś c ią p r z y ją ć i p o k a to lic k u w y c h o w a ć p o to m stw o , k tó r y m w a s B ó g o b d a r z y ? ” R o d z ic e z o b o w ią z a n i s ą d o tzw . p r o - e w a n g e liz a c ji. W r a m a c h c h r z e ś c ija ń sk ie g o w y c h o w a n ia n a le ż y p r z e k a z a ć d z ie c io m s a c r u m , n a u c z y ć i w p o ić im c ze ść d la r z e c z y w isto śc i s a k r a ln e j o r a z w r a ż liw o ś ć n a to, co ś w ię ­ te . R o d z ic e p o w in n i z w r a c a ć u w a g ę n a c ią g ły w z r o st s a c r u m w ż y c iu ich p o to m stw a . W m o d litw ie p o K o m u n ii, w e M sz y św . o b rz ę d o w e j z o k a z ji s a k r a m e n t u m a łż e ń stw a , K o ś c ió ł m o d li się o ła s k ę w y p e łn ia n ia s a k r a m e n t u m a łż e ń s t w a w ż y c iu w t a k i sp o s ó b : „ S p r a w , p r o s im y C ię w sz e c h m o g ą c y B o ­ że, a b y w z r a s t a ła w ty c h s łu g a c h T w o ic h m o c p r z y ję t e g o S a k r a m e n t u , a n a m w sz y st k im d o z w ó l d o s t ą p ić o w o có w zło ż o n e j p r z e z n a s o f i a r y ” . B r a k z a a n g a ż o w a n ia w litu r g ię c h rz tu , m a łż e ń stw a , k a p ł a ń s t w a i in n y ch sa k r a m e n t ó w p o w o d u je z u b o ż e n ie ż y c ia r e lig ijn e g o ty ch , k tó r z y n o m in a ln ie n a z y w a ją się c h r z e śc ija n a m i. J e d n y m z d o w o d ó w n a n ie z ro z u m ie n ie do k o ń c a is to ty lit u r g ii j e s t t r a k ­ to w a n ie K o ś c io ła ja k o o d r ę b n e j in s t y tu c ji n ie z a le ż n e j od w ie r n y c h — św ie c ­ k ic h i ich c o d z ie n n e g o ż y c ia . S t ą d b r a k z a a n g a ż o w a n ia w litu r g ic z n e p r z y ­ g o to w a n ie n ie d z ie ln e j e u c h a r y s tii, litu r g ic z n e g o p r z y g o t o w a n ia c h rz tu w ła s ­ n e g o d z ie c k a , s a k r a m e n t u m a łż e ń s t w a b ą d ź in n e j litu r g ii. W a n a lo g ic z n y sp o só b m o ż n a m ó w ić o b r a k u o d p o w ie d z ia ln o śc i z a m is y jn y ro z w ó j K o śc io ła , t e j b u d o w li, k t ó r ą w sz y sc y tw o r z ą i z o b o w ią z a n i s ą ro z w ija ć . W w y n ik u p o ­ w y ż sz y c h b r a k ó w n ie m a ta k ż e p o c z u c ia p o d sta w o w e j w sp ó ln o ty p a r a f i a l ­ n e j.

T r o s k a K o ś c io ła o u m o c n ie n ie w ia r y , ro z w ó j r e lig ijn e g o ż y c ia , z je d n o c z e ­ n ie w sz y stk ic h i g ło sz e n ie e w a n g e lii m o ż e r z e c z y w iśc ie b y ć w id o c z n a ty lk o w litu r g ii. L i t u r g ia je s t c e n tr u m c h r z e ś c ija ń sk ie g o ż y c ia i o d j e j tr a k to w a n ia z a le ż y r e a liz a c ja z b a w c z e j m i s ji K o ś c io ła . W n ie j m o ż e się ro z p o c z ą ć r e a li­ z a c ja w ia r y i m iło śc i w c h r z e ś c ija ń sk im ż y c iu i w n ie j o w a w ia r a i m iło ść m o g ą o s ią g n ą ć s w o je a p o g e u m 13.

Z a k o ń c z e n ie

W k r ó t k im o p r a c o w a n iu p r z e d s ta w iliś m y w z a r y s ie isto tn e e le m e n ty te o lo g ii lit u r g ii o r a z n ie k tó r e z o b o w ią z a n ia z n ie j w y p ły w a ją c e .

Z p o w y ż sz y c h s tw ie r d z e ń w y n ik a , że lit u r g ia je s t w c ią ż o t w a r ty m z a ­ p r o sz e n ie m d o a k tu a ln e g o , c z y n n e g o i ż y w e g o u c z e stn ic tw a . Z p o le c e n ia C h r y s tu s a lit u r g ia c ią g le się d z ie je i n ie m o ż e p r z e s ta ć b y ć s p r a w o w a n a . T a k b ę d z ie n a Z ie m i a ż d o k o ń c a c z a só w .

D z is ie js i te o lo d z y m o cn o p o d k r e ś la ją , że do m is te r iu m p a s c h a ln e g o C h ry ­ s t u s a n a le ż y z a lic z y ć ta k ż e p a r u z ję , k t ó r a z a m k n ie z b a w c z e d z ie ło C h r y s tu s a i o tw o rz y n ie b ia ń s k ą litu r g ię w ie c z n e j c h w a ły . W te o lo g ic z n y m w y m ia rz e l it u r g ia ja w i się ja k o d o sk o n a łe d z ie ło B o g a w J e g o S y n u J e z u s ie C h r y stu sie . Je d n o c z e ś n ie p o s t r z e g a n a je s t ja k o o tw a r te d z ie ło B o g a i z a p r o sz e n ie czło ­ w ie k a d o z b a w c z e g o d ia lo g u . L it u r g ia m a sw ó j z o b o w ią z u ją c y w y m ia r , w c h o ­ d z ą c w co d z ie n n o ść c z ło w ie k a u ś w ię c a g o o r a z s p r a w ia , że c a łe lu d z k ie ży ­ cie s t a je się k u lte m . D z ie je się ta k , g d y w św ia d o m o śc i s p r a w u ją c y c h lit u r ­ g ię w y r a ź n y je s t j e j o b lig a t o r y jn y c h a r a k t e r . T o d z ię k i w y p e łn ia n iu z o b o w ią ­ za ń lit u r g ia s t a je się b a r d z ie j c z y te ln a , j a s n a i o w o cn a. P o p r o s tu z b a w c z a . A w te d y ż y c ie lu d z k ie n a b ie r a p e łn e g o s e n su w e k o n o m ii ś w ia ta .

D b a ło ść o u r z e c z y w istn ie n ie z o b o w ią z a ń w y n ik a ją c y c h z teo lo g ic z n y c h t r e ś c i lit u r g ii j e s t c ią g ły m z a d a n ie m p a s to r a ln e g o d z ia ła n ia K o ś c io ła . T en a s p e k t s p r a w y m ó g łb y s t a ć się p r z e d m io te m o so b n y ch r o z w a ż a ń o c h a r a k te r z e p a sto r a ln o - so c jo lo g ic z n y m .

k s . J a n D e c y k

13 P o r. K L 10, K K 11. P o r. A . R o j e w s k i , E u c h a r y s t i a , ź r ó d ł e m c h r z e ś ­ c i j a ń s k i e g o ś w i ę t o w a n i a , w : M s z a ł K s i ę g ą ż y c i a c h r z e ś c i ja ń s k i e g o , 299— 311

II. N O W E O B R Z Ę D Y P O G R Z E B O W E D L A D I E C E Z J I A N G L I I , W A L II I S Z K O C J I W o g ło sz o n e j n a S o b o r z e W a ty k a ń s k im I I K o n s t y t u c j i o l i t u r g i i ś w i ę t e j za le co n o m . in. o p r a c o w a n ie n o w y c h o b rz ę d ó w p o g rz e b o w y c h , t a k b y ja ś n ie j w y r a ż a ły p a s c h a ln y c h a r a k t e r śm ie r c i c h r z e ś c ija n in a , j a k „ ró w n ie ż co do b a r w y litu r g ic z n e j” le p ie j o d p o w ia d a ły w a r u n k o m i t r a d y c jo m p o sz c z e g ó l­ n y c h re g io n ó w ( K L 81) o r a z z a w ie r a ły w ła s n ą M sz ę i o b rz ę d y p r z y p o g r z e ­ b ie d z ie c i ( K L 82). P o z a k o ń c z e n iu s o b o ru R a d a W y k o n a w c z a K o n s ty t u c ji o litu r g ii p r z y g o t o w a ła ł a c iń s k ą w e r s ję n o w y ch o b rz ę d ó w p o g rz e b o w y c h . K a r d y n a ł B e n n o G u t, ó w c z e sn y p r e fe k t K o n g r e g a c ji K u lt u B o ż e g o , w d e k r e ­ c ie z d n ia 15 s ie r p n ia 1969 ro k u , z a c h ę c ił p o sz c z e g ó ln e K o n f e r e n c je B is k u p ó w d o p r z y g o to w a n ia tłu m a c z e ń n a ję z y k i k r a jo w e , z u w z g lę d n ie n ie m m ie js c o ­ w y c h z w y c z a jó w 1. 4 p a ź d z ie r n ik a 1971 K o n g r e g a c ja K u lt u B o ż e g o z a tw ie r ­ d z iła o b rz ę d y p o g rz e b o w e w a n g ie ls k ie j w e r s ji j ę z y k o w e j 2. P o la t a c h p r a k ­ t y k i o k a z a ło się, że te d o ść w c z e śn ie w p ro w a d z o n e o b rz ę d y p o g rz e b o w e z a ­ w ie r a ją w ie le n ie d o c ią g n ię ć . M ię d z y in n y m i b r a k w n ic h — z a le co n y c h p r z e z S W I I — a d a p t a c ji ro d z im y c h z w y c z a jó w re lig ijn y c h . P o n a d to n ie m a l z u p e łn ie p o m in ę ta z o st a ła s tr o n a m u z y c z n a 3. Z r o d z iła się z a te m id e a o p r a ­ c o w a n ia n o w y ch o b rz ę d ó w p o g rz e b o w y c h , k tó r e p r z y c z y n iły b y się do „ w ię k ­ sz e g o r o z w o ju ż y c ia c h r z e ś c ija ń sk ie g o w śr ó d w ie r n y c h ” ( K L 1). K o m i s ja L itu r g ic z n a E p is k o p a tu p r z y g o t o w a ła n o w ą w e r s ję o b rz ę d ó w p o g rz e b o w y c h , k tó r e za c z ę to sto so w a ć o d 8 k w ie tn ia 1 9 9 1 4. A k tu a ln ie o b o w ią ­ z u ją c y r y t p o g rz e b o w y m a trz y c z ę śc io w ą s t r u k t u r ę : n a b o ż e ń stw o w d o m u lu b w k o śc ie le p r z e d sa m y m p o g rz e b e m , c e re m o n ię p o g rz e b o w ą (n ie z a w sz e je s t to M sz a św .) i o s ta tn ie p o ż e g n a n ie 5. 1. N a b o ż e ń stw a p o p r z e d z a ją c e p o g rz e b R y tu a ł p r z e w id u je n a s t ę p u ją c e m o ż liw o śc i: a ) „ M o d litw y p o ś m ie r c i” : z w y k le o d m a w ia n e p r z e z k a p ł a n a b e z p o śr e d n io p o śm ie rc i. T e n sp o só b m o d litw y p r a k t y k u je się, g d y c ia ło p rz e w o ż o n e je s t z d o m u lu b ze sz p it a la .

b ) „ Z g r o m a d z e n ie w o k ó ł c i a ł a z m a r łe g o ” : je s t to z k o le i z b ió r m o d litw o d m a w ia n y c h w m o m e n c ie , g d y ro d z in a p o r a z p ie r w s z y g r o m a d z i się p r z y z m a r ły m w d o m u , k o st n ic y lu b d o m u p o g rz e b o w y m .

c) „ M o d litw y w o b e c n o śc i n a jb liż s z e j ro d z in y w z w ią z k u z p r z e w ie z ie ­ n ie m c ia ł a ” : m o d litw y o d m a w ia n e s ą w d o m u p o g rz e b o w y m lu b w d o m u z m a r łe g o b e z p o śr e d n io p r z e d u d a n ie m się d o k o śc io ła lu b n a c m e n ta rz .

d) „ S t a c j a w k o śc ie le ” : W w ie lu c z ę śc ia c h W ie lk ie j B r y t a n ii z a c h o w a ł się z w y c z a j u m ie sz c z a n ia w k o śc ie le t r u m n y ze z w ło k a m i z m a rłe g o , w n o c p o ­ p r z e d z a ją c ą c e re m o n ię p o g rz e b o w ą . W s p e c ja ln y m n a b o ż e ń stw ie c a ła w sp ó l­ n o ta p a r a f i a ln a m o d li się w r a z z ż a ło b n ik a m i. D a je to te ż s z a n sę u c z e stn ic z e ­ n ia w c e re m o n ii p o g rz e b o w e j ty m , k tó r z y n ie m o g ą w z ią ć w n im u d z ia łu *. Z g r o m a d z o n a w sp ó ln o ta p r o s i m iło sie r n e g o O jc a o p r z y ję c ie z m a rłe g o d o K r ó le s t w a Ś w ia t ła i p o k o ju . P r z e w o d n ic z ą c y lit u r g ii w it a ro d z in ę z m a rłe g o

1 O b r z ę d y p o g r z e b u d o s t o s o w a n e d o z w y c z a jó w d i e c e z ji p o ls k ic h , K s i ę ­ g a r n ia św . J a c k a , K a t o w ic e 1989, 7— 9. 2 T h e n e w F u n e r a l M a s s B o o k , R e d e m p t o r is t P u b lic a t io n s 1989, w y d . 41., 1. 8 T a m ż e . 4 O r d e r o f C h r i s t i a n F u n e r a l s , L o n d o n 1990, ss. 48. 5 T h e o r d e r o f C h r i s t i a n F u n e r a l s . G u i d e l i n e s f o r R o m a n C a t h o lic F u ­ n e r a l s . J e s t to 8 - str o n ic o w a b r o s z u r a , r o d z a j k o m e n ta r z a , w y d a n e g o p rz e z K o ­ m is ję L itu r g ic z n ą . • T a m ż e , s. 2— 3.

i z g ro m a d z o n y c h ż a ło b n ik ó w p r z y w e jś c iu d o k o śc io ła . W p r o c e sji, k t ó r e j t o w a r z y s z y w sp ó ln y śp ie w , t r u m n a ze z w ło k a m i z o st a je w p r o w a d z o n a do k o śc io ła . P r o c e s ja je s t sy m b o le m p r z e m ija n ia . P o u s ta w ie n iu t r u m n y m o ż n a n a n ie j p o ło ż y ć „ P a l l ” 7. „ P a l l ” je s t to p r o s to k ą t n y k a w a łe k b ia łe g o p ł ó t n a 8, k t ó r y b e z p o śr e d n io n a w ią z u je d o c e re m o n ii w z ię te j z c h r z tu św ., k ie d y czło ­ w ie k o c h rz c z o n y o tr z y m u je „ b i a łą s z a t ę ” , k t ó r a m a m u p o m ó c „z a c h o w a ć g o d n o ść d z ie c k a B o ż e g o a ż p o ż y c ie w ie c z n e ” . J e s t to z a te m sy m b o l o b e cn eg o C h r y s t u s a 9. M o żn a ró w n ie ż (o b lig a to r y jn ie ) u m ie śc ić n a tr u m n ie t a k ie sy m ­ b o le c h r z e ś c ija ń sk ie , j a k : E w a n g e lia r z lu b P ism o św . a lb o s a m k r z y ż 10. Z r e sz ­ t ą te sy m b o le ż y ją c e g o C h r y s t u s a m o g ą b y ć w c z e śn ie j n ie sio n e w p r o c e sji. R o z p o c z y n a się lit u r g ia sło w a B o ż e g o . B ó g ch ce s p o t k a ć się z p o trz e b a m i, ż a la m i i n a d z ie ja m i w sz y stk ic h z g ro m a d z o n y c h n a litu r g ii. P r z e w id z ia n e są c z y ta n ia ze S t a r e g o i N o w e g o T e sta m e n tu . W p r z y p a d k u p o g r z e b u cz ło w iek a d o ro słe g o , ja k o r e s p o n s o r i u m ś p ie w a się P s a lm 26, a je ś li je s t to p o g rz e b d z ie c k a , to P s a lm 22. P o E w a n g e lii z a le c a n a je s t k r ó t k a h o m ilia , w k tó r e j k a p ł a n s t a r a się u k a z a ć m iło ść sa m e g o B o g a i f a k t z w y c ię stw a C h r y s tu s a n ad śm ie rc ią . L itu r g ię sło w a k o ń c z ą m o d litw y w sta w ie n n ic z e . J e ż e li je s t to p o ­ g r z e b o so b y d o r o s łe j, w sz y sc y u c z e stn ic y p o w t a r z a ją ; „ P a n ie z m iłu j s ię ” , a w p r z y p a d k u p o g rz e b u d z ie c k a : „ B ło g o s ła w i u m a c n ia j n a s P a n i e ” n .

N a b o ż e ń stw o k o ń cz y u r o c z y ste b ło g o sła w ie ń stw o . W p r z y p a d k u p o g rz e b u o so b y d o r o s łe j p r z e w o d n ic z ą c y lit u r g ii m ó w i: „ B ło g o s ła w ty m , k tó r z y u m ie ­ r a j ą w P a n u ...” A je ś li je s t to p o g rz e b d z ie c k a : „ J e z u s p o w ie d z ia ł: p o z w ó lcie d z ie c io m p r z y c h o d z ić d o M n ie... K r ó le s t w o B o g a do t a k ic h n a le ż y ” 12. 2. M sz a ś w ię ta p o g rz e b o w a Z a z w y c z a j z a s a d n ic z a czę ść lit u r g ii p o g rz e b o w e j o d p r a w ia n a je s t w k o ś ­ c ie le i p r z y b ie r a fo r m ę M sz y św . A le m o ż e i t a k się z d a rz y ć , że M sz a św . n ie b ę d z ie o d p r a w ia n a . J e ś l i k s ią d z j e s t n ie o b e c n y , w ó w c z a s litu r g ii p o g rz e ­ b o w e j (tzn. c z y ta n ie P is m a św ., ś p ie w y i m o d litw y ) p r z e w o d n ic z y o so b a św ie c ­ k a lu b je d e n z czło n k ó w ro d z in y . Z a le c a n a je s t tu d u ż a d e lik a tn o ś ć i ta k - to w n o ść . S z c z e g ó ln ie w ty c h p r z y p a d k a c h , g d y r o d z in a z m a r łe g o n ie b ie r z e a k ty w n e g o u d z ia łu w ż y c iu c a łe j w sp ó ln o ty p a r a f i a ln e j. C z a s a m i je s t to d la n ic h je d y n y m o m e n t, w k tó r y m s t y k a ją się (np. p o p rz e z k a p ła n a ) z K o ś ­ cio łem . T e n a s p e k t tr z e b a b r a ć p o d u w a g ę b a r d z o p o w a ż n ie 13.

J e ż e li n ie b y ło s p e c ja ln e g o n a b o ż e ń stw a p o r z e d z a ją c e g o litu r g ię p o g r z e ­ b o w ą , w ó w c z a s c a ły p o w y ż sz y o b rz ę d z p r z y w ita n ie m w d r z w ia c h k o śc io ła , p o k r o p ie n ie m w o d ą św ię c o n ą , p r o c e sją , p r z y k r y c ie m t r u m n y „ p a l l ’e m ” i u ło ż e n ie m n a tru m n ie c h r z e ś c ija ń sk ic h sy m b o li o d b y w a się b e z p o śr e d n io p r z e d M sz ą św . ż a ło b n ą . P o p r z y b y c iu do p r e z b ite r iu m p r z e w o d n ic z ą c y lit u r ­ g ii in to n u je „ k o le k t ę ” i ro z p o c z y n a się lit u r g ia sło w a . W z a k o ń c z e n iu m o ­

7 O r d e r o f C h r i s t i a n F u n e r a l s , 3, 15.

8 „ H a h e s & F in c h L t d .” , a n g ie ls k a f ir m a s p e c ja li z u ją c a się w d o s t a r c z a ­ n iu w sz e lk ic h p o trz e b n y c h p a r a m e n t ó w i p r z e d m io tó w z w ią z a n y c h z litu r g ią , ju ż n a k i lk a m ie się c y p r z e d w p r o w a d z e n ie m n o w e g o o b rz ę d u p o g rz e b o w e g o r o z s y ła ła s w o je r e k la m y o f i a r u ją c „ p a l l ’e ” w ce n ie od 70 do 90 fu n tó w .

8 O b r z ę d y c h r z t u d z ie c k a , K s i ę g a r n ia św . J a c k a , K a t o w ic e 1972, 76. O b r z ę d y c h r z e ś c i ja ń s k i e g o w t a je m n i c z e n i a d o r o s ł y c h , K s i ę g a r n ia św . J a c k a , K a t o w ic e 1988, 165. T h e n e w B a p t i s m B o o k , R e d e m p to r is P u b ic a t io n s 1979, 27. 10 O r d e r o f C h r i s t i a n F u n e r a l s , 3. 11 T a m ż e , 6— 9. 12 T a m ż e , 10.: G u i d e l i n e s f o r R o m a n C a t h o lic F u n e r a l s , 2. M o d litw y te m o ż n a ró w n ie ż o d m ó w ić w d o m u z m a rłe g o lu b w d o m u p o g rz e b o w y m a lb o w in n y m o d p o w ie d n io p r z y s to s o w a n y m m ie jsc u . i» G u i d e l i n e s f o r R o m a n C a t h o l i c F u n e r a l s , 3.

d litw y e u c h a r y s ty c z n e j w p ro w a d z o n o n o w ą m e lo d ię d o k so lo g ii. P o sło w a c h śp ie w a n y c h p r z e z k a p ł a n a : „ P r z e z C h r y s tu s a , z C h r y s tu s e m i w C h r y stu sie ...” k a n to r in to n u je p o d w ó jn e „ A m e n ” , k tó r e d o k ła d n ie w t a k i e j s a m e j fo r m ie z o st a je p o w tó rz o n e p r z e z w sz y stk ic h u c z e stn ik ó w l i t u r g i i 14. P o z a k o ń c z e n iu o f ia r y M sz y św . k a p ł a n m o d li się p r z y tr u m n ie z m a rłe g o . P r z e w id z ia n e je s t tu o k a d z e n ie i p o n o w n e p o k r o p ie n ie w o d ą św ię c o n ą . Po c z y m f o r m u je się p r o c e s ja . K a p ł a n lu b d ia k o n in to n u je : „W p o k o ju d o p ro ­ w a d ź N . d o j e g o / je j m ie js c a w ie c z n e g o o d p o c z y n k u ” . Z t r u m n y z d e jm o w a n e s ą u m ie sz c z o n e w c z e śn ie j sy m b o le ż y c ia w C h r y stu sie . W c z a sie p r o c e s ji do d r z w i k o śc io ła ś p ie w a n a j e s t o d p o w ie d n ia p i e ś ń 15. 3. O s t a t n ie p o ż e g n a n ie I s t n ie je w ie le m o ż liw y c h w a r ia n tó w . P o p ie rw sz e , j e ś li lit u r g ia p o g r z e ­ b o w a z o st a ła z a p o c z ą tk o w a n a w k o śc ie le , w ó w c z a s o sta tn ie p o ż e g n a n ie n a ­ s t ę p u je n a o g ó ł b e z p o śr e d n io p o M sz y św . P r z y cz y m p o g rz e b m o ż e s ię o d ­ b y w a ć w t r a d y c y jn e j fo r m ie , tzn . p r z e z g r z e b a n ie z w ło k a lb o d o ść ju ż d z is ia j ro z p o w sz e c h n io n e j (ok. 90% ) fo r m ie ich k r e m a c ji. W je d n y m i d r u g im p r z y p a d ­ k u m a m ie js c e o b rz ę d p o k r o p ie n ia w o d ą św ię c o n ą . B a r d z o rz a d k o , a le z d a r z a ją się t a k ie p r z y p a d k i, lit u r g ia p o g r z e b o w a m a t y lk o je d n ą s t a c ję : n a c m e n ta r z u lu b w k r e m a t o r iu m . O c z y w iście d z ie je się to w te d y , g d y z m a r ły n ie m ia ł ż a d n e g o k o n ta k tu z e w sp ó ln o tą p a r a fia ln ą . J e d n a k ż e z p u n k tu w id z e n ia p a s to r a ln e g o K o m i s ja L itu r g ic z n a w sw y m k o ­ m e n ta r z u d o n o w y ch o b rz ę d ó w z a le c a stw o r z e n ie t a k i e j a t m o s f e r y d la r o ­ d z in y z m a rłe g o , b y n ie o d c h o d z iła o n a z p o c z u c iem , że j e s t n ie m ile w id z ia n a w w sp ó ln o c ie p a r a f i a l n e j le. J a w i się tu n a m t a k b a r d z o c z ę sto o b e c n ie p o d ­ k r e ś la n y w y m ia r m is y jn y K o ś c io ła . N a m a r g in e s ie w a r to z a z n a cz y ć , że w W ie lk ie j B r y t a n ii m ie s z k a ty lk o 6 % k a to lik ó w . C o r a z c z ę śc ie j w śr ó d b is k u ­ p ó w , k a p ła n ó w i d z ia ła c z y k a to lic k ic h te n w y m ia r w sp ó łc z e sn e g o K o ś c io ła j e s t p o d k r e śla n y . N a z a k o ń c z e n ie o s a m e j s tr o n ie m u z y c z n e j. O m a w ia n y t e k s t o b rz ę d ó w p o g rz e b o w y c h , w p o r ó w n a n iu d o ty c h sp r z e d 20 la t , m a d o ść r o z b u d o w a n ą s e k c ję m u z y c z n ą . W śró d k o m p o z y to ró w c z ę sto p o ja w i a ją się t a k ie n a z w is k a j a k : G e r r y F it z p a t r ic k c z y J o s e p h G e lin e a u . Ś p ie w a lle lu ja t y c z n y (p rz e d E w a n g e lią ) z a a d a p t o w a n o w p r o st z T e iz e , z F r a n c ji. In n y , a p r z y ty m r z a d k o s p o t y k a n y j e s t sp o só b w y k o n y w a n ia c z ę śc i s ta ły c h . „ Ś w ię ty , św ię t y ” w k o m ­ p o z y c ji P a u l a In w o o d a j e s t t a k z b u d o w a n e , że p e w n e p a r t ie n a p r z e m ia n ze z g ro m a d z o n y m K o ś c io łe m w y k o n u je k a n to r . D u ż y m p lu s e m n o w y ch o b rz ę ­ d ó w je s t ta k ż e i to, że w y d a n y z o sta ł ró w n ie ż z a p is n u to w y d la a k o m p a n ia - to r a 17. k s . M a r i a n J a c h y m T .C h r . 14 O r d e r o f C h r i s t i a n F u n e r a l s , 15— 22. 15 T a m ż e , 25— 30. 15 G u i d e l i n e s , 4. 17 O r d e r o f C h r i s t i a n F u n e r a l s , 7— 48.