Marek Gumkowski
Konferencja naukowa poświecona
dziejom, tradycji i problemom
badawczym polskiego
literaturoznawstwa
Biuletyn Polonistyczny 22/3 (73), 62-65
- 62
-rę k u ; je s t symbolem n a sz ej "wojny cy w iln e j", heroizmu oporu m oralnego. Powiedziano też w d y sk u sji, że wielu lat istnienia P o lsk i Ludowej trz eb a było, aby ro zezn ać s ię w drogocennej w arto ści spuścizny S ta re g o D oktora,
aby nadszedł ów "c z a s K o rcz a k a ". H istorycy lite r a t. D rzy jęli go w po
cz e t wybitnych p isa rz y p o lsk ich , n ie zaś autorów dydaktycznych pow iastek dla d z ie ci, cały zaś jego dorobek otw arty je s t dla w szystkich pokoleń.
T eksty wygłoszone na S e s ji o raz stenogramy z dysk u sji zostaną opu blikowane w osobnej k się d ze . R eferaty S e k c ji L ite r a c k ie j ukażą s i ę w cz e ś n iej w druku w czasopism ach kulturalnych.
Instytut Badań L ite ra c k ic h PAN reprezentow any je s t rów nież (W oso bie dr Hanny K irch n er) w ju ry konkursu na p ra ce m ag istersk ie pow stałe w latach 1 9 7 5 -1 9 7 7 , a pośw ięcone działaniu i m yśli Janusza K o rczaka.
Konkurs rozpisany zo stał p rzez M inisterstw o Nauki, Szkolnictw a W yższe go i T ech n ik i.
Dr Hanna K irchn er
KONFERENCJA NAUKOWA
POŚWIĘCONA DZIEJOM, TRADYCJI I PROBLEMOM BADAWCZYM POLSKIEGO LITERATUROZNAWSTWA
W dniu 4- listopada 1978 r . w P ałacu S ta s z ic a w W arszaw ie odbyła s ię - zorganizowana p rzez Komitet Nauk o L ite ra tu rz e P o lsk ie j PAN i Instytut Badań L ite ra c k ich PAN w związku z s z e ś ć d z ie sią tą ro cz n icą od
zyskania niepod ległości państwowej - k on feren cja naukowa pośw ięcona
dziejom , tra d y cji i problemom badawczym polskiego literaturoznaw stw a . W zięli w niej udział p rzed staw iciele w szystkich ośrodków polonistycznych w k ra ju .
O tw ierając obrady, p ro f. Konrad G ó rsk i przypomniał zm arłych w o s tatnim 6 0 -le c iu pracowników p o lsk iej nauki o lite r a tu r z e , k tó rych pam ięć zebrani u c z c ili chwilą m ilczen ia.
Inauguracyjny r e fe r a t Konrada G ó r s k i e g o p t. "Z d oln ość odbioru dzieła sztuki jako organ poznaw czy. (Z problemów m etodologicznych li t e ratu rozn aw stw a)" pośw ięcony był ch a ra k tery sty ce podstawowego dla k
aż-dego badacza lite ra tu ry uzdolnienia, d zięki któremu je s t on w stanie u chw ycić sw oisty aspekt istn ien ia i funkcjonowania dzieła sztuki p is a r s k ie j. Ów "słu ch lite r a c k i" pozwala literatu rozn aw cy d o trzeć do tego pokładu
zn aczeń , który ..iowi r e a liz a c ję specyficznego "kodu poetyckiego" an a li
zowanego tek stu . P re le g e n t omówił r e la c je pomiędzy "słuchem lite rack im " a różnymi warstwami d zieła lite ra ck ie g o (dźwiękową, p o jęcio w o -e k sp re sy j ną i w arstw ę w yższych układów znaczeniow ych) o raz - p o p ierając wykład licznym i przykładam i - w skazał k onieczność odwoływania s i ę do tego r o dzaju uzdolnień w badaniach tekstologicznych i czynnościach in terp reta cyjnych.
Następne trz y w ystąpienia pośw ięcone były dziejom p o lsk iej nauki o lite ra tu rz e w minionym 6 0 -le c iu . P r o f. A rtu r H u t n i k i e w i c z w r e fe r a c ie p t. "H isto rio g rafia lite ra tu ry p o lsk iej la t międzywojennych" przedstaw ił
syntetyczny zary s m aterialn o-in stytu cjon aln ych i personalnych zmian w l i teraturoznaw stw ie polskim w dw udziestoleciu 1 9 1 8 -1 9 3 9 . Mówca p o d kreślił progresyw ny ch a ra k te r przem ian, w których wyniku nauka o lite ra tu rz e , w chw ili odzyskania niepodległości reprezentow ana p rzez n ieliczn ą grupę uczonych - skupionych głównie wokół dwóch o ficjaln ych ośrodków uniw er
sy teck ich (Krakowa i Lw ow a), pod koniec o kresu międzywojennego stała
s ię już dziedziną wiedzy uprawianą p rzez nierów nie lic z n ie js z e grono ba d aczy, mogących s ię p o sz cz y cić bogatym dorobkiem naukowym, św iad ec twem tego są dokonania na o b szarze edytorstw a tekstów źródłowych (m. in . s e r ie : B ib lio tek i N arodow ej, B ib lio tek i P isarzó w P o lsk ich i B ib lio tek i Zapomnianych Poetów i P isa rz y P o ls k ic h ), opublikowane w dw udziestoleciu kompendia h isto ry c z n o lite ra ck ie , m onografie, studia problemowe i p race p rz y cz y n k a rsk ie.
P r o f. Henryk M a r k i e w i c z , mówiący o " T e o r ii lite ra tu ry i badań
lite ra c k ic h 1 9 1 8 -1 9 3 9" , z a ją ł s ię , z k o le i, dziejam i r e fle k s ji metodologicz
nej w międzywojennej nauce o lite ra tu rz e . P o czątk i nowych ten d en cji, wy ra s ta ją c y c h z ruchu myślowego p rzeciw staw iającego s ię tradycjom pozyty wistycznym (szczegó ln ie istotną r o lę odegrała tu in sp ira c ja Diltheyowska), ukształtow ały s ię je s z c z e w latach bezpośrednio poprzed zających p ierw szą w ojnę św iatow ą, ale rozw ój i zróżnicow anie kierunku erg o ce n try cz- nego w badaniach nad dziełem literack im przypadły na o kres
dwudziesto-- 64
-le c ia . Do ważnych w ydarzeń w d ziejach te o r ii lite ra tu ry z a licz y ć można p r a c e : Zygmunta Łem pickiego "W spraw ie uzasadnienia poetyki c z y s te j"
(1 9 2 0 ), Wacława Borowego "O wpływach i zależn o ściach w lite r a tu r z e " (1 9 2 1 ), Henryka Życzyńskiego "T e o ria dram atu" (1 9 2 2 ), G abriela K o r buta ,fW stq? do lite ra tu ry p o ls k ie j" (1924). C>publikowana w 1931 r . r o z prawa Romana Ingardena "D as lite r a r is c h e K unstw erk" otw orzyła nowe horyzonty badawcze nie tylko przed p o lsk ą, le c z rów nież przed eu ro p e j ską nauką o lite ra tu rz e . Na lata trzy d zieste przypada rów nież pierw sze zetknięcie s ię p o lsk iej r e fle k s ji literatu ro zn aw czej z koncepcjam i r o s y j sk ich form alistów . Pod koniec epoki międzywojennej istn iały dwie wyodrę bn iające s ię "sz k o ły ", w których rozw ijano myśl te o rety cz n ą : "w ile ń sk a ", skupiona wokół osoby M anfreda K rid la, o raz "w arszaw sk a", sk ład ająca s ię przede wszystkim z uczniów K azim ierza W óycickiego, P rz e d sta w icie lom tych dwu ośrodków p o lskie literaturoznaw stw o zaw dzięcza w iele in sp i ru jący ch po dzień d z isie jsz y p ro p o zy cji m etodologicznych.
W ystąpienie p ro f. Jarosław a M a c i e j e w s k i e g o p t. "L o sy wojenne i odbudowa polonistyki lit e r a c k ie j" stanowiło p róbę re k o n stru k cji dziejów personalnych i instytucjonalnych p o lsk iej nauki o lite ra tu rz e w latach 1 9 3 9 -1 9 5 0 . Przed staw iw szy na w stg ń e sy tu a cję polonistyki w momencie wybuchu w ojny, re fe re n t przypomniał s tr a ty , które poniosła ta nauka w wyniku działań w ojennych, a zw łaszcza w re z u lta cie fizycznego te rro ru okupantów. Losy o c a la łe j kadry naukowej związane były ś c iś le z h isto rią powstawania i funkcjonowania ośrodków polonistycznych z a g ra n icą , a p rz e de wszystkim z krajowymi dziejam i tajnego nauczania literaturoznaw stw a na poziomie uniw ersyteckim . O p ie ra ją c s ię na dostq>nych m ateriałach , prelegen t omówił d ziałaln o ść zakonspirowanych w k raju pod okupacją h it lerow ską wydziałów polonistycznych w W arszaw ie, K rakow ie, Lwowie i W iln ie. O statnia c z ę ś ć re fe ra tu pośw ięcona była ch a ra k tery sty ce zmian, jak ie zachodziły na o b szarze p o lsk iej nauki o lite ra tu rz e w o k re sie od zakończenia wojny do la t 1 9 4 9 -1 9 5 0 .
W r e fe r a c ie p t. "O sy tu a cji i perspektyw ach polon isty ki" d oc. Stefan T r e u g u t t przedstaw ił niebezpieczeństw a gro żące współczesnem u lite r a turoznawstwu ze strony nadm iernej s p e c ja liz a c ji i in sty tu c jo n a liz a c ji. Nie u kryw ając, że przed podobnymi dylematami sto ją dziś także inne g ałęzie
nauki, mówca w yraził obaw ę, czy dziedziny humanistyki nie są szczególn ie narażone na ujemne skutki oddziaływania tych te n d en cji, zak łó cający ch na turalny i harmonijny rozw ój w iedzy. Nadmierna s p e c ja liz a c ja utrudnia wy mianę i ru ch m yśli pomiędzy poszczególnym i kierunkam i, zaś schemat o r ganizacyjny s ta je s ię czynnikiem determinującym rozkład zainteresow ań odpowiednimi problemami badawczymi. S y tu acja taka je s t jednak wynikiem działania obiektywnych praw idłow ości k ształtu jący ch ew olu cję nauki, dla tego też trudno zn aleźć sposób je j rozw iązania.
R efera t p ro f. M ieczysław a K l i m o w i c z a "W trz y d z ie sto le c ie Insty tutu Badań L ite ra c k ic h " łączy ł w sobie dwa w ątki: re k a p itu la c ję w ydarzeń historycznych o raz an alizę sy tu acji b ie ż ą c e j. Po sk reślen iu dziejów Insty tutu autor omówił stan aktualny i perspektyw y prowadzonych p rzez IB L p rac badaw czych, dokumentacyjnych, ed ytorskich i popularyzacyjnych. P rzed staw iając dotychczasowy dorobek Instytutu w skazał na zadania i moż liw o ści s ta ją c e przed tym ośrodkiem naukowym zw łaszcza w z a k resie w spół pracy z innymi placówkami literaturoznaw czym i w k raju i zag ran icą.
Dyskusja nad wygłoszonymi re fe ratam i dotyczyła zarówno zagadnień z dziejów polskiego literatu rozn aw stw a, jak problemów sto jący ch przed w spółczesną nauką o lite ra tu rz e . Szczeg óln e k on tro w ersje wzbudziły n ie które tezy re fe ra tu J. M aciejew sk iego, dotyczące mechanizmu zmian kad rowych w in sty tu cjach polonistycznych w o k re sie 1 9 4 9 -1 9 5 0 , o raz diagnozy S . Treugutta o k r e ś la ją c e sy tu a cję i perspektyw y polonistyki dnia d z is ie j szeg o .
Mgr M arek Gumkowski
„POETYKA BAROKOWA W POLSCE”
W dniach 15 i 16 listopada 1978 r . odbyła s ię w W arszaw ie konferen c ja naukowa na temat "Poetyka barokowa w P o ls c e " , zorganizowana p rzez P racow nię H isto rii L iteratu ry S ta ro p o lsk ie j XVI-XVTI w. Instytutu Badań L ite ra c k ich PAN.
