Narzędzia parataryfowe jako element polityki handlowej Wspólnot Europejskich

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 777. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2008. Wojciech Zysk Katedra Handlu Zagranicznego. Narzędzia parataryfowe jako element polityki handlowej Wspólnot Europejskich 1. Wprowadzenie Przystępując do Wspólnot Europejskich, Polska przyjęła dorobek prawny zapewniający swobodny przepływ towarów, kapitału, pracowników oraz swobodę świadczenia usług na obszarze ugrupowania. Stała się częścią obszaru gospodarczego, opartego na jednolitych lub zharmonizowanych rozwiązaniach prawnych. W związku z powyższym w Polsce obowiązuje obecnie wspólnotowe prawo celne. Przybiera ono przede wszystkim formę rozporządzeń wspólnotowych i obowiązuje bezpośrednio, bez potrzeby dokonywania jakiejkolwiek jego transpozycji czy też implementacji. W efekcie wymiana handlowa Polski z 24 pozostałymi krajami WE została objęta regułami jednolitego rynku europejskiego, a handel zagraniczny z krajami pozawspólnotowymi – regułami tzw. wspólnej polityki handlowej WE1. Nastąpiło tu przeniesienie uprawnień w zakresie kształtowania warunków importu i eksportu ze szczebla krajowego na szczebel wspólnotowy. Elementami tej wspólnej polityki handlowej są między innymi narzędzia parataryfowe, do których można zaliczyć2: – kontyngenty taryfowe, – plafony taryfowe, – autonomiczne zawieszenie poboru ceł, Por. E. Kawecka-Wyrzykowska, Zmiany warunków instytucjonalnych polskiego handlu zagranicznego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, IKCHZ, Studia i Materiały nr 81, Warszawa 2004, s. 5. 1. Por. R. Osrtrihansky, Wspólna polityka handlowa [w:] Unia Europejska. Prawo instytucjonalne i gospodarcze, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2005, s. 803. 2.

(2) Wojciech Zysk. 32. – dodatkowe opłaty celne, – zawieszenia ceł dodatkowych. Pierwsze trzy z wyżej wymienionych narzędzi są to preferencyjne środki taryfowe pozwalające – z jednej strony – na stosowanie uprzywilejowania w stosunku do towarów takiego samego rodzaju pochodzących z innych krajów, a z drugiej – na kontrolę ilości lub wartości towarów mających ułatwiony dostęp do wspólnotowego rynku. 2. Kontyngenty taryfowe 2.1. Uwagi ogólne. Obowiązujące przed 1 maja 2004 r. polskie prawo celne3 było wzorowane na prawie unijnym (do czego w pewnym zakresie Polska była poniekąd zobowiązana jako państwo stowarzyszone wówczas ze Wspólnotami), stąd też wiele instytucji występujących dotychczas obowiązuje unijne prawo celne. Niektóre z nich zachowały niemal niezmienny charakter, jednakże w wielu przypadkach nastąpiły znaczące zmiany w ich funkcjonowaniu. Jest to przede wszystkim związane z faktem, że obecnie podmioty prowadzące wymianę handlową z zagranicą z różnych państw członkowskich funkcjonują na jednym wspólnotowym obszarze celnym. Tego rodzaju zmiany dotyczą na przykład kontyngentów taryfowych. Ich istota pozostała bez zmian w porównaniu z poprzednio obowiązującym stanem prawnym, jednakże w istotny sposób zmienił się sposób ich przyznawania i funkcjonowania. 2.2. Kontyngenty taryfowe według polskiego Kodeksu celnego. Zgodnie z przepisami obowiązującego do 30 kwietnia 2004 r. Kodeksu celnego kontyngent taryfowy była to określona ilość lub wartość towarów w przywozie na polski obszar celny, dla których ustanowiono obniżone (względem taryfy) stawki celne. Jednocześnie z § 14 ust. 2 pkt 2 tej ustawy wynikało, że kontyngent taryfowy zaliczał się do środków taryfowych. Z dniem 1 stycznia 2003 r. do Kodeksu celnego zostały dodane m.in. przepisy 141–1410. Zawarte w nich były szczegółowe regulacje dotyczące kontyngentów taryfowych. Ustanowienie kontyngentu taryfowego następowało w drodze rozporządzenia wydawanego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Środek ten był stosowany na wniosek zgłaszającego, o ile towary, do których się to odnosiło, spełniały warunki do jego stosowania (tzn. objęcia kontyngentem). Zastosowanie tych środków mogło nastąpić retrospektywnie, o ile były spełnione warunki określone przepisami prawa. 3. Por. Ustawa z 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny, Dz.U. 01.75.802..

(3) Narzędzia parataryfowe jako element…. 33. Kontyngent taryfowy obejmował zawsze określoną ilość lub wartość danych towarów. W związku z tym jeśli chętnych do skorzystania z niego było więcej, pojawiała się konieczność jego rozdysponowania. Poprzednio obowiązujące przepisy przewidywały, że rozdysponowanie kontyngentu taryfowego mogło być dokonane: 1) według kolejności dokonania zgłoszenia do procedury dopuszczenia do obrotu, 2) proporcjonalnie do wielkości wnioskowanych, 3) proporcjonalnie do wartości obrotów zrealizowanych przez osobę wnioskującą, 4) w drodze przetargu. Sposób rozdysponowania określany był w rozporządzaniu ustanawiającym dany kontyngent. Możliwe było także (wyjątkowo) określenie sposobu rozdysponowania kontyngentu polegającego na łączeniu powyższych zasad lub wybranych spośród nich elementów. W rozporządzeniu ustanawiającym kontyngent jednocześnie określone były terminy składania i rozpatrywania wniosków o udzielenie pozwolenia (na przywóz towarów w ramach kontyngentu). Dalsze przepisy Kodeksu celnego (146 –1410) określały zasady rozdysponowywania kontyngentów taryfowych według poszczególnych sposobów. W tabeli 1 zamieszczono zestawienie kontyngentów taryfowych obowiązujących przed przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich (stan prawny na 30 kwietnia 2004 r.). Tabela 1. Zestawienie kontyngentów taryfowych obowiązujących przed przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich (stan prawny na 30.04.2004 r.) Miejsce publikacji. Dz.U. 04.55.540 Dz.U. 04.46.439 Dz.U. 04.40.363 Dz.U. 04.14.121 Dz.U. 04.14.120 Dz.U. 04.14.119 Dz.U. 04.10.89 Dz.U. 04.10.88. Opis kontyngentu taryfowego. Kontyngenty taryfowe na przywóz towarów wykorzystywanych przy rehabilitacji osób dotkniętych autyzmem Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów na potrzeby przemysłu motoryzacyjnego. Dodatkowy kontyngent taryfowy na przywóz niektórych zbóż z zagranicy. Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych surowców do produkcji żywności dla osób będących na diecie bezglutenowej Kontyngent taryfowy na przywóz niektórych paliw do eksploatacji jednostek pływających transportu wodnego Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych olejów technicznych na potrzeby przemysłu chemicznego Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów na potrzeby przemysłu hutniczego. Kontyngent taryfowy na przywóz pojazdów samochodowych o napędzie hybrydowym z silnikiem elektrycznym.

(4) Wojciech Zysk. 34. cd. tabeli 1 Miejsce publikacji. Dz.U. 04.10.87. Opis kontyngentu taryfowego. Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów na potrzeby przemysłu elektronicznego i telekomunikacyjnego Dz.U. 04.9.70 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów na potrzeby przemysłu farmaceutycznego Dz.U. 04.6.51 Kontyngent taryfowy na przywóz lnu na potrzeby przemysłu tekstylnego Dz.U. 03.230.2296 Kontyngent taryfowy na przywóz niektórych zbóż z zagranicy Dz.U. 03.226.2242 Kontyngenty taryfowe na niektóre towary rolne przywożone z zagranicy Dz.U. 03.226.2241 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów rolnych pochodzących z państw członkowskich Unii Europejskiej Dz.U. 03.226.2240 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów z Wysp Owczych Dz.U. 03.226.2239 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów pochodzących z Republiki Tureckiej Dz.U. 03.226.2238 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów pochodzących z Republiki Estońskiej Dz.U. 03.226.2237 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów pochodzących z Republiki Czeskiej, Republiki Słowackiej, Republiki Węgierskiej, Rumunii, Republiki Słowenii, Republiki Bułgarii i Republiki Chorwacji Dz.U. 03.226.2236 Kontyngenty taryfowe na przywóz niektórych towarów pochodzących z Państwa Izrael Dz.U. 03.110.1047 Kontyngent taryfowy na przywóz pszenicy pochodzącej z państw członkowskich Unii Europejskiej Źródło: opracowanie własne na podstawie Systemu Informacji Prawnej LEX.. 2.3. Kontyngenty taryfowe w prawie wspólnotowym. Przepisy Wspólnotowego kodeksu celnego4 (WKC) – w przeciwieństwie do przepisów poprzednio obowiązującego polskiego Kodeksu celnego – nie zawierają definicji kontyngentu taryfowego. Z przepisów WKC wynika, że należy on do preferencyjnych środków taryfowych. Istota kontyngentu taryfowego pozostała bez zmian w porównaniu z dotychczas obowiązującą regulacją. Jak wskazuje się bowiem w unijnych materiałach informacyjnych, „kontyngent taryfowy określa wcześniej ustanowioną ilość lub wartość konkretnych towarów, które mogą być przywożone (importowane) w określonym przedziale czasowym z zastosowaniem obniżonej stawki celnej, a poza którym każda dodatkowa ilość towaru może być Por. Rozporządzenie Rady (EWG) 2913/92 z 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny, Dz.Urz. WE nr L 302. 4.

(5) Narzędzia parataryfowe jako element…. 35. przywożona (importowana) z zastosowaniem zwykłej (nieobniżonej) stawki celnej”5. Wyczerpanie kontyngentu taryfowego oznacza, że towary sprowadzane już poza nim obłożone będą normalnymi stawkami celnymi. Charakter kontyngentu taryfowego pozostał bez zmian. Nadal więc istotą kontyngentu jest możliwość przywozu – w jego ramach czasowych i ilościowych (wartościowych) – towarów do Wspólnoty z zastosowaniem obniżonych stawek celnych. W literaturze przedmiotu wskazuje się także, że kontyngent taryfowy jest systemem preferencji celnych, które polegają na ustaleniu stawki niższej niż ta, która wynika z taryfy celnej6. Co do zasady, kontyngenty taryfowe dotyczyć powinny tych surowców, materiałów, półproduktów (prefabrykatów, komponentów), które nie są produkowane w państwach członkowskich albo też wytwarzane są w ilości niewystarczającej lub są nieodpowiedniej jakości7. Takie kontyngenty – które są ustanawiane jednostronnie i w sposób niezwiązany przez Wspólnotę – bywają nazywane także kontyngentami gospodarczymi. Oprócz nich funkcjonują tzw. kontyngenty traktatowe. W tym przypadku ustanowienie kontyngentu jest konieczne ze względu na wykonanie zobowiązań traktatowych Wspólnoty wobec poszczególnych państw członkowskich Światowej Organizacji Handlu (WTO)8. Procedura ustanawiania kontyngentów taryfowych i zarządzania nimi została określona prawnie z dniem 1 stycznia 1998 r. Wtedy to weszły w życie zmiany do Rozporządzenia wykonawczego WKC. Zostały one wprowadzone rozporządzeniem zmieniającym Komisji (WE) nr 1427/97 z dnia 23 lipca 1997 r. Zmiany wówczas wprowadzone dotyczyły m.in. procedury zarządzania kontyngentami taryfowymi. Jak wynika z preambuły do powyższego rozporządzenia zmieniającego, jednym z celów jego wprowadzenia był wzgląd na to, iż zarządzanie kontyngentami taryfowymi i sprawowanie preferencyjnego nadzoru wymagają wysokiego stopnia współpracy administracyjnej między Komisją a organami celnymi państw członkowskich. Kontyngent taryfowy zasadniczo ustanawia się w drodze rozporządzenia Komisji. Warto zaznaczyć, że przedsiębiorcy z państw członkowskich mają możliwość wpływania na zakres towarów objętych kontyngentami. Możliwe jest bowiem kierowanie wniosków w tych sprawach do właściwych organów państw członkowskich9. Wnioski powinny być złożone nie później niż do 5. Por. http://europa.eu.int/comm/taxation_customs/dds/pl/qotqot.htm, z dnia 12.12.2005 r.. Por. S. Naruszewicz, M. Laszuk, Wspólnotowe prawo celne, LEXIS NEXIS Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 111. 6. Por. M. Nogaj, Większe korzyści – większa odpowiedzialność, „Vademecum Rzeczypospolitej” z 2.02.2004. 7. 8. Por. S. Naruszewicz, M. Laszuk, op. cit., s. 71.. W Polsce jest to Departament Instrumentów Polityki Handlowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy. 9.

(6) Wojciech Zysk. 36. końca stycznia danego roku – wówczas mogą dotyczyć kontyngentów, które mają być wprowadzone od 1 stycznia roku następnego. Wniosek musi dowodzić faktu bezskutecznego nabycia danych towarów (w określonej ilości lub jakości) – które mają być objęte kontyngentem – od dostawców z państw członkowskich10. Wskazać jednak tutaj należy, że możliwość wpływania na zakres kontyngentów mają praktycznie tylko większe firmy. Wniosek w sprawie ustanowienia kontyngentu może być uwzględniony, jeśli na skutek jego wprowadzenia kwota cła do zapłaty miałaby się zmniejszyć o co najmniej 20 000 euro rocznie11. Ogólne zasady dotyczące zarządzania kontyngentami taryfowymi zostały określone w przepisach art. 308a–308d Rozporządzenia wykonawczego do WKC. W każdym wspólnotowym rozporządzeniu ustanawiającym kontyngent taryfowy mogą być określone inne zasady zarządzania kontyngentem taryfowym. Mogą być one zbieżne z zasadami określonymi w Rozporządzeniu wykonawczym do WKC, rozszerzać je bądź wprowadzać zupełnie inne zasady zarządzania danym kontyngentem. Kontyngent taryfowy otwierany jest, jak już wspomniano, dla danego towaru na określony czas oraz określoną ilość (wartość) towarów. Możliwość objęcia kontyngentem taryfowym dotyczy zatem tych towarów, które zgłaszane są pomiędzy dniem otwarcia a dniem zamknięcia kontyngentu. Kontyngenty taryfowe oznaczane są specyficznymi numerami porządkowymi. Informacje dotyczące kontyngentów (stanu ich wyczerpania) dostępne są w ramach „Konsultacji systemu QUOTA”, który zamieszczony jest na stronach internetowych Unii Europejskiej12. Skorzystanie z kontyngentu taryfowego wymaga złożenia przez importera wniosku w tej sprawie. Stosowne przepisy w tym względzie – dotyczące składania wniosków – zawarte są w prawie krajowym. W Polsce jest to Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie postępowania z wnioskami o zaliczenie towarów na poczet kontyngentu taryfowego oraz trybu przekazywania informacji w zakresie rejestrowania i sprawowania kontroli przywozu towarów objętych procedurą nadzoru przywozu13. Z przepisów tego rozporządzenia wynika, że wnioskiem o zaliczenie towarów na poczet kontyngentu taryfowego jest zgłoszenie celne na jednolitym dokumencie administracyjnym (SAD) z wypełnionym polem 39 (Kontyngent). Przepis § 3 ust. 3 tego rozporządzenia wskazuje, jakiego rodzaju dane powinien zawierać wniosek o zaliczenie towarów na poczet kontyngentu taryfowego. Złożenie wniosku o skorzystanie z kontyn10. Por. M. Nogaj, op. cit.. Por. http://europa.eu.int/comm/taxation_customs/customs/information_notes/tariff/qotas_en.htm, z dnia 12.12.2005 r. 11. 12 Polska wersja tego systemu znajduje się pod adresem: http://www.europa.eu.int/comm/taxation _customs/dds/cgi-bin/qotquer?Lang=PL&Offset=1&ListOrd=0&OrdNumb=%25&Country=%25, z dnia 12.12.2005 r. 13. Por. Dz.U. 04.87.828..

(7) Narzędzia parataryfowe jako element…. 37. gentu (zaliczenie towarów na poczet kontyngentu) nie oznacza jeszcze, że importer będzie mógł skorzystać z obniżonych stawek w ramach kontyngentu. Skorzystanie z kontyngentu taryfowego możliwe jest dopiero w przypadku otrzymania pozwolenia. Wskazuje się na liczne warunki, które muszą być spełnione, aby wniosek o skorzystanie z kontyngentu mógł być rozpatrzony. Musi on być złożony w czasie obowiązywania kontyngentu, winien dotyczyć towaru pochodzącego z kraju, który został objęty preferencjami w ramach kontyngentu. Należy go złożyć w czasie, gdy limit danego kontyngentu (ilościowy lub wartościowy) nie został jeszcze wyczerpany – decyduje tu moment przyjęcia zgłoszenia celnego14. Kontyngenty taryfowe dotyczą importerów ze wszystkich państw członkowskich. Ich wielkość (wartość) jest limitowana. Stąd też przed otrzymaniem pozwolenia na zaliczenie towarów do kontyngentu konieczne jest dokonywanie przydziałów kontyngentów. Jest ono dokonywane przez Komisję Europejską. Sposób przekazywania do Komisji danych dotyczących zapotrzebowania na kontyngenty składanych polskim organom celnym określony został w przepisach przywoływanego wyżej rozporządzenia Ministra Finansów. Wynika z niego, że organy celne informacje dotyczące wniosków (o zaliczenie na poczet kontyngentu) złożonych danego dnia między godziną 0.00 a godziną 24.00, przekazują ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych do godziny 8.00 dnia następującego po dniu, w którym wnioski zostały przyjęte. Minister dokonuje każdego dnia roboczego, oddzielnie dla każdego numeru porządkowego kontyngentu taryfowego, zbiorczego zestawienia tych danych. Zestawienie jest prowadzone z zastosowaniem systemu elektronicznego przetwarzania danych (jest to system TQS, czyli System Zarządzania Kontyngentami Taryfowymi i Nadzoru Importu, ang. Tariff Quota Management and Surveillance System15). Zestawienia – uporządkowane chronologicznie według kolejności przyjmowania zgłoszeń celnych – są przekazywane Dyrekcji Generalnej do spraw Podatków i Unii Celnej w Komisji Europejskiej (zwanej DG TAXUD) każdego dnia roboczego do godziny 9.00. Jeśli zestawienie zostało zwrócone przez DG TAXUD z powodu występujących w nim błędów, minister właściwy do spraw finansów publicznych przekazuje do DG TAXUD poprawione zestawienie do godziny 14.00 w dniu, w którym zostało ono zwrócone do skorygowania. Komisja rozdysponowuje kontyngenty przede wszystkim wedle zasady „kto pierwszy, ten lepszy” – first come, first served. Przepis art. 308a ust. 4 Rozporządzenia wykonawczego do WKC stanowi bowiem, że Komisja dokonuje przydziałów na podstawie daty przyjęcia zgłoszenia o dopuszczenie towarów do swobodnego obrotu i w zakresie, na jaki pozwala saldo danego kontyngentu. Priorytet ustalany jest zgodnie z porządkiem chronologicznym wspo14 15. Por. S. Naruszewicz, M. Laszuk, op. cit., s. 114.. Por. www.mofnet.gov.pl/służba_celna/index.php?wysw=48sgl=2&dzial=39, z dnia 12.12.2005 r..

(8) 38. Wojciech Zysk. mnianych dat (wyjątkowo zgłoszenia złożone 1, 2, 3 stycznia są uznawane za złożone 3 stycznia, gdyby zaś była to sobota lub niedziela, to zgłoszenie uważa się za przyjęte 4 stycznia). Przydziałów kontyngentów dokonuje się każdego dnia roboczego (chodzi o dzień roboczy w Brukseli). W wyjątkowych okolicznościach możliwe jest dokonanie przydziału innego dnia, pod warunkiem że właściwe władze państw członkowskich zostały o tym wcześniej powiadomione (art. 308b Rozporządzenia wykonawczego do WKC). Możliwe są sytuacje, kiedy wnioski przekazane do Komisji danego dnia obejmują większą ilość (wartość) towarów niż ta, która jeszcze pozostała w danym kontyngencie taryfowym. Wówczas stosuje się zasadę proporcjonalnego przydziału. Oznacza to, że przydziałów dokonuje się według pozostającego w kontyngencie salda (np. jeśli dany wniosek dotyczy 100 jednostek towaru, a jest to jednocześnie 20% wielkości wnioskowanych danego dnia, w kontyngencie zaś pozostało jeszcze 250 jednostek, to wówczas kontyngent zostanie przyznany na ten wniosek w wielkości 50 jednostek, czyli 20% z 250). Po dokonaniu przydziałów Komisja przesyła informacje zwrotne do organów administracji celnej państw członkowskich. Z przepisów rozporządzenia Ministra Finansów wynika, że minister właściwy do spraw finansów publicznych otrzymane z DG TAXUD informacje o dokonaniu zaliczenia, w całości lub w części, wnioskowanej ilości lub wartości towaru na poczet kontyngentu taryfowego albo o odmowie dokonania zaliczenia towaru na poczet kontyngentu taryfowego, przekazuje właściwym organom celnym do godziny 10.00 w dniu następującym po dniu, w którym otrzymał te informacje z DG TAXUD. Organy celne przekazują niezwłocznie wnioskodawcy, składającemu zgłoszenie celne, informacje w zakresie, w jakim dotyczą one jego osoby. Jeśli przyznany kontyngent taryfowy nie został z jakichś przyczyn wykorzystany, informacja o tym fakcie winna być przekazana do Komisji (aby mogła ona powiększyć saldo kontyngentu o wielkość przyznaną, lecz ostatecznie niewykorzystaną). Tylko wyjątkowo – jeśli nieprawidłowo przyznany kontyngent, stanowiący dług celny w wysokości równej lub niższej od 10 euro, został ujawniony po upływie pierwszego miesiąca następującego po upływie okresu ważności danego kontyngentu taryfowego – nie ma konieczności dokonywania zwrotu. W przypadku gdy organy celne unieważnią zgłoszenie o dopuszczenie towarów do swobodnego obrotu odnoszące się do towarów, które są przedmiotem wniosku o korzystanie z kontyngentu taryfowego, unieważnia się cały wniosek dotyczący tych towarów. Zainteresowane państwa członkowskie niezwłocznie zwrócą Komisji każdą ilość, jaka została im przyznana do częściowego wykorzystania z danego kontyngentu taryfowego. Jeśli zwrot dotyczy kontyngentu, który został już wyczerpany (wartościowo lub ilościowo), to jest on ponownie otwierany (z saldem wynikającym z dokonanego zwrotu): – w ciągu 10 dni od momentu zwrotu, gdy kwota zwrotu stanowiła co najmniej 10% wartości (wielkości) początkowej kontyngentu,.

(9) Narzędzia parataryfowe jako element…. 39. – po upływie 3 miesięcy, ale nie później niż ostatniego dnia okresu kontyngentu – w pozostałych przypadkach16. Niektóre wspólnotowe kontyngenty taryfowe, w szczególności obejmujące pewne produkty rolne, są zarządzane w innym trybie niż tryb kolejności zgłoszenia dopuszczenia do obrotu. Informacja na temat aktualnego stanu tych kontyngentów taryfowych może być uzyskana w odpowiednich komórkach Komisji Europejskiej (DG AGRI17 i inne)18. W Polsce administrowaniem kontyngentami taryfowymi na produkty rolno-spożywcze zajmuje się Biuro Administrowania Obrotem Towarowym z Zagranicą Agencji Rynku Rolnego19. Tego rodzaju system przydziału kontyngentów taryfowych, a także sam charakter kontyngentu taryfowego, wymaga sprawowania nadzoru nad funkcjonowaniem tego systemu. Problematyce nadzoru poświęcony został art. 308d Rozporządzenia wykonawczego do WKC. Przewiduje on obowiązek państw członkowskich przekazywania stosownych informacji o wykorzystywanych kontyngentach. Informacje dostarczane są Komisji raz w miesiącu lub, o ile Komisja tego zażąda, w częstszych odstępach czasu. Dotyczą one ilości produktów dopuszczonych do swobodnego obrotu, na podstawie preferencyjnych uzgodnień taryfowych, w poprzednim miesiącu. Regulacje dotyczące przygotowywania stosownych danych na poziomie krajowym zostały określone w przepisach przywoływanego już rozporządzenia Ministra Finansów. Informacje są przygotowywane przez organy celne i przekazywane do ministra właściwego do spraw finansów publicznych za pomocą systemu elektronicznego przetwarzania danych. Informacje o dokonaniu przywozu towarów objętych procedurą nadzoru przywozu obejmują w szczególności następujące dane: – numer porządkowy nadzoru, określony dla danego towaru w rozporządzeniu wprowadzającym obowiązek nadzoru przywozu, – kod typu środka objętego nadzorem, – kod kraju pochodzenia towaru, – datę przyjęcia zgłoszenia celnego, – ilość towaru w jednostkach miary określonych dla danego towaru w TARIC, 6) wartość statystyczną towaru, 7) kod TARIC.. 16 17. Por. S. Naruszewicz, M. Laszuk, op. cit., s. 116.. Dyrekcja Generalna do spraw Rolnictwa w Komisji Europejskiej.. 18 Por. R. Kalinowski, Nowe regulacje prawa celnego w zakresie obrotu towarowego z zagranicą. Część I, „Monitor Prawa Celnego” 2002, nr 10, s. 425.. Informacje dostępne są pod adresem: http://www.arr.gov.pl/showdoc.php?inoId=34, z dnia 12.12.2005 r. 19.

(10) Wojciech Zysk. 40. Minister, oddzielnie dla każdego typu nadzoru, dokonuje zestawienia danych z zakresu rejestrowania i sprawowania kontroli przywozu towarów objętych procedurą nadzoru przywozu. Dane te (zestawienia) są przekazywane do DG TAXUD20. Z przepisów Rozporządzenia wykonawczego do WKC wynika, że miesięczne sprawozdania z nadzoru powinny być przekazywane najpóźniej 15 dnia miesiąca następującego po zakończeniu okresu będącego przedmiotem sprawozdania. W tabeli 2 przedstawiono zestawienie kontyngentów taryfowych obowiązujących w dniu 12 grudnia 2005 r. Tabela 2. Zestawienie kontyngentów taryfowych obowiązujących w dniu 12.12.2005 r. Miejsce publikacji. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 381, s. 16. Rozporządzenie z dnia 27 grudnia 2004 r. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 381, s. 8. Rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2004 r. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 374, s. 31. Rozporządzenie z dnia 21 grudnia 2004 r.. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 373, s. 10. Rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2004 r.. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 371, s. 20. Rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2004 r. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 371, s. 6. Rozporządzenie z dnia 17 grudnia 2004 r. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 370, s. 38. Rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2004 r.. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 370, s. 36. Rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2004 r.. 20. Opis kontyngentu. Otwarcie i ustalenie zarządzania wspólnotowym kontyngentem taryfowym na 2005 r. na maniok pochodzący z Tajlandii. Otwarcie kontyngentów taryfowych na 2005 r. na przywóz do Wspólnoty Europejskiej niektórych przetworzonych produktów rolnych pochodzących z Rumunii Otwarcie kontyngentów taryfowych na 2005 r. na owce, kozy, mięso baranie i kozie Kontyngent taryfowy na 2005 r. stosowany w przywozie do Wspólnoty Europejskiej niektórych towarów pochodzących z Norwegii uzyskanych w wyniku przetworzenia produktów rolnych objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 3448/93. Reguły zarządzania i dystrybucji kontyngentów wyrobów włókienniczych ustanowionych na 2005 r. na mocy rozporządzenia Rady (WE) nr 517/94. Otwarcie kontyngentów taryfowych na 2005 r. stosowanych w przywozie na terytorium Wspólnoty Europejskiej niektórych przetworzonych produktów rolnych pochodzących ze Szwajcarii Otwarcie kontyngentu taryfowego na 2005 r. na przywóz do Wspólnoty Europejskiej niektórych towarów pochodzących z Norwegii, z przetwórstwa produktów rolnych określonych w rozporządzeniu Rady (WE) nr 3448/93 Otwarcie kontyngentu taryfowego na 2005 r. na przywóz do Wspólnoty Europejskiej niektórych towarów pochodzących z Turcji. Dyrekcja Generalna do spraw Podatków i Unii Celnej w Komisji Europejskiej..

(11) Narzędzia parataryfowe jako element…. 41. cd. tabeli 2 Miejsce publikacji. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 370, s. 34. Rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2004 r.. Dz.U. UE. L z 2004 r. Nr 370, s. 17. Rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2004 r.. Dz.U. UE-sp roz. 2 tom 9, s. 43. Rozporządzenie z dnia 17 września 1998 r. Tekst pierwotny: Dz.U. UE. L z 1998 r. Nr 256, s. 3. Opis kontyngentu. Otwarcie kontyngentów taryfowych na 2005 r. na przywóz do Wspólnoty Europejskiej niektórych towarów pochodzących z Norwegii uzyskanych dzięki przetworzeniu produktów rolnych objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 3448/93. Otwarcie na 2005 r. kontyngentu taryfowego na przywóz do Wspólnoty Europejskiej niektórych towarów pochodzących z Islandii uzyskanych dzięki przetworzeniu produktów rolnych objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 3448/93 Otwarcie i ustalenie zarządzania wspólnotowymi kontyngentami taryfowymi i plafonami taryfowymi oraz ustanowienie w ramach ilości referencyjnych nadzoru wspólnotowego dla niektórych produktów rolnych pochodzących z państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP). Źródło: opracowanie własne na podstawie Systemu Informacji Prawnej LEX.. 3. Plafony taryfowe 3.1. Uwagi ogólne. Kolejnym środkiem parataryfowym stosowanym we Wspólnocie są plafony taryfowe (tariff ceiling). Plafon taryfowy jest środkiem preferencyjnym, gdyż umożliwia przywóz towarów przy zastosowaniu obniżonych – względem taryfy – stawek celnych. Pod tym względem nie różni się zatem od kontyngentu taryfowego. W odróżnieniu jednak od kontyngentu inny jest sposób administrowania tym środkiem taryfowym – jest on bowiem zdecydowanie mniej rygorystyczny. Z tego powodu nazywa się go nawet elastyczną formą kontyngentu taryfowego. Kontyngent taryfowy i plafon taryfowy wykazują pewne podobieństwa co do swej istoty: dają możliwość objęcia towarów w przywozie obniżoną stawką celną. Plafony taryfowe były środkiem taryfowym znanym w poprzednio obowiązującym stanie prawnym21.. 21. Por. Dz.U. 01.75.802..

(12) Wojciech Zysk. 42. 3.2. Plafony taryfowe według polskiego Kodeksu celnego. Zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami polskiego Kodeksu celnego, plafon taryfowy zaliczany był do preferencyjnych środków taryfowych. Z definicji zamieszczonej w art. 3 § 1 pkt 12 Kodeksu celnego wynikało, że plafon taryfowy to określona ilość lub wartość towarów w przywozie na polski obszar celny, dla których ustanowiono obniżone stawki celne. Określona ilość lub wartość towarów mogła być realizowana, a nawet przekroczona, przed terminem przywrócenia stosowania stawek celnych określonych w taryfie celnej. Plafony taryfowe były ustanawiane przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Plafony mogły być ustanowione ze względu na właściwości towarów, ich przeznaczenie lub w związku z umowami międzynarodowymi, których stroną była Rzeczpospolita Polska. W ramach plafonu mogła być ustalona (w rozporządzeniu) tzw. cena referencyjna. Jeśli jednostkowa cena importowa była niższa od ceny referencyjnej, obniżone stawki celne w ramach plafonu taryfowego nie miały zastosowania. Wniosek o zaliczenie towarów na poczet plafonu składany był w zgłoszeniu celnym. Mogła go złożyć wyłącznie osoba krajowa, zaś wielkości przywożonych i zgłaszanych jednorazowo towarów nie mogły przekraczać ustalonej w rozporządzeniu wielkości (ewentualnie wartości) plafonu. Po wykorzystaniu przez importerów (rozdysponowaniu) 75% wielkości plafonu taryfowego, właściwy minister zobowiązany był do obwieszczenia tego faktu w Monitorze Polskim. Po wyczerpaniu plafonu minister właściwy do spraw gospodarki mógł w drodze rozporządzenia albo przywrócić stosowanie na towar objęty plafonem stawek celnych wynikających z taryfy celnej, albo też dokonać w ramach plafonu podwyższenia stawek celnych (jednakże nie do poziomu wynikającego z taryfy celnej). Do czasu wydania stosownego aktu prawnego w tej sprawie nadal mogły być stosowane obniżone stawki celne w ramach plafonu. W tabeli 3 przedstawiono zestawienie plafonów taryfowych obowiązujących przed przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich (stan prawny na 30 kwietnia 2004 r.). Tabela 3. Zestawienie plafonów taryfowych obowiązujących przed przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich (stan prawny na 30.04.2004 r.) Miejsce publikacji. Dz.U. 03.226.2243 Dz.U. 03.159.1544 Dz.U. 02.227.1899. Opis plafonu taryfowego. Plafony taryfowe na przywóz niektórych towarów rolnych pochodzących z Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej i Republiki Słowackiej. Ustanowienie plafonu taryfowego na przywóz niektórych towarów rolnych pochodzących z Republiki Czeskiej Ustanowienie plafonu taryfowego ilościowego na przywóz niektórych towarów rolnych pochodzących z Republiki Estońskiej. Źródło: opracowanie własne na podstawie Systemu Informacji Prawnej LEX..

(13) Narzędzia parataryfowe jako element…. 43. 3.3. Plafony taryfowe w prawie wspólnotowym. Przepisy Wspólnotowego kodeksu celnego22 (WKC) nie zawierają definicji plafonu taryfowego. Z przepisów art. 20 WKC wynika, że plafon taryfowy zaliczany jest do preferencyjnych środków taryfowych. Na stronach internetowych Unii Europejskiej udostępniono bazy danych odnoszące się do obowiązujących w niej podatków i ceł23. Plafonów taryfowych oraz kontyngentów taryfowych dotyczy system QUOTA. Z informacji znajdujących się na stronie tego systemu wynika, że plafon taryfowy określa wcześniej ustanowioną wartość lub ilość konkretnych towarów, które mogą być przywożone w określonym przedziale czasowym z zastosowaniem obniżonej stawki celnej, a poza którym korzystanie z obniżonej stawki celnej może być zawieszone, poprzez odpowiedni akt prawny Wspólnoty, do końca wymienionego okresu24. Cechą charakterystyczną plafonu taryfowego jest więc to, że przekroczenie jego ilości (wartości) nie powoduje jego automatycznego – jak w przypadku kontyngentów – zamknięcia. Następuje to dopiero z chwilą wejścia w życie stosownego rozporządzenia Komisji. Potwierdza to brzmienie art. 20(5)(b) WKC, który stanowi, że jeśli zastosowanie preferencyjnych środków taryfowych ograniczone jest do pewnej wielkości przywozu, wygasa ono w przypadku plafonów taryfowych na podstawie rozporządzenia Komisji. Plafony taryfowe mogą być ograniczone również pod względem czasowym – wówczas plafon zostanie zamknięty po okresie jego ustanowienia. Plafon taryfowy pozostaje otwarty i można z niego korzystać, choćby nawet przekroczona została jego ilość (wartość), do czasu wydania stosownego rozporządzenia przez Komisję, które zamyka plafon. Oznacza to, że ilość (wartość) plafonu może zostać przekroczona (towary będą nadal objęte obniżonymi stawkami celnymi) do czasu, aż stawki celne nie zostaną przywrócone (poprzez zamknięcie plafonu rozporządzeniem Komisji). Plafon taryfowy – podobnie jak inne środki taryfowe – ustanawiany jest w drodze rozporządzenia Komisji. W obecnym stanie prawnym funkcjonuje niewielka ilość plafonów taryfowych. W tabeli 4 przedstawiono obowiązujący plafon taryfowy. Środkiem taryfowym stosowanym zdecydowanie częściej w polityce celnej Wspólnoty jest kontyngent taryfowy, plafon taryfowy zaś dotyczy określonego rodzaju towarów przywożonych do Wspólnoty i w rozporządzeniu ściśle określa się objęty nim towar. Zazwyczaj plafon odnosi się do towarów określonego pochodzenia. Niekiedy ograniczony jest on do jednego kraju, w niektórych przypadkach obejmuje pewien region geograficzny, czasami zaś określony jest bar22. Por. Dz.Urz. WE nr L 302.. Znajdują się one pod adresem: http://europa.eu.int/comm/taxation_customs/dds/pl/home.htm, z dnia 12.12.2005 r. 23. 24. Por. http://europa.eu.int/comm/taxation_customs/dds/qotcei.htm, z dnia 12.12.2005 r..

(14) Wojciech Zysk. 44. dzo szeroko (dotyczy towarów pochodzących w państw członkowskich GATT). W rozporządzeniu określa się również wielkość (rzadziej wartość) towarów objętych plafonem. Plafon taryfowy jest zazwyczaj ograniczony pod względem czasu jego otwarcia. W związku z powyższym w rozporządzeniu ustanawiającym plafon określa się również czas jego stosowania. Administracja celna Wspólnoty powinna dysponować danymi o stopniu wykorzystania plafonu. Stąd też w rozporządzeniu z reguły określa się sposób nadzorowania wykorzystywania plafonu. Zazwyczaj stosowany jest system nadzoru wspólny dla preferencyjnych środków taryfowych określony w art. 308d Rozporządzenia wykonawczego do WKC25. Tabela 4. Plafon taryfowy obowiązujący w dniu 12.12.2005 r. Miejsce publikacji. Opis plafonu. Dz.U. UE-sp roz. 2 tom 9, s. 43 Rozporządzenie Otwarcie i ustalenie zarządzania wspólnotoz dnia 17 września 1998 r. Tekst pierwotny: wymi kontyngentami taryfowymi i plafonami Dz.U. UE. L z 1998 r. Nr 256, s. 3 taryfowymi oraz ustanowienie w ramach ilości referencyjnych nadzoru wspólnotowego dla niektórych produktów rolnych pochodzących z państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP) Źródło: opracowanie własne na podstawie Systemu Informacji Prawnej LEX.. Specyfika plafonów taryfowych sprawia, że skorzystanie z tego środka taryfowego możliwe jest bezpośrednio przy dokonywaniu zgłoszenia. W momencie dokonywania zgłoszenia wiadomo już bowiem, czy plafon jest jeszcze otwarty, czy też nie. Stąd też nie jest tu potrzebne – w przeciwieństwie do kontyngentów taryfowych – żadne pozwolenie czy przydzielenie tego środka taryfowego. Konieczne jest natomiast zaznaczenie przy dokonywaniu zgłoszenia celnego, że towar ma być objęty plafonem (oczywiście o ile jest to w tym momencie i dla tego towaru możliwe). Następuje to poprzez wpisanie w dokumencie SAD stosownej adnotacji wraz z numerem plafonu26. Każdy plafon taryfowy, podobnie jak kontyngent taryfowy, jest identyfikowalny poprzez sześciocyfrowy numer. Numery są określane w rozporządzeniach ustanawiających poszczególne kontyngenty taryfowe i plafony taryfowe. Oprócz tego istnieje możliwość ustalenia numerów w odniesieniu do poszczególnych pozycji towarowych w bazie TARIC – są one wyświetlane w kolumnie dotyczącej. 25 Por. Rozporządzenie z dnia 2 lipca 1993 r., Ustanowienie przepisów w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny, Dz.U. UE-sp roz. 2, tom 6, s. 3; tekst pierwotny: Dz.U. UE. L z 1993 r. Nr 253, s. 1. 26. Por. S. Naruszewicz, M. Laszuk, op. cit., s. 118..

(15) Narzędzia parataryfowe jako element…. 45. stawek celnych27. Informacje na temat stanów plafonów taryfowych są dostępne w bazie danych systemu QUOTA28. W przypadku plafonów taryfowych, odmiennie niż przy kontyngentach taryfowych, czynności wspólnotowej administracji celnej ograniczają się przede wszystkim do zbierania informacji dotyczących wykorzystaniu plafonu. W tym celu pozyskuje ona informacje od poszczególnych państw członkowskich. Rozporządzenia ustanawiające poszczególne plafony przewidują zazwyczaj, że zastosowanie znajdują w tym przypadku przepisy art. 308d Rozporządzenia wykonawczego do WKC, które dotyczą nadzoru nad preferencyjnymi środkami taryfowymi. Wynika z niego, że w przypadku gdy monitorowanie przez Wspólnotę ma być wprowadzone, państwa członkowskie dostarczają Komisji raporty monitorujące co najmniej raz na miesiąc, które zawierają dane dotyczące ilości produktów dopuszczonych do swobodnego obrotu lub wywiezionych. Jeżeli chodzi o przywóz, to na prośbę Komisji państwa członkowskie ograniczają te dane do przywozu korzystającego z preferencyjnych ustaleń taryfowych. Raporty monitorujące państw członkowskich informują o całkowitej ilości towarów dopuszczonych do swobodnego obrotu lub wywiezionych, w zależności od przypadku, od pierwszego dnia rozpatrywanego okresu. Państwa członkowskie przekażą Komisji swoje miesięczne sprawozdania z nadzoru, najpóźniej 15 dnia miesiąca następującego po zakończeniu okresu będącego przedmiotem sprawozdania. Informacje przekazane przez poszczególne państwa członkowskie są traktowane poufnie. Niekiedy wprowadzany jest obowiązek częstszego przekazywania danych. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że Grupa do spraw Zarządzania Środkami Taryfowymi – funkcjonująca w strukturze Komisji Europejskiej – na podstawie danych tworzy skonsolidowane statystyki o poziomie i warunkach importu w ramach plafonu taryfowego na obszarze całej Wspólnoty. Statystyki te udostępniane są państwom członkowskim29. Po osiągnięciu poziomu przywozu określonego w rozporządzeniu ustanawiającym plafon taryfowy Grupa do spraw Zarządzania Środkami Taryfowymi informuje o tym Komisję oraz państwa członkowskie. Po uzyskaniu tej informacji przygotowywane jest rozporządzenie Komisji, które może przywracać stawki celne wynikające z taryfy albo też podwyższać stawki celne powyżej poziomu ustalonego dla plafonu taryfowego (ale poniżej stawek z taryfy). Skutek w postaci przywrócenia albo podwyższenia stawek celnych następuje. 27. Por. http://europa.eu.int/comm/taxation_customs/dds/pl/qotord.htm, z dnia 12.12.2005 r.. Por. http://www.europa.eu.int/comm/taxation_customs/dds/cgi-bin/qotquer?Lang=PL&Offset=1&ListOrd=0&OrdNumb=%25&Country=%25, z dnia 12.12.2005 r. 28. Por. C. Sowiński, Administrowanie obrotem towarami z zagranicą. Zarys systemu Unii Europejskiej (część trzecia), „Monitor Prawa Celnego” 2002, nr 11, s. 474–475. 29.

(16) Wojciech Zysk. 46. z chwilą wejścia w życie rozporządzenia Komisji w tej sprawie, a to może nastąpić najwcześniej po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Wspólnot30. 4. Autonomiczne zawieszenie poboru ceł W czasie obowiązywania polskiego Kodeksu celnego w ustawie określone były elementy kalkulacyjne służące do naliczania należności celnych przywozowych i należności celnych wywozowych odnoszących się do towaru31. Elementy kalkulacyjne były określone jako taryfa celna oraz inne środki taryfowe, m.in. zawieszenie w całości lub w części poboru ceł32. Wspólnotowy kodeks celny nie definiuje pojęcia elementów kalkulacyjnych, co nie oznacza, że tego rodzaju czynniki, które pełnią ich rolę, nie występują. Zawieszenie poboru ceł w całości lub w części jest środkiem taryfowym, który nie wymaga administrowania ani za pomocą licencji, ani za pomocą systemu elektronicznego (bezlicencyjnego – na granicy). W ramach tego środka nie jest ustanawiana ilość lub wartość towarów, która może być przywieziona z zastosowaniem stawek celnych preferencyjnych. Do momentu, do którego takie zawieszenie jest ustanowione, organy celne automatycznie naliczają preferencyjne stawki celne. Zawieszenie poboru ceł może być pełne lub częściowe (obniżenie stawki celnej lub kontyngent taryfowy). Całkowite zawieszenia zazwyczaj polegają na ustanowieniu stawki zerowej. Wyjątkowo stosuje się zredukowane stawki celne (w sytuacji gdy produkty importowane stanowią konkurencję w stosunku do produktów wspólnotowych, jak np. niektóre włókna chemiczne, olejek sosnowy, wyciąg z eukaliptusa). Najczęstszą formą zawieszeń są zawieszenia całkowite. W celu uproszczenia procedury zawieszeń, Rada UE stosuje bezterminowy system zawieszeń. Polega on na utworzeniu: – podstawowej listy towarów rolnych i przemysłowych objętych zawieszeniem ceł, aktualizowanej dwa razy w roku – 1 stycznia i 1 lipca (ostatnia aktualizacja rozporządzeniem nr 989/2005), aby uwzględnić nowe wnioski zgłoszone przez kraje członkowskie i zaakceptowane przez Radę, zmiany techniczne w produktach, trendy rynkowe, zobowiązania w ramach GATT w przypadku znoszenia zawieszeń i zmiany w kodach nomenklatury; – listy towarów objętych systemem kontyngentów celnych, która podlega corocznej weryfikacji (ustanawianych tylko w ujęciu ilościowym); zmiany dotyczące wielkości kontyngentu lub okresu jego obowiązywania wprowadza się także w ciągu roku (ostatnia zmiana rozporządzeniem 1151/2005). 30 31. Por. S. Naruszewicz, M. Laszuk, op. cit., s. 119.. Por. art. 3 ustawy z 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny, Dz.U. 01.75.802.. Dodatkowo: kontyngent taryfowy, plafon taryfowy, pochodzenie towarów oraz wartość celna towaru, por. art. 13–34 ustawy z 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny, Dz.U. 01.75.802. 32.

(17) Narzędzia parataryfowe jako element…. 47. przedsiębiorca przygotowuje wniosek o zawieszenie cła lub kontyngent taryfowy i przesyła go do właściwego urzędu centralnego w swoim kraju (w Polsce jest to Ministerstwo Gospodarki i Pracy) procedura analizy tego wniosku w państwie członkowskim przekazanie wniosku do Komisji Europejskiej, gdzie następuje analiza nadesłanych wniosków, oraz rozsyłanie informacji o wszystkich propozycjach do pozostałych państw członkowskich zwołanie pierwszego spotkania Grupy do spraw Aspektów Ekonomicznych Taryf Celnych, zwanej dalej grupą roboczą, podczas którego wnioski są analizowane ogłoszenie przez urzędy centralne w każdym z państw członkowskich informacji o wszystkich nowych wnioskach oraz analiza propozycji innych państw członkowskich drugie spotkanie grupy roboczej (do tego czasu istnieje możliwość zgłaszania sprzeciwu do propozycji nowych zawieszeń lub kontyngentów taryfowych) przygotowywanie projektów nowelizacji rozporządzeń w sprawie zawieszeń i kontyngentów taryfowych w trakcie trzeciego spotkania grupy roboczej przekazanie projektu rozporządzeń pod obrady Rady UE, która podejmuje decyzję co do przyjęcia przedmiotowych projektów publikacja rozporządzeń w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (OJ). Rys. 1. Procedura ustanawiania zawieszeń poboru ceł i kontyngentów taryfowych w Unii Europejskiej. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Zarys systemu ustanawiania zawieszeń poboru ceł i kontyngentów towarowych w UE, Prawo na zamówienie, „Gazeta Prawna” 2003, nr 60, s. VIII.. Zakres towarowy ustanawianych w Unii Europejskiej autonomicznych instrumentów taryfowych (tzw. gospodarczych) ustalany jest na podstawie wniosków przedsiębiorców, ich zrzeszeń oraz propozycji różnych resortów krajów członkowskich. Wnioski te są analizowane w odpowiednich urzędach centralnych w każdym.

(18) Wojciech Zysk. 48. z państw członkowskich przy współpracy innych ministerstw, urzędów oraz organizacji przedsiębiorców. Propozycja regulacji przedstawiana jest następnie Komisji Europejskiej, która przygotowuje projekt regulacji. Rada podejmuje ostateczną decyzję. Nie jest możliwe przesunięcie niewykorzystanych ilości na kolejny okres. Na rys. 1 przedstawiono procedurę ustanawiania zawieszeń poboru ceł i kontyngentów taryfowych w Unii Europejskiej. 5. Dodatkowe opłaty celne Przed przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich obowiązywały w kraju 4 rozporządzenia dotyczące opłaty celnej dodatkowej. W tabeli 5 przedstawiono zestawienie dodatkowych opłat celnych obowiązujących 30 kwietnia 2004 r. Tabela 5. Zestawienie opłat celnych dodatkowych obowiązujących przed przystąpieniem Polski do Wspólnot Europejskich (stan prawny na 30.04.2004 r.) Miejsce publikacji. Dz.U. 03.142.1384 Dz.U. 03.142.1385. Dz.U. 03.202.1965 Dz.U. 04.20.181. Opis plafonu taryfowego. Ustanowienie opłaty celnej dodatkowej w związku z nadmiernym przywozem na polski obszar celny gazowych urządzeń przepływowych do podgrzewania wody. Ustanowienie opłaty celnej dodatkowej w związku z nadmiernym przywozem na polski obszar celny węglika wapnia Ustanowienie opłaty celnej dodatkowej w związku z nadmiernym przywozem na polski obszar celny zapałek. Obowiązek pobierania opłaty celnej dodatkowej od niektórych towarów rolnych przywożonych z zagranicy. Źródło: opracowanie własne.. Od 1 maja 2005 r. obowiązują dodatkowe cła w wysokości 15% na niektóre towary pochodzące ze Stanów Zjednoczonych33. Są to głównie wyroby papiernicze, odzież oraz urządzenia i aparatura (kontrolna, pomiarowa, fotograficzna). Cła powyższe ustanowiono w odwecie za niewywiązywanie się przez USA z zaleceń Organu Rozstrzygania Sporów WTO. W przypadku wprowadzenia w życie przez Stany Zjednoczone Ameryki tych zaleceń dodatkowe cła zostaną uchylone. Zawieszenie ceł dodatkowych dotyczy niektórych towarów pochodzących ze Stanów Zjednoczonych Ameryki. Rozporządzeniem Rady nr 171/2005 z dnia 31 stycznia 2005 r. opublikowanym w Dzienniku Urzędowym UE nr L 28 z dnia 1 Por. Rozporządzenie Rady (WE) nr 673/2005 z 25 kwietnia 2005 r., Dz.Urz. UE, L 110/1; źródło: http://eur-lex.europa.eu, z dnia 12.12.2005. 33.

(19) Narzędzia parataryfowe jako element…. 49. lutego 2005 r. zmieniono i zawieszono stosowanie rozporządzenia 2193/2003 ustanawiającego dodatkowe cła przywozowe na niektóre produkty pochodzące z USA. Wykaz kodów CN można znaleźć w załączniku do tego rozporządzenia. 6. Uwagi końcowe Po przystąpieniu Polski do Wspólnot Europejskich zmieniły się w sposób zasadniczy warunki funkcjonowania polskich firm działających na rynkach międzynarodowych. Zmiany tych warunków w odmienny sposób dotkną przedsiębiorców konkurujących na rynkach „dwudziestki piątki” rozszerzonej o nowych członków UE, a w inny sposób – działających na pozostałych rynkach. Skala tych zmian i dynamika rozwoju warunków wymiany wymaga dalszego monitorowania i może być przyczynkiem do dalszych badań w tym zakresie. Literatura Kalinowski R., Nowe regulacje prawa celnego w zakresie obrotu towarowego z zagranicą. Część I, „Monitor Prawa Celnego” 2002, nr 10. Kawecka-Wyrzykowska E., Zmiany warunków instytucjonalnych polskiego handlu zagranicznego po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, IKCHZ, Studia i Materiały nr 81, Warszawa 2004. Naruszewicz S., Laszuk M., Wspólnotowe prawo celne, LEXSIS NEXIS Sp. z o.o., Warszawa 2004. Nogaj M., Większe korzyści – większa odpowiedzialność, „Vademecum Rzeczypospolitej”, 2.02.2004. Osrtrihansky R., Wspólna polityka handlowa [w:] Unia Europejska. Prawo instytucjonalne i gospodarcze, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2005. Rozporządzenie Rady (EWG) 2913/92 z 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny, Dz.Urz. WE nr L 302. Rozporządzenie Rady nr 673/2005 z 25 kwietnia 2005, Dz.Urz. UE, L 110/1; źródło: http://eur-lex.europa.eu, z dnia 12.12.2005. Rozporządzenie z dnia 2 lipca 1993 r., Ustanowienie przepisów w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny, Dz.U. UE-sp roz. 2 tom 6, s. 3; tekst pierwotny: Dz.U. UE. L z 1993 r. Nr 253. Sowiński C., Administrowanie obrotem towarami z zagranicą. Zarys systemu Unii Europejskiej (część trzecia), „Monitor Prawa Celnego” 2002, nr 11. Ustawa z 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny, Dz.U. 01.75.802. Zarys systemu ustanawiania zawieszeń poboru ceł i kontyngentów towarowych w UE, Prawo na zamówienie, „Gazeta Prawna” 2003, nr 60..

(20) 50. Wojciech Zysk. Non-Tariff Instruments as an Element of the EU’s Common Trade Policy In this article, the author attempts to compare non-tariff trade policy instruments applied in Poland prior to and after accession to the European Union. The author conducts a comparative analysis of these instruments from the formal-legal point of view, analysing trade regulations both before and after 1 May 2004. Due to the short period of time that has elapsed since Poland adopted EU common trade policy rules, an in-depth analysis of the consequences of these rules will only be possible after the cyclical publication by the relevant institutions of data (covering several years) on Poland’s foreign trade, including intra-Community trade (with the “EU-24” countries) and trade with the rest of the world..

(21)