NAUK PRAWNYCH I EKONOMICZNYCH KUL
Tom IV, zeszyt 1 — 2008
ANDRZEJ SZYMAN´SKI
PIERWSZY SYNOD DIECEZJI OPOLSKIEJ 2002-2005 Diecezja opolska, formalnie utworzona przez StoliceR Apostolsk Ra 28 czerwca 1972 r. bull Ra Episcoporum Poloniae coetus1, odbyXa swój synod, okres´lany
oficjalnie jako „Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej 2002-2005”. ByXa to odpo-wiedz´ wspólnoty diecezjalnej na wezwanie Ojca s´w. Jana PawXa II zawarte w Lis´cie apostolskim Novo millennio ineunte2, aby ufnie otworzyc´ sieR na
przy-szXos´c´, któr Ra na podstawie Ewangelii Chrystusa trzeba pilnie „przeXoz_yc´ na jeRzyk postanowien´ i konkretnych programów” duszpasterskich3. Pierwsze
zgromadze-nie synodalne Kos´cioXa opolskiego, zainicjowane przez ks. abpa Alfonsa Nosso-la, byXo znacz Racym wydarzeniem w kos´cielnej historii caXego S´l Raska Opolskiego, dobrze wpisuj Racym sieR w oz_ywiony posoborowy ruch synodalny w Polsce.
1. PRZEBIEG SYNODU
Zapowiedz´ zwoXania synodu znajdujemy w dekrecie Ordynariusza Opolskie-go nr 207/02/A z 19 marca 2002 r.4 Rz Radca diecezji zaznaczyX w nim, z_e
Dr ANDRZEJ SZYMAN´SKI d WydziaX Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego;
adres do korespondencji: ul. Plebiscytowa 5, 45-038 Opole; e-mail: andrzej@kozle.pl 1A. S z y m a n´ s k i, Ks. Bp dr Franciszek Jop 9 prawodawca i organizator diecezji
opolskiej, Opole 2007, s. 22. OdreRbna kos´cielna jednostka administracyjna (Administracja
Apos-tolska S´l Raska Opolskiego) istniaXa jednak na terenie Opolszczyzny juz_ od 15 sierpnia 1945 r. 2Zob. J a n P a w e X II, List apostolski Novo millennio ineunte, Kraków 2001. 3Depesza skierowana do Ojca s´w. Jana PawXa II przez abpa Alfonsa Nossola z okazji inau-guracji Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej 2 kwietnia 2002 r., „Biuletyn Synodu Diecezji Opolskiej” 1(2002), s. 2 [dalej cyt.: „Biuletyn”]; Pismo Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej z okazji inauguracji Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej z 30 kwietnia 2002 r., tamz_e, s. 2-3. 4 Dekret zwoXuj Racy Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej i ogXaszaj Racy jego otwarcie
gXównym zadaniem synodu jest otwarcie Kos´cioXa lokalnego na wyzwania, jakie niesie teraz´niejszos´c´ i niedaleka przyszXos´c´, a takz_e swoiste „wypXynieRcie na gXeRbieR”, które pozwoli spojrzec´ na problemy opolskiej wspólnoty wierz Racych w s´wietle sXowa Boz_ego i podj Rac´ dziaXania zmierzaj Race do sprostania wyzwa-niom pojawiaj Racym sieR u progu trzeciego tysi Raclecia chrzes´cijan´stwa5. W wy-danej tego samego dnia odezwie do wiernych abp Nossol wyraziX nadziejeR, z_e synod diecezjalny beRdzie prawdziw Ra „wiosn Ra” Kos´cioXa lokalnego, która przy-czyni sieR do jego umocnienia i zintegrowania. Powinien on zaj Rac´ stanowisko wobec trudnych problemów spoXecznych, przede wszystkim rosn Racego bezrobo-cia i nasilaj Racej sieR wówczas na Opolszczyz´nie emigracji zarobkowej. Kos´cióX partykularny powinien wX Raczyc´ sieR w dziaXania na rzecz spoXecznos´ci lokalnej, ma bowiem moz_liwos´ci dziaXania na nieco innej pXaszczyz´nie niz_ politycy czy wXadze samorz Radowe. Jako istotn Ra formeR pomocy ordynariusz wskazaX tworze-nie parafialnych funduszy stypendialnych, które umoz_liwiXyby tworze-niezamoz_nej mXodziez_y kontynuowanie nauki na studiach wyz_szych6. WedXug ks. prof. Hel-muta J. Sobeczki, sekretarza generalnego Synodu7, powinien byc´ on przede
wszystkim synodem pastoralnym, który winien „pogXeRbic´ […] wizjeR dziaXal-nos´ci pastoralnej w duchu soborowym, a zwXaszcza oz_ywic´ sam Ra dziaXalnos´c´ duszpastersk Ra w odpowiedzi na wspóXczesne potrzeby”8.
z 19 marca 2002 r. (Nr 207/002/A), w: Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej (2002-2005). Statuty
i aneksy, praca zbiorowa, Opole 2005, s. 311-313.
5 Zob. paragraf 10 Regulaminu Prac Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej: „Poprzez Synod Biskup Diecezjalny d korzystaj Rac z pomocy ekspertów w zakresie wiedzy teologicznej, pastoralnej i prawniczej, jak równiez_ wysXuchuj Rac zdania róz_nych zespoXów wspólnoty die-cezjalnej d wypeXnia w sposób uroczysty urz Rad i posXugeR pasterzowania powierzonej sobie owczarni (sollemni modo fungitur officio ac ministerio pascendi gregem sibi commissum), poprzez:
1. Dostosowanie do lokalnych warunków przepisów i norm Kos´cioXa powszechnego; 2. Wytyczanie nowych dróg i sposobów dziaXalnos´ci apostolskiej w diecezji; 3. Rozwi Razywanie trudnos´ci zwi Razanych z zarz Radzaniem i duszpasterzowaniem; 4. Inicjowanie nowych przedsieRwzieRc´ o charakterze ogólnym;
5. Korygowanie bXeRdów w zakresie doktryny i obyczajów, jez_eli takie ujawniaj Ra sieR w die-cezji” (Instrukcja Kongregacji Biskupów Ecclesiae imago z 22 lutego 1972 r., „Biuletyn” 1(2002), s. 13).
6Odezwa Biskupa Opolskiego z 19 marca 2002 r. w sprawie modlitwy w intencji Pierw-szego Synodu Diecezji Opolskiej i udziaXu w jego uroczystym otwarciu, tamz_e, s. 4-5.
7Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 25 wrzes´nia 2002 r. powoXuj Racy sekretarza generalne-go Pierwszegeneralne-go Synodu Diecezji Opolskiej (Nr 76/02/P), tamz_e, s. 20.
8 WykXad ks. prof. dr. hab. Helmuta J. Sobeczki wygXoszony w czasie uroczystej sesji plenarnej inauguruj Racej Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej, tamz_e, s. 35.
Dekret zwoXuj Racy synod zawieraX takz_e pierwsze rozporz Radzenia ordynariu-sza dotycz Race kwestii organizacyjnych, wydane na podstawie kan. 460-468 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. (KPK). Wyznaczono uroczyste otwarcie Synodu na dzien´ 2 kwietnia 2002 r. (wtorek wielkanocny) w ka-tedrze opolskiej. Wskazano równiez_ czXonków Pierwszego Synodu, którzy stali sieR nimi na mocy prawa i z nominacji Biskupa Diecezjalnego. Byli to: biskupi pomocniczy, konsultorzy diecezjalni, czXonkowie Rady KapXan´skiej, oficjaX S Radu Duchownego, kanclerz Kurii Diecezjalnej, rektor Wyz_szego Se-minarium Duchownego, dziekan WydziaXu Teologicznego Uniwersytetu Opol-skiego, dziekani rejonowi i dekanalni, jeden prezbiter z kaz_dego dekanatu i jego zasteRpca (wybrani przez wszystkich peXni Racych w dekanacie posXugeR duszpastersk Ra. ZasteRpca winien uczestniczyc´ w pracach synodu, gdy wybrany prezbiter byX przeszkodzony). W skXad Synodu weszli takz_e: grupa wiernych s´wieckich wybranych i mianowanych przez Biskupa Diecezjalnego, grupa kapXanów diecezjalnych, wybranych i mianowanych przez biskupa w trakcie trwania Synodu, wybrani przedstawiciele zakonów i zgromadzen´ zakonnych, posiadaj Racych domy zakonne w diecezji opolskiej. Na podstawie kan. 463 § 1 KPK czXonkowie synodu mieli obowi Razek uczestniczenia w jego pracach9.
Do dekretu zwoXuj Racego synod dodany zostaX Regulamin Prac Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej10, okres´laj Racy struktureR zgromadzenia synodalne-go, a takz_e sposób, w jaki stopniowo winny byc´ realizowane wytyczone wczes´niej cele. Pracami Synodu kierowaX Biskup Diecezjalny z pomoc Ra Ko-misji GXównej, koKo-misji synodalnych i sekretariatu. Przewidywano ok. 400 czXonków Synodu (z nominacji i z wyboru)11. Komisje synodalne problemo-we w liczbie 12, zbieraj Race sieR przynajmniej raz na dwa miesi Race, miaXy, po zapoznaniu sieR z Magisterium Kos´cioXa oraz z uchwaXami II Polskiego Syno-du Plenarnego, redagowac´ „zwieRzXe opracowania”, które byXy nasteRpnie przed-miotem refleksji zespoXów synodalnych (parafialnych i innych)12. Po
otrzy-maniu stanowiska tychz_e zespoXów, komisje synodalne przygotowywaXy
doku-9 Dekret zwoXuj Racy Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej i ogXaszaj Racy jego otwarcie z 19 marca 2002 r., w: Pierwszy Synod, s. 312.
10Regulamin Prac Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej z 19 marca 2002 r., „Biuletyn” 1(2002), s. 12-18.
11 Zob. wykXad ks. prof. dr. hab. Helmuta J. Sobeczki wygXoszony w czasie uroczystej sesji plenarnej inauguruj Racej Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej, tamz_e, s. 39-37.
12 Tamz_e. ZespoXy synodalne dziaXaXy w kaz_dej parafii. Na podstawie sugestii komisji synodalnych przygotowywaXy i opracowywaXy na pis´mie odpowiedzi i wXasne propozycje, które za pos´rednictwem relatora dekanalnego trafiaXy do poszczególnych komisji synodalnych.
ment kon´cowy, przekazywany nasteRpnie Komisji GXównej, która opracowywaXa je w formie projektu uchwaXy ostatecznej. Podczas sesji plenarnych teksty prze-widziane do Statutów synodalnych przyjmowane byXy kwalifikowan Ra wieRkszos´-ci Ra 2/3 gXosów przez gXosowanie tajne. PrzegXosowany projekt dokumentu po-wracaX do Komisji GXównej, która w przypadku zgXoszenia merytorycznych poprawek lub odrzucenia dokumentu w caXos´ci, dokonac´ miaXa odpowiedniej korekty lub zredagowac´ od nowa caXy dokument. Po uzyskaniu aprobaty Bisku-pa Diecezjalnego poprawiony dokument miaX byc´ przedstawiony do ponownego zatwierdzenia na kolejnej sesji plenarnej. Dokument kon´cowy Synodu opracowy-waXa specjalnie w tym celu powoXana Komisja Redakcyjna. Owocem pracy Synodu byXo uchwalenie i ogXoszenie Statutów Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, które wchodziXy w z_ycie po zatwierdzeniu przez Biskupa Diecezjalne-go13. Regulamin zawieraX takz_e normy szczegóXowe dotycz Race zakresu
dziaXal-nos´ci komisji i zespoXów synodalnych, sekretariatu synodu, instytucji dekanalne-go relatora synodalnedekanalne-go oraz sposobu wyboru czXonków Synodu14.
W nawi Razaniu do dekretu zwoXuj Racego synod z dnia 19 marca 2002 r. (Nr 207/02/A), Biskup Opolski wydaX tego samego dnia dekret powoXuj Racy Ko-misjeR GXówn Ra, komisje synodalne oraz sekretariat Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej15. Zgodnie z dyspozycj Ra kan. 462 § 2 KPK przewodnicz Racym
Syno-du, w tym takz_e Komisji GXównej zostaX Biskup Diecezjalny. Na czXonków Komisji GXównej powoXani zostali biskupi pomocniczy (Jan Bagin´ski i Jan Ko-piec), przewodnicz Racy poszczególnych komisji synodalnych i dziekani rejonowi. Biskup Opolski ustanowiX dwanas´cie komisji tematycznych:
1. Komisja ds. Struktur Diecezjalnych (przewodnicz Racy ks. dr Gerard StrzeduXa)16;
2. Komisja ds. Duchowien´stwa i WspóXpracy z Zakonami (przewodnicz Racy ks. dr Joachim Waloszek)17;
13Tamz_e (§ 1-20). 14Tamz_e (§ 21-38).
15 Dekret powoXuj Racy KomisjeR GXówn Ra, komisje synodalne oraz sekretariat Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej z 19 marca 2002 r., w: Pierwszy Synod, s. 315.
16Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad oso-bowy Komisji ds. Struktur Diecezjalnych (Nr 761/02/P), „Biuletyn” 1(2002), s. 20-21.
17Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Duchowien´stwa i WspóXpracy z Zakonami (Nr 762/02/P), tamz_e, s. 21.
3. Komisja ds. Katolików S´wieckich (przewodnicz Racy dr Remigiusz Pos´-piech)18;
4. Komisja ds. Kultu Boz_ego, Duszpasterstwa Liturgicznego i Muzyki Kos´cielnej (przewodnicz Racy ks. prof. dr hab. Helmut Sobeczko)19;
5. Komisja ds. Duszpasterstwa (przewodnicz Racy ks. dr hab. Józef Miko-Xajec)20;
6. Komisja ds. Rodziny (przewodnicz Racy ks. dr Jerzy Dzierz_anowski)21;
7. Komisja ds. Nauki i Wychowania Chrzes´cijan´skiego (przewodnicz Racy ks. prof. dr hab. Tadeusz Dola)22;
8. Komisja ds. Duszpasterstwa Mniejszos´ci (przewodnicz Racy ks. radca Wolfgang Globisch)23;
9. Komisja ds. Kultury i Mediów (przewodnicz Racy ks. dr Piotr Ma-niurka)24;
10. Komisja ds. Ekumenizmu (przewodnicz Racy ks. prof. dr hab. Piotr JaskóXa)25;
11. Komisja ds. Charytatywnych (przewodnicz Racy ks. dyr. Arnold Drech-sler)26;
12. Komisja ds. Finansowo-Inwestycyjnych (przewodnicz Racy ks. dr Albert Glaeser)27.
18Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Katolików S´wieckich (Nr 763/02/P), tamz_e, s. 22.
19Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Kultu Boz_ego, Duszpasterstwa Liturgicznego i Muzyki Kos´cielnej (Nr 764/02/P), tamz_e, s. 20-21.
20Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Duszpasterstwa (Nr 765/02/P), tamz_e, s. 24.
21Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Rodziny (Nr 766/02/P), tamz_e, s. 25.
22Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Nauki i Wychowania Chrzes´cijan´skiego (Nr 767/02/P), tamz_e, s. 26.
23Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Duszpasterstwa Mniejszos´ci (Nr 768/02/P), tamz_e, s. 27.
24Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Kultury i Mediów (Nr 769/02/P), tamz_e, s. 28.
25Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Ekumenizmu (Nr 770/02/P), tamz_e, s. 30.
26Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Charytatywnych (Nr 771/02/P), tamz_e, s. 31.
27Zob. Dekret Biskupa Opolskiego z dnia 18 czerwca 2002 r. ustanawiaj Racy skXad osobo-wy Komisji ds. Finansowo-Inwestycyjnych (Nr 772/02/P), tamz_e, s. 32.
W cytowanym dekrecie ustalono takz_e skXad sekretariatu Synodu28. W homilii wygXoszonej w czasie mszy s´w. inauguruj Racej Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej w katedrze opolskiej 2 kwietnia 2002 r., abp Nossol za-cheRcaX wiernych do synodalnego wysiXku sXowami: „ZmartwychwstaX Pan prawdziwie Alleluja d pragniemy rozpocz Rac´ wielkie i ciekawe wydarzenie: odbycie naszego Pierwszego Diecezjalnego Synodu. Nie bójmy sieR zatem dzieXa czynionego razem z Panem! Ma nam ono pomóc w wielkanocnym patrzeniu w nasz Ra diecezjaln Ra, ogólnoojczyz´nian Ra i s´wiatow Ra przyszXos´c´ Kos´-cioXa d wspólnoty Ludu Boz_ego”29. Rz Radca diecezji zaznaczyX, z_e bardzo
zalez_y mu na zaangaz_owaniu sieR w prace synodalne wszystkich czXonków lokalnej wspólnoty kos´cielnej. Nie wszyscy wierni mogli byc´ bezpos´rednio czXonkami zespoXów i komisji, jednak wszyscy mogli wX Raczyc´ sieR w dzieXo synodalne, „sXuz_ Rac rad Ra pisemn Ra i sXown Ra, pomagaj Rac […] i wspieraj Rac […] modlitw Ra, s´ledz Rac z_yczliwie rozwój prac Synodu”30. Szczególne sXowa
za-cheRty zostaXy skierowane do przedstawicieli mediów, w tym Diecezjalnego Radia Plus, aby wX Raczyli sieR oni aktywnie w przybliz_anie tematyki synodalnej szerokiemu gronu diecezjan i mieszkan´ców Opolszczyzny i kraju31.
DynamikeR pracy Synodu wyznaczaXy sesje synodalne oraz posiedzenia Komisji GXównej i sekretariatu Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej. Uro-czysta sesja inauguracyjna odbyXa sieR we wtorek wielkanocny 2002 r. (2 kwietnia) w auli WydziaXu Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego bez-pos´rednio po zakon´czeniu tradycyjnej pielgrzymki kapXanów, tzw. Emaus kapXan´skiego32, podczas której odprawiono uroczyst Ra mszeR s´w.
koncelebro-wan Ra pod przewodnictwem ks. abpa ordynariusza Alfonsa Nossola w katedrze opolskiej. Podczas sesji inauguracyjnej „odczytano dekret powoXuj Racy komisje synodalne, uczestnicy synodu zXoz_yli uroczyst Ra przysieRgeR, zas´ wprowadzenia
do prac synodu dokonaX ks. prof. dr hab. Helmut Jan Sobeczko […]”33.
18 czerwca 2002 r. odbyXo sieR pierwsze posiedzenie Komisji GXównej i sekre-tariatu Synodu opolskiego, pos´wieRcone gXównie prezentacji kandydatów na czXonków komisji synodalnych oraz ich sekretarzy, a takz_e zagadnieniom
28 W skXad sekretariatu Synodu weszli: ks. dr Joachim Kobienia, ks. mgr Jan Pyka, ks. mgr Norbert Wons.
29Homilia arcybiskupa [Alfonsa Nossola] wygXoszona w czasie mszy s´w. inauguruj Racej Pierwszy Synod Diecezji Opolskiej, „Biuletyn” 1(2002), s. 6-7.
30Tamz_e, s. 9. 31Tamz_e, s. 10.
32Zob. Inauguracja Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, tamz_e, s. 39-40. 33Tamz_e.
zwi Razanym z przygotowaniem przez owe komisje materiaXów, które miaXy stac´ sieR podstaw Ra prac parafialnych zespoXów synodalnych34. Drugie posiedzenie
Komisji GXównej i sekretariatu Synodu miaXo miejsce 20 listopada 2002 r., podczas którego m.in. nakres´lono przewidywany harmonogram obrad Synodu oraz przedstawiono przykXady opracowywanych dokumentów roboczych, wypracowanych przez KomisjeR ds. Kultu Boz_ego, Duszpasterstwa Liturgiczne-go i Muzyki Kos´cielnej i KomisjeR ds. Duszpasterstwa Mniejszos´ci. Dokumen-ty te miaXy byc´ podstaw Ra do dyskusji w parafialnych zespoXach synodal-nych35. Trzecie posiedzenie Komisji GXównej i sekretariatu Synodu odbyXo
sieR 28 stycznia 2003 r., podczas którego przedstawiono projekty dokumentów roboczych opracowane przez cztery kolejne komisje (trzeci Ra juz_ propozycjeR Komisji ds. Kultu Boz_ego, Duszpasterstwa Liturgicznego i Muzyki Kos´cielnej gruntownie przepracowan Ra po uwzgleRdnieniu nadesXanych uwag, propozycjeR Komisji ds. Struktur Diecezjalnych, Komisji ds. Duszpasterstwa i trzeci Ra wersjeR dokumentu Komisji ds. Duszpasterstwa Mniejszos´ci)36. Kolejne po-siedzenia Komisji GXównej Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej odbyXy sieR 8 kwietnia 2003 r., 6 czerwca i 13 grudnia 2003 r., 23 paz´dziernika, 13 grud-nia 2004 r., 22 styczgrud-nia i 26 lutego 2005 r.37
Druga sesja plenarna odbyXa sieR we wtorek wielkanocny, 22 kwietnia 2003 r., ks. abp A. Nossol podsumowaX prace pierwszej fazy Synodu, zwi Raza-nej z konstytuowaniem sieR poszczególnych komisji synodalnych i opracowa-niem pierwszych wersji dokumentów roboczych. Sekretarz generalny Synodu, ks. prof. Helmut Sobeczko przedstawiX zaXoz_enia kolejnej fazy prac, podczas której gXówny akcent miaX byc´ poXoz_ony na dyskusjeR nad dokumentami robo-czymi wszystkich dwunastu komisji38. Dokonano takz_e prezentacji dokumen-tów roboczych trzech komisji synodalnych.
Trzecia sesja plenarna Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej zostaXa otwarta 21 czerwca 2003 r., podczas której przedstawiono zasadnicze tezy dokumentów szes´ciu kolejnych komisji synodalnych: Komisji ds.
Duchowien´-34Zob. Pierwsze posiedzenie Komisji GXównej i sekretariatu Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, tamz_e, s. 41.
35Zob. ProtokóX z drugiego posiedzenia Komisji GXównej i sekretariatu Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, „Biuletyn” 2(2003), s. 37-40.
36Zob. ProtokóX z trzeciego posiedzenia Komisji GXównej i sekretariatu Pierwszego Syno-du Diecezji Opolskiej, tamz_e, s. 40-42.
37 Zestawienie prac Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej (2002-2005), w: Pierwszy
Synod, s. 330-334.
38 Zob. ProtokóX z obrad drugiej sesji plenarnej Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, „Biuletyn” 3(2003), s. 53-55.
stwa i WspóXpracy z Zakonami, Komisji ds. Katolików S´wieckich, Komisji ds. Rodziny, Komisji ds. Kultury i Mediów, Komisji ds. Ekumenizmu i Ko-misji ds. Charytatywnych. Ponadto podczas tej sesji zaprezentowano takz_e relacje z dziaXalnos´ci parafialnych i dekanalnych zespoXów synodalnych39.
Czwarta sesja plenarna odbyXa sieR 25 paz´dziernika 2003 r. Podczas jej obrad przedstawiono aktualny stan prac synodalnych oraz trzy ostatnie doku-menty robocze Synodu (Komisja ds. Nauczania i Wychowania Chrzes´cijan´-skiego, Komisja ds. Duszpasterstwa Mniejszos´ci, Komisja ds. Finansowo-Inwestycyjnych)40.
Pi Rata, ostatnia sesja plenarna Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej roz-poczeRXa sieR we wtorek wielkanocny, 13 kwietnia 2004 r. Obradowano w po-szczególnych grupach tematycznych. Nowos´ci Ra pi Ratej sesji byX udziaX ksieRz_y dziekanów, wicedziekanów i dekanalnych relatorów synodalnych, którzy mogli poruszac´ dowolnie wybrane, interesuj Race ich tematy. Przewodnicz Racy komisji synodalnych zXoz_yli sprawozdania z prac podlegXych im zespoXów. Równolegle z obradami pi Ratej sesji odbywaX sieR tzw. Synod MXodych, na który przybyXo 287 uczniów szkóX ponadpodstawowych i studentów41.
Ostatecznym zredagowaniem kon´cowych uchwaX Synodu diecezji opolskiej zajeRXa sieR Synodalna Komisja Redakcyjna w skXadzie: ks. bp PaweX Stobrawa, ks. prof. dr hab. Helmut Jan Sobeczko (przewodnicz Racy), ks. prof. dr hab. Tadeusz Dola, ks. prof. dr hab. Piotr JaskóXa, ks. dr Rudolf PierskaXa, ks. Jan Pyka. Po zakon´czeniu prac tego zespoXu uchwaXy Synodu zostaXy zatwierdzo-ne przez ks. abpa Alfonsa Nossola, ordynariusza opolskiego, we wtorek wiel-kanocny, 29 marca 2005 r.42, i tego tez_ dnia zostaX zamknieRty Pierwszy Sy-nod Diecezji Opolskiej. Zgodnie z tres´ci Ra statutu 404 uchwaXy sySy-nodalne weszXy w z_ycie 28 czerwca 2005 r.
39Zob. ProtokóX z obrad trzeciej sesji plenarnej Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, „Biuletyn” 4(2003), s. 38-39.
40Zob. ProtokóX z obrad czwartej sesji plenarnej Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, tamz_e, s. 49-51.
41 Zob. ProtokóX z obrad pi Ratej sesji plenarnej Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, „Biuletyn” 5(2004), s. 51-53.
42Dekret zamykaj Racy prace Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej i zatwierdzaj Racy jego uchwaXy, w: Pierwszy Synod, s. 7.
2. STATUTY SYNODALNE
Wynikiem pracy Synodu diecezji opolskiej s Ra uchwaXy kon´cowe, które stano-wi 411 statutów oraz 28 aneksów. UchwaXy te, wraz z najwaz_niejsz Ra dokumen-tacj Ra synodaln Ra zostaXy wydane przez diecezjalne Wydawnictwo S´wieRtego Krzy-z_a w 2005 r. Edycja ta liczy 356 stron43 i jest podzielona na trzy zasadnicze czeRs´ci: I d Statuty, II d Aneksy, III d Dokumentacja synodalna.
Ów zbiór statutów, aneksów i dokumentów synodalnych otwiera sXowo wsteRpne abpa Alfonsa Nossola, ordynariusza opolskiego, oraz dekret zamyka-j Racy prace Pierwszego Synodu Diecezzamyka-ji Opolskiezamyka-j, w którym wyraz_a nadziezamyka-jeR, iz_ „zakon´czony synod przyczyni sieR do pogXeRbienia s´wiadomos´ci eklezjalnej i do wzrostu z_ycia religijnego w kaz_dej wspólnocie parafialnej i w caXej diecezji”44. We wprowadzeniu do uchwaX synodalnych abp Nossol wyraz_a
przekonanie, z_e z biegiem czasu opolski Kos´cióX lokalny „stanie sieR jeszcze bardziej z_yw Ra wspólnot Ra wspólnot parafialnych, prawdziw Ra ojczyzn Ra ducha i wiary, która beRdzie przyci Ragac´ takz_e ludzi zagubionych i poszuku-j Racych”45.
Opolskie Statuty synodalne podzielono na 11 rozdziaXów poprzedzonych wprowadzeniem, zawieraj Racym cztery statuty wsteRpne, charakteryzuj Race w sposób syntetyczny sytuacjeR duszpastersk Ra Kos´cioXa lokalnego, pocz Rawszy od momentu powoXania w 1945 r. Administracji Apostolskiej S´l Raska Opol-skiego oraz wskazuj Race na koniecznos´c´ podjeRcia prac pierwszego w historii tej ziemi synodu diecezjalnego.
RozdziaX I d „Parafia miejscem urzeczywistniania sieR Kos´cioXa i wypeXnia-nia jego misji” d obejmuje 14 statutów odnosz Racych sieR do kwestii zwi Raza-nych z szeroko pojmowanym duszpasterstwem parafialnym na Opolszczyz´nie. W obreRbie rozdziaXu statuty pogrupowane s Ra w dwa podstawowe w Ratki tema-tyczne, obejmuj Race specyfikeR duszpasterstwa parafialnego diecezji opolskiej (w tym przywi Razanie do tradycji religijnych i rodzinnych, duszpasterstwo mniejszos´ci narodowych, kwestie duszpasterskie zwi Razane z wyjazdami zarob-kowymi i bezrobociem oraz wspóXczesnymi przemianami z_ycia spoXecznego i zwi Razanymi z tym zagroz_eniami z_ycia eklezjalnego), a takz_e nowe zadania i moz_liwos´ci duszpasterstwa parafialnego. W statucie 12 przedstawiono pod-stawowe zasady duszpasterstwa mniejszos´ciowego w diecezji. Zaznaczono
43
Pierwszy Synod, ss. 356.
44Zob. przypis 42. 45
w nim m.in., z_e „kaz_da grupa mniejszos´ciowa […] ma prawo do uz_ywania wXasnego jeRzyka w z_yciu religijnym i w duszpasterstwie religijnym”46.
W statucie 13 Synod wyraziX zaniepokojenie posteRpuj Racym „rozproszeniem” zwartych do tej pory spoXecznos´ci parafialnych, spowodowanych bardzo roz-powszechnionymi na Opolszczyz´nie wyjazdami ojców rodzin do pracy za granic Ra. Praktyka ta wpXywa, zdaniem Synodu, na „zmianeR jakos´ci z_ycia religijnego, zwXaszcza na stabilnos´c´ maXz_en´sk Ra i rodzinn Ra, a w konsekwencji takz_e na jakos´c´ wychowania dzieci”.
W rozdziale II d „Parafia w strukturach Kos´cioXa opolskiego” d znajdu-jemy osiem czeRs´ci, pos´wieRconych kolejno Biskupowi Opolskiemu i Kurii Diecezjalnej w Opolu, Biskupiemu S Radowi Duchownemu, Radzie KapXan´skiej i Kolegium Konsultorów, Diecezjalnej Radzie Duszpasterskiej, Diecezjalnej Radzie Ekonomicznej, parafiom, dekanatom, dziekanom i wicedziekanom, a takz_e rejonom duszpasterskim, dziekanom i sekretarzom rejonowym47.
CzeRs´c´ pierwsza skXada sieR z trzech statutów, poprzedzonych jednym, maj Ra-cym charakter preambuXy. Statut 22 przypomina, iz_ „duchowien´stwo i wierni powinni okazywac´ swemu Biskupowi szacunek i posXuszen´stwo oparte na motywach nadprzyrodzonych, podporz Radkowuj Rac sieR jego duchowemu kierow-nictwu, popieraj Rac jego zarz Radzenia zmierzaj Race do duchowego rozwoju die-cezji, jak równiez_ dziel Rac z nim odpowiedzialnos´c´ za Kos´cióX partykularny i powszechny”. W czeRs´ci pos´wieRconej diecezjalnemu s Radowi duchownemu zaznaczono, iz_ jego pracownicy powinni traktowac´ wypeXniane swoich obo-wi Razków jako dziaXalnos´c´ duszpastersk Ra, a co za tym idzie, obo-winni „pomagac´ wiernym w uregulowaniu konfliktów sumienia w duchu prawdy, miXos´ci i sprawiedliwos´ci”48. Na uwageR zasXuguje statut 29 w czeRs´ci pos´wieRconej parafiom, w którym prawodawca synodalny opowiedziaX sieR za racjonalizacj Ra sieci parafialnej w diecezji opolskiej. Owa racjonalizacja polegac´ ma na po-dziale wieRkszych parafii na mniejsze, a takz_e na X Raczeniu ze sob Ra parafii zbyt maXych. Nie oznacza to jednak formalnego znoszenia jednostek niewielkich, a polegac´ ma na mianowaniu dla poX Raczonych parafii wspólnego probo-szcza49. Synod zaleca takz_e usilnie, aby w codziennej pracy duszpasterskiej
zwracano wieRksz Ra uwageR na oz_ywienie ruchu pielgrzymkowego do Matki Boskiej w Jej opolskim wizerunku, na GóreR s´w. Anny oraz do sanktuarium
46Tamz_e, s. 21. 47Tamz_e, s. 23-28. 48Tamz_e, s. 24.
s´w. Jacka w Kamieniu S´l Raskim50. Kolejne statuty rozdziaXu II pos´wieRcone s Ra organizacji struktur panadparafialnych w diecezji opolskiej (dekanatom i rejonom duszpasterskim).
Obszerny rozdziaX III d „Z_ycie liturgiczne w parafii” d zawiera normy dotycz Race sakramentów s´wieRtych, sakramentaliów i naboz_en´stw, muzyki i s´piewu w liturgii oraz czasów i miejsc s´wieRtych. Poprzedzone s Ra one przed-stawieniem zasad ogólnych, wprowadzaj Racych w tematykeR liturgiczn Ra oraz szafarstwa sakramentów. Tutaj znajduje sieR m.in. statut 42, w którym synod zobowi Razuje proboszczów do ustanowienia w kaz_dej parafii nadzwyczajnych szafarzy komunii s´w., którzy pomagaliby w rozdawaniu jej podczas mszy s´w. oraz zanosili j Ra chorym w kaz_d Ra niedzieleR i s´wieRto51. Ponadto prawodawca synodalny zacheRca parafie, w których wysteRpuje taka potrzeba, aby rozwaz_yXy moz_liwos´c´ wprowadzenia posXugi staXego diakona52. Synod postanowiX takz_e,
aby przy kaz_dym kos´ciele parafialnym i filialnym istniaXy zespoXy ministran-tów. PosXugeR ministranck Ra peXnic´ mog Ra takz_e dziewczeRta, jednak zaleca sieR, aby byXy one raczej angaz_owane do posXug muzycznych (schola, kantorka, psaXterzystka) i lektorskich (czytanie sXowa Boz_ego, komentarz, podawanie wezwan´ modlitwy wiernych)53.
Tematyka sakramentologiczna obejmuje statuty odnosz Race sieR do poszcze-gólnych sakramentów s´wieRtych. W kwestii chrztu ustawodawca synodalny z duz_ Ra doz Ra realizmu i duszpasterskiego wyczucia uregulowaX spraweR dopu-szczania do tego sakramentu dzieci z rodzin religijnie obojeRtnych lub zanied-banych oraz tych dzieci, których rodzice z_yj Ra w zwi Razku niesakramentalnym. Przypadki te reguluje statut 49, w mys´l którego podstaw Ra udzielenia chrztu musi byc´ uzasadniona nadzieja, z_e dziecko zostanie wychowane po kato-licku54. Wtedy przed chrztem proboszcz winien przeprowadzic´ rozmoweR
z rodzicami oraz z kandydatami na chrzestnych, którzy winni byc´ praktykuj Ra-cy. Proboszcz wyraz_a zgodeR na chrzest po otrzymaniu od rodziców dziecka i chrzestnych pisemnego poreRczenia. Wydaje sieR, z_e jest to optymalne rozwi Ra-zanie trudnego problemu duszpasterskiego. Czyni ono zados´c´ wymogom stawianym przez prawo kanoniczne, jednoczes´nie odwoXuj Rac sieR do poczucia
50Tamz_e, statut 42, s. 27.
51Zob. ksieRga liturgiczna Sakramenty chorych, Katowice 1998, s. 43, nr 52; list apostolski
Mane nobiscum Domine, 2000, 30; Instrukcja synodalna dotycz Raca nadzwyczajnych szafarzy
Komunii S´wieRtej, w: Pierwszy Synod, s. 261-270. 52Tamz_e, statut 43, s. 31.
53Tamz_e, statut 44, s. 31-32. 54Kan. 868 KPK z 1983 r.
odpowiedzialnos´ci rodziców dziecka i przywracaj Rac wXas´ciwy wymiar funkcji chrzestnych. Istotne jest przypomnienie w statucie 50 wymogów, które d zgodnie z kan. 874 KPK d winni speXniac´ kandydaci na chrzestnych. Prawo-dawca synodalny uznaX ponadto za konieczne zwrócenie uwagi rodziców dziecka na „chrzes´cijan´ski sens imienia i obchodzenia imienin, jako dnia przypominaj Racego przyjeRcie chrztu oraz opiekeR s´wieRtego Patrona”55. Moz_na z tego wnosic´, z_e Synod zaleca nadawanie dzieciom imion „chrzes´cijan´skich”, czyli takich, które nosiX wczes´niej jakis´ s´wieRty lub bXogosXawiony. W tym samym statucie zaleca sieR podtrzymanie diecezjalnego zwyczaju obchodzenia pierwszej rocznicy chrztu poX Raczonej ze specjalnym bXogosXawien´stwem dzie-ci56. W pozostaXych statutach reguluj Racych sprawy zwi Razane ze chrztem s´w., znajdujemy normy dotycz Race formacji katechumenów i prowadzenia ksieRgi ochrzczonych.
Do sakramentu bierzmowania Synod postanowiX dopuszczac´ mXodziez_ ucz Ra-c Ra sieR w III klasie gimnazjum. ZaleRa-cono, aby przyjmowali oni sakrament po odbyciu pielgrzymki do kos´cioXa katedralnego oraz „poznali istniej Race w die-cezji struktury organizacyjne, a w miejscowej parafii stowarzyszenia, wspólnoty i ruchy apostolskie”57. Ustawodawca synodalny zaleca równiez_,
aby przy bierzmowaniu pozostawic´ sobie imieR patrona ze chrztu „dla podkres´-lenia kontynuacji wtajemniczenia chrzes´cijan´skiego” (statut 60). Jednak w przypadku, gdy imieR chrzcielne kandydata nie figuruje ws´ród s´wieRtych i bXogosXawionych Kos´cioXa, moz_e on wybrac´ sobie nowe imieR. S´wiadkiem bierzmowania winien byc´ z zasady chrzestny lub chrzestna. FunkcjeR teR mog Ra takz_e wypeXniac´ rodzice bierzmowanego lub inna osoba „odpowiednio dojrza-Xa do wykonania tego zadania” (statut 61). W mys´l statutu 62 duszpasterze powinni d Raz_yc´ do upamieRtnienia przyjeRcia sakramentu bierzmowania w formie naboz_en´stw dzieRkczynnych. Ponadto bierzmowani powinni otrzymac´ religijne pami Ratki (krzyz_, Pismo S´wieRte, diecezjalny modlitewnik Droga do Nieba). DziaXania te maj Ra zapobiec dos´c´ powszechnemu obecnie ws´ród wiernych spXycaniu znaczenia sakramentu bierzmowania, który w opiniach niektórych dos´wiadczonych duszpasterzy okres´lany bywa nawet jako „sakrament po-z_egnania z Kos´cioXem”.
Rozbudowane statuty dotycz Race Eucharystii s Ra dowodem wielkiej troski Synodu opolskiego o nadanie jej wXas´ciwej rangi zarówno w z_yciu wspólnot
55Pierwszy Synod, statut 52, s. 34.
56Zob. Agenda liturgiczna diecezji opolskiej. NabozKen´stwa, pos´wieNcenia i
bOogosOawien´-stwa, Opole 1986, s. 313.
57
parafialnych, jak i kaz_dego z wiernych diecezji opolskiej. Bardzo sXusznie prawodawca synodalny zaleca przygotowanie sieR do sprawowania mszy s´w. przez zachowanie s´wieRtego milczenia zarówno w kos´ciele, jak i w zakrystii przed rozpoczeRciem celebracji58. Podkres´leniu najwyz_szej wagi Eucharystii
sXuz_y przepis statutu 68 nakazuj Racy, aby celebrowano j Ra w miejscu s´wieRtym. Z waz_nych przyczyn, lecz zawsze za zezwoleniem Biskupa Diecezjalnego, moz_na odprawiac´ mszeR s´w. poza kos´cioXem, jednak powinno byc´ to miejsce odpowiednie. DzieRki temu przepisowi Synod przeciwstawiX sieR moz_liwej de-sakralizacji Eucharystii, kiedy d nawet w najlepszej wierze d byXaby ona sprawowana bez zachowania nalez_ytej powagi. Waz_ne jest powtórzenie normy kan. 904 KPK, aby kaz_dy kapXan, o ile nie zachodzi powaz_na przyczyna, codziennie celebrowaX mszeR s´w.59 Nic bowiem tak skutecznie nie rozbudzi
w wiernych s´wieckich umiXowania Eucharystii, jak dobry przykXad pXyn Racy od kapXanów. W statucie 70 znajdujemy zalecenie skierowane do duszpaste-rzy, aby wychowywali wiernych do zachowania zwyczaju zamawiania mszy s´w. w intencji z_ywych i umarXych czXonków swych rodzin i przyjacióX. Nie-jako przy okazji prawodawca synodalny przypomina, iz_ ustalanie jakichkol-wiek „stawek” za odprawienie Eucharystii, a tym bardziej domaganie sieR nadmiernych „ofiar” jest niedopuszczalne. Jednoczes´nie synod sXusznie wska-zuje na obowi Razek wiernych s´wieckich dbania o materialne potrzeby Kos´cioXa w miareR swoich moz_liwos´ci. Duz_e znaczenie praktyczne ma w tym konteks´cie wskazówka, aby duszpasterze wyjas´niali wiernym znaczenie skXadanych ofiar oraz informowali o ich przeznaczeniu.
Odnos´nie do niedzielnej Eucharystii Synod zaleca, aby duszpasterze „zwra-cali szczególn Ra uwageR na motywacjeR w realizowaniu niedzielnego obowi Razku udziaXu w celebracji Mszy s´w. Oprócz argumentacji nakazowej nalez_y wycho-wywac´ takz_e do motywacji teologiczno-egzystencjalnej”60. To postanowienie
wypada uznac´ za szczególnie cenne (obok wyz_ej omówionej regulacji doty-cz Racej informowania wiernych o przeznadoty-czeniu skXadanych przez nich ofiar), poniewaz_ wydaje sieR zacz Ratkiem rzeczywis´cie podmiotowego traktowania s´wieckich w Kos´ciele opolskim. Oto oprócz przekazywania im odgórnych zalecen´, dostrzez_ono zalety dialogu i wprowadzania wiernych w problemy zwi Razane z zarz Radem wspólnot Ra kos´cieln Ra. Kolejnym krokiem na tej drodze byXoby coroczne (lub czeRstsze) podawanie do publicznej wiadomos´ci
infor-58Tamz_e, statut 67, s. 38. 59Tamz_e, statut 69. 60Tamz_e, statut 74, s. 40.
macji zwi Razanych ze stanem finansów diecezji, jednak takie rozwi Razanie nie zostaXo przyjeRte przez Synod opolski.
Waz_ne, takz_e z punktu widzenia wiernych s´wieckich, wydaj Ra sieR regulacje synodalne dotycz Race gXoszonych podczas Eucharystii homilii, a beRd Racych podstawowym sposobem nauczania we wspólnocie parafialnej. Statut 77 po-stanawia, z_e homilia powinna koncentrowac´ sieR na „przekazie SXowa Boz_ego zawartego w Pis´mie S´wieRtym, [a] przeczytanego w czasie liturgii mszalnej”. Ponadto tres´c´ kazan´ powinna byc´ wzbogacona poprzez „wyjs´cie naprzeciw wspóXczesnej nauce”, zas´ ich przedmiotem mog Ra byc´ takz_e kwestie spoXeczne, w których nalez_y wyjas´niac´ nauczanie Kos´cioXa. Duszpasterze winni zacho-wac´ „wielk Ra ostroz_nos´c´” w poruszaniu spraw politycznych, gdyz_ „kazania upolitycznione, podobne do wiecowych przemówien´ polityków, przynosz Ra wieRcej zXa niz_ poz_ytku w z_yciu parafialnym”. Pod wzgleRdem formy naj-bardziej poz_ Radane jest „mówienie naturalne i przyjazne w odniesieniu do sXuchacza”, które uXatwia nawi Razanie kontaktu ze sXuchaczami, a szczególnie z dziec´mi. „Technicznymi” mankamentami homilii s Ra „czeRste powtórzenia i nieXad mys´lowy, styl efekciarski, przerost formy nad tres´ci Ra, niewyraz´na artykulacja”, co jest szczególnie uci Raz_liwe dla osób w starszym wieku i sXabo sXysz Racych61. Kolejnym waz_nym postanowieniem Synodu opolskiego
odnos´-nie do kazan´, jest ujeRcie ich w dos´c´ s´cisXe ramy czasowe. Otóz_, zgododnos´-nie z wytyczn Ra statutu 80, niedzielne homilie mszalne powinny trwac´ od 10 do 15 minut. Bardzo krótkie, zaledwie kilkuzdaniowe, winno byc´ takz_e wprowa-dzenie na pocz Ratku liturgii oraz kon´cowe ogXoszenia parafialne. Chodzi o to, aby wierni nie czuli sieR na Eucharystii znudzeni i przytXoczeni nazbyt dXugimi oracjami duszpasterza, lecz mogli skoncentrowac´ sieR na Ofierze OXtarza.
Opolski ustawodawca synodalny w statucie 87 wyraz_a szacunek dla zwy-czaju przyjmowania komunii s´w. „do ust” w postawie zarówno kleRcz Racej, jak i stoj Racej, nie wykluczaj Rac jednakz_e innych form jej przyjmowania, zawsze jednak z zachowaniem najwyz_szej czci62. W diecezji opolskiej wolno udzie-lac´ komunii s´w. „na reRkeR”, co jest zwi Razane z powszechnos´ci Ra tej formy ws´ród ludnos´ci s´l Raskiej oraz gos´ci przede wszystkim z Niemiec. Wi Raz_e sieR z tym jednak wymóg spoz_ycia opXatka na oczach szafarza, gdyz_ nikt „nie moz_e odejs´c´, nios Rac w reRku CiaXo Pan´skie”. Komunia s´w. nie moz_e byc´ udzielana „na reRkeR”, gdyby zachodziXo niebezpieczen´stwo profanacji63.
61Tamz_e, statut 78, s. 41.
62Zob. Liturgia Kos´cioXa, w: II Polski Synod Plenarny, Poznan´ 2001, statut 92. 63Zob. Ogólne wprowadzenie do MszaXu Rzymskiego, 2001, 161; Instrukcja Kongregacji ds. Kultu Boz_ego i Dyscypliny Sakramentów Redemptionis sacramentum, 2004, 92.
Szczególnie istotne (i odróz_niaj Race Kos´cióX opolski od wielu innych die-cezji w kraju) jest podniesienie wieku przyjmowania przez dzieci Pierwszej Komunii S´wieRtej. Synod wskazaX, z_e powinno to nasteRpowac´ w III klasie szkoXy podstawowej. Powodem takiej decyzji jest domniemanie, iz_ trzecio-klasis´ci, jako bardziej dojrzali od mXodszych dzieci, lepiej pojmuj Ra prawdziwe znaczenie tej waz_nej uroczystos´ci. Jednak Synod nie przes RadziX tej sprawy „raz na zawsze”, lecz zaleciX tak Ra wXas´nie praktykeR „w okres´lonej przyszXos´-ci”, co oznacza, z_e w dXuz_szej perspektywie czasowej jest otwarty takz_e na inne rozwi Razania.
Diecezja opolska szczyci sieR tym, iz_ na jej terytorium zamieszkuj Ra liczne mniejszos´ci narodowe i etniczne. S Ra to Niemcy, Ukrain´cy, Romowie, Mora-wianie i inni. Wszystkim tym grupom synod przyznaje prawo do mszy s´w. w jeRzyku ojczystym, w miareR moz_liwos´ci w kaz_d Ra niedzieleR i s´wieRto64.
W celebracji liturgicznej zalecano model dwujeRzyczny, poniewaz_ „liturgia sprawowana dla mniejszos´ci powinna byc´ zrozumiaXa takz_e dla wiernych, którzy nie znaj Ra dostatecznie jeRzyka mniejszos´ci”65. Brak jednoczes´nie
spre-cyzowania, czy caXa liturgia powinna byc´ tXumaczona na jeRzyk wieRkszos´ci, czy jej czeRs´ci, naprzemiennie, powinny byc´ celebrowane w dwóch róz_nych jeRzykach. W praktyce najczeRs´ciej stosuje sieR to drugie rozwi Razanie.
Kolejn Ra istotn Ra regulacj Ra w czeRs´ci dotycz Racej Eucharystii jest zalecenie zawarte w statucie 96, w mys´l którego kos´cioXy (przede wszystkim parafialne) powinny byc´ otwarte dla indywidualnej modlitwy równiez_ w dni powszednie. Oczywis´cie, s´wi Ratynie takie powinny byc´ w sposób skuteczny i odpowiedni zabezpieczone przed kradziez_ Ra, jednak moz_liwos´c´ nawiedzenia Najs´wieRtszego Sakramentu, krótkich adoracji coram Sanctissmo przed tabernakulum nie powinna byc´ wiernym odebrana przez stawianie wyz_ej bezpieczen´stwa obiektu sakralnego. Jest to postanowienie Synodu, którego doniosXos´c´ trudno jest przecenic´, bior Rac pod uwageR fakt, z_e czeRsto jeszcze w wielu miejscowos´ciach kos´cioXy otwierane s Ra jedynie na czas naboz_en´stw. Stan taki z´le s´wiadczy o administratorze kos´cioXa, który woli odgrodzic´ Najs´wieRtszy Sakrament od wiernych, niz_ podj Rac´ podstawowe prace zabezpieczaj Race s´wi RatynieR (np. wyko-nanie stosownej kraty).
Zgromadzenie synodalne wiele uwagi pos´wieRciXo sprawom zwi Razanym z sakramentem pokuty i pojednania. W statucie 100 znajdujemy postanowie-nie, z_e wszyscy kapXani inkardynowani do diecezji opolskiej, o ile nie s Ra
64
Pierwszy Synod, statut 90, s. 45.
obci Raz_eni suspens Ra, posiadaj Ra wXadzeR waz_nego sXuchania spowiedzi i rozgrze-szania na jej terytorium. Podobnie takz_e kapXani spoza diecezji opolskiej, czasowo przebywaj Racy na jej terenie, maj Ra uprawnienia do spowiadania, o ile otrzymali takowe od swego biskupa diecezjalnego i nie s Ra zasuspendowani. Synod usilnie zacheRca, aby duszpasterze sprawowali sakrament pokuty i po-jednania codziennie, przynajmniej póX godziny przed msz Ra s´w., oraz w soboty i wigilie uroczystos´ci w godzinach podanych wiernym do wiadomos´ci. Zasad-niczo spowiedz´ nie powinna odbywac´ sieR w miejscu, gdzie w tym samym czasie sprawowana jest Eucharystia. Jednak tam, gdzie przemawiaj Ra za tym racje duszpasterskie, zwyczaj ten winien byc´ utrzymany66. Ponadto Synod postanowiX (statut 102), iz_ kapXani niezatrudnieni bezpos´rednio w duszpaster-stwie (np. kurialis´ci i wykXadowcy WydziaXu Teologicznego UO) maj Ra na równi z innymi obowi Razek usXugiwania w konfesjonale, szczególnie w okresie przeds´wi Ratecznym. Bardzo dokXadnie uregulowano, komu na mocy prawa synodalnego, okres´lonego w statucie 105, udzielono wXadzy zwalniania peni-tentów z ekskomuniki zastrzez_onej Biskupowi Opolskiemu za przesteRpstwo przerwania ci Raz_y67, mianowicie nasteRpuj Racym kapXanom: konsultorom
diece-zjalnym, dziekanom rejonowym i dekanalnym oraz ich wicedziekanom, pro-boszczom i administratorom parafii, przeXoz_onym kleryckich domów zakon-nych, spowiednikom w kos´ciele katedralnym i w pozostaXych kos´cioXach miasta Opola, spowiednikom w nasteRpuj Racych kos´cioXach diecezji: Nysa d s´w. Jakuba i s´w. Agnieszki, Racibórz d Najs´wieRtszej Maryi Panny (farny), KeRdzierzyn-Koz´le d s´w. MikoXaja, Kluczbork d Najs´wieRtszej Maryi Panny Wspomoz_enia Wiernych, spowiednikom w sanktuariach: na Górze s´w. Anny, w Kamieniu S´l Raskim i s´w. Anny w Oles´nie, a ponadto wszystkim spowiedni-kom w diecezji: w okresie adwentu, od s´rody popielcowej do Niedzieli Trój-cy S´wieRtej wX Racznie, w czasie misji i rekolekcji, z okazji kanonicznych wizy-tacji biskupich, oraz udzielania sakramentu bierzmowania, odpustów parafial-nych rocznicy pos´wieRcenia kos´cioXa, z okazji spowiedzi przeds´lubparafial-nych, spo-wiedzi kobiet w stanie bXogosXawionym, spospo-wiedzi z_oXnierzy i wieRz´niów, chorych w szpitalach i domach prywatnych, z okazji mszy s´w. pogrzebowych, a takz_e z okazji spowiedzi generalnej przynajmniej z okresu jednego roku68.
Rozporz Radzeniem „wymuszonym” przez coraz czeRste wyjazdy mieszkan´ców Opolszczyzny do pracy za graniceR, jest norma statutu 107, uczulaj Raca
dusz-66Tamz_e, statut 101, s. 48. 67Zob. kan. 1398 KPK.
pasterzy, iz_ trzeba „co jakis´ czas” pouczac´ wiernych o koniecznos´ci odbycia jak najszybciej spowiedzi indywidualnej po skorzystaniu z rozgrzeszenia publicznego, tak czeRsto praktykowanego w kos´cioXach Europy Zachodniej.
Odnos´nie do praktyk postnych zgromadzenie synodalne postanowiXo, iz_ w kaz_dy pi Ratek nalez_y zachowywac´ wstrzemieRz´liwos´c´ od spoz_ywania mieRsa, chyba z_e w dniu tym przypada jakas´ uroczystos´c´ liturgiczna. Zwyczajowo tak Ra sam Ra wstrzemieRz´liwos´c´ nalez_y zachowywac´ takz_e w WigilieR Boz_ego Narodzenia. Natomiast wstrzemieRz´liwos´c´ poX Raczona z postem obowi Razuje w s´rodeR popielcow Ra oraz w Wielki Pi Ratek. Jednoczes´nie stwierdzono, z_e pokutny charakter wielkiego postu, jak i kaz_dego dnia pi Ratkowego wymaga powstrzymania sieR od udziaXu w zabawach69. Odnos´nie do namaszczenia chorych Synod opolski w statucie 111 podkres´liX koniecznos´c´ wyjas´niania wiernym roli i znaczenia tego sakramentu. Natomiast w przedmiocie sakra-mentu maXz_en´stwa uwageR zwraca m.in. usilne zacheRcenie, aby sakrament ten byX poprzedzony zareRczynami, odbywaj Racymi sieR w gronie rodzinnym co najmniej 6 miesieRcy przed s´lubem70, oraz wskazanie, aby przy zawieraniu
maXz_en´stwa konkordatowego zas´wiadczenie o zawarciu maXz_en´stwa, wymaga-ne przez wXadze pan´stwowe, miaXo miejsce na pocz Ratku obrzeRdu przed cele-bracj Ra sakramentu. Aby unikn Rac´ komplikacji, sam proboszcz powinien dopil-nowac´ obowi Razku wysXania w przepisanym prawem terminie odpowiednich zas´wiadczen´ do parafii chrztu narzeczonych i do urzeRdu stanu cywilnego71.
Aby ukazac´ diecezjanom pozytywne wzorce z_ycia maXz_en´skiego, Synod za-cheRca do udziaXu w organizowanej corocznie w drug Ra niedzieleR wrzes´nia pielgrzymce zXotych i srebrnych jubilatów maXz_en´skich z caXej diecezji do kos´cioXa seminaryjno-akademickiego w Opolu72.
Co sieR tyczy sakramentu s´wieRcen´, prawodawca synodalny, oprócz wskaza-nia na jego wielk Ra godnos´c´ i znaczenie w Kos´ciele, zatwierdza dawny zwy-czaj, iz_ w diecezji opolskiej s´wieRcen´ diakonatu udziela sieR zwykle w soboteR poprzedzaj Rac Ra uroczystos´c´ s´w. StanisXawa biskupa i meRczennika, patrona Wyz_szego Seminarium Duchownego w Opolu, w kos´ciele seminaryjno-akade-mickim73. Natomiast s´wieRcen´ prezbiteratu udzielac´ sieR zwykXo w soboteR
przed uroczystos´ci Ra ZesXania Ducha S´wieRtego w katedrze opolskiej74. We
69Pierwszy Synod, statut 110, s. 52. 70Tamz_e, statut 122, s. 54.
71Tamz_e, statut 126, s. 55. 72Tamz_e, statut 131, s. 56. 73Tamz_e, statut 133, s. 56. 74Tamz_e, statut 134, s. 57.
wszystkich kos´cioXach diecezji tego dnia o godzinie 11.00 powinny zostac´ wX Raczone na chwileR dzwony, oznajmiaj Race o tak waz_nym wydarzeniu w z_yciu Kos´cioXa lokalnego75.
W drugiej czeRs´ci III rozdziaXu Statutów Synodu opolskiego pos´wieRconej sakramentaliom i naboz_en´stwom, na szczególn Ra uwageR zasXuguje przypom-nienie, z_e wszyscy wierni s´wieccy d przez chrzest uczestnicz Racy w kapXan´-stwie Chrystusa d mog Ra równiez_ sprawowac´ niektóre bXogosXawien´stwa, np. rodzice mog Ra bXogosXawic´ swoj Ra rodzineR, a zwXaszcza dzieci76. Duszpasterze
natomiast winni pieleRgnowac´ sprawowanie tradycyjnych naboz_en´stw i bXogo-sXawien´stw zwi Razanych z obchodami roku liturgicznego, kultem Matki Boskiej i s´wieRtych pan´skich77. Odnos´nie do pogrzebu chrzes´cijan´skiego, zgromadze-nie synodalne przypomniaXo rozporz Radzezgromadze-nie kan. 1184 KPK, w mys´l którego proboszcz parafii zmarXego w uzasadnionych i okres´lonych prawem przypad-kach ma prawo odmówic´ pogrzebu katolickiego albo dokonac´ ograniczen´ obrzeRdowych w liturgii pogrzebowej. Zaznaczono, z_e nie odmawia sieR pogrze-bu katolickiego samobójcom, o ile nie zachodz Ra okolicznos´ci przeciwne. Nalez_y takz_e udzielic´ pogrzebu chrzes´cijan´skiego tym wiernym, którzy wy-brali spopielenie swych zwXok, jes´li wiadome jest, z_e nie nast RapiXo to z moty-wów przeciwnych wierze katolickiej. Natomiast rozsypanie prochów jest sprzeczne z katolick Ra tradycj Ra, dlatego nie powinni w nim uczestniczyc´ dusz-pasterze, a wiernym nalez_y odradzac´ teR praktykeR. Nalez_y takz_e przestrzegac´ przepisów pan´stwowych w tym wzgleRdzie78. W kwestii muzyki i s´piewów
liturgicznych Synod usilnie zaleca, aby d zgodnie z diecezjaln Ra tradycj Ra d wszystkie msze s´w. niedzielne i s´wi Rateczne oraz w dni powszednie byXy s´piewane zarówno przez celebransa, jak i lud79. Synod uznaX takz_e, iz_ orga-nis´ci, jako odpowiedzialni za muzyczn Ra opraweR liturgii, powinni posiadac´ wXas´ciwe przygotowanie fachowe. Dlatego zaleca, aby ukon´czyli oni Studium Muzyki Kos´cielnej przy Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego80.
Gdy idzie o regulacje dotycz Race roku liturgicznego, prawem synodalnym staX sieR zwyczaj obowi Razuj Racy dot Rad tylko w czeRs´ci diecezji opolskiej d nieprzyj-mowania ofiar pienieRz_nych podczas odwiedzin duszpasterskich (koleRdy). CheRt-ne rodziny mog Ra zXoz_yc´ ofiareR na taceR podczas „koleRdowej” zbiórki na taceR
75Tamz_e, statut 135. 76Tamz_e, statut 139, s. 58. 77Tamz_e, statut 140. 78Tamz_e, statut 148, s. 60. 79Tamz_e, statut 149, s. 60. 80Tamz_e, statut 154, s. 62.
w niedzieleR po zakon´czeniu odwiedzin81. Natomiast w sprawie miejsc s´wieR-tych zgromadzenie synodalne zaleca urz Radzac´ pielgrzymki parafialne do die-cezjalnych sanktuariów: na GóreR s´w. Anny, do Matki Boskiej Opolskiej w kos´ciele katedralnym i do s´w. Jacka w Kamieniu S´l Raskim. Szczególnie istotna jest zacheRta do udziaXu w tradycyjnych pielgrzymkach stanowych na GóreR s´w. Anny oraz w pieszej pielgrzymce opolskiej na Jasn Ra GóreR82.
W rozdziale IV Statutów synodalnych, pt. „Nauczanie i wychowanie chrzes´cijan´skie w parafii”, znajdujemy normy i zalecenia dotycz Race nauczania i wychowania w rodzinie, nauczania i katechizacji w parafii, stypendiów synodalnych oraz duszpasterstwa misyjnego. Synod przede wszystkim sXusznie wskazuje na s´rodowisko rodzinne, „Kos´cióX domowy”, jako na pierwsze i podstawowe miejsce spoXeczno-religijnego ksztaXtowania mXodego pokole-nia83. Zaleca takz_e rodzicom zadbanie o doskonalenie swych umiejeRtnos´ci
wychowawczych zarówno poprzez okolicznos´ciowe katechezy, jak i poprzez uczenie sieR gXeRbszego kontaktu z dzieckiem, okazywanie mu swej miXos´ci i budowanie postawy odpowiedzialnos´ci84. Wiele uwagi zgromadzenie
syno-dalne pos´wieRciXo takz_e nauczaniu i katechezie parafialnej85, podkres´laj Rac
w tym konteks´cie znaczenie rekolekcji, katechezy przykos´cielnej, jako ko-niecznego uzupeXnienia katechizacji szkolnej86, czy tez_ usilnie zalecaj Rac
pro-wadzenie w kaz_dej parafii katechezy dla osób dorosXych87. Ustawodawca synodalny wskazaX przepracowanie ksieRz_y, jako domnieman Ra przyczyneR ich braku inicjatywy w dziaXaniach katechetycznych w parafiach. Aby temu zara-dzic´, zaleciX, by tam, gdzie to jest moz_liwe, ksieRz_a ograniczyli praceR kateche-tyczn Ra w szkole do póX etatu, co pozwoli im na „bardziej aktywn Ra obecnos´c´ w parafiach”. Takz_e proboszczowie wieRkszych parafii miejskich nie powinni zasadniczo podejmowac´ pracy katechetycznej w szkoXach, a w wieRkszym stopniu zaj Rac´ sieR katechez Ra dorosXych88. Obecnos´c´ ksieRz_y w szkoXach jest
konieczna, jednak dzieRki dostatecznej liczbie katechetów s´wieckich pozwala pracowac´ im w ograniczonym wymiarze godzin. Trzeba przyznac´, z_e powyz_-sze rozwi Razanie jest celowe z punktu widzenia skutecznos´ci oddziaXywania
81Tamz_e, statut 161, s. 64. 82Tamz_e, statut 173, s. 68. 83Tamz_e, statut 180, s. 73. 84Tamz_e, statut 181. 85Tamz_e, statut 182. 86Tamz_e, statut 184, s. 74-75. 87Tamz_e, statut 186, s. 75. 88Tamz_e, statut 187, s. 187.
duszpasterskiego, jednak moz_e doznawac´ pewnych przeszkód w realizacji, gdyz_ w sposób znacz Racy obniz_a osobiste dochody kapXanów. Bardzo poz_y-teczna jest inicjatywa Synodu opolskiego, polegaj Raca na zaleceniu tworzenia „synodalnych stypendiów parafialnych i diecezjalnych” dla zdolnej mXodziez_y pochodz Racej z rodzin niezamoz_nych. DzieRki temu wspólnota diecezjalna ma szanseR przyczynic´ sieR do podniesienia stosunkowo niskiego stopnia schola-ryzacji spoXeczen´stwa89. Duz_y nacisk Synod opolski poXoz_yX na duchowe
i materialne wspieranie zagranicznej dziaXalnos´ci misyjnej oraz ksztaXtowanie s´wiadomos´ci misyjnej ws´ród wiernych. Szczególnie istotne jest w tej materii przypomnienie, iz_ obowi Razkiem kaz_dej parafii i caXej wspólnoty diecezjalnej jest troska o budzenie misyjnych powoXan´ kapXan´skich i zakonnych90.
UwageR czytelnika z pewnos´ci Ra przyci Ragnie rozdziaX V, zatytuXowany „Po-woXanie, formacja i z_ycie duchownych”, który podzielony zostaX na cztery czeRs´ci, zawieraj Race regulacje dotycz Race posXugi duszpasterzy na terenie die-cezji opolskiej. W czeRs´ci pierwszej („Duszpasterstwo powoXan´”) zwraca uwa-geR podkres´lenie roli rodziny chrzes´cijan´skiej, jako naturalnego s´rodowiska budzenia i wzrostu powoXan´91. Jednoczes´nie prawodawca synodalny w
statu-cie 201 umies´ciX szereg zalecen´ dla wspólnot parafialnych, dotycz Racych orga-nizacji pracy duszpasterskiej w dziedzinie budzenia i rozwijania powoXan´ duchownych (dni modlitw, grupy ministranckie, wX Raczenie sieR w inicjatywy duszpastersko-powoXaniowe Wyz_szego Seminarium Duchownego). CzeRs´c´ dotycz Raca formacji powoXanych do kapXan´stwa wskazuje na instytucje od-powiedzialne za ksztaXtowanie kleryków. S Ra nimi Wyz_sze Seminarium Du-chowne i WydziaX Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, realizuj Race swoje cele i programy formacyjne na podstawie dekretów Soboru Watykan´skiego II, przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., posynodalnej adhortacji apostolskiej Pastores dabo vobis, innych dokumentów Stolicy Apostolskiej oraz uchwaX Konferencji Episkopatu Polski92. Uczelnie te respektuj Ra takz_e
w caXej rozci RagXos´ci zasady obowi Razuj Race w seminariach polskich zgodnie z Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia z 1999 r. oraz rozporz Radzenia Biskupa Opolskiego. Synod zaznaczyX takz_e, z_e na podstawie specjalnej umo-wy z 13 stycznia 1995 r. formacjeR intelektualn Ra alumnów Wyz_szego
Semina-89Tamz_e, statut 190, s. 77. 90Tamz_e, statut 195, s. 78. 91Tamz_e, statut 200, s. 82. 92Tamz_e, statut 205, s. 85.
rium Duchownego Biskup Opolski zleciX WydziaXowi Teologicznemu Uniwer-sytetu Opolskiego w s´cisXej wspóXpracy z rektorem seminarium93.
Trzecia czeRs´c´ rozdziaXu V Statutów omawia problemy zwi Razane ze staX Ra formacj Ra kapXanów. W tej materii szczególnie istotne jest zalecenie sformuXo-wane w statucie 214, zgodnie z którym kapXani mXodsi powinni kontynuowac´ studia specjalistyczne (licencjackie) na Wydziale Teologicznym UO i innych uczelniach. Natomiast ksieRz_a po pi Ratym roku kapXan´stwa zostali zobowi Razani do odbycia i ukon´czenia na Wydziale Teologicznym podyplomowych studiów proboszczowskich. Aby nalez_ycie sprawowac´ opiekeR nad kapXanami i sukce-sywnie rozwijac´ programy formacyjne, Biskup Opolski powoXaX moderatora formacji staXej kapXanów w diecezji oraz diecezjaln Ra RadeR ds. StaXej Formacji KapXanów94. Osob Ra odpowiedzialn Ra za duchow Ra formacjeR kleru jest takz_e
diecezjalny ojciec duchowny oraz wybierani przez kapXanów dekanatu i za-twierdzani przez biskupa dekanalni ojcowie duchowni95. Waz_n Ra norm Ra
pra-wa synodalnego jest zobowi Razanie neoprezbiterów do uczestnictpra-wa w comie-sieRcznym dniu skupienia organizowanym przez diecezjalnego ojca duchowne-go96, oraz tzw. tygodniowe kursy formacji staXej, organizowane dla
kapXa-nów mXodszych przez diecezjalnego moderatora formacji staXej w porozumie-niu z Rad Ra ds. StaXej Formacji KapXanów97.
Jednymi z najistotniejszych w caXym prawie synodalnym jawi Ra sieR regu-lacje dotycz Race posXugi i z_ycia duchownych, umieszczone w czwartej czeRs´ci rozdziaXu V Statutów opolskich, bowiem to, w jaki sposób wierni postrzegaj Ra swoich duszpasterzy, w ogromnym stopniu rzutuje na ich stosunek do wiary i do Kos´cioXa. Synod w statucie 231 zobowi RazaX kapXanów do zachowania „szczególnego dystansu w kontaktach z innymi osobami obojga pXci, a zwXa-szcza z podwXadnymi i nieletnimi”, co ma dopomóc w zachowaniu przez ksieRz_y cnoty czystos´ci. Na skutecznos´c´ pracy kapXan´skiej wpXywa stopien´ przywi Razania osoby duchownej do rzeczy materialnych. Synod wskazuje, z_e sXuszne wynagrodzenie za praceR powinno zaspokajac´ rzeczywiste potrzeby z_yciowe kapXanów. Powinni oni wystrzegac´ sieR „oznak chciwos´ci, próz_nos´ci i luksusu”. Z drugiej strony waz_ne jest us´wiadomienie wiernym s´wieckim, iz_ s Ra oni zobowi Razani do zabezpieczenia swoim duszpasterzom koniecznych do
93Tamz_e, statut 206, s. 86. 94Tamz_e, statut 215, s. 89-90. 95Tamz_e, statuty 216-218, s. 90-91. 96Tamz_e, statut 220, s. 92.
z_ycia s´rodków materialnych98. Synod przypomniaX, z_e zgodnie z wielowie-kow Ra tradycj Ra kos´cieln Ra, ofiary skXadane przez wiernych w zwi Razku z posXu-gami duszpasterskimi s Ra i maj Ra pozostac´ dobrowolne. Zabronione jest róz_ni-cowanie formy udzielanych posXug w zalez_nos´ci od wysokos´ci zXoz_onej ofia-ry99. KapXan nie moz_e nalez_ec´ do partii i stronnictw politycznych. Ponadto bez zgody Biskupa Opolskiego duchowny nie moz_e: wnosic´ jakiejkolwiek sprawy do s Radu s´wieckiego, zaci Ragac´ kredytów przekraczaj Racych wXasny póXroczny dochód, trudnic´ sieR leczeniem, przyjmowac´ odznaczen´ pan´stwo-wych, prowadzic´ przedsieRbiorstw prywatnych lub dziaXalnos´ci gospodarczej na wXasny lub cudzy rachunek, nawet na rzecz parafii, a takz_e samowolnie zakXadac´ spóXek, stowarzyszen´ lub fundacji100. Jest oczywiste, z_e te dos´c´ rygorystyczne ograniczenia maj Ra zapewnic´ ze wszech miar poz_ Radan Ra niezalez_-nos´c´ kapXana od spraw doczesnych oraz zapewnic´ mu moz_liwos´c´ niezakXóco-nego peXnienia posXugi duszpasterskiej.
Wydaje sieR jednak, z_e niektóre z nich (np. zakaz wprowadzenia jakiejkol-wiek sprawy do s Radu s´wieckiego) id Ra zbyt daleko, ograniczaj Rac kapXanom moz_liwos´ci s Radowego dochodzenia swoich praw w sytuacji, gdy pozwanym mogXaby byc´ kuria diecezjalna lub sam biskup ordynariusz. Kolejnymi istot-nymi postanowieniami prawodawcy synodalnego jest wyznaczenie kaz_demu kapXanowi zatrudnionemu w duszpasterstwie 30-dniowego urlopu wypoczyn-kowego w okresie wakacyjnym oraz jednego dnia wolnego w tygodniu, „pod warunkiem jednak, z_e nie zakXóci to rytmu koniecznych zajeRc´ duszpasterskich w parafii”101. Synod opolski nie wprowadziX zasady kadencyjnos´ci urzeRdu
proboszczowskiego, mimo iz_ takie rozwi Razanie d szeroko dyskutowane pod-czas pracy zespoXów synodalnych d znalazXo wielu zwolenników ws´ród uczestników obrad. Wprowadzono jednak do prawa synodalnego szereg wczes´niej obowi Razuj Racych zasad zwi Razanych z peXnieniem tej niezwykle istot-nej posXugi. Postanowiono np., z_e proboszcz przed pierwsz Ra nominacj Ra boszczowsk Ra winien miec´ ukon´czone dwuletnie podyplomowe studium
pro-boszczowskie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Opolskiego102,
okres´lono obowi Razek rezydencji proboszcza w parafii103 i sprawy zwi Razane
98Tamz_e, statut 232, s. 95-96. 99Tamz_e, statut 233, s. 96. 100Tamz_e, statut 235. 101Tamz_e, statuty 236 i 237, s. 97. 102Tamz_e, statut 239, s. 98. 103Tamz_e, statut 240.
z przenoszeniem do innej parafii czy na inny urz Rad104. Ustalono ponadto, z_e kaz_dy proboszcz na pocz Ratku roku kalendarzowego, w którym kon´czy 70. rok z_ycia, winien zXoz_yc´ na reRce Biskupa Opolskiego pisemn Ra pros´beR o prze-niesienie na emerytureR. Natomiast na pocz Ratku roku kalendarzowego, w któ-rym kon´czy 75. rok z_ycia, jest zobowi Razany przekazac´ pisemn Ra rezygnacjeR z piastowanego urzeRdu. O jej przyjeRciu, zgodnie z kan. 538 § 3 KPK, decy-duje biskup105. W dalszej, czwartej czeRs´ci rozdziaXu V opolskich Statutów
synodalnych znajdujemy regulacje dotycz Race wikariuszy parafialnych, dzieka-nów i wicedziekadzieka-nów, dziekadzieka-nów rejonowych, rektorów kos´cioXów i kaplic oraz kapelanów róz_nych wspólnot, sytuacji kapXanów emerytów, rencistów i rezydentów czy wreszcie wspóXpracy z zakonami.
Kolejny, VI rozdziaX Statutów, nosz Racy tytuX „PosXannictwo s´wieckich w parafii i w rodzinie”, zXoz_ony jest z czterech podstawowych czeRs´ci (wraz z wprowadzeniem), z których kaz_da zawiera uregulowanie kilku istotnych kwestii duszpasterskich. W czeRs´ci pierwszej („PowoXanie i formacja s´wiec-kich”) Synod omówiX powoXanie kaz_dego chrzes´cijanina do s´wieRtos´ci i s´wia-domos´c´ eklezjaln Ra wiernych, opieraj Rac sieR gXównie na posynodalnej adhortacji apostolskiej Ojca s´w. Jana PawXa II o powoXaniu i misji s´wieckich w Kos´ciele i w s´wiecie Christifideles laici oraz przywoXuj Rac stosowne kanony KPK. Znacz Race jest przywoXanie w statucie 267 sXów papiez_a Piusa XII, zawartych w przemówieniu do kardynaXów z 20 lutego 1946 r.: „Wierni, a s´cis´lej s´wiec-cy, zajmuj Ra miejsce w pierwszych szeregach Kos´cioXa. Dla nich Kos´cióX stanowi z_yciow Ra zasadeR ludzkiej spoXecznos´ci. Dlatego to oni i przede wszyst-kim oni winni us´wiadamiac´ sobie coraz wyraz´niej nie tylko to, z_e nalez_ Ra do Kos´cioXa, ale z_e sami s Ra Kos´cioXem, to znaczy wspólnot Ra wiernych z_yj Racych na ziemi pod jednym przewodnictwem papiez_a oraz biskupów pozostaj Racych z nim w X Racznos´ci. Oni s Ra Kos´cioXem”.
W czeRs´ci drugiej d „S´wieccy w z_yciu Kos´cioXa” d zawarte s Ra, jak sieR wydaje, jedne z najwaz_niejszych ustalen´ z caXego dorobku Pierwszego Synodu Diecezji Opolskiej, wskazuj Race jednoznacznie na docenienie przez Synod wielkiej roli wiernych, niebeRd Racych duchownymi ani osobami konsekrowa-nymi, w z_yciu wspólnoty diecezjalnej. W statucie 277 zaakcentowano, z_e „wszelkie dzieXa apostolskie s Ra wreRcz nie do pomys´lenia bez czynnego za-angaz_owania s´wieckich”. Prawodawca kos´cielny, jako podstawowe miejsce tej aktywnos´ci wskazuje wspólnoteR parafialn Ra. S´wieccy w jej ramach winni
anga-104Tamz_e, statut 244, s. 100. 105Tamz_e, statut 245, s. 100-101.
z_owac´ sieR w z_ycie religijno-liturgiczne, aktywnie uczestniczyc´ w radach dusz-pasterskich i ekonomicznych. Istotne jest takz_e angaz_owanie sieR w dziaXalnos´c´ dobroczynn Ra, we wszelkiego typu wolontariat, który jest ofert Ra skierowan Ra zwXaszcza do mXodych. DzieRki takiemu podejs´ciu do kwestii partycypacji s´wieckich w z_yciu Kos´cioXa lokalnego moz_na pokusic´ sieR o przeXamanie dos´c´ popularnego ws´ród niektórych grup wiernych stereotypu, wedXug którego parafia jest jakby urzeRdem obsXugiwanym przez duszpasterzy-urzeRdników („funkcjonariuszy kultu”) jedynie „w godzinach otwarcia”. Wierni ci uwaz_aj Ra, z_e ich jedynym obowi Razkiem wobec wspólnoty parafialnej jest skXadanie ofiar pienieRz_nych „na taceR” podczas niedzielnych mszy s´w.106 Przekazywanie pa-rafianom czeRs´ci realnej odpowiedzialnos´ci za funkcjonowanie wspólnoty, przy z_yczliwej wspóXpracy ze strony duszpasterzy doprowadzic´ moz_e z czasem do ugruntowania sieR pozytywnego przekonania, z_e „Kos´cióX i parafia to nie tylko duchowien´stwo d «my d ksieRz_a», ale równiez_ «my d s´wieccy»”107.
Miej-sce, w którym oparta na zaufaniu wspóXpraca jednych z drugimi jest przyczy-n Ra sprawcz Ra wielu ceprzyczy-nprzyczy-nych, poz_yteczprzyczy-nych dokoprzyczy-naprzyczy-n´. Syprzyczy-nod opolski zacheRca wszystkich diecezjan do udziaXu w ruchach i stowarzyszeniach religijnych, a takz_e do wX Raczenia sieR w dziaXalnos´c´ instytucji diecezjalnych: Muzeum Die-cezjalnego, Redakcji „Gos´cia Niedzielnego”, Diecezjalnego Radia „Puls”, os´rodków rehabilitacji i stacji opieki Caritas, a takz_e zakXadu lecznictwa wodnego Sebastianeum Silesiacum w Kamieniu S´l Raskim. Jedn Ra z zalecanych form aktywnos´ci s´wieckich jest wX Raczenie sieR w prace Akcji Katolickiej108.
W trzeciej czeRs´ci rozdziaXu VI („S´wiadectwo chrzes´cijan´skie w z_yciu ro-dzinnym”) uwageR zwraca synodalna regulacja, aby w kaz_dej parafii prowa-dzona byXa d niezalez_nie od katechizacji szkolnej d roczna katecheza przed-maXz_en´ska w wymiarze co najmniej 25 spotkan´. Skrócona katecheza to cykl 10 spotkan´ zorganizowanych w parafii lub os´rodkach dekanalnych czy rejono-wych109. W statucie 288 Synod zaleca, aby sakrament maXz_en´stwa byX
po-przedzony zareRczynami, które winny odbyc´ sieR w gronie rodzinnym co naj-mniej 6 miesieRcy przed planowanym s´lubem110. Pewnym novum duszpaster-skim wydaje sieR propozycja, aby pierwsza rocznica zawarcia maXz_en´stwa
106J. M a r i a n´ s k i, UdziaO katolików s´wieckich w zKyciu parafii (zaOozKenia i
rzeczy-wistos´c´), PXock 2008, s. 26.
107Tamz_e, s. 79. 108
Pierwszy Synod, statut 278, s. 113.
109Tamz_e, statut 284, s. 115.
110Zob. ObrzeNdy bOogosOawien´stw dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, t. I, Kato-wice 1994, s. 92-98.
poX Raczona byXa z dniem skupienia zorganizowanym dla maXz_onków z danego „rocznika”. Prawodawca synodalny zaleca takz_e uroczyste celebrowanie we wspólnocie parafialnej uroczystos´ci i jubileuszy maXz_en´skich, szczególnie srebrnych i zXotych godów111. Jest to waz_ne unaocznienie godnos´ci
sakra-mentu maXz_en´stwa na forum Kos´cioXa lokalnego. Ostatnia, czwarta czeRs´c´ rozdziaXu szóstego omawia kwestie zwi Razane z udziaXem s´wieckich w z_yciu spoXecznym i politycznym, gXównie przywoXuj Rac fragmenty nauczania papies-kiego (OreRdzie Jana PawXa II na XXXII S´wiatowy Dzien´ Pokoju) oraz doku-menty kos´cielne (Katechizm Kos´cioXa Katolickiego, dekret o apostolstwie s´wieckich Apostolicam actuositatem).
O tym, jak wielkie znaczenie przywi Razuje Synod opolski do roli kultury w z_yciu wspólnoty wierz Racych, s´wiadcz Ra przepisy rozdziaXu VII Statutów synodalnych, zatytuXowanego „W trosce o chrzes´cijan´skiego ducha kultury”. W pierwszej czeRs´ci tego rozdziaXu („Kos´cióX wobec kultury”) znajdujemy podkres´lenie roli sztuki sakralnej, beRd Racej nos´nikiem przesXania o dziele stwo-rzenia, o Dobrej Nowinie i o zbawieniu112. W statucie 335 zgromadzenie
synodalne wskazuje, z_e parafia obok speXniania swej podstawowej funkcji duszpasterskiej jest takz_e s´rodowiskiem kulturowym. Swe obowi Razki wobec kultury speXnia ona wtedy, gdy staje sieR „miejscem wzorowego duszpaster-stwa”, stoj Racej na wysokim poziomie katechezy skierowanej do odbiorców zróz_nicowanych pod wzgleRdem kulturowym i narodowos´ciowym. Niew Ratpli-wie kulturotwórcza jest starannie przygotowana, pieRkna liturgia, poprawne s´piewy i zadbana, dobrze wyposaz_ona s´wi Ratynia parafialna113. Oprócz tego
nalez_y tworzyc´ wartos´ciow Ra kultureR chrzes´cijan´sk Ra jako „odpowiedz´ na po-wszechne zjawisko kultury masowej”. Jest to zadanie dla róz_nych stowarzy-szen´, wspólnot i organizacji religijnych funkcjonuj Racych w ramach parafii, które winny wspierac´ i promowac´ twórczos´c´ artystyczn Ra poprzez organizowa-nie m.in. parafialnych lub dekanalnych dni kultury chrzes´cijan´skiej114.
Inte-resuj Racym pomysXem jest przeksztaXcanie pomieszczen´ zbudowanych niegdys´ dla celów katechetycznych (tzw. salki) na „domy katolickie”, bardzo popular-ne na przedwojennym S´l Rasku. Synod zaleca takz_e, aby kaz_da parafia prowa-dziXa wXasn Ra bibliotekeR i czytelnieR, zaopatrzon Ra w publikacje o tematyce gXównie religijnej115. Wskazuje jednoczes´nie na WydziaX Teologiczny UO
111
Pierwszy Synod, statut 297, s. 120.
112Tamz_e, statut 334, s. 135. 113Tamz_e, statut 335, s. 135-136. 114Tamz_e.
i na Muzeum Diecezjalne w Opolu, jako na instytucje bardzo pomocne w tworzeniu oraz krzewieniu kultury chrzes´cijan´skiej. Istotne s Ra regulacje dotycz Race prezentacji muzycznych w formie koncertów, które odbywaj Ra sieR w s´wi Ratyniach. Synod zacheRca do organizowania takich wydarzen´ kultural-nych, nakazuj Rac jednoczes´nie stosowanie sieR do obowi Razuj Racego prawa kano-nicznego zawartego w kan. 1210, 1213 i 1222 KPK oraz w dokumencie Kon-gregacji Kultu Boz_ego O koncertach w kos´cioOach z 5 wrzes´nia 1987 r.116
Przed zorganizowaniem koncertu organizatorzy za pos´rednictwem proboszcza winni zasieRgn Rac´ opinii Diecezjalnej Komisji ds. Liturgii i Muzyki Kos´ciel-nej117. Równie duz_e znaczenie jak do tworzenia kultury chrzes´cijan´skiej po-przez wydarzenia artystyczne, przywi Razuje Synod do ochrony zabytków sztuki sakralnej i estetykeR budowli sakralnych, sXusznie wnioskuj Rac, z_e s Ra one „zna-kami i symbolami najwyz_szych rzeczywistos´ci nadziemskich”, lecz takz_e s´wiadectwem zwi Razku Kos´cioXa z jego wXasn Ra przeszXos´ci Ra i wyrazem szacun-ku dla inspirowanego wiar Ra wysiXszacun-ku poprzedzaj Racych nas pokolen´.
W czeRs´ci drugiej rozdziaXu VII znajdujemy normy dotycz Race obecnos´ci Kos´cioXa lokalnego w mediach118.
Interesuj Racy i posiadaj Racy duz_e znaczenie praktyczne ze wzgleRdu na multi-kulturowy charakter Opolszczyzny jest rozdziaX VIII, pt. „Ekumeniczny wymiar z_ycia parafialnego”, omawiaj Racy obszernie biblijno-teologiczne podstawy zaanga-z_owania ekumenicznego oraz katolickie zasady ekumenizmu w wymiarze ogól-nokos´cielnym119. Prawodawca synodalny okres´la takz_e zasady funkcjonowania
diecezjalnych struktur i instytucji z_ycia ekumenicznego (stanowisko diecezjalne-go referenta ds. ekumenizmu, Diecezjalna Komisja ds. Ekumenizmu przeksztaX-cona póz´niej w MieRdzydiecezjaln Ra KomisjeR dla diecezji opolskiej i gliwic-kiej)120. Synod zwraca uwageR na modlitewny wymiar dziaXan´ ekumenicznych
Kos´cioXa opolskiego, czego wyrazem jest wX Raczenie sieR kaz_dej parafii w ogólno-polski program Tygodnia Modlitw o Jednos´c´ Chrzes´cijan121. Te wspólnoty
parafialne, na terenie których znajduj Ra sieR s´wi Ratynie i wieRksza liczba niekatoli-ków, winny uczestniczyc´ w „diecezjalnym” programie Tygodnia, przygotowywa-nym przez te parafie przy wspóXudziale diecezjalnego referenta ds. ekumenizmu. Dotyczy to szczególnie parafii w Kluczborku, Opolu, Oles´nie, Lasowicach
Wiel-116Tamz_e, statut 340, s. 138. 117Tamz_e, statut 342, s. 139. 118Tamz_e, statuty 349-354, s. 142-144. 119Tamz_e, statuty 355-358, s. 145-149. 120Tamz_e, statut 359, s. 149-150. 121Tamz_e, statut 362, s. 150-151.
kich, Pokoju, +owkowicach i Raciborzu122. Zgromadzenie synodalne nie za-pomniaXo o praktycznym wymiarze ekumenizmu, do których nalez_y zapraszanie niekatolików do udziaXu we wspólnych naboz_en´stwach, dziaXalnos´c´ charytatywna nieznaj Raca podziaXu potrzebuj Racych ze wzgleRdu na wyznanie, czy otwarta posta-wa kapelanów szpitalnych i wieRziennych123. Odnosz Rac sieR z wielk Ra z_yczliwos´-ci Ra do wiernych Kos´z_yczliwos´-cioXów i wspólnot niekatolickich, Synod opolski z caX Ra stanowczos´ci Ra ostrzega przed niebezpieczen´stwami pXyn Racymi ze strony sekt i nowych ruchów religijnych, z którymi na ogóX moz_liwos´ci dialogu s Ra znikome lub z_adne. W tej kwestii Synod zaleca stosowanie sieR do wytycznych watykan´-skiego dokumentu Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie z 1986 r.124
RozdziaX IX opolskich Statutów synodalnych nosi tytuX „DziaXalnos´c´ chary-tatywna w parafii”. Synod, d Raz_ Rac do „oz_ywienia posXugi charytatywnej i przy-wrócenia jej nalez_nego miejsca w dziaXalnos´ci duszpasterskiej Kos´cioXa opolskie-go”, zobowi Razuje proboszczów do zorganizowania w kaz_dej parafii grupy osób zajmuj Racych sieR dziaXalnos´ci Ra dobroczynn Ra, zgodnie z Instrukcj Ra Episkopatu Polski o pracy charytatywnej w parafiach125. Waz_na jest zacheRta do
powoXa-nia staXych diakonów w celu „usprawniepowoXa-nia posXugi charytatywnej”126. Wydaje
sieR jednak, z_e obecnie w diecezji opolskiej nie zachodzi taka potrzeba, a przepis zostaX zamieszczony z mys´l Ra o bliz_ej nieokres´lonej przyszXos´ci. Zgromadzenie synodalne z caX Ra moc Ra sprzeciwiXo sieR oparciu dziaXalnos´ci charytatywnej na zasadach ekonomicznych i „urynkowieniu” diakonii Kos´cioXa. Jednak sXusznie uznano, z_e systematyczna i strukturalna dziaXalnos´c´ dobroczynna musi posiadac´ zaplecze finansowe, dlatego odpowiednie kos´cielne jednostki organizacyjne s Ra uprawnione do otrzymywania s´rodków finansowych w ramach zawartych umów i do wspóXpracy z organami administracji publicznej oraz innymi partnerami. Musi to jednak X Raczyc´ sieR z zachowaniem toz_samos´ci i autonomii wXas´ciwej placówkom kos´cielnym127.
Waz_ne postanowienia synodalne dotycz Race zarz Radu mieniem kos´cielnym zawarte s Ra w rozdziale X Statutów synodalnych („Dobra doczesne w sXuz_bie Kos´cioXa”). Generaln Ra zasad Ra jest potwierdzenie przez Synod obowi Razywania norm prawa powszechnego i partykularnego, na podstawie których
sformuXo-122Tamz_e, statut 363, s. 151. 123Tamz_e, statuty 369-373, s. 152-153. 124Statuty 374 i 375, tamz_e, s. 154. 125Tamz_e, statut 378, s. 156. 126Tamz_e, statut 380, s. 157. 127Tamz_e, statut 383, s. 158.
