Biuletyn polonijny

Jan Paweł II, Józef Bakalarz,

Władysław Szulist

Biuletyn polonijny

Collectanea Theologica 56/3, 155-172

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 56(1986) fa se . I I I

Z a w a r to ś ć : I. Ś W IA T O W Y D Z IE Ń M IG R A C JI. 1. O rę d z ie J a n a P a w ła II. — 2. U w a g i n a te m a t Ś w ia to w e g o D n ia M ig ra c ji. II. K O D E K S P R A W A K A N O ­ N IC Z N E G O A M IG R A N C I. 1. K o n ty n u a c ja tr a d y c ji p r a w n e j. — 2. O c h ro n a p r a w m ig ra n tó w '. — 3. O d n o w a z a s a d d u s z p a s te r s tw a m ig r a n tó w . — 4. O r g a ­ n iz a c ja d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w . II I . D U S Z P A S T E R S T W O P O L S K IE W H A M B U R G U I H A N O W E R Z E . 1. D u s z p a s te rs tw o P o la k ó w w H a m b u r ­ gu. — 2. D u s z p a s te rs tw o P o la k ó w w H a n o w e rz e *. I. Ś W IA T O W Y D Z IE Ń M IG R A C JI 1. O rę d z ie J a n a P a w ła I I1

1. P ra g n ę , a b y to o rę d z ie n a Ś w ia to w y D zień M ig ra c ji, k t ó r y to p o szcze­ g ó ln e K o ścio ły św ię c ić b ę d ą w to k u r o k u litu rg ic z n e g o , p rz e k a z a ło w y r a z y

m ego u c z u c ia , m o je j tr o s k i i m e j o b a w y o m ilio n y osób, w łą c z o n y c h w je d n o z n a jb a r d z ie j zło żo n y c h i d ra m a ty c z n y c h w y d a rz e ń d z ie jo w y c h : w m ig ra c ję . Z a g a d n ie n ie to z a s łu g u je n a p e łn e z a in te re s o w a n ie i w y w o łu je ży w e o b a w y ; is to tn ie , w o s ta tn im c z a sie m ig r a c je p r z y b r a ły n ie k ie d y w y g lą d n ie lu d z k i z r a c j i p rz e ś la d o w a ń : p o lity c z n y c h , re lig ijn y c h , id e o lo g ic z n y c h , e tn ic z n y c h ; a to w y c is k a s w o je p ię tn o n a o b lic z u u ch o d źcó w , u c ie k in ie r ó w , b a n itó w , w y ­ g n a ń c ó w : m ę ż c z y z n i k o b ie t, s t a r y c h i m ło d y c h , a n a w e t d z ie c i, c zęsto w t r a ­ giczn y sp o só b p o z b a w io n y c h w ła s n y c h ro d zicó w .

W ie lk ą je d n a k ż e u lg ę p rz y n o s i fa k t, że K o śció ł o tw ie r a się c a łk o w ic ie n a całą ró ż n o ro d n o ś ć ś w ia ta m ig ra c ji, a b y w s k a z a ć i o fia ro w a ć w a r u n k i d la p r z e tr z y m a n ia , d la ży cia , d la p r a c y , a n a d e w s z y stk o , b y s tw o r z y ć ś ro d o ­ w isk o n a c e c h o w a n e p o s z a n o w a n ie m d la p o d s ta w o w y c h p r a w lu d z k ic h . T y lk o

w ta k im ś ro d o w is k u ci n a s i b r a c ia i n a sz e s io s tr y b ę d ą m o g li p rz e ż y ć w s p o ­ só b m n ie j b o le s n y d r a m a t w łą c z e n ia się, z b y t c zęsto d la n ic h tr a u m a ty c z n y , z a ró w n o d la te g o że o d c z u w a ją n a t u r a l n ą n ie z d o ln o ść do p rz y s to s o w a n ia i o tw a rc ia się, ja k ró w n ie ż d la te g o , że s t a ją w o b lic z u w s p ó łż y c ia ze ś r o d o ­ w is k ie m lu d z k im n ie r z a d k o w ro g im , z a m k n ię ty m w so b ie i n ie to le r a n c y jn y m w s t o s u n k u do teg o w s z y stk ie g o , co u w a ż a za o d m ie n n e , l u b co m o g ło b y p rz y c z y n ić k ło p o tó w sp o łe c z n e j i g o sp o d a rc z e j n a tu r y .

P r a g n ę ró w n o c z e śn ie w y ra z ić u z n a n ie d la lic z n y c h p o c z y n a ń u s ta w o d a w ­ c zy ch i s p o łe c z n y c h ju ż w p ro w a d z o n y c h w ży cie p rz e z k r a j e im ig r a c y jn e w ce lu w y tw o rz e n ia a tm o s f e r y n ie ty lk o to le r a n c ji, a le ró w n ie ż z ro z u m ie n ia i b r a t e r s tw a . O d z n a c z y ły się p rz y ty m n a d e w s z y s tk o K o n f e r e n c je E p is k o ­ p a tó w d z ię k i s w y m o d w a ż n y m w y s tą p ie n io m , p e łn y m n a tc h n i e n ia e w a n g e ­ licznego. C h c ia łb y m je d n a k ż e w n in ie js z y m o rę d z iu z a s ta n o w ić się w sp o s ó b sz c z e ­ g ó ln y n a d o w ą fa lą d r a m a ty c z n e j ru c h liw o ś c i, k tó r a z p u n k t u w id z e n ia d u s z ­ p a s te rs k ie g o , p r z e d s ta w ia się ja k o p o w a ż n y p ro b le m ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o w a s p e k c ie in te g r a c ji k o ś c ie ln e j.

B IU L E T Y N PO L O N IJN Y

* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. J ó z e f B a k a l a r z T C h r., L u b lin .

156

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

2. S o b ó r W a ty k a ń s k i I I (por. d e k r e t C h r is tu s D o m in u s , 18) p o d k re ś lił, że z ró ż n ic o w a n e w a r u n k i lu d z k ie p r z y b ie r a ją — ró w n ie ż w ło n ie w s p ó ln o ty k o ś c ie ln e j — k s z ta łt t r u d n y c h p o w ik ła ń ; je d y n ie p o s z a n o w a n ie p r a w i w y ­ p e łn ia n ie o b o w ią z k ó w m o że b y ć p o m o c n e w ic h ro z w ią z a n iu .

P o szczeg ó ln e K o ścio ły k r a j o w e w ie d z ą , że w in n y z a tro sz c z y ć się w n a le ­ ż y ty sp o só b o ty c h w s z y s tk ic h , k tó r z y d la ja k ie g o k o lw ie k p o w o d u z m u s z e n i s ą p rz e b y w a ć p o za g r a n ic a m i ic h o jc z y z n y i w ła s n e j w s p ó ln o ty e tn ic z n e j, w c e lu ic h z e sp o le n ia k o śc ie ln e g o , z p e łn y m p o s z a n o w a n ie m k o r z y s ta n ia p rzez n ic h z p r a w a do w o ln o ś c i (p o r. k o n s t. d u sz p . G a u d iu m e t sp es, 58).

U c z e stn ic tw o w o ln e i c z y n n e , n a z a sa d z ie rów m ości z w ie r n y m i u ro d z o ­ n y m i w p o szcz e g ó ln y c h K o śc io ła c h k r a jo w y c h , b ez o g ra n ic z e ń w cza sie i z a ­ s trz e ż e ń śro d o w is k o w y c h , s ta n o w i d la -w iernych im ig r a n tó w d ro g ę w io d ą c ą do ic h k o śc ie ln e g o z e sp o le n ia . P o n ie w a ż ch o d z i t u o p ro c e s a w a n s u s a m o ­ d z ieln eg o , p rz e to je s t nieodzow nie, a ż e b y ci o s ta tn i m ie li m o ż liw o śc i z ro z u ­ m ieć to i o cen ić, b y d o z n a w a li o p ie k i i b y li w s p o m a g a n i w ty m w s z y s t­ k im , co m oże b y ć p r z y s w o jo n e w r a m a c h ic h d o ś w ia d c z e n ia życiow ego, w sp o s o b ie i s ty lu ic h p o d s ta w o w e j k u ltu r y , w p lu r a liz m ie ic h to ż sa m sei. W ie rn i im ig r a n c i w s w o b o d n y m k o r z y s ta n iu z ic h p r a w a i o b o w ią z k u pozo­ s ta w a n ia w p e łn i w e w sp ó ln o c ie k o ś c ie ln e j w o b rę b ie p o sz c z e g ó ln y c h K o­ ściołów ’ k r a jo w y c h i p o c z u c ia się c h rz e ś c ija n a m i i b ra ć m i w s t o s u n k u do w sz y stk ic h , w in n i m ie ć m o ż n o ść p o z o sta ć so b ą s a m y m i w ty m , co d o ty c z y ję z y k a , k u lt u r y , litu r g ii, d u c h o w o śc i, s p e c y fic z n y c h tr a d y c ji, a ż e b y o s ią g n ą ć tę in te g r a c j ę k o ś c ie ln ą , k tó r a u b o g a c a K o śció ł B oży i je s t o w o c e m r e a liz m u d y n a m ic z n e g o W c ie le n ia S y n a B ożego.

W r a m a c h m ig r a c ji k a ż d e u s iło w a n ie , z m ie rz a ją c e k u p rz y s p ie s z e n iu lu b o p ó ź n ie n iu in te g r a c ji lu b c h o ć b y w łą c z e n iu się, z w ła sz c z a je ś li to u s iło w a ­ n ie p o d y k to w a n e je s t p rz e z p rz e k o n a n ie o w y ższo ści n a c jo n a lis ty c z n e j, p o li­ ty c z n e j i sp o łe c z n e j, m o ż e ty lk o s tłu m ić lu b n a ru s z y ć o w ą p o ż ą d a n ą w ielo ść głosów , w y p ły w a ją c ą z p r a w a do sw o b o d y in te g r a c ji, ja k ie w ie r n i m ig ra n c i m a ją w k a ż d y m K o śc ie le k r a jo w y m , g d z ie w z a je m n e s to s u n k i m ię d z y g r u ­ p a m i, w c h o d z ą c y m i w’ s k ła d te g o K o śc io ła , w y r a s t a ją n a g r u n c ie o b o p ó ln eg o s z a c u n k u k u ltu r a ln e g o . N a m o c y teg o p r a w a do sw o b o d y in te g r a c ji, s p e c y ­ fic z n y c h a r a k t e r k o ś c ie ln y , k tó r y im ig r a n c i p rz y n o s z ą z s o b ą z K o ścio łó w k ra jo w y c h , s k ą d p o c h o d z ą , n ie s ta je się m o ty w e m a lie n a c ji i w y o b c o w a n ia z je d n o ś c i w ia ry , w ła ś n ie d la te g o , że je s t o n a p o w sz e c h n a , k a to lic k a . U w i­ d a c z n ia się w sp o só b k o n k r e t n y k a to lic k o ś ć K o ścio ła w ró ż n o ro d n o ś c i zespo­ łó w e tn ic z n y c h i k u l t u r , a ta k a k a to lic k o ś ć p o c ią g a za so b ą c a łk o w ite o tw a r ­ cie się n a in n y c h , g o to w o ść do w s p ó łu c z e s tn ic tw a i w sp ó łż y c ia w te jż e s a ­ m e j w s p ó ln o c ie k o ś c ie ln e j. „D la p e łn e j k a to lic k o ś c i k a ż d y n a ró d , k a ż d a k u l­ tu r a m a sw ą w ła s n ą ro lę do o d e g ra n ia w p o w sz e c h n y m p la n i e z b a w ie n ia . K a ż d a p o szczeg ó ln a tr a d y c ja , k a ż d y K o śció ł m ie js c o w y m u s i p iln ie b aczy ć i o tw ie r a ć się n a in n e K o ścio ły i tr a d y c je ; je ś lib y p o z o s ta ł z a m k n ię ty w s o ­ b ie , n a r a ż a łb y się n a n ie b e z p ie c z e ń s tw o sw eg o w ła s n e g o z u b o ż e n ia ’’ <enc. S la i'o r u m a p o sto li, 27).

W e n c y k lic e o p r a c y lu d z k ie j z a c h ę c a łe m do c z y n ie n ia w sz y stk ie g o , a ż e b y z ja w is k o im ig r a c ji — w m ia r ę m o żn o ści — p rz y n io s ło n a w e t d o b ro w życiu o so b isty m , ro d z in n y m i sp o łe c z n y m e m ig r a n ta , „ z a ró w n o g d y c h o d z i o k r a j , do k tó r e g o p rz y b y w a , ja k te ż o jczy z n ę, k tó r ą o p u sz c z a ” (L a b o r e m e x e r c e n s , 23). E m ig ra n c i b o w ie m o f ia r o w u ją n ie ty lk o w k ła d całe g o ż y c ia p ra c y , a le b a rd z o często ró w n ie ż b o g a c tw o ic h k u l t u r i tr a d y c ji.

3. S w o b o d n a in te g r a c ja m ig ra n tó w , w sw y m e w o lu c y jn y m p rz e o b r a ż e ­ n iu się i s w y m u r z e c z y w is tn ie n iu , o p ie ra się o n a t u r ę sa m e g o K o śc io ła , k tó r ą s ta n o w i rz e c z y w is to ś ć w ia r y i m iło ści. P o sz c z e g ó ln e K o śc io ły k r a jo w e są w s p ó ln o ta m i w je d n y m i ty m s a m y m C iele, w M isty c z n y m C iele C h r y itu s a .

Si) K o śc io łe m o ró ż n y c h o b rz ą d k a c h , z o d m ie n n y m i tr a d y c ja m i litu r g ic z n y ­ m i 1 re lig ijn y m i. S ą K o śc io łe m d o s trz e g a ją c y m w w ie r n y c h im ig r a n ta c h o so ­ by, k tó r y m tr z e b a o fia ro w a ć w s z y s tk ie ś r o d k i; z d o ln e p o b u d z ić je do w z r a ­ s ta n ia w ż y c iu w ia r y i m iło śc i, p o m a g a ją c im k u u tw ie r d z e n iu i w z m o ż e n iu w p e łn i ic h ż y c ia k o śc ie ln e g o , ja k w te d y g d y z n a jd o w a li się w k r a j a c h s k ą d p o c h o d z ą . D la te g o te ż p o sz c z e g ó ln e K o ścio ły k r a j o w e z a tro s z c z ą się o to , b y d a ć im do d y sp o z y c ji k a p ła n ó w , z a k o n n ik ó w i z a k o n n ic e , o so b y św ie c k ie z in s ty tu tó w ś w ie c k ic h o ra z o c h o tn ik ó w ś w ie c k ic h , a ż e b y d o s ta rc z y ć im w ła ­ śc iw y c h litu r g ii, n a b o ż e ń s tw w ic h w ła s n y m ję z y k u i w p o s z a n o w a n iu d la ic h s łu s z n y c h o b y c z a jó w , o ra z p o c ie c h y S ło w a B ożego ró w n ie ż za p o m o c ą w iz y t o so b is ty c h i w r o d z in a c h , a b y d a ć o d czu ć o b e c n o ść K o śc io ła w ich ż y c iu c o d z ie n n y m , w ic h d z ie ln ic a c h , w ic h ro d z in a c h . W t e n sp o só b im i­ g ra n c i p o c z u ją się z ro z u m ia n i i w s p ie r a n i w ic h s to s u n k a c h s p o łe c z n y c h i w p ra c y , n ie o p u sz c z e n i z a ró w n o w c h w ila c h tr u d n y c h i b o le s n y c h , ja k i m o m e n ta c h o d p rę ż e n ia i ro z r y w k i.

T rz e b a p rz y z n a ć , że lic z n e z a g a d n ie n ia w y ła n ia ją się z m ie s z a n in y ję z y ­ k ó w , n a ro d o w o śc i, t r a d y c ji c h r z e ś c ija ń s k ic h , w a rto ś c i k u lt u r a l n y c h , z r o z ­ m a ite j in te n s y w n o ś c i ż y c ia re lig ijn e g o ; m o g ą o n e o b c ią ż y ć i s k o m p lik o w a ć w s p ó łp ra c ę , p o ro z u m ie n ie i w s p ó ln e p e rs p e k ty w y . J e ś li zaś z ło żo n o ść s y t u a ­ c ji w y m a g a w ie lk ie j o f ia r y i ro z p o rz ą d z a ln o śc i, n ie r z a d k o b o h a te r s k ie j, to p rz e c ie ż K o ścio ły k r a j o w e m a ją ś w ia d o m o ść i p e w n o ść , że D u c h Ś w ię ty b ę ­ d z ie u m ia ł w z b u d z ić w Viich d a r y i c h a ry z m a ty , k tó r e d u s z p a s te rs tw o p r z y j­ m ie, p o p rz e i ro z w in ie z ra d o ś c ią i z a p a łe m .

M y śl m o ja z w ra c a się rów m ież k u z a słu ż o n y m in s ty tu to m ż y c ia k o n s e ­ k ro w a n e g o , g d z ie się f o r m u ją z a k o n n ic y i z a k o n n ic e , k tó r z y n a m o cy ic h c a łk o w ite g o o d d a n ia b u d o w a n iu M isty c z n e g o C ia ła C h r y s tu s a , są g o to w i ta k ż e do tr u d n e j d z ia ła ln o ś c i d u s z p a s te r s k ie j, w szczeg ó ln o ści n a rz e c z m ig r a n tó w n a jb a r d z ie j o p u sz c z o n y c h i p o tr z e b u ją c y c h , u c h o d źcó w , z e sła ń c ó w , w y g n a ń ­ ców , p r z e ś la d o w a n y c h . W ła ś n ie w ś ró d ty c h , k tó r z y s ą w łą c z e n i w ó w s ta ły ru c h , tr a f i a j ą się n ie k ie d y k le r y c y , k a p ła n i, z a k o n n ic y , z a k o n n ic e i św ie c c y u ś w ię c e n i i p e łn i o d d a n ia : wr ta je m n ic y O p a trz n o ś c i B ożej, z p o m o c ą p o ­ sz c z e g ó ln y c h K o śc io łó w k r a jo w y c h , w k tó r y c h z d a rz y ło im się z n ale źć, m o g ą o n i s ta ć s ię u p rz y w ile jo w a n y m i d z ia ła c z a m i w r a m a c h d u s z p a s te r s tw a m i­ g ra c y jn e g o .

K o ścio ły m ie js c o w e w k r a j a c h z lu d n o ś c ią o p rz e w a d z e k a to lic k ie j i c h rz e ś c ija ń s k ie j m u s z ą p o n a d to p o d ją ć z a d a n ie , c zęsto b a rd z o p iln e , w p r o ­ w a d z e n ia w ży cie a p o s to ls tw a p o c z ą tk o w e j e w a n g e liz a c ji m is y jn e j w ś ró d m n ó s tw a im ig r a n tó w , k tó r z y n ie są c h r z e ś c ija n a m i. M oże się z d a rz y ć , że z k r a jó w , s k ą d p o c h o d z ą ci im ig r a n c i, w y p ę d z o n o ró w n ie ż m is jo n a r z y i m i­ s jo n a r k i, z n a ją c y c h ic h ję z y k , k u l t u r ę , w a rto ś ć , tr a d y c je ; w ła ś n ie d la te g o ci m is jo n a rz e i m is jo n a r k i m o g ą s ta ć się a p o s to ła m i, g o to w y m i zło ży ć sw ą k o m ­ p e te n c ję i ro z p o rz ą d z a ln o ś ć w rę c e o d p o w ie d z ia ln y c h p a s te rz y .

4. U c h w y c iłe m m ig a w k o w e a s p e k ty re lig ijn e g o w p ły w u te g o z ja w is k a , k tó r e s ta n o w i n ie w y m ie r n ą rz e c z y w is to ś ć lu d z k ą i h is to ry c z n ą : m ig r a c ji n a ­ sz y c h czasów , w ś w ie tle tr a n s c e n d e n tn e g o z a m y s łu B ożego, a b y o d k ry ć jeg o u m ie js c o w ie n ie w p la n ie z b a w ie n ia , d o k o n y w a n y m w K o śc ie le i p rz e z K o ­ ściół.

K o rz y s ta m c h ę tn ie z te j o k a z ji d la z a le c e n ia , a ż e b y w e w s z e lk ie sp o so b y u w ie lo k r o tn iły się w y s iłk i k u s łu s z n e j o cen ie lu d z k ie j, p o lity c z n e j, so c jo lo ­ g ic z n e j złożonego z ja w is k a m ig r a c ji, w ła ś n ie w jeg o d ra m a ty c z n y c h i n ie ­ p o k o ją c y c h a s p e k ta c h u je m n y c h . P o lity c y i so cjo lo g o w ie d o s ta rc z y li ju ż i b ę d ą m o g li d o s ta rc z y ć jesz c z e w ie lk ie g o w k ła d u w c e lu z m n ie js z e n ia i — w m ia r ę m o ż n o śc i — w y e lim in o w a n ia jeg o p rz y c z y n . K o śc ió ł ze s w e j s tro n y n ie u c h y la ł się i n ie u c h y li s ię od d z ia ła n ia ze w z m o ż o n ą g o rliw o śc ią , a ż e b y je g o w ła s n a a k c ja m iło s ie rd z ia z o s ta ła z h a rm o n iz o w a n a z ty m w s z y s tk im , czego d o k o n y w a sp o łe c z e ń stw o c y w iln e .

158

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

O b y to m o je o rę d z ie m o g ło s ta ć się m o c ą w p r z e z w y c ię ż e n iu n a p o lu m ig ra c ji ty c h p rz e s z k ó d , k tó r e s t a ją n a d ro d z e n ie ty lk o s p r a w ie d liw e j in ­ te g r a c ji, a le i ja k n a jp r a w d z iw s z e m u b r a t e r s t w u e w a n g e lic z n e m u (Dz 2,42— 48; 4,32—35). O by p rz y c z y n iło s ię do z je d n o c z e n ia im ig r a n tó w i a u to c h to ­ n ó w k r a j ó w im ig r a c y jn y c h , u m o ż liw ia ją c w s z y s tk im w y p o w ia d a n ie w e w ła ­ s n y m n a rz e c z u te g o s a m e g o i je d y n e g o w y r a ż e n ia w ia r y i m iło ś c i w Je z u s ie C h ry s tu s ie , O d k u p ic ie lu c zło w ie k a!

W s z y s tk im w a m , n a jd r o ż s i b r a c ia i sio s try , u d z ie la m m eg o a p o sto lsk ie g o b ło g o s ła w ie ń s tw a . D a n w W a ty k a n ie , 16 lip c a 1985 r o k u , sió d m eg o m eg o p o n ty f ik a tu . J a n P a w e ł II. p a p ie ż 2. U w a g i n a tem a t Ś w ia to w eg o D n ia M igracji P r e z e n to w a n e p o w y ż e j o rę d z ie J a n a P a w ł a I I , w y d a n e z o k a z ji Ś w ia to w e g o D n ia M ig ra c ji, p o s ia d a w y ją tk o w e z n a c z e n ie , g d y ż z a c z y n a do p e w n e g o s to p n ia n o w ą p r a k t y k ę w o b c h o d a c h D n ia M ig r a n ta . P e łn ie js z e z ro ­ z u m ie n ie d o n io sło śc i te g o d o k u m e n tu w y m a g a s z e rs z y c h w y ja ś n ie ń , d o ty ­ c z ą c y c h g łó w n ie s a m e g o d n ia , a ta k ż e c e lu o rę d z ia . a . D z i e ń M i g r a n t a W ty m m ie js c u w a r to p rz y p o m n ie ć m y ś l K o śc io ła w o d n ie s ie n iu do D n ia M ig ra n ta , z w a n e g o te ż D n ie m E m ig r a n ta lu b D n ie m M ig ra c ji. O d 1914 r. o b ch o d zo n o go n a ży c z e n ie p a p ie ż a B e n e d y k t a X V w e W ło s z e c h 1, a z c z a se m ta k ż e w in n y c h k r a j a c h , m . in . w P o lsc e . N a p o le c e n ie p r y m a s a P o ls k i k a r d . A. H l o n d a w d n ia c h 9— 15 c z e rw c a 1930 r . o b c h o d z o n o T y ­ d z ie ń E m ig r a n ta P o l a k a 2, k tó r y o d tą d p r a k ty k o w a n o c o ro c z n ie — z w y k le w p ie r w s z ą n ie d z ie lę w r z e ś n ia — ja k o D zień O p ie k i n a d P o la k a m i n a O b ­ c z y ź n ie 3, a o d 1937 r . ta k ż e D z ie ń P o la k a z Z a g r a n i c y 4. P o d ru g ie j w o jn ie ś w ia to w e j S to lic a A p o s to ls k a p r a g n ę ła p rz y p o m n ie ć n a n o w o o lic z n y c h rz e s z a c h e m ig ra n tó w , u c h o d ź c ó w i u c ie k in ie r ó w i d la ­ teg o p o n o w n ie z a le c iła o rg a n iz o w a n ie te g o d n i a 5. P o S o b o rz e W a ty k a ń s k im II K o n g re g a c ja do S p r a w B is k u p ó w u s iln ie z a le c iła , a b y p o sz c z e g ó ln e k o n ­ fe r e n c je b is k u p ó w u s ta n o w iły w s w o ic h k r a j a c h D z ie ń M ig r a n ta (D ies M ig ra - to ris) o ra z o k re ś liły o d p o w ie d n i te r m i n (d o w o ln y ) i sp o s ó b jeg o o b c h o d z e ­ n ia * .

1 T e k s t o rę d z ia w ję z y k u p o ls k im p o d a je m y za: I n f o r m a t o r T o w a rz y s tw a C h ry s tu s o w e g o d la P o lo n ii Z a g ra n ic z n e j 21 (1985) n r 9— 10, 1— 4.

1 S. C o n g r. C o n sis to ria lis, l i tt . circ. II d o lo re , 6 X I I 1914, A A S 6(1914) 700; J . B a k a l a r z , D z ie ń M ig r a n ta , w : E n c y k lo p e d ia K a to lic k a , t. IV , L u b lin 1983, 592 (b ib lio g ra fia ). 2 M ie się c z n ik K o śc ie ln y 45 (1930) n r 6, 66— 67. 3 T a m ż e , 47(1932) n r 9, 77— 78; J . B a k a l a r z , K a r d y n a ł A u g u s t H lo n d ja k o d u c h o w y o p ie k u n p o ls k ie j e m ig r a c ji, S tu d ia G n e s n e n s ia , t. V II, G n ie ­ zn o 1983, 47—48.

4 D zie ń P o la k a z a G ra n icą , G łos S e m in a r iu m Z a g ra n ic z n e g o 5 (1937) n r 1, 5.

5 P i u s X II, c o n st, a p . E x s u l F a m ilia , 1 V I I I 1952, n r 49 § 1—2, A A S 44(1952) 649—704.

5 I n s tr . D e p a s to r a li m ig r a to r u m c u ra , 22 V I I I 1969, n r 24 § 1—6; J. В а - к а 1 а г z, D zie ń M ig ra n ta , C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 43 (1973) z. 3, 171— 174.

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

Z z a ło ż e n ia w ię c D z ie ń M ig r a n ta n ie je s t d n ie m m ię d z y n a ro d o w y m , czyli o b c h o d z o n y m ró w n o c z e ś n ie w c a ły m św ie c ie . R a c z e j je s t o n p o m y ś la n y ja k o u ro c z y s to ść k r a j o w a czy n a r o d o w a , k tó r e j c e le m je s t o b u d z ić w p o sz c z e g ó l­ n y m K o śc ie le lo k a ln y m p o w s z e c h n ą o d p o w ie d z ia ln o ść w ie r n y c h za s p r a w y z w ią z a n e ze z ja w is k ie m m ig r a c ji (e m ig ra c ji i im ig r a c ji) i o ż y w ić a p o s to ls k ie p o w o ła n ie w s p ó ln o t k o ś c ie ln y c h w o b e c m ig ra n tó w .

W 1973 r . d z ie ń te n , o b c h o d z o n o w k il k u n a s t u k r a j a c h . O b e c n ie o b c h o ­ d z i się go ju ż w k ilk u d z ie s ię c iu k r a j a c h ś w ia ta , w ty m ta k ż e w P o ls c e . J a k w ia d o m o , z in ic ja ty w y k s. k a r d . S. W y s z y ń s k i e g o E p is k o p a t P o ls k i n a sw e j p le n a r n e j k o n f e r e n c ji w d n iu 25 s ty c z n ia 1973 r . p o d ją ł u c h w a łę 0 d o ro c z n y c h o b c h o d a c h D n ia M o d litw za P o lo n ię Z a g r a n i c z n ą 7. D z ie ń te n w y z n a c z o n o n a 3 m a ja , czy li n a u ro c z y s to ść M a tk i B o sk ie j K ró lo w e j P o ls k i. P o n ie w a ż u ro c z y s to ść litu r g ic z n a „ p rz y s ła n ia ” w ó w c z a s w d u ż e j m ie rz e id e ę 1 b liższe z a d a n ia D n ia M ig ra n ta , c h ry s tu s o w c y za zg o d ą p r y m a s a P o ls k i — d u c h o w e g o o p ie k u n a p o ls k ie j e m ig ra c ji — u p o w s z e c h n ia ją n a d to od k ilk u l a t D zień E m i g r a n t a 8, k tó r e g o te r m in o b c h o d ó w u s ta lo n o n a p r z e d o s ta tn ią n ie d z ie lę r o k u litu rg ic z n e g o , cz y li n a n ie d z ie lę p rz e d u ro c z y s to ś c ią C h r y s tu s a K ró la . P o w s ta je p y ta n ie , d la c z e g o w o s ta tn ic h la t a c h w d o k u m e n ta c h S to lic y A p o s to ls k ie j m ó w i się c o ra z czę śc ie j o „ Ś w ia to w y m ” D n iu M ig ra n ta , m im o że fa k ty c z n ie m a o n c h a r a k t e r k r a jo w y ? O tóż, n ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że S to ­ lic a A p o s to ls k a w y r a ż a ty m sp o s o b e m życzen ie, a b y d z ie ń t e n rz e c z y w iś c ie o b c h o d z o n o w c a ły m św iecie, ch o ć w ró ż n y c h te r m i n a c h w c ią g u r o k u l i t u r ­ g iczn e g o (zob. O rę d zie , n r 1). P o n a d to p ra g n ie o n a w p e w ie n sp o só b z je d n o ­ czyć w y s iłk i p o sz c z e g ó ln y c h K o śc io łó w lo k a ln y c h w t e j d z ie d z in ie , a z w ła ­ szcza u je d n o lic ić m y ś l p r z e w o d n ią i d o ro c z n ą te m a ty k ę teg o d n ia .

W ła ś n ie d la te g o od w ie lu ju ż l a t s e k r e ta r z s ta n u p rz e s y ła k a ż d e g o r o k u s p e c ja ln y li s t do p rz e w o d n ic z ą c e g o P a p ie s k ie j K o m is ji d la S p r a w D u s z p a s te r ­ s tw a M ig ra n tó w i T u ry s tó w , w k t ó r y m w s k a z u je n a b a r d z ie j n a g lą c e p r o ­ b le m y w św ie c ie m ig ra c ji, s u g e r u ją c w t e n sp o só b te m a ty k ę k r a j o w y c h o b ­ c h o d ó w D n ia M ig r a n ta 9. b. C e l i z n a c z e n ie o rę d z ia W d o ty c h c z a so w e j p r a k t y c e m o ż n a ju ż b y ło o d n o to w a ć o k a z jo n a ln e p r z e ­ m ó w ie n ia p a p ie s k ie , z w ią z a n e z D n ie m M i g r a n t a 10, b ą d ź te ż — o czy m ju ż w s p o m n ia n o — lis ty s e k r e ta r z a s t a n u s k ie ro w a n e b e z p o ś re d n io do P a p ie s k ie j K o m is ji, a n ie do K o śc io łó w lo k a ln y c h . O rę d z ie J a n a P a w ł a I I z w ia s tu je w te j d z ie d z in ie w a ż n ą n o w o ść. J e s t o no d o k u m e n te m p a p ie s k im , s k ie r o w a n y m z o k a z ji „ Ś w ia to w e g o ” D n ia M ig r a n ta b e z p o ś re d n io do c a łe g o K o śc io ła . O jciec św . w y d a ł je 16 lip c a 1985 r., a b y ju ż w c z e ś n ie j, czy li p rz e d ro z p o c z ę c ie m k o le jn e g o r o k u litu r g ic z ­ n eg o (1 X I I 1985 — X I I 1986 r.), p rz y p o m n ie ć w s z y s tk im K o śc io ło m lo k a ln y m 0 p o tr z e b ie o b c h o d ó w — w o d p o w ie d n im d la p o szczeg ó ln eg o k r a j u t e r m i ­ n ie — d o ro c z n e g o D n ia M ig r a n ta , a w k tó r y m to d n iu n a le ż y u w z g lę d n ić t e m a ty k ę d o n io s łą d la całe g o K o ścio ła, a n ie ty lk o s p r a w y c z y sto n a ro d o w e czy lo k a ln e .

P o n ie w a ż w s p ó łc z e s n a m ig r a c ja je s t je d n y m „z n a jb a r d z ie j zło żo n y c h 1 d r a m a ty c z n y c h w y d a r z e ń d z ie jo w y c h ” (O r ę d zie , n r 1), p o w in n a o n a s ta ć się

7 A r c h iw u m T o w a r z y s tw a C h ry s tu s o w e g o , P o z n a ń : P G , IV , 3, 2.

8 T a m ż e : P is m o K s. P r y m a s a z d n ia 9 I I I 1982, N r 685/82.

9 Z ob. O n th e M o v e 9(1979) n r 2, 157— 160, n r 4, I—V I; L ’O s s e rv a to re R o m a n o 5 (1984) n r 5, 28.

19 E. С 1 a r i z i o, P aolo V I e la „ G io rn a ta d e l M ig r a n te ”, O n th e M o v e 6(1976) n r 1, 9—17; zob. ta m ż e 14(1984) n r 1, 39.

p rz e d m io te m z a in te re s o w a n ia i a p o s to ls k ie j tr o s k i w s z y s tk ic h K o śc io łó w lo ­ k a ln y c h .

J a k o z a sa d n ic z ą te m a ty k ę te g o ro c z n e g o d n ia p a p ie ż w s k a z a ł a k tu a ln ą i d e lik a tn ą s p r a w ę in t e g r a c j i m ig r a n tó w w ło n ie m ie js c o w y c h w s p ó ln o t k o ­ ś c ie ln y c h u . O d o n io sło śc i teg o z a g a d n ie n ia św ia d c z y ła m . in. id e n ty c z n a t e ­ m a ty k a I I Ś w ia to w e g o K o n g re s u D u s z p a s te r s tw a M ig ra n tó w , k tó r y o d b y ł się w R z y m ie w d n ia c h 14— 19 p a ź d z ie r n ik a 1985 r .

P a p ie s k ie o rę d z ie p o d k r e ś la w ła ś c iw e w a r u n k i i o d p o w ie d n i k li m a t d u ­ c h o w y in te g ra c ji, n ie m a ją c e j n ic w s p ó ln e g o z a s y m ila c ją m ig ra n tó w . „S w o ­ b o d n a i n t e g r a c j a ” w in n a r e s p e k to w a ć p r a w a o so b o w e m ig ra n tó w , ic h ję z y k , k u ltu r ę , tr a d y c je i w ła s n ą d u c h o w o ść r e lig ijn ą . N ie z w a ln ia o n a b y n a jm n ie j K o ścio ła lo k a ln e g o k r a j u e m ig r a c ji (np. w P o lsce) z je g o w ła s n e j o d p o w ie ­ d z ia ln o śc i za s y tu a c ję i d u c h o w e p o trz e b y sw y c h r o d a k ó w za g ra n ic ą . P a ­ p ie ż p rz y p o m in a d la te g o o b o w ią z e k p o szczeg ó ln eg o K o śc io ła d o s ta rc z e n ia e m i­ g r a n to m do d y sp o z y c ji k a p ła n ó w , a ta k ż e z a k o n n y c h i ś w ie c k ic h a p o s to łó w (O r ę d z ie , n r 3). ks. J ó z e f B a k a la r z TC hr., L u b lin II . K O D E K S P R A W A K A N O N IC Z N E G O A M IG R A N C I O g ło szo n y p rz e z J a n a P a w ł a I I w d n iu 25 s ty c z n ia 1983 r. n o w y K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o d o ty c z y w s z y s tk ic h w ie r n y c h w K o ściele, a w ię c ró w n ie ż m ig ra n tó w . Z a c h o d z i je d n a k p y ta n ie , czy m a o n ja k ie ś s p e ­ cy fic z n e o d n ie s ie n ie do te j k a te g o r ii lu d z i i ic h d u s z p a s te rs tw a ? W o d p o w ie d z i ła tw o z a u w a ż y ć d w a f a k ty . Z je d n e j s t r o n y k o d e k s n ie z a w ie ra u s y s te m a ty z o w a n e g o b lo k u p rz e p is ó w w te j d z ie d z in ie , j a k to c z y ­ ni n p . w o d n ie s ie n iu do m is ji (k an . 781—792), a le z d r u g ie j z n a jd u je m y w n im sz e re g p o s ta n o w ie ń , k tó r e d o ty c z ą in te r e s u j ą c e j n a s p ro b le m a ty k i, u k a z u ją c ją w n o w y m i w z n a c z n ie p e łn ie js z y m ś w ie tle , n iż to c z y n ił K o ­ d e k s z 1917 r.

1. K o n ty n u a cja trad ycji p raw n ej

T ro s k a K o śc io ła o w sz e lk ie g o r o d z a ju lu d z i w ę d r u ją c y c h , w ty m z w ła ­ szcza o m ig r a n tó w m a ju ż d ość b o g a tą h is to r ię n ie ty lk o w z a k r e s ie d z ia ła l­ n o śc i p r a k ty c z n e j, a le i p r a w o d a w c z e j. N o w y k o d e k s s ta n o w i d la te g o w te j d z ie d z in ie tw ó rc z ą k o n ty n u a c ję w c z e śn ie jsz e j tr a d y c ji k a n o n ic z n o -p ra w n e j. Z a n a liz y tr e ś c i p rz e p is ó w n o w eg o p r a w a w y n ik a , że p r a w o d a w c a k o ­ śc ie ln y p o s łu ż y ł się tr z e m a r o d z a ja m i w c z e ś n ie js z y c h ź ró d e ł d o k tr y n a ln o - -p r a w n y c h : d o k u m e n ta m i S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II, ź ró d ła m i p r a w o d a w s tw a o gólnego (p rz e d so b o ro w e g o i p o so b o ro w eg o ) o ra z ź ró d ła m i p r a w a s p e c ja ln e g o , czyli o d n o sząceg o się b e z p o ś re d n io do d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w .

Z n a c z n a je s t dość p o w s z e c h n a o c e n a n o w eg o z b io r u p r a w a , że je s t on ja k b y s tre s z c z e n ie m u c h w a ł s o b o ro w y c h , p rz e tłu m a c z o n y c h n a ję z y k p r a ­ w a ]. O c e n a t a d o ty c z y r ó w n ie ż s p r a w , o k tó r y c h t u m ó w im y . K o d e k s z a ­ c z e rp n ą ł b o w ie m z n a u k i s o b o r u sz e re g id e i, k tó r e s ta n o w ią p r z e s ła n k i u z a ­ s a d n ia ją c e s p e c ja ln ą o p ie k ę K o śc io ła n a d m ig r a n ta m i. S ą to m . in , id e e L u d u B ożego p ie lg rz y m u ją c e g o n a z iem i, p o w sz e c h n o śc i w sp ó łc z e s n e g o z ja w is k a m ig ra c ji i w ie lo śc i je g o p rz y c z y n , p r a w a c z ło w ie k a do m ig ra c ji, p r a w a lu d z i 2 0Q B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

11 Z ob. lic z n e a r ty k u ły n a te n te m a t, w : S tu d ia P o lo n ijn e , t. V I, L u b lin 1985.

1 S o le n n e p r e s e n ta z io n e d e l n u o v o „ C o d ex Iu r is C a n o n ic i”, E p h e m e rid e s I u r is C a n o n ic i 38 (1983) 185— 203.

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

₁₆₁

do w ła s n e j k u ltu r y , p r a w a m n ie js z o śc i n a ro d o w y c h do is tn ie n ia i ro z w o ju w ła s n e g o d z ie d z ic tw a e tn ic z n o -k u ltu ro w e g o o ra z in n e s. B e z p o ś re d n ią in s p ir a c ją d la r e d a k to r ó w n o w eg o k o d e k s u b y ł te k s t so b o ­ ro w e g o d e k r e tu C h r is tu s D o m in u s , k tó r y w n u m e r z e 18 p o s ta n a w ia : „ S p e­ c ja ln ą tr o s k ą n a le ż y o to c z y ć ty c h w ie rn y c h , k tó r z y ze w z g lą d u n a w a r u n k i ż y c ia n ie m o g ą d o s ta te c z n ie k o r z y s ta ć z o g ó ln ej i z w y k łe j o p ie k i d u s z p a s te r ­ s k ie j p ro b o sz c z ó w lu b c a łk o w ic ie są je j p o z b a w ie n i, ja k n p . m n o g ie rz e sz e m ig ra n tó w , u c h o d ź c y i w y g n a ń c y , p o d ró ż u ją c y s t a tk a m i czy s a m o lo ta m i, k o ­ c z o w n ic y o ra z in n i te g o r o d z a j u ” . W ty m s a m y m n u m e r z e d e k r e t t e n z o b o w ią z u je k o n f e r e n c je b is k u p ó w do p o s z u k iw a n ia „ w s p ó ln y m i s iła m i” ś r o d k ó w z a ra d c z y c h w d z ie d z in ie o p ie k i n a d m ig r a n ta m i. S z e re g p r a k ty c z n y c h w s k a z a ń w te j d z ie d z in ie z a w ie r a ją ró w n ie ż in n e d o k u m e n ty s o b o ro w e 3. W k o d e k s ie J a n a P a w ła I I o d n a jd u je m y te ż g łę b sz y n u r t tr a d y c ji k a ­ n o n ic z n e j, s ię g a ją c e j s w y m i p o c z ą tk a m i ś re d n io w ie c z a . S z c z e g ó ln ie w y m o w n e b y ło :u p o s ta n o w ie n ie S o b o ru L a te r a ń s k ie g o IV (1215), k tó r y w k a n o n ie 9 p o le c a ł o rg a n iz o w a ć o d rę b n e d u s z p a s te rs tw o d la w ie r n y c h in n e g o o b rz ą d k u , n a ro d o w o śc i i ję z y k a . P o s ta n o w ie n ie to w eszło do śre d n io w ie c z n e g o z b io ru d e k r e ta łó w G r z e g o r z a IX (1234), g d zie p rz e z w ie k i p r z e tr w a ło do n a ­ sz y c h czasó w . S w ó j w y r a z z n a la z ło w k o d e k s ie z 1917 r., k tó r y w k a n . 216 g 4 z e z w a la ł (choć z d u ż y m i o g ra n ic z e n ia m i) z a k ła d a ć p a r a f ie p e rs o n a ln e (n a ro d o w o śc io w e , ję z y k o w e , o b rz ą d k o w e ) d la m n ie js z o śc i e t n i c z n y c h 4. T a s t a r a t r a d y c ja p r a w o d a w s tw a o g ólnego, d o ty c z ą c e g o d u s z p a s te r s tw a o d rę b n y c h g r u p e tn ic z n y c h i m ig ra n tó w , z o s ta ła o d n o w io n a i d o s to s o w a n a do w sp ó łc z e s n y c h w a r u n k ó w w p ra w o d a w s tw ie p o s o b o r o w y m5 i w re sz c ie w e sz ła ró w n ie ż do n o w eg o k o d e k s u . T rz e c i n u r t ź ró d e ł p r a w a , z k tó re g o k o rz y s ta ł p r a w o d a w c a n o w eg o k o ­ d e k s u , s ta n o w i p ra w o d a w s tw o s p e c ja ln e , k tó r e w c a ło ś c i o d n o si się do d u s z ­ p a s t e r s t w a m ig ra n tó w . N a jp e łn ie js z y m w y ra z e m teg o n u r t u p r a w a je s t w y ­ d a n a p rz e z P i u s a X I I k o n s t. a p . E x s u l F a m ilia z 1 s ie r p n ia 1952 r.·, k t ó ­ r e j p rz e p is y o d n o w ił P a w e ł V I w m .p. P a sto r a lis m ig r a to r u m c u ra z l f s ie rp n ia 1969 r.7 o ra z K o n g re g a c ja d o S p r a w B is k u p ó w w in s tr . D e p a ­ s to r a li m ig r a to r u m c u ra z 22 s ie r p n ia te g o ż r o k u 3.

N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że n o w y k o d e k s o p ie ra się n a w s z y s tk ic h w s p o m ­ n ia n y c h tu ź ró d ła c h p r a w a . N a p y ta n ie , ja k i je s t je g o s to s u n e k d o w c z e ś n ie j­ szeg o p ra w o d a w s tw a , n a le ż y p o w ie d z ie ć , że z g o d n ie z k a n . 6 § 1— 2 zn ió sł on s i a r y k o d e k s, a ta k ż e in n e u s ta w y w te j d z ie d z in ie , o ile są sp rz e c z n e z jeg o p o s ta n o w ie n ia m i. O z n a c z a to, że p rz e p is y p r a w o d a w s tw a sp e c ja ln e g o , o k tó r y c h tu b y ła m o w a , w s w y m tr z o n ie n a d a l o b o w ią z u ją , g d y ż n ie są o n e z a z w y c z a j s p rz e c z n e z n o w y m p ra w e m .

J a k o p o d s ta w o w y z b ió r p r a w K o śc io ła n o w y K o d e k s z a w ie r a je d y n ie p ra w o p o w sz e c h n e , z w y c z a jn e i n a jc z ę ś c ie j ty lk o „ r a m o w e ”. R e s p e k tu ją c z a s a d ę p o m o cn iczo ści p o z o s ta w ia o n sz e re g d z ie d z in ży cia k o śc ie ln e g o do r e ­

- M ig r a tio n in th e lig h t о} V a tic a n II, N e w Y o rk 1967.

' K o n s ty tu c ja G a u d iu m e t sp e s , n r 6, 27, 65, 66, 79, 84, 87; d e k r e t P r e s b y ­ te r o r u m o rd in is, n r 8, 10; d e k r e t A p o s to lic a m a c tu o s ita te m , n r 10, 11; d e ­ k r e t A d g e n te s d iv in itu s , n r 2 0, 38.

4 J. B a k a l a r z , P a r a fia p e r s o n a ln a d la m ig r a n tó w w p r a w o d a w s tw ie p o w s z e c h n y m K o śc io ła za c h o d n ie g o , L u b lin 1978, 26— 55.

P a u l u s V I, m .p . E c c le sia e S a n c ta e z 6 V I I I 1966, I n r 21 § 1—3, A A S 58(1966) 757—787.

* A A S 44 (1952) 649— 704. T łu m . p oi.: S tu d ia P o lo n ijn e , t. IV , L u b lin 1981, 15— 58.

7 A A S 61 (1969) 601— 603; S tu d i a P o lo n ijn e , t. IV , 59—60.

8 A A S 61 (1969) 614—643; S tu d i a P o lo n ijn e , t. IV , 61—86.

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

g u la c ji p r a w n e j p o z a ty m z b io re m , m . in . w r a m a c h p r a w a s p e c ja ln e g o . W ła ś n ie z t e j r a c j i n ie z a w ie r a o n ró w n ie ż u s y s te m a ty z o w a n y c h i szczeg ó ło ­ w y c h p rz e p is ó w o m i g r a n t a c h i ic h d u s z p a s te rs tw ie . M im o ta k ic h z a ło ż e ń k o d e k s u w z d e c y d o w a n ie sz e rsz y m z a k re s ie , n iż to cz y n ił je g o p o p rz e d n ik z 1917 r., u w z g lę d n ia o m a w ia n ą p ro b le m a ty k ę . J e g o p rz e p is y s p e łn ia ją t u d w a w a ż n e z a d a n ia . N a jp ie r w p r z y j m u ją on e o d d o ­ ty c h c z a so w e g o p r a w o d a w s tw a (głów nie sp e c ja ln e g o ) n a jb a r d z ie j is to tn e p o ­ s ta n o w ie n ia d o ty c z ą c e d u s z p a s te r s tw a m ig ra c y jn e g o , w łą c z a ją c je w s y s te m p r a w o d a w s tw a o g ó ln eg o i z w y c z a jn e g o . P o d ru g ie w y ty c z a ją o n e w te j d z ie ­ d zin ie p o d s ta w o w e z a s a d y i n o rm y , k tó r e o d tą d b ę d ą s ta n o w iły tr w a ł ą p o d ­ s ta w ę d la szczeg ó ło w y ch u s ta le ń w p ra w o d a w s tw ie s p e c ja ln y m i p a r t y k u ­ la r n y m . W te n sp o só b k o d e k s s t a je się s o lid n y m f u n d a m e n te m p r a w n y m d la d u s z p a s te rs tw a m ig ra n tó w n a p rzy szło ść. 2. O c h ro n a p r a w m ig ra n tó w S zczeg ó ln e m ie js c e , ja k ie z a jm u ją m ig ra n c i w K o d e k sie , w y n ik a z p r z y ­ ję te j w n im so b o ro w e j ek le z jo lo g ii. W e d łu g n ie j K o śció ł je s t L u d e m B ożym p ie lg rz y m u ją c y m n a ziem i, p rz e b y w a ją c y m n a tu ła c z c e i z d ą ż a ją c y m do o j­ czy zn y n i e b i e s k i e j 9. Z te j r a c j i K o śció ł je s t dziś b a r d z ie j n iż k ie d y k o lw ie k u w ra ż liw io n y n a z ja w is k o m ig ra c ji o ra z n a s y tu a c ję sp o łe c z n ą i d u s z p a s te r ­ s k ą lu d z i w ę d ru ją c y c h .

D o w o d em teg o są lic z n e p rz e p is y K o d e k su m ó w ią c e o p o d ró ż n y c h (k an . 13 § 2— 3), p rz y b y s z a c h (k a n . 100), tu ła c z a c h (k a n . 100, 107 § 2), p r z e ­ s ie d le ń c a c h (kan. 271 § 1— 2, 272), w y g n a ń c a c h (k an . 412, 529 § 1. 539, 568). z e sła ń c a c h (k an . 539), p o d ró ż u ją c y c h s t a tk a m i (k an . 566 § 1, 568), m ig r a n ta c h (k an . 568), u c h o d ź c a c h (k a n . 568), k o c z o w n ik a c h (k a n . 568), ro b o tn ik a c h i s t u ­ d e n ta c h z a g ra n ic z n y c h (k a n . 792), p ie lg rz y m a c h (k an . 1233), a ta k ż e o z a ­ m ie s z k a ły c h n a ty m s a m y m te r y to r i u m w ie rn y c h o d rę b n e g o ję z y k a , n a ro d o ­ w ości lu b o b rz ą d k u (k a n . 383 § 2, 479 § 2, 518). O n ic h te ż m . in . m y ś li p r a w o ­ d a w c a , g d y m ów i o s p e c y fic z n y c h g r u p a c h osób, o z e sp o ła c h lu b w s p ó ln o ta c h w ie rn y c h (k an . 476, 479 § 2. 516 § 2, 545 § 2, 560).

J a k w id a ć , k o d e k s p o s łu g u je się w te j d z ie d z in ie ro z m a itą te rm in o lo g ią . P oza tr z e m a p o ję c ia m i (p rzy b y sz, p o d ró ż n y , tu ła c z ) o k re ś lo n y m i w k a n . 100, w s z y s tk ie p o z o sta łe są t u u ż y te w z n a c z e n iu p o to c z n y m lu b p a s t o r a l n y m lc. T y m sp o s o b e m n o w e p ra w o p o d k re ś la ró ż n o ro d n o ś ć s y tu a c ji lu d z i w ę d r u ją ­ cych, w śró d k tó r y c h n a c z e ln e m ie js c e z a jm u ją m ig ra n c i. Z d o k u m e n tó w p r a ­ w a sp e c ja ln e g o w ia d o m o , że p o ję c ie m ig r a n ta m a c h a r a k t e r n a d r z ę d n y : o b e j­ m u je n ie m a l w s z y s tk ie w y m ie n io n e tu k a te g o r ie lu d z i w ę d ru ją c y c h . L ic z n e w z m ia n k i k o d e k s u o m ig r a n ta c h ś w ia d c z ą , że p r a w o d a w c a ś w ia ­ d o m ie w s k a z u je n a ic h o b ecn o ść w K o ściele i w p o sz c z e g ó ln y c h w s p ó ln o ta c h k o śc ie ln y c h o ra z n a ich p e łn o p r a w n ą p o z y c ję ja k o w ie rn y c h . Z g o d n ie z n o r ­ m a m i k o d e k s u k a to lic c y m ig r a n c i są p rz e z c h rz e s t w s z c z e p ie n i w C h ry s tu s a , s ta n o w ią c ra z e m z in n y m i L u d B oży i z te j r a c j i u c z e s tn ic z ą n a sw ó j s p o ­ sób w p ro ro c z y m , k a p ła ń s k im i k ró le w s k im p o s ła n n ic tw ie C h r y s tu s a (k an . 204). P o z o s ta ją c w p e łn e j w sp ó ln o c ie K o śc io ła k a to lic k ie g o , są o n i w n im c a łk o w ic ie z ró w n a n i co do g o d n o śc i i d z ia ła n ia z w s z y s tk im i in n y m i w ie r ­ n y m i (k a n . 208), g d y ż w K o ściele n ie m a ż a d n e j n ie r ó w n o ś c i ze w z g lę d u n a ra s ę , p rz y n a le ż n o ść n a ro d o w ą czy s t a n sp o łeczn y . .

O z n acza to, że m ig ra n c i — tr a k to w a n i często w s p o łe c z n o śc ia c h k o śc ie l­ n y c h ja k o obcy — p rz e z s a m f a k t p rz y n a le ż n o ś c i do u n iw e rs a ln e g o K o ścio

-8 K o n s ty tu c ja L u m e n g e n tiu m , n r 6, 9.

10 T. B e r t o n e, L a n o z io n e „ va g i”, d i „ p e re g r in i” e d i „ m ig r u n ti nel. n u o v o C odice di D ir itto C a n o n ic o, S e rv iz io M ig ra n ti 19 (1983) 401—404.

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y

₁₆₃

ia n ie Są n ig d z ie lu d ź m i o b c y m i, a le w sz ę d z ie g d z ie a k tu a l n ie p rz e b y w a ją , są j a k u sie b ie w d o m u i t a k te ż p o w in n i b y ć t r a k t o w a n i 11. P o tw ie r d z e n ie m i g w a r a n c ją te j p o d s ta w o w e j ró w n o ś c i j e s t z a m ie sz c z o ­ n y w k o d e k s ie k a ta lo g p r a w i o b o w ią z k ó w w ie r n y c h w K o śc ie le . T a „ f u n d a ­ m e n ta ln a k a r t a ” n o w e g o p r a w a m a w y ją tk o w e z n a c z e n ie d la m ig ra n tó w , g d y ż p o z w a la o n a im czuć się w k a ż d e j sp o łe c z n o śc i k o ś c ie ln e j ja k d o m o w n ik o m l b ra c io m w ś ró d b ra c i. I ta k , n a r ó w n i z in n y m i w ie r n y m i m ig r a n to m p r z y s łu g u je p ra w o do a k ty w n e g o u c z e s tn ic z e n ia w ż y c iu K o śc io ła p o w sz e c h n e g o i lo k a ln e g o (k an . 208, 209), p ra w o do c z y n n e j w s p ó łp r a c y w dziele e w a n g e liz a c ji (k a n . 211,225), p ra w o p r z e d s ta w ia n ia p a s te r z o m K o śc io ła sw o ic h p o tr z e b , ż y c z e ń i o p in ii (k an . 212), a z w ła sz c z a d o n io słe p r a w o do o p ie k i d u c h o w e j (k a n . 213), w k tó ­ r e j p o w in n a b y ć u w z g lę d n io n a e tn ic z n o - k u ltu r o w a s p e c y f ik a p o szczeg ó ln ej g ru p y m ig ra n tó w . P o tw ie r d z a to g e n e r a ln ie k a n . 214, k tó r y m ó w i o p r a w ie w ie rn y c h do w ła s n e j li tu r g ii o b rz ą d k o w e j, b ą d ź — w p r z y p a d k u w s p ó ln o ty o b r z ą d k u — do „ p o d ą ż a n ia w ła s n ą d ro g ą ży cia d u c h o w e g o ” , z g o d n eg o z k u l ­ t u r ą i tr a d y c ja m i p o szczeg ó ln eg o n a r o d u (por. k a n . 248).12

Z p o w y ż sz y m i u p r a w n ie n ia m i łą c z y się te ż p ra w o do w y c h o w a n ia c h rz e ­ śc ija ń s k ie g o , d o sto so w a n e g o do w ła śc iw o ś c i w ro d z o n y c h , k u l t u r y i o jc z y s ty c h tr a d y c ji n a ro d ó w i g r u p w ie rn y c h . J e s t o no o c z y w iste ty m b a rd z ie j, że p r a ­ w o i o b o w ią z e k w y c h o w a n ia d ziec i n a le ż y w p ie r w s z y m rz ę d z ie do ro d z i­ ców , k tó r y m te ż z te g o t y t u ł u p r z y s łu g u je u p r a w n ie n ie do d o b ie r a n ia o d p o ­ w ie d n ic h śro d k ó w i in s ty t u c ji w y c h o w a w c z y c h , a w sz czeg ó ln o ści szk ó ł.

W śró d in n y c h u p r a w n ie ń , k tó r e w sz czeg ó ln y sp o só b o d n o sz ą się do m i­ g ra n tó w , w a r to w s p o m n ie ć p ra w o do sw o b o d n e g o z a k ła d a n ia s to w a r z y s z e ń i k ie r o w a n ia n im i, a ta k ż e o d b y w a n ia z g ro m a d z e ń (k a n . 215), p r a w o p o d e j­ m o w a n ia in ic ja ty w a p o s to ls k ic h (k a n . 216) o ra z p ra w o do u c z e s tn ic z e n ia w ró ż n e g o ro d z a ju s t r u k t u r a c h k o ś c ie ln y c h , ja k n p . w r a d a c h d u s z p a s te r ­ s k ic h I3. i Z f u n d a m e n ta ln y c h o b o w ią z k ó w w ie r n y c h w K o śc ie le do m ig r a n tó w o d ­ n o si się zw ła sz c z a je d e n , a b y w sw y m ż y c iu i p o s tę p o w a n iu „ z a c h o w a li z a ­ w sze w s p ó ln o tę z K o śc io łe m ” (k an . 209 § 1), w y p e łn ia ją c p iln ie in n e „ o b o ­ w ią z k i, k tó r y m i są z w ią z a n i w o b e c K o śc io ła p o w sz e c h n e g o , j a k i p a r t y k u ­ la rn e g o , do k tó re g o n a le ż ą ” (k a n . 209 § 2).

3. O d n o w a z a s a d d u s z p a s te r s tw a m ig r a n tó w

N o w y k o d e k s m a c h a r a k t e r w y b itn ie p a s to r a ln y , a jeg o g łó w n y m ce le m je s t re a liz o w a ć w so b ie w ła ś c iw y sp o só b z b aw cze p o s ła n n ic tw o K o ścio ła. J e s t rz e c z ą o c z y w istą , że p o s ła n n ic tw e m ty m s ą o b ję c i r ó w n ie ż m ig ra n c i.

J e d n a k ż e p ra w o d a w c a u z n a je tu ró w n ie ż s p e c y fic z n ą s y tu a c ję d u s z p a ­ s te r s k ą m ig r a n tó w i z a lic z a ic h do ty c h , „ k tó r z y ze w z g lę d u n a w a r u n k i ż y c ia n ie m o g ą d o s ta te c z n ie k o rz y s ta ć z o g ó ln ej i z w y c z a jn e j o p ie k i p a s t e r ­ s k ie j a lb o są je j c a łk o w ic ie p o z b a w ie n i” (k a n . 771 § 1). T re ś ć i s f o r m u ło w a ­ n ie te g o p rz e p is u , k il k a k r o t n ie p o w tó rz o n e (por. k a n . 383 § 1, 568), są d o ­ sło w n ie z a c z e rp n ię te z w c z e ś n ie j c y to w a n e g o d e k r e t u C h r is tu s D o m in u s n r 18. J a k so b ó r, ta k i k o d e k s p o le c a w ię c o to czy ć m ig r a n tó w s p e c ja ln ą tr o s k ą d u s z p a s te rs k ą .

11 P o n tific ia C o m m issio de S p ir itu a li M ig r a to r u m a tq u e I t in e r a n tiu m C u ra , L e tt e r a C h ie sa e m o b ilita u m a n a , 25 V 1978, n r 23. A A S 70 (1978) 357—· 378; tłu m . pol.: S tu d ia P o lo n ijn e , t. V, L u b lin 1982, 9— 27.

12 J . B e y e r, T h e n e w C o d e o j C a n o n L a w a n d p a s to r a l c a re jo r p eo ­ p le o n th e m o v e , w : M ig ra tio n s, V a tic a n C ity 1985, 162— 168.

13 G. F e 1 i c i a n i, D ir itti e d o v e r i d e i je d e li in g e n e r a le e d e i l a i d in sp e c ie . S e rv iz io M ig ra n ti 19(1983) 388—289.

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y S zczeg ó ln a o d p o w ie d z ia ln o ść za tę o p ie k ę sp o c z y w a n a b is k u p ie d ie c e ­ z ja ln y m p o szczeg ó ln eg o K o śc io ła p a r ty k u la r n e g o (k a n . 383 § 1—2, 771 § 1, w p e w n y c h s y tu a c ja c h n a k o n f e r e n c ji b is k u p ó w (k a n . 792), n a m ie js c o w y m p ro b o sz c z u (k an . 529, 771 § 1) o ra z n a in n y c h d u s z p a s te rz a c h (k a n . 771, § 1), zw ła sz c z a zaś n a k a p e la n ie m ig r a n tó w (k a n . 568). D la u ła tw ie n ia d u s z p a s te r s tw a lu d z i w y m a g a ją c y c h s p e c ja ln e j tr o s k i, w ty m g łó w n ie m ig ra n tó w , k o d e k s z re w id o w a ł w p e w n e j m ie rz e z a s a d y t e ­ r y t o r ia ln e j i p e r s o n a ln e j o rg a n iz a c ji k o śc ie ln e j. P ie r w s z a z a s a d a z o s ta ła tu u e la s ty c z n io n a , a b y le p ie j s łu ż y ła lu d z io m w ę d r u ją c y m . Z m y ś lą o p r z y b y ­ szach w lo k a ln e j w sp ó ln o c ie k o ś c ie ln e j k o d e k s p o le c a m ie js c o w e m u p a s t e ­ rzo w i o to czy ć o p ie k ą „ w s z y s tk ic h w ie r n y c h p o w ie rz o n y c h je g o p ieczy , bez w z g lę d u n a ich w ie k , p o z y c ję czy n a ro d o w o ść , z a ró w n o s ta ły c h m ie sz k a ń c ó w , ja k i ty c h , k tó r z y czaso w o p r z e b y w a ją n a jeg o t e r y to r i u m ” (k a n . 383 § 1, p or. k a n . 518), w ty m ta k ż e im ig r a n tó w in n y c h w y z n a ń c h rz e ś c ija ń s k ic h o raz in n y c h re lig ii (k a n . 383 § 2— 4).

Z d ru g ie j s tro n y z a s a d a te r y to r ia ln o ś c i n ie m o ż e s ta n o w ić s z tu c z n e j b a ­ rie ry . o g ra n ic z a ją c e j d z ia ła ln o ś ć lo k a ln y c h w sp ó ln o t n a z e w n ą trz . D lateg o n o w e p ra w o d o p u sz c z a w ię k s z ą sw o b o d ę w y k o n y w a n ia w ła d z y d u s z p a s te r ­ sk ie j p o za w ła s n y m te r y to r i u m (k a n . 136, 764, 967), a z w ła sz c z a s p r z y ja k o n ­ ta k to m i w s p ó łp r a c y b is k u p ó w ró ż n y c h k r a j ó w (k a n . 431 § 1, 434). G łó w n ie z m y ś lą o d u c h o w e j k o rz y ś c i m ig r a n tó w k o d e k s z n a c z n ie d o ­ w a rto ś c io w a ł z a s a d ę p e r s o n a ln ą o rg a n iz a c ji w sp ó ln o t k o ś c ie ln y c h . W p ra w d z ie u z n a je ją za d ru g o r z ę d n ą , to je d n a k p o z w a la o n sw o b o d n ie j i w s z e rsz y m z a k re s ie u s ta n a w ia ć w s p ó ln o ty d u s z p a s te rs k ie w e d łu g k r y t e r i u m o d m ie n n e g o o b rz ą d k u , ję z y k a l u b n a ro d o w o ś c i (k a n . 372 § 2, 383 § 2, 518). B is k u p d ie ­ c e z ja ln y m o że o b e c n ie w ła s n ą p o w a g ą e ry g o w a ć p a r a f ię p e r s o n a ln ą d la m i­ g ra n tó w , ile k ro ć u z n a , że te g o ty p u p a r a f ia z a g w a r a n tu je b a r d z ie j s k u te c z n e

d u s z p a s te rs tw o w ie r n y c h (k an . 515 § 2, 518).

N o w y k o d e k s z a w ie r a te ż s p o ro p rz e p isó w , k tó r e p o ś r e d n io u ła t w ia ją b ą d ź s p r z y ja ją d u s z p a s te r s tw u m ig ra n tó w . W y s ta rc z y t u w s p o m n ie ć k a n . 256 § 2, k tó r y p o le c a z a p o z n a w a ć a lu m n ó w w s e m in a r ia c h z b a r d z ie j p a l ą ­ c y m i p o tr z e b a m i c a łe g o K o śc io ła , a z a m ie rz a ją c y m u d a ć się do in n e g o k r a j u k a p ła n o m k o d e k s n a k a z u je z a p e w n ić s p e c ja ln e p rz y g o to w a n ie ję z y k o w e i d u s z p a s te rs k ie (k a n . 257 § 2). Z tą s a m ą m y ś lą u ła tw ia o n w y ja z d k a p ła n ó w do in n y c h k r a j ó w (k a n . 271) o ra z ic h in k a r d y n a c ję w o b c e j d ie c e z ji (k an . 268— 270). D o b ru m ig r a n tó w słu ż y k a n . 764, k tó r y p o z w a la k a p ła n o m p r z e ­ p o w ia d a ć „ w sz ę d z ie ” S ło w o B oże o ra z k a n . 967 § 2, k tó r y u m o ż liw ia w c a ­ ły m św ie c ie sp o w ie d ź w ie r n y c h w ic h o jc z y s ty m ję z y k u 14. S zczeg ó ln e o d n ie s ie n ie do s y tu a c ji d u s z p a s te rs k ie j m ig r a n tó w m a ją też p rz e p isy k o d e k so w e d o ty c z ą c e tłu m a c z a p rz y sp o w ie d z i (k a n . 983 § 2, 990), z a w ie r a n iu m a łż e ń s tw (k a n . 1106) i p r z e s łu c h iw a n iu ś w ia d k ó w w są d z ie k o ś c ie ln y m (k an . 1471). a ta k ż e p e łn o m o c n ik a p rz y z a w ie r a n iu m a łż e ń s tw (k an . 1105). 4. O rg a n iz a c ja d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w Z g o d n ie z o b o w ią z u ją c y m p r a w e m s p e c ja ln y m i p r a k t y k ą w y tw o rz o n ą w K o śc ie le is tn ie ją ró ż n e s t r u k t u r y d u s z p a s te rs tw a m ig ra n tó w , f u n k c jo n u ją c e n a tr z e c h p ła s z c z y z n a c h o rg a n iz a c ji k o ś c ie ln e j: u n iw e r s a ln e j, k r a j o w e j i d ie ­ c e z ja ln e j. Z a c h o d z i p y ta n ie , czy i n a ile s t r u k t u r y te z n a jd u j ą sw e p o tw ie r ­ d z e n ie w n o w y m k o d e k sie ? O n a c z e ln e j o rg a n iz a c ji te g o d u s z p a s te rs tw a k o d e k s w p r o s t n ie w s p o m i­ n a. Z a z n a c z a on je d n a k , że s t r u k t u r ę i k o m p e te n c je in s ty t u c ji K u r ii R z y m ­ 14 J . B e y e r, a rt. c y t., 168— 175.

B I U L E T Y N P O L O N I J N Y s k ie j o k r e ś la ją p rz e p is y s p e c ja ln e (k a n . 360). W te n sp o só b — o d w o łu ją c się do p r a w a s p e c ja ln e g o — p o ś r e d n io p o tw ie r d z a o n n a jw y ż s z ą k o m p e te n c ję w t e j d z ie d z in ie K o n g re g a c ji do S p r a w B is k u p ó w i z łą c z o n e j z n ią P a p ie s k ie j K o m is ji d la S p r a w D u s z p a s te r s tw a M ig ra n tó w i T u ry s tó w . N a p ła s z c z y ź n ie k r a j o w e j s p r a w a m i d u s z p a s te r s tw a m ig r a n tó w z a jm u ją się k o n f e r e n c je b is k u p ó w , do k tó r y c h n a le ż y w y p e łn ia n ie „ p e w n y c h z a d a ń p a s te r s k ic h d la w ie r n y c h ic h t e r y t o r i u m ” (k a n . 447). K a n . 792 w y r a ź n ie p o ­ tw ie r d z a , że k o n f e r e n c je p o w in n y m . in . in ic jo w a ć i p o p ie r a ć p o c z y n a n ia a p o ­ s to ls k ie w o d n ie s ie n iu do m ig ra n tó w . Z a s a d n ic z y m te r e n e m i ś ro d o w is k ie m d u s z p a s te r s tw a m ig r a n tó w je s t d ie c e z ja (k an . 383). W sz c z e g ó ln y c h o k o lic z n o śc ia c h k o d e k s d o p u sz c z a tw o rz e ­ n ie d ie c e z ji p e r s o n a ln y c h d la w ie r n y c h in n e g o o b r z ą d k u l u b n a w e t „ in n e j p o d o b n e j r a c j i” (k a n . 372 § 2). T e k s t te n z d a je się s u g e r o w a ć m o ż liw o ść z a ­ k ła d a n ia d ie c e z ji p e r s o n a ln y c h ta k ż e d la w ie r n y c h o d rę b n e j n a ro d o w o śc i i ję z y k a . D la z a p e w n ie n ia s p e c ja ln e j o p ie k i n a d m ig r a n ta m i w d ie c e z ji n o w e p r a ­ w o p r z e w id u je m o ż liw o ść u s ta n o w ie n ia s p e c ja ln e g o w ik a r iu s z a b is k u p ie g o d la w ie r n y c h in n e g o o b rz ą d k u , a ta k ż e d la w ie r n y c h o d rę b n e g o ję z y k a lu b n a ro d o w o ś c i (k a n . 383 § 2, 476). W ik a r iu s z te n m a p o d o b n e z a d a n ie i u p r a w ­ n ie n ia ja k w ik a riu s z g e n e r a ln y w d iece zji.

N a jw ię c e j u w a g i k o d e k s p o św ię c a p o d s ta w o w y m fo r m o m o rg a n iz a c ji d u s z p a s te r s tw a m ig ra n tó w . O b o k p a r a f i i lo k a ln e j, k t ó r a m a z a d a n ie o p ie ­ k o w a n ia się w s z y s tk im i w ie rn y m i, a w szczeg ó ln y sp o só b p rz y b y s z a m i i m i­ g r a n t a m i (k an . 529 § 1), w s k a z u je o n n a d w a r o d z a je w y s p e c ja liz o w a n y c h fo r m te jż e o rg a n iz a c ji. J a k o z w y c z a jn e i p o d s ta w o w e r o z w ią z a n ie n o w e p r a w o w s k a z u je p a r a ­ fię p e r s o n a ln ą d la m ig r a n tó w , w y s tę p u ją c ą w fo r m ie p a r a f i i o b rz ą d k o w e j, ję z y k o w e j czy n a ro d o w o ś c io w e j (k a n . 518). P r a w o d a w c a s p r z y ja o b e c n ie p o ­ w s ta w a n iu ty c h p a r a f ii, a p ro b o s z c z a p e r s o n a ln e g o u w a ż a z a p e łn o p r a w n e g o p a s te r z a p o w ie rz o n y c h so b ie w i e r n y c h 16. M a ją c je d n a k n a u w a d z e , że n ie w s z y s tk ie g r u p y czy w s p ó ln o ty m i g r a n ­ tó w m o g ą b y ć e ry g o w a n e ja k o p a r a f ie , k a n . 516 § 2 p o le c a b is k u p o w i d ie ­ c e z ja ln e m u z a p e w n ić w ó w c z a s ty m w ie r n y m o p ie k ę p a s t e r s k ą w „ in n y s p o ­ s ó b ” . T o in n e , n a d z w y c z a jn e ro z w ią z a n ie w s k a z u je k a n . 568, k t ó r y p o s ta ­ n a w ia , że „ d la m ig ra n tó w , w y g n a ń c ó w , uchodźców * k o c z o w n ik ó w i p o d ró ż u ­ ją c y c h s ta tk a m i, n a le ż y u s ta n o w ić , w m i a r ę m o ż n o śc i, k a p e la n ó w ”. T e n d o n io s ły p a s to r a ln ie p rz e p is p o tw ie r d z a z a p o c z ą tk o w a n ą p rz e z k o n s t. a p . E x s u l F a m ilia in s ty tu c ję k a p e la n a z w a n e g o te ż m is jo n a r z e m m ig ra n tó w , a ró w n o c z e ś n ie w p ro w a d z a w te j d z ie d z in ie is to tn ą n o w o ść. P o le g a o n a n a ty m , że in s ty t u c ja k a p e la n a m ig r a n tó w — m a ją c a d o tą d sw ó j f u n d a m e n t je d y n ie w p r a w ie s p e c ja ln y m — z o s ta ła t u p o r a z p ie r w s z y w łą c z o n a do p o d s ta w o w e g o z b io r u p r a w a z w y c z a jn e g o i o gólnego. D z ię k i te m u in s ty t u c ja ta p o s ia d a o d tą d s iln ie js z y i tr w a ls z y f u n d a m e n t p r a w n y le. Z g o d n ie z k a n . 564 k a p e la n m ig r a n tó w je s t k a p ła n e m , „ k tó r e m u p o w ie ­ rz a się s ta łą tr o s k ę p a s t e r s k ą ”, czy li u r z ą d d u s z p a s te r s k i w o k re ś lo n e j w sp ó l­ n o cie w ie rn y c h . G d y id z ie o z a k r e s w ła d z y , u r z ą d t e n m o ż e b y ć z ró ż n ic o ­ w a n y p rz e z p ra w o d a w s tw o s p e c ja ln e lu b p a r t y k u la r n e . S to s o w n ie do p o s ta ­ n o w ie ń teg o p r a w a k a p e la n m ig r a n tó w m o że o tr z y m a ć p e łn ą w ła d z ę p a s t e r ­ s k ą n a w z ó r w ła d z y p ro b o s z c z o w sk ie j, b ą d ź ty lk o czę śc io w ą (k a n . 564). J a k o m in im u m jeg o k o m p e te n c ji k a n . 566 § 1 u z n a je : w ła d z ę s p o w ia d a n ia w ie r ­ n y c h p o w ie rz o n y c h jeg o p ie c z y , w ła d z ę g ło s z e n ia im S ło w a B ożego, p ra w o

15 K a n . 515 § 2, 1100; L . d a l L a g o , P a rro c c h ia te r r ito r ia le e p a rr o c c h ia p e rs o n a le , S e rv iz io M ig r a n ti 19(1983) 419—424.

1β P . F a η t о, 11 n u o v o C odice d i D ir itto C a n o n ico e la p a sto ra le d e lla m o b ilita u m a n a , S e rv iz io M ig r a n ti 19 (1983) 416—418.

166 B I U L E T Y X P O L O N I J N Y u d z ie la n ia im w ia ty k u i n a m a s z c z e n ia c h o ry c h o ra z s a k r a m e n t u b ie r z m o ­ w a n ia ty m , k tó r z y z n a jd u j ą się w n ie b e z p ie c z e ń s tw ie ś m ie rc i. C z y n n ik ie m r ó ż n ic u ją c y m k o m p e te n c je k a p e la n a m ig r a n tó w je s t p rz e d e w s z y s tk im ro d z a j p o w ie rz o n e j m u p la c ó w k i d u s z p a s te r s k ie j. Z p rz e p is ó w p ra w o d a w s tw a s p e c ja ln e g o w ia d o m o , że b is k u p d ie c e z ja ln y m o ż e m u p o w ie ­ rz y ć je d n ą z n a s tę p u ją c y c h f o r m d u s z p a s te rs tw a : p a r a f i ę p e r s o n a ln ą , m is ję d u s z p a s te r s k ą ( in s ty tu c ja p o d o b n a do p a r a f i i p e rs o n a ln e j), m is ję z w y k łą z w a ­ n ą te ż k a p e la n ią , u r z ą d w ik a r iu s z a p a r a f ia ln e g o (k a n . 545 § 2), lu b je szcze in n ą .

Z p o w y ż sz y c h u w a g w y n ik a , że n o w y k o d e k s p o św ię c ił w z g lę d n ie d u żo m ie js c a m ig ra n to m , z w ła sz c z a n a jś w ie ż s z y m . Z a b e z p ie c z y ł im p e łn o p r a w n y s ta tu s w ie r n y c h w K o śc ie le n a r ó w n i z in n y m i w ie rn y m i. J e g o p o s ta n o w ie ­ n ia z m ie rz a ją do z in te g r o w a n ia m ig r a n tó w w ż y c iu p o szc z e g ó ln e g o k o śc io ła p a r ty k u la r n e g o , z z a c h o w a n ie m je d n a k ich s p e c y f ik i e tn ic z n o -k u ltu ro w e j. R ó w n ie o b ce są d la d u c h a K o d e k s u s k r a jn e p o s ta w y iz o la c ji i a s y m ila c ji m i g r a n t ó w 17. N o w e p ra w o d o w a rto ś c io w a ło d u s z p a s te rs tw o m ig ra n tó w , k tó r e — u z y ­ sk a w sz y p ra w o o b y w a te ls tw a w p o d s ta w o w y m z b io rz e p r a w a k o śc ie ln e g o — zy sk a ło ty m s a m y m d la sie b ie so lid n y f u n d a m e n t p r a w n y n a p rz y sz ło ść .

i

k s . J ó z e f B a k a la r z T C h r., L u b lin

II I . D U S Z P A S T E R S T W O P O L S K IE W H A M B U R G U I H A N O W E R Z E P o u tw o r z e n iu R e p u b lik i F e d e r a ln e j N ie m ie c d la ta m te js z e j P o lo n ii n a ­ s ta ły w a r u n k i w z g lę d n e j s ta b iliz a c ji i lep szeg o ro z w o ju m . in . p o d w z g lę d e m e k o n o m ic z n y m . N arodow Ty c h in te r e s ó w P o lo n ii b r o n ił g łó w n ie Z w ią z e k P o ­ la k ó w w N iem cz ech . N a tle p o w o je n n e j s y tu a c ji w k r a j u w o rg a n iz a c ji te j doszło do ro z d w o je n ia . P o w s ta ły d w ie o rg a n iz a c je : Z w ią z e k P o la k ó w w N ie m ­ c zech n a w ią z u ją c y do p rz e d w o je n n e j t r a d y c ji te j o rg a n iz a c ji i Z w ią z e k P o ­ la k ó w w N ie m c z e c h „ Z g o d a ” w s p ó łp r a c u ją c y z P R L , z a r e je s tr o w a n y w H a m ­ b u rg u w 1952 r.1

W 1958 r. w R F N m ie s z k a ło o k. 130 ty s . P o l a k ó w 2. D a n e z 1975 r. w s k a z u ją n a 80— 100 t y s.3 W la t a c h 1950— 1977 w y je c h a ło z P o ls k i do R F N p o n a d 500 ty s . o s ó b 4. P o s ie r p n iu 1980 r . o p u śc iło k r a j k ilk a d z ie s ią t ty s ię c y osób. W ięk szo ść ty c h lu d z i w y je c h a ła z P o ls k i d e k la r u ją c p o c h o d z e n ie n ie ­ m ie c k ie , co często n ie b y ło z g o d n e z p ra w d ą .

W e d łu g d a n y c h z 1975 r. d u s z p a s te rs tw o p o ls k ie z a Ł a b ą d zieliło s ię n a d e k a n a ty : B a w a rię , S tu t tg a r t, B a d e n ię , P ó łn o c y , O d d z ia ły w a rto w n ic z e p r z y A rm ii A m e r y k a ń s k ie j i O d d z ia ły w a rto w n ic z e p r z y A r m ii B r y ty js k ie j *. A k tu a ln ie P o ls k a M is ja K a to lic k a w N ie m c z e c h z a tr u d n ia 46 k s ię ż y w 36

17 R . J a c q u e s , L e s tr a v a ille u r s m ig r a n ts d a n s l’E g lise c a th o liq u e : e n ­ tr e a s s im ila tio n e t a u to n o m ie , P r a x i s I u r id iq u e e t R e lig io n 2 (1985) 132— 148.

1 G. J a n u s z , D zia ła ln o ść k u lt u r a ln o - o ś w ia to w a ś r o d o w is k p o lo n ijn y c h w R e p u b lic e F e d e r a ln e j N ie m ie c , w : S z k o ln ic tw o P o lo n ijn e p o I I w o jn ie ś w ia to w e j. P rze o b r a ż e n ia i p o tr z e b y , L u b lin 1980, 108. 2 A . Z w i e r c a n , D zia ła ln o ść fr a n c is z k a n ó w w ś r ó d P o lo n ii 1772— 1976. S tu d ia P o lo n ijn e 3 (1979) 114. 3 A. S l i w a ń s k i , A. W e i s s , Z d z ie jó w d u s z p a s te r s tw a P o la k ó w w N ie m c z e c h Z a c h o d n ic h , S tu d i a P o lo n ijn e 1 (1976) 145. 4 W . K u c h a r s k i , W y b r a n e p r o b le m y s z k o ln ic tw a p o lo n ijn e g o w R e ­ p u b lic e F e d e r a ln e j N ie m ie c , w: S z k o ln ic tw o ..., 88. 5 D u s z p a s te r s tw o p o ls k ie w ś w ie c ie . I n fo r m a to r 1975, P a r i s 1975, 201— 215.