Przedsiębiorczość na rynku usług medycznych w procesie przekształceń organizacyjnych i własnościowych w Polsce

Streszczenie

W artykule autorka podjĊła aktualną problematykĊ zmian własnoĞciowych i or-ganizacyjnych w sektorze usług medycznych w Polsce. Zdrowie człowieka nie jest towarem, nie podlega ono mechanizmom rynkowym, prawnym czy ekonomicznym. Podlegają im natomiast wszelkie usługi polegające na zapewnieniu opieki zdrowot-nej. Podobnie jak inne usługi medyczne podlegają takim samym modyfikacjom technologicznym i usprawnieniom, równoczeĞnie są ograniczone wydajnoĞcią pracy personelu i nieskracalnym oraz niezbĊdnym do wykonania usługi czy procedury me-dycznej czasem. DąĪenie do przedsiĊbiorczoĞci i innowacyjnoĞci w obrĊbie ĞwiadczeĔ zdrowotnych wystĊpujĊ w sektorze ochrony zdrowia w sektorze publicz-nym i prywatnym. Obecny okres przekształceĔ własnoĞciowych sprzyja podejmowaniu decyzji przedsiĊbiorczych – zapewniających opłacalnoĞü podejmo-wanego przedsiĊwziĊcia. W artykule opisano przykłady przedsiĊbiorczej prywatyzacji, restytucji i reprywatyzacji mienia. Istnieją dwa podstawowe czynniki mające bezpoĞredni wpływ na poziom i jakoĞü udzielania ĞwiadczeĔ zdrowotnych są to: majątek (pomieszczenia i wyposaĪenie) oraz personel (wiedza i umiejĊtnoĞci). Status majątku i personelu – kapitału i pracy determinuje prawidłowe funkcjonowa-nie całej sfery usług zdrowotnych. Tak zwana „prywatyzacja” w obrĊbie systemu ochrony zdrowia odnosi siĊ równoczeĞnie do obu tych czynników. Z jednej strony przekształcenia polegają na zmianie struktury własnoĞciowej nieruchomoĞci słuĪą-cych do Ğwiadczenia w nich usług zdrowotnych, z drugiej zaĞ na zmianie sposobu Ğwiadczenia usług zdrowotnych przez personel medyczny. W artykule tym podkreĞlo-ne zostało odróĪnienie tych dwóch kwestii – zmiany właĞciciela kapitału i zmiany zasad wykonywania pracy osób Ğwiadczących usługi medyczne.

Słowa kluczowe: zmiany organizacyjne i własnociowe, rynek usług medycznych w Polsce, pro-cedury medyczne prywatne, propro-cedury medyczne publiczne, przedsibiorczo , innowacje, prywatyzacja, reprywatyzacja, restytucja mienia, czynniki produkcji, przekształcenia własnociowe, własno infrastruktury medycznej, personel me-dyczny

„Dzisiejsza medycyna uwaĪa, Īe teorie na temat leczniczych właĞciwoĞci mandrago-ry są zwykłą bujdą. Jak długo jednak ludzie uwaĪali tĊ bajkĊ za prawdĊ, tak długo mandragora była dobrem ekonomicznym, za które moĪna było Īądaü zapłaty.

Gdy ekonomia zajmuje siĊ zagadnieniem cen, nie pyta o to, czym są rzeczy w opinii innych ludzi; pyta siĊ tylko, jakie one mają znaczenie dla tych, którzy chcą je nabyü.” 1 1. Wprowadzenie

Kada zmiana w istniejcej organizacji czy funkcjonujcym systemie stwarza okazj do przedsibiorczoci rozumianej jako podjcie działalnoci oraz uzyskanie korzyci przez osoby lub podmioty gospodarcze działajce w rónych sektorach gospodarki2. Korzyci te s uzyskiwane z tytułu szybkiego wykorzystania wiedzy o oczekiwanej zmianie panujcych warunków oraz z tytułu wdroenia nowego, oryginalnego rozwizania – innowacji, (której znaczenia nie naley zawa do nowoczesnej technologii). W Polsce jedn z waniejszych sfer, których aktualnie do-tykaj zachodzce zmiany systemowe, jest sfera usług zdrowotnych. Zdrowie człowieka nie jest towarem, nie podlega ono mechanizmom rynkowym, prawnym czy ekonomicznym. Podlegaj im natomiast wszelkie usługi polegajce na zapewnieniu opieki zdrowotnej. Jednym z istotniejszych elementów reformy systemu ochrony zdrowia jest wprowadzenie przedsibiorczoci i innowacyj-noci w obszarze wiadcze oferowanych w systemie ochrony zdrowia. W ekonomii wyrónia si trzy podstawowe czynniki (tzw. czynniki produkcji) majce bezporedni wpływ na poziom i jako udzielania wiadcze zdrowotnych s to: majtek (pomieszczenia i wyposaenie), perso-nel (wiedza i umiejtnoci) oraz ziemia i jej zasoby3. Tzw. „prywatyzacja” w obrbie systemu ochrony zdrowia odnosi si równoczenie do wszystkich tych czynników. Z jednej strony polega ona na zmianie struktury własnociowej nieruchomoci słucych do wiadczenia w nich usług zdrowotnych, z drugiej za na zmianie sposobu wiadczenia usług zdrowotnych przez personel medyczny. W artykule podkrelone zostanie odrónienie dwóch kwestii – zmiany właciciela ka-pitału i zmiany zasad wykonywania pracy osób wiadczcych usługi medyczne. Warto przy okazji zwróci uwag, e uywanie terminu - prywatyzacja - w kontekcie przekształce własnociowych w ochronie zdrowia w Polsce jest powszechnie naduywane i stosowane najczciej nieprawidło-wo. Podobnie rzecz ma si z okreleniem „prywatyzacja usług zdrowotnych”, które uywane jest do opisywania zjawisk, odnoszcych si do prywatyzacji majtku słucego do wiadczenia usług zdrowotnych, a nie zmiany zasad wiadczenia pracy wykonywanej przez lekarzy i personel me-dyczny. Zmiana prowadzca do zwikszenia efektywnoci i wydajnoci w funkcjonowaniu całego systemu ochrony zdrowia stwarza, w sensie ekonomicznym, istotn okazj do podniesienia

1 _{Ludwig von Mises, Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii, Wydawnictwo Fundacja Instytut Ludwiga von Misesa,} War-szawa 2007, s. 79.

2 _{W artykule przedsiĊbiorczoĞü rozumiana jest w ujĊciu schumpeterowskim. W procesie rozwoju gospodarczego, czyli} w gospodarce ruchu okrĊĪnego uwzglĊdniającej parametry wzrostu (zwiĊkszenie liczby ludnoĞci, zwiĊkszenie popytu, wprowadzenie nowych kombinacji czynników) obok dwóch czynników: ziemi i pracy, pojawiają siĊ dwa „rozwojowe” czynniki: kapitał i przedsiĊbiorczoĞü w schumpeterowskim rozumieniu. Strategicznym bodĨcem ekonomicznego rozwoju są innowacje. Ich realizacją zajmują siĊ jednostki obdarzone przedsiĊbiorczoĞcią, czyli przedsiĊbiorcy. PojĊcie „przedsiĊ-biorca” w ujĊciu schumpeterowskim jest odmienne niĪ utarte znaczenie tego słowa. Wskazuje na szczególną właĞciwoĞü działaĔ przedsiĊbiorcy – przedsiĊbiorczoĞü wyraĪająca siĊ niekonwencjonalnym rozwiązywaniem problemów. Schumpeter odrzuca obraz motywów rządzących tzw. homo economicus. DziałalnoĞü człowieka – przedsiĊbiorcy cechuje racjonalizm a niekoniecznie motyw czysto ekonomiczny powiĊkszający jego bogactwo. J. Schumpeter twierdzi, Īe funkcją przedsiĊbiorcy nie jest podejmowanie ryzyka. Jego rola w warunkach wolnej konkurencji polega na wprowadzaniu nowych kombinacji czynników produkcji (pracy, kapitału i ziemi), które zazwyczaj realizowane są w formie nowych przedsiĊwziĊü. Por: J. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960, s. 80–148.

3

Status majątku i personelu, (czyli dwóch najwaĪniejszych w przypadku rynku usług medycznych czynników – kapitału i pracy) determinuje prawidłowe funkcjonowanie całej sfery usług zdrowotnych.

efektów pracy wszystkich jednostek biorcych udział w procesie wiadczenia usług zdrowotnych. Zmiany własnociowe w ochronie zdrowia postrzegane s przede wszystkim przez pryzmat zmian statusu prawnego majtku bdcego najczciej w dyspozycji jednostek publicznych (samorzdo-wych). Przy okazji warto zauway , e w przypadku zmian własnociowych w sektorze publicznym mona mówi o: restytucji, reprywatyzacji oraz prywatyzacji mienia. Rónice doty-czce prywatyzacji poszczególnych czynników produkcji oraz aspekty z nimi zwizane zostan zasygnalizowane w artykule.

2. Specyfika rynku usług medycznych

W ekonomii nie wystpuje wyodrbnienie specyfiki usług medycznych w rozwaaniach na-ukowych. Usługa medyczna charakteryzuje si specyfik i cyklicznoci, ale podlega prawom i ograniczeniom rynkowym w takim samym stopniu jak inne usługi, i tak te jest traktowana. Po-dobnie jak w przypadku wiadczenia innego typu usług do wykonania usługi medycznej konieczne s trzy czynniki produkcji: praca, kapitał i ziemia (cho jak wspomniano ten trzeci czynnik ma znaczenie jedynie w przypadku niektórych usług medycznych). Rynek usług medycznych charak-teryzuje si wysokimi barierami wejcia, co w ekonomii traktowane jest jako sytuacja całkowicie eliminujca warunki wolnej konkurencji. Bariery wejcia dotycz zarówno czynnika pracy, jak i kapitału. W przypadku czynnika pracy ograniczenia te wynikaj z restrykcyjnych ogranicze prawnych i wymogów nakładanych na osoby wykonujcych zawody medyczne. Wysokie wymogi proceduralne oraz długi okres kształcenia specjalistów dodatkowo zwiksza tzw. monopolistyczn konkurencj4 na rynku usług medycznych. Usług medyczn mog wykonywa jedynie uprawnio-ne osoby, co wynika z reglamentacji usług medycznych5 i dotyczy wszystkich zawodów medycznych (lekarzy, pielgniarek, ratowników)6. Wyjtkowo usługi medycznej wynika z uy-tecznoci i znaczenia przypisywanych jej przez pacjentów, co przekłada si na popyt na dan usług medyczn (okrelon procedur) oraz jej cen na wolnym rynku (w systemach jednego płatnika, jak NFZ, cena jest ustalana przez silniejsz ze stron; w Polsce w systemie ochrony zdro-wia warto procedur ustalana jest na zasadzie „ile NFZ jest w stanie za usług zapłaci ”, natomiast w prywatnym systemie ochrony zdrowia decyduj poda reprezentowana przez prywat-ne kliniki i popyt na dan usług zgłaszany przez pacjentów). Cena usługi medyczprywat-nej podlega wahaniom, a jej poziom ulega zmianom w zalenoci od warunków kształtowanych na rynku, na które decydujcy wpływ ma pastwo i wybrany system finansowania usług medycznych7.

4 _{Chamberlin Edward, Hastings, The Theory of Monopolistic Competition, A Re-orientation of the Theory of Value,} Wyda-nie 8, Harvard University Press, 1962 oraz Chamberlin Edward.H.,, Duopoly: Value Where Sellers are Few, Quarterly Journal of Economics 43/ 1929.

5 _{Wykonywanie usług lekarskich i pielĊgniarskich wymaga spełnienia wielu warunków, i moĪliwe jest jedynie po uzyskaniu} stosownego pozwolenia (jest to typowa działalnoĞü reglamentowana). Ustawa z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. 2005, Nr 226, poz. 1943, z póĨn. zm.) szczegółowo definiuje kryteria, jakie muszą byü spełnio-ne, aby moĪna było Ğwiadczyü lekarskie usługi zdrowotne. Przede wszystkim, z treĞci art. 2 cytowanej ustawy wynika, Īe ”Wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobĊ posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone od-powiednimi dokumentami, ĞwiadczeĔ zdrowotnych, w szczególnoĞci: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a takĪe wydawaniu opinii i orzeczeĔ lekar-skich”.

6 _{Według współczesnych kryteriów lekarzem nie mógłby byü ani Hipokrates, ani Kopernik.}

7 _{Obowiązujący np. w Polsce system jednego płatnika (NFZ), jest jednym z wielu moĪliwych rozwiązaĔ systemowych} ochrony zdrowia. W Wielkiej Brytanii i Kanadzie ubezpieczonych w podobnie skonstruowanym systemie jednego płatnika jest 100% ludnoĞci. W Niemczech w systemie mieszanym ubezpieczonych jest 99,8%, natomiast w USA w publicznym

Czynnik pracy wykonywanej przez personel medyczny jest niezbdny w wiadczeniu usługi medycznej. O uytecznoci wykonywanej pracy decyduj wiedza i umiejtnoci człowieka. Współczenie za równie istotny czynnik produkcji niezbdny8 w wiadczeniu usługi medycznej uwaa si kapitał (specjalistyczny sprzt, pomieszczenia spełniajce okrelone standardy). Podob-nie jak w przypadku wielu innych usług, zrównywaPodob-nie znaczenia czynnika kapitału z czynnikiem ludzkim jest naduyciem9.

3. Zmiany w organizacji usług medycznych

W zmianach organizacyjnych systemu zdrowia w Polsce istotne s dwie kwestie: sposób za-trudniania lub kontraktowania osób wykonujcych usługi medyczne oraz zmiany włacicielskie w nieruchomociach wykorzystywanych dla celów medycznych. Dla tych dwóch rónych zagad-nie uywa si terminu „prywatyzacja”. Prywatyzacja odnosi si jedynie do majtku (kapitału i ziemi), natomiast nie do pracy. Nie mona sprywatyzowa pracy lekarza, pielgniarki czy rehabi-litanta, mona za ni jedynie zapłaci 10. Tak zwana „prywatyzacja” usług medycznych polega na zmianie istniejcego stosunku prawnego łczcego właciciela majtku (w oparciu, o który wiad-czone s usługi medyczne), z wykonawcami usług zdrowotnych (wiadczeniodawcami). Zmiana organizacji wiadcze medycznych dotyczy zasadniczo zmiany formy prawnej podmiotu wiad-czcego usługi, tj. np.: zamiana umowy o prac na umow o wiadczenie usług zdrowotnych (kontrakt lub subkontrakt na usługi zdrowotne). Konsekwencj takiej sytuacji staje si zmiana sta-tusu prawnego (a nie zmiana właciciela majtku, w którym wiadczone s usługi medyczne) osoby wiadczcej usług zdrowotn. Lekarz czy pielgniarka, nie jest dłuej pracownikiem na-jemnym, a staje si samodzielnym przedsibiorc, działajcym jako: indywidualna albo grupowa praktyka lekarska, albo jako zakład opieki zdrowotnej (prowadzony przez osob fizyczn, spółk cywiln lub handlow). Zmiana statusu prawnego w przypadku zmiany sposobu zatrudnienia nie oznacza zmiany włacicielskiej. Gdy lekarze lub pielgniarki rezygnuj sami albo s zmuszani do rezygnacji z zatrudnienia w sektorze publicznym i prowadzenia prywatnej praktyki samodzielnie lub w spółce, staj si automatycznie podmiotem sektora prywatnego i wiadcz usługi jako pod-miot prywatny. Sam charakter, jako i sposób wiadczenia przez nich usługi medycznej w adnym stopniu si nie zmienia. Jest ona nadal wykonywana przez uprawnion osob zatrud-nion albo w sektorze publicznym, albo prywatnym. W odniesieniu do usług medycznych stosowanie terminologii prywatyzacji, reprywatyzacji czy restytucji jest nieprawidłowe, poniewa sama usługa medyczna nie ma charakteru publicznego, prywatnego czy mieszanego. Moe by wykonywana przez podmiot prywatny, jak i publiczny, a take kady dowolny, inny podmiot, któ-rego struktura włacicielska moe mie charakter mieszany. wiadczenie zdrowotne moe by udzielane zarówno odpłatnie przez podmiot publiczny, np.: gdy wykonywane jest dla osoby nie-ubezpieczonej lub nieopłacajcej składki zdrowotnej, ale take moe by udzielane „nieodpłatnie”

8

W wyjątkowych sytuacjach, np. ratowania Īycia, usługa taka wykonywana moĪe byü bez wykorzystania pozostałych czyn-ników produkcji.

9 _{Czynnik kapitału bez czynnika pracy, czyli czynnika ludzkiego jest całkowicie bezwartoĞciowy z punktu widzenia pacjenta} – potencjalnego uĪytkownika i Ğwiadczeniobiorcy usługi medycznej.

10 _{Wyjątek stanowi niewolnictwo obecne we wszystkich systemach gospodarczych w staroĪytnoĞci, jak równieĪ w niektórych} krajach w czasach współczesnych. W takim wyjątkowym przypadku człowiek i jego praca stanowią własnoĞü innego czło-wieka. Aspekt ten nie stanowi obszaru dalszych rozwaĪaĔ w kontekĞcie przedsiĊbiorczoĞci.

przez podmiot prywatny, który działa w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego i w oparciu o umow z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) wykonuje zlecon usług zdro-wotn11. O publicznym czy prywatnym charakterze usług zdrowotnych nie decyduje równie droga i sposób ich finansowania. Co do zasady usługa zdrowotna jest finansowana z danin pu-blicznoprawnych (podatków, rat ubezpieczeniowych, składek płaconych przymusowo lub dobrowolnie - w rónych krajach stosowane s odmienne zasady i systemy rozlicze opłat za usługi medyczne)12, lub ze rodków prywatnych pacjentów. W dalszej czci artykułu analizowane bd tylko te przypadki zmian i okazji do przedsibiorczoci, które dotycz zmian strukturalnych i majtkowych w placówkach i usługach zdrowotnych zaliczanych do tej pory do sektora usług publicznych. Ten odbywajcy si na dwóch płaszczyznach proces zmian strukturalnych powinien by postrzegany jako znany z teorii ekonomii efekt łczenia dwóch odrbnych czynników produk-cji: kapitału i pracy, a w wyjtkowych przypadkach take trzeciego czynnika - ziemi. Czynnik ziemi ma znaczenie jedynie w wskiej grupie usług medycznych – usługach wiadczonych w uzdrowiskach, gdzie wielko obszaru ziemi, zasoby wód mineralnych, materiałów leczniczych, wód termalnych, instalacji zwikszajcych walory mikroklimatu stanowi istotn cz infrastruk-tury wykorzystywanej do wykonywania usług medycznych. W dalszej czci artykułu trzeci czynnik produkcji – ziemia zostanie pominity.

4. Restytucja, reprywatyzacja i prywatyzacja maj
tku, w oparciu, o który wiadczone mog
by usługi medyczne

Prywatyzacja jest terminem wyjtkowo czsto naduywanym przez decydentów w kontekcie przemian własnociowych w sektorze usług medycznych. Jest ona przedstawiana jako podstawo-we i najwaniejsze zagroenie dla obywatela korzystajcego z usług zdrowotnych, traktowana jako co złego, godzcego w podstawowe prawo do ochrony zdrowia. Czsto dochodzi do mylenia poj : prywatyzacja i restytucja mienia, w oparciu, o które prowadzona jest działalno medyczna. Restytucja mienia oznacza odzyskanie mienia przez prawowitego właciciela, którego czsto w sposób bezprawny wyzuto z przysługujcych mu do mienia praw. Czy zatem, zwrot włacicie-lowi nalenych mu praw moe by rozpatrywany jako co złego, co gronego, co pocigajcego negatywne konsekwencje? W Polsce w sferze ochrony zdrowia jest to moliwe w odczuciu spo-łecznym. W przypadku odzyskiwania przez prawowitych prywatnych włacicieli prawa własnoci do budynków szpitalnych, domów opieki nad osobami przewlekle chorymi, budynków orodków zdrowia (zakon bonifratrów, dobra rodzin: Tarnowskich, Lubomirskich, Potockich etc.) opinia pu-bliczna najczciej reaguje z oburzeniem i nie po raz pierwszy w historii Polski13. W wielu

11 _{Wraz z powołaniem do Īycia Narodowego Funduszu Zdrowia, do systemu ochrony zdrowia w Polsce została} wprowa-dzona idea prywatyzacji majątku i restrukturyzacji udzielania ĞwiadczeĔ zdrowotnych. Zmiany te zostały wprowadzone przez rząd Leszka Millera po ustaleniu programu naprawy systemu finansowania ochrony zdrowia wspólnie przez Marka BelkĊ i Marka Balickiego, po zrezygnowaniu ze zmiany finansowania usług medycznych za poĞrednictwem regionalnych kas chorych.

12 _{Goodman John C., Musgrave Gerald L., Herrick Devon M., Jak uzdrowiü słuĪbĊ zdrowia, Jak uzdrowiü słuĪbĊ zdrowia.} Raport o Ğwiatowych systemach opieki zdrowotnej, Wydawnictwo Fijorr Publishing, Chicago – Warszawa 2008.

13 _{Podobne stanowisko stanowiło po I wojnie Ğwiatowej podstawĊ restytucji mienia zagrabionego przez zaborcĊ rosyjskiego} w drodze represji po powstaniu styczniowym. Restytucja polegała na oddaniu majątku, który nie stał siĊ prawowitą wła-snoĞcią zaborcy” - stanowisko władz paĔstwowych i koĞcielnych w kwestii rewindykacji. Sejm w bardzo podniosłych deklaracjach uchwały z dnia 4 V 1920 roku oddał naleĪną czeĞü powstaĔcom walczącym o niepodległoĞü Polski w XIX wieku, w tym takĪe zakonnikom przeĞladowanym przez zaborców. Uznawał takĪe konfiskatĊ majątków za akt bezprawia i zobowiązywał rząd do przygotowania ustawy, która by zadoĞüuczyniła poczynionym krzywdom. Niestety obowiązek

zwro-przypadkach mona mówi o restytucji mienia, a nie o „prywatyzacji ochrony zdrowia”, nawet jeeli przez okres kilkudziesiciu lat usługi zdrowotne prowadzone były w tych przejtych pla-cówkach przez jednostki publiczne. Inna sytuacja ma miejsce w razie przejcia zarzdzania nad placówk prywatn przez zarzd publiczny (nacjonalizacja zarzdzania). Pamita przy tym nale-y, e sam fakt sprawowania publicznego zarzdu nie oznacza jeszcze automatycznego zaliczenia i przypisania takiej placówki do sektora publicznego. Ma to miejsce np. w przypadku, gdy nieru-chomoci i budynki, np.: szpital, przychodnia, naleały do prywatnego właciciela, usługi medyczne za prowadzone były przez jednostki zaliczane do sektora publicznego. Reprywatyzacja mienia oznacza oddanie, odsprzedanie, zwrot etc., ponownie w prywatne rce mienia uprzednio prywatnego, czyli oznacza przekazanie mienia kontrolowanego przez pastwo do pełnej dyspozy-cji właciciela prywatnego (jego spadkobierców lub inne prywatne osoby). Natomiast prywatyzacja oznacza przekształcenie własnoci z publicznej w prywatn. Warto zwróci uwag, e: restytucja, prywatyzacja i reprywatyzacja s terminami neutralnymi14, odnoszcymi si do prywatnego właciciela majtku. Zasadniczo wszystkie trzy procesy prowadzce do zmiany struk-tury własnociowej podmiotu, który jest włacicielem majtku, w jakim wiadczone mog by usługi medyczne, mog by nazywane terminami restytucja, prywatyzacja i reprywatyzacja. W przypadku samego wiadczenia usług medycznych terminy te, jak ju wspomniano, nie spełnia-j swojej funkcji. Mona rozway zasadniczo kilka przypadków prywatyzacyjnych – rozumianych jako ustalenie prywatnego właciciela majtku słucego wykonywaniu usług zdro-wotnych, kiedy zmiany włacicielskie majtku i zmiany podmiotu wykonujcego prac mog mie znaczenie dla tworzenia korzystnych sytuacji dla przedsibiorców: restytucja, reprywatyzacja i prywatyzacja mienia z kontynuacj bd likwidacj działalnoci medycznej15.

Restytucja mienia

Z kontynuacj działalnoci medycznej

Przykładem restytucji mienia prywatnego s szpitale bonifratrów prowadzone przez zakony szpitalne prowincji polskiej w Łodzi, Krakowie i Piaskach. Obecnie prowadzone s usilne starania o odzyskanie szpitala w Katowicach Bogucicach, w którym prowadzony jest publiczny zakład opieki zdrowotnej w majtku ojców bonifratrów. We wszystkich tych miejscach zakonnicy w okresie powojennym zostali pozbawieni moliwoci zajmowania si opieki nad chorymi we

14 _{Niestety neutralne terminy okreĞlające proces stawania siĊ ponownie lub na nowo właĞcicielem majątku słuĪącego do} Ğwiadczenia usług medycznych w kontekĞcie nieprawidłowoĞci przejĊü właĞcicielskich w Polsce nie zachowują swojej neu-tralnoĞci.

15 _{Szerzej przykłady prywatyzacji, reprywatyzacji i restytucji omówione zostały w artykule Czaja I., ĝliwa R. „Przykłady} przedsiĊbiorczoĞci w procesie przekształceĔ własnoĞciowych na rynku usług medycznych w Polsce”. Zeszyty Naukowe, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków 2008.

własnych, zakonnych szpitalach. Z kolei w Katowicach proces odzyskania placówki przez zakon jeszcze si nie zakoczył. Po II wojnie wiatowej szpital oraz cz zabudowa konwentu zostały upastwowione i przeszły pod zarzd miejski. Prawnymi włacicielami nieruchomoci pozostawa-li bracia bonifratrzy, jednak bez formalnej mopozostawa-liwoci wpływania na działalno prowadzon w ich własnoci. W roku 1982 po latach usilnych stara Bonifratrom udało si odzyska kilka po-mieszcze klasztornych konwentu, które zostały przystosowane do potrzeb zakonnych. Obecnie Bonifratrzy odzyskali pełne prawo własnoci do szpitala i zamierzaj prowadzi własn placówk medyczn, jednak na mocy porozumienia z uytkownikiem obiektu szpitalnego, którym pozostaje nadal miejscowy ZOZ.

Z likwidacj działalnoci medycznej

W miejscowoci Sietesz, gmina Kaczuga, powiat Przeworsk, województwo podkarpackie, w latach 60 XX w. mieszkacy w ramach czynu społecznego wybudowali własny orodek zdrowia (budynek Spółdzielni Zdrowia). Budynek wybudowano na działce nalecej przed II wojn wia-tow do osób prywatnych. W orodku zdrowia od 1965r. udzielano wiadczenia zdrowotne dla mieszkaców. Pocztkowo działała tam Spółdzielnia Zdrowia, póniej Wiejski Orodek Zdrowia i Zakład Opieki Zdrowotnej w Przeworsku. Od koca lat 90-tych gmina Kaczuga i Starostwo Powiatowe toczyły spór o prawo własnoci i obowizek utrzymania nieruchomoci w naleytym stanie. Ostatecznie w 2008 r. sd orzekł, e pomieszczenia orodka zdrowia w Sieteszy nabył Skarb Pastwa reprezentowany przez Naczelnika Gminy w Kaczudze. Wojewoda podkarpacki odwołał si od tej decyzji i ostatecznie własno nabył powiat, który znaczco podniósł czynsze najmu spółce lekarzy wiadczcych usługi medyczne mieszkacom.. W efekcie tej decyzji miesz-kacy Sieteszy zostali pozbawieni dostpu do usług medycznych, gdy lekarze, którzy dotychczas w ramach swojego NZOZ wiadczyli dla nich usługi na miejscu zrezygnowali z powodu wzrostu kosztów prowadzenia swojej działalnoci z pracy w orodku zbudowanym wysiłkiem mieszka-ców. Efekt kocowy jest taki, e pomieszczenia wróciły do „prawowitego właciciela”, który nie jest zainteresowany inwestowaniem swoich rodków w ich remont, nie udziela take w nich wiadcze dla mieszkaców. Mieszkacy jed kilka kilometrów do najbliszego lekarza do Kaczugi, chocia tak jak dotychczas, lekarz mógłby wiadczy usługi bliej miejsca zamieszka-nia pacjentów.

Reprywatyzacja

Z kontynuacj działalnoci medycznej

Przykładem udanej reprywatyzacji jest przykład przychodni w Dukli. W 2007r. rodzina Tar-nowskich odzyskała swój majtek bezprawnie przejty i znacjonalizowany po wojnie przez pastwo. Z uwagi na zadłuenie SPZOZ w Dukli oraz konieczno oprónienia zwracanych rodzi-nie Tarnowskich pomieszcze Gmina Dukla, w której gestii dotychczas budynek si znajdował, podjła decyzj o likwidacji SPZOZ oraz o przekazaniu usług zdrowotnych do wykonywania in-nym ni publiczne podmiotom. Pojawił si problem zachowania cigłoci udzielania usług zdrowotnych dla mieszkaców Dukli. Z inicjatywy lekarzy dotychczas zatrudnionych w likwido-wanym SPZOZ doszło do spotkania z osob reprezentujc włacicieli pomieszcze, w trakcie którego uzgodniono, e w zamian za utrzymanie pomieszcze w naleytym stanie lekarze mog w tych pomieszczeniach kontynuowa wiadczenie usług zdrowotnych. Ze wzgldu na wymogi dostosowania nieruchomoci w urzdzenia spełniajce normy ustalone dla przychodni lekarskich taki stan jest rozwizaniem przejciowym. Właciciele nieruchomoci nie s zainteresowani pono-szeniem nakładów na pomieszczenia dla lekarzy. Z kolei lekarze najmujcy pomieszczenia nie s

skłonni do inwestowania swoich rodków finansowych w cudz własno , szczególnie, e koszty modernizacji starej nieruchomoci przewyszaj koszty wybudowania nowych pomieszcze. Taki stan faktyczny moe jednak trwa najdłuej do dnia 31.12.2012 r. Po tym terminie pomieszczenia te nie bd mogły by nadal wykorzystywane do wiadczenia w nich usług zdrowotnych16.

Z likwidacj działalnoci medycznej

Ciekawym przykładem jest likwidacja szpitala miejskiego w Szczecinie i spór o reprywatyza-cj mienia. Przy czym likwidacji działalnoci medycznej dokonał poprzedni zarzdca placówk w 1994 roku. Teren, na którym znajduje si zamknity szpital, siostry Boromeuszki z Trzebnicy kupiły w 1867 roku. Wybudowany ze rodków zgromadzenia i składek szpital został uruchomiony w 1913 roku, a w roku 1930 dodatkowo dom dziecka. Szpital naleał do zakonu do koca drugiej wojny wiatowej, za po wojnie placówk przejła kolej, a po niej pół wieku póniej w 1999 r. miasto. Obecnie siostry staraj si o odzyskanie mienia i aby w byłym szpitalu miejskim była prowadzona działalno opiekuczo-lecznicza.

Prywatyzacja

Z kontynuacj działalnoci medycznej

W 1997r z powodu długów Starostwo Powiatowe w Przemylu podjło decyzj o likwidacji SPZOZ w Przemylu. Proces likwidacji miał charakter pilotaowy w skali województwa podkar-packiego i był pierwsz powan zmian w obrbie udzielania wiadcze zdrowotnych dla mieszkaców Przemyla i okolic. Czynnoci likwidacyjne SPZOZ zmierzały nie tylko do zaprze-stania udzielania wiadcze zdrowotnych, ale przede wszystkim do zaspokojenia wierzycieli i uregulowania przez organ załoycielski SPZOZ (Starostwo Powiatowe) długów. Poniewa w praktyce jedynym dajcym si spieniy majtkiem, jakim dysponował likwidowany SPZOZ, były nieruchomoci, obecnie wydzierawione lekarzom, wczeniej czy póniej musiały by one sprzedane, aby ze rodków z niej uzyskanych uregulowa długi likwidowanego SPZOZ. Nieru-chomo została nabyta przez spółk lekarzy, którzy kontynuuj w niej działalno medyczn.

Z likwidacj działalnoci medycznej

Jedna z wikszych przychodni likwidowanego przez Starostwo Powiatowe w Przemylu SPZOZ znajdowała si w Przemylu. Pomieszczenia przychodni stanowiły zabytkowy, wybudowany oko-ło 1900 roku trzykondygnacyjny budynek o powierzchni przeszoko-ło 1.500m2. Z uwagi na wiek oraz elementy konstrukcyjne budynku z XIX w. usługi zdrowotne wiadczono w nim do 1997 roku. Po likwidacji SPZOZ, właciciel (Starostwo Powiatowe), nie był zainteresowany organizowaniem wiadczenia usług zdrowotnych, ani tym bardziej ponoszeniem kosztów kapitalnego remontu. Bu-dynek został wyceniony i jako zabytkowy sprzedany osobom fizycznym. Od tego czasu w pomieszczeniach dawnej przychodni zdrowia, trwa remont kapitalny, i nie s wiadczone usługi zdrowotne. Innym przykładem s przejcia za długi lub sprzeda szpitali i przeznaczenie majtku na cele komercyjne z racji korzystnego połoenia, dostpnoci mediów czy zabytkowego charakte-ru budowli: np.: szpital kolejowy w Krakowie, szpital wojskowy w Przemylu.

16 _{Do dnia 31.12.2012 r. wszelkie pomieszczenia przeznaczone pod usługi zdrowotne muszą odpowiadaü standardom} wyni-kającym z treĞci art. 9 ust 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wymagaĔ, jakim powinny odpowiadaü pod wzglĊdem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej.

5. Okazja do przedsibiorczoci w obszarze usług medycznych

Przedsibiorczo w sektorze usług medycznych nie jest specjalnym rodzajem przedsibior-czoci. Polega na kombinacji czynników produkcji i zastosowaniu rozwizania, które nawet, jeli nie jest innowacyjne, to stosowane jest na rynku lokalnym po raz pierwszy. Kada nowa kombina-cja pracy i kapitału zgodnie z teori Josefa Schumpetera stwarza moliwoci osignicia korzyci na obszarze, na którym wystpuje mała liczba konkurentów. Podobnie, jak wszystkie inne sektory, sektor usług medycznych podlega wahaniom koniunkturalnym, odczuwa wzrost i spadek liczby mieszkaców, dochody ludnoci, jej wiadomo , zamono . Wszystkie te czynniki maj wpływ na zainteresowanie usługami medycznymi. Problematyczne staje si pochodzenie kapitału zaanga-owanego w wiadczenie usług zdrowotnych. Kwestie dotyczce przedsibiorczoci prywatnej i publicznej w obszarze sektora usług zdrowotnych stanowi przedmiot dyskusji akademickich. Niewtpliwie przedsibiorczo nie jest zachowaniem przypisanym jedynie sektorowi prywatne-mu17. Ekonomici jednak nie s zgodni, co do oceny i wyboru właciwego systemu ochrony zdrowia. Zdecydowanym przeciwnikiem przymusowych systemów zdrowotnych oraz ingerowania w sfer organizacji ochrony zdrowia, zarówno w rynek usług medycznych jak i system finansowa-nia, był laureat nagrody Nobla Milton Friedman. Z kolei Peter Drucker w swojej ksice podejmuje jeden z najwaniejszych dynamicznych aspektów analizy pojcia przedsibiorczoci i w najczciej cytowanym sformułowaniu z pracy „Innowacja i przedsibiorczo ” okrela, e „Obecnie juĪ wiemy, Īe istnieją małe róĪnice miĊdzy przedsiĊbiorczoĞcią wystĊpującą w róĪnych sferach. PrzedsiĊbiorca w oĞwiacie i przedsiĊbiorca w opiece zdrowotnej w duĪym stopniu robią to samo, korzystają praktycznie z takich samych narzĊdzi i stykają siĊ z podobnymi problemami, jak przedsiĊbiorca w firmie czy związku zawodowym. PrzedsiĊbiorcy traktują zmianĊ jako zjawi-sko normalne i zdrowe, chociaĪ zazwyczaj sami jej nie powodują. Jednak – i to stanowi definicjĊ przedsiĊbiorcy i przedsiĊbiorczoĞci – przedsiĊbiorca zawsze poszukuje zmiany, reaguje na nią i wykorzystuje ją jako okazjĊ”18. W Stanach Zjednoczonych zwraca si uwag na tworzenie struk-tur własnociowych hybrydowych, które jako podmioty publiczne realizowa maj cele i zadania

17 _{Specyficznym i interesującym przykładem przedsiĊbiorczoĞci w sektorze publicznym mogą byü zachowania kierowników} szpitali bĊdących poĞrednikiem miĊdzy płatnikiem NFZ a Ğwiadczącymi usługi medyczne lekarzami. Z tytułu posiadanego majątku szpitale publiczne uzyskują korzyĞci w sposób identyczny jak właĞciciele majątku prywatnego, wykorzystując róĪ-nicĊ miedzy wynegocjowaną stawką płaconą przez NFZ a ceną usługi medycznej oferowaną przez lekarzy. Lekarze wykonujący wysoko specjalistyczne zabiegi kardiologiczne (hemodynamiki) w podkarpackim szpitalu złoĪyli wymówienia z pracy i załoĪyli spółkĊ partnerską. Szpital, posiadając drogi i specjalistyczny sprzĊt do zabiegów hemodynamiki (wart kilka milionów złotych) uznał, Īe lekarzy ukarze i znajdzie na to miejsce innych lekarzy z innych miejscowoĞci. SpecjaliĞci z innych miast nie wyrazili zainteresowania ofertą i dojazdem do oddalonego szpitala za zaproponowaną cenĊ. Szpital mu-siał podpisaü umowĊ na Ğwiadczenie usług (kontrakt) przez swoich dotychczasowych pracowników – specjalistów lekarzy. Pieniądze na zabiegi kardiochirurgiczne dla pacjentów szpital otrzymuje od NFZ, ale moĪe negocjowaü indywidualnie stawki z lekarzami, (jeĞli dobrze negocjuje, to wyceniony wyĪej przez NFZ zabieg, moĪe zakontraktowaü za niĪszą cenĊ z lekarzami). Szpital negocjował ze spółką lekarzy specjalistów kontrakt za wykonanie zabiegów w okreĞlonej liczbie rocz-nie. SprzĊt do wykonywania zabiegów, sale zabiegowe są wynajmowane spółce lekarzy kardiologów przez właĞciciela (tj. szpital) na zasadach komercyjnych. Jest to przypadek zmiany statusu prawnego wykonawcy usługi medycznej tzw. „spry-watyzowania usług medycznych” - usługĊ wykonuje prywatna firma lekarska – spółka załoĪona przez lekarzy na sprzĊcie i w pomieszczeniach naleĪących do szpitala. Taka organizacja wykonywania usług medycznych polega jedynie na wprowa-dzeniu prywatnego podmiotu - spółki lekarzy w administracyjną i rzeczywistą procedurĊ wykonywania zabiegu. Jest to jedynie zmiana organizacyjna i nie niesie za sobą Īadnych zmian własnoĞciowych, a jedynie powstanie nowego ogniwa w organizacji opieki medycznej. Prywatny jest podmiot (osoba, spółka) wykonująca pracĊ.

18 _{Drucker P.F., Innowacja i przedsiĊbiorczoĞü. Praktyka i zasady, PaĔstwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa} 1992, s. 36–37.

publiczne zgodnie z zasadami dbania o interesy włacicieli takiego podmiotu. „Promocji postaw przedsibiorczych w innych ni tradycyjne sektorach towarzyszyło wypracowanie z biegiem czasu koncepcji społecznej przedsibiorczoci. (...) Mocno zakorzeniona w naukach organizacji jest koncepcja reformowania administracji publicznej formułowana przez D. Osborna i T. Gaeblera. Autorzy ci opowiadaj si za przedsibiorcz administracj publiczn (entrepreneurial govern-ment), która w swoich działaniach wykorzystywa bdzie 10 zasad; wród których znajduje si równie zasada przedsibiorczego podejcia. Dla autorów podejcie to równoznaczne jest z kon-centrowaniem si administracji na zwikszaniu dochodów, a nie wydatków”.19 Jak odnotowuje J. Klich w swojej pracy, tematyka przedsibiorczoci zajmuje jednak w duej mierze uwag bada-czy europejskich, którzy staraj si znale rozwizanie dla coraz bardziej kosztownych narodowych systemów zdrowia, przy zachowaniu jakoci wiadczonych usług, oraz utrzymaniu systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego gwarantujcego dostp pacjentów do usług medycznych20. Odwrotn tendencj mona zaobserwowa w planach reformy amerykaskiej ochrony zdrowia, która wskazuje na prób wprowadzenia systemu jednego płatnika. Wydaje si to jednak trudne do zrealizowania, poniewa tendencje do wzrostu kosztów w sektorach nieproduk-cyjnych opisano na przykładach amerykaskiej słuby zdrowia, znacznie „zdrowszej” - bardziej uzalenionej od gospodarki, warunków wolnokonkurencyjnych i rozbudowanych systemów ubez-piecze zdrowotnych. Jest mało prawdopodobne, aby udało si stworzy dobrowolny system finansowania ochrony zdrowia wymagajcy coraz wikszych nakładów na składki zdrowotne.

6. Ograniczenia w podnoszeniu efektywnoci i wydajnoci w usługach medycznych – choroba Baumola

W 1966 roku w pracy zatytułowanej „Performing Arts: The Economic Dilemma” William Baumol i William Bowen wprowadzili termin „choroby kosztów”, wyjaniajc zjawisko wzrasta-jcych kosztów w przedstawieniach kulturalnych wykonywanych na ywo21. Teoria ta stanowiła podstaw uzasadnienia zalenoci sztuk piknych i kultury od rodków i grantów publicznych. Obydwaj autorzy odnosili wzrost kosztów do sytuacji, w której dobro nabywane na rynku przez publiczno jest równoczenie prac wykonan przez artyst. Aby zrozumie ten efekt, naley po-słuy si przykładem z dziedziny sztuki, muzyki22. W tym celu naley porówna koszty przedstawienia sztuki Moliera Tartuffe w 1664 i 2009 w ksigach rachunkowych. W 1664 roku na wykonanie sztuki potrzeba było 2 godzin czasu i 12 aktorów i 4 ksigowych obliczajcych

19 _{Klich J., PrzedsiĊbiorczoĞü w reformowaniu systemu ochrony zdrowia w Polsce. Niedoceniane interakcje, Wydawnictwo} Uniwersytetu Jagiellonskiego, Kraków 2007, s. 43–44.

20 _{TamĪe, s. 45.}

21 _{Z czasem „chorobĊ kosztów” zaczĊto odnosiü równieĪ do innych działalnoĞci sektora usług (usług medycznych,} eduka-cyjnych). Teoria wzrostu kosztów w sektorach usług publicznych opracowana przez Williama Baumola i Williama Bowena, zwana „chorobą Baumola” opiera siĊ na obserwacji wzrostu kosztów w sektorach przemysłowych i w tzw. publicznych w zaleĪnoĞci od stosowanych nowych rozwiązaĔ technologicznych. Koszty w sektorach usług edukacyjnych, medycznych rosną niezaleĪnie od stosowanych nowoczesnych rozwiązaĔ, nowoczesne technologie wpływają na jakoĞü wykonywanych usług sektora usług publicznych, natomiast nie powodują, tak jak w sektorach przemysłowych i rolnych, wzrostu wydajno-Ğci pracy. Nowoczesne rozwiązania mogą mieü wpływ na konkurencyjnoĞü sektora usług publicznych – nowoczesny sprzĊt na jakoĞü oĞwietlenia, scenografiĊ w teatrze, nowoczesny sprzĊt medyczny na dokładnoĞü wykonywania badaĔ lub diagno-zowanie stanu pacjenta, elektroniczne bazy danych i elektroniczne biblioteki dzieł literatury w bibliotekach ze zdalnym dostĊpem.

22

Baumol, William J. and William Bowen, Performing Arts: The Economic Dilemma, The Twentieth Century Fund New York 1966, s. 3.

wy ze sprzeday biletów, dzielcych wynagrodzenie aktorów i wykonujcych dodatkowe prace. W 2009 roku na wykonanie sztuki potrzeba nadal 2 godzin czasu i 12 aktorów oraz 1 ksigowego, który na komputerze oblicza wpływy ze sprzeday biletów, dzieli wynagrodzenie aktorów i wykonuje dodatkowe prace. Artyci, podobnie jak inni ludzie, s wynagradzani za swoj prac, która wymaga inwestycji w doskonalenie umiejtnoci. Wzrost płacy artystów nie odbiega od wzrostu płac innych zawodów, na co wpływ ma ogólny wzrost produkcyjnoci w rónych sekto-rach gospodarki. Wzrost płacy artystów ma miejsce nawet wtedy, gdy ich produkcyjno wzrosn nie moe, z powodu koniecznego czasu wykonywania sztuki na ywo i niezbdnych wicze do kolejnych przedstawie. Ta sama reguła ma zastosowanie do pracy i płacy lekarzy oraz pielgnia-rek wiadczcych usługi zdrowotne. Nowoczesny sprzt i narzdzia medyczne pomagaj jedynie w diagnozowaniu stanu pacjenta i poprawie jakoci wykonywanych usług medycznych. Nie s jednak w stanie w znaczcy sposób skróci czasu wykonania okrelonej procedury medycznej, za-biegu czy operacji. Jak wida , nie wszystkie działy gospodarki mog by poddane presji zwikszania wydajnoci pracy. W niektórych sytuacjach, produkcyjno i płace mog zmniejsza si na skutek zastosowania technologicznych usprawnie lub wynalazków, ale s te takie obszary gospodarki, które po zastosowaniu nowoczesnych technologicznych rozwiza nie zareaguj ani utrzymaniem ceny, ani tym bardziej obnik cen usługi na rynku. Takim przykładem jest rynek usług medycznych, gdzie niemoliwe jest skrócenie wywiadu i badania lekarskiego, czasu po-trzebnego na analiz wyników laboratoryjnych, ani bada, ani tym bardziej czasu popo-trzebnego na wykonanie specjalistycznego zabiegu. Przedsibiorczo na rynku usług medycznych polega ra-czej na wyszukiwaniu opłacalnych procedur medycznych i specjalizacji, ni na wolnej konkurencji i obnianiu, czy stabilizowaniu cen w długim okresie czasu. Kwestia wydajnoci całego systemu ochrony zdrowia stanowi cigle przedmiot bada i testów, a rola właciciela majtku (nierucho-moci i sprztu) zdaje si by kwesti drugorzdn, cho jest najczciej podnoszona w dyskusjach o reformie ochrony zdrowia w Polsce.

7. Zakoczenie

Ochrona zdrowia i system organizacji wiadczenia usług medycznych obejmuje szeroki za-kres zagadnie prawnych i ekonomicznych. Jako sfera działalnoci ludzkiej podlega zmianom i stwarza okazje do przedsibiorczoci, która w przypadku zmian w Polsce odnosi si do dwóch płaszczyzn: majtkowej i organizacyjnej, a nie całego systemu, jak jest to powszechnie przedsta-wiane. Łczenie w analizach dwóch czynników „produkcji” – kapitału i pracy bez wyranego ich zdefiniowania prowadzi do mylcych wniosków. Wyodrbnienie i oddzielenie tematyki zmian własnociowych majtku, w którym wykonywane s usługi medyczne, od stosunku łczcego per-sonel medyczny ze wiadczeniodawc moe ułatwi rozpatrywanie zmian w systemie ochrony zdrowia bez dodatkowych czynników emocjonalnych, z wiksz akceptacj przedsibiorczoci, która jak wskazano na przykładach dokonuje si samoistnie na rynku usług medycznych.

Bibliografia

1. Baumol, William J. and William Bowen, Performing Arts: The Economic Dilemma, Wydawnictwo, The Twentieth Century Fund, New York 1966.

2. Beware of Baumol's Disease, EduExec; Stycze 2006, Wolumin 25, Nr 1, s. 8.

3. Chamberlin Edward, Hastings, The Theory of Monopolistic Competition, A Re-orientation of the Theory of Value, Wydanie 8, Harvard University Press, 1962.

4. Chamberlin Edward.H.,, Duopoly: Value Where Sellers are Few, Quarterly Journal of Economics 43/ 1929.

5. Czaja I., liwa R., Przykłady przedsibiorczoci w procesie przekształce własnociowych na rynku usług medycznych w Polsce, Zeszyty Naukowe, Uniwersytet Ekonomiczny, Kraków 2008.

6. Goodman John C., Musgrave Gerald L., Herrick Devon M., Jak uzdrowi słub zdrowia, Jak uzdrowi słub zdrowia. Raport o wiatowych systemach opieki zdrowotnej, Wydawnictwo Fijorr Publishing, Chicago – Warszawa 2008.

7. Health Care Systems:An International Comparison, Strategic Policy and Research Intergovernmental Affairs, May 2001.

8. http://www.econedlink.org/lessons/docs_lessons/535_DaigneaultLajoie1.pdf.

9. Karmelici bosi w Polsce 1605-2005. Ksiga jubileuszowa, praca zbiorowa pod red. Czesława Gila OCD, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2005. (http://www.karmel.pl/pobierz/janowski.doc).

10. Klich J., Przedsibiorczo w reformowaniu systemu ochrony zdrowia w Polsce. Niedoceniane interakcje, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellonskiego, Kraków 2007. 11. Neilson E.G., Baumol’s Course on Medicine, Journal of American Society of

Nephrology, Nr 19/2008.

ENTREPRENURSHIP ON THE MEDICAL CARE MARKET IN THE PROCESS OF ORGANIZATIONAL AND OWNERSHIP CHANGES IN POLAND

Summary

In the article the author deals with current organisation and ownership changes in heath care services in Poland. Health cannot be treated as commodity. It can nei-ther be subject to market, economic legal speculations or procedures. However; health care services definitely can be valued, calculated, altered and modified on the same basis as any other services on the market. The only one limit that refers to health care services if efficiency of health care personnel and time which is neces-sary for performing medical procedures. Entrepreneurship and innovation in health care system are important and appear in both private and public sector. Time of changes in ownership structures and assets that can be overtaken creates opportu-nity for entrepreneurship and continuing profitable activity in the future. In the article a few examples of entrepreneurial privatisation, reprivatisation and restitu-tion of properties used for medical purposes were described. There are two production factor which directly influence the range an level of health care services: capital goods and assets (buildings and equipment) and labour (knowledge and skills) represented by medical personnel. Statues of labour and capital goods deter-minate the performance and quality of medical procedures. So called “privatisation” refers to both production factors, on the one hand ownership alterations change the purpose and beneficiary of the property and equipment used for medical activity, on the other hand new employment or engagement relations between new medical infra-structure owners and medical personnel create new way of medical procedures performance. Combination of these two factors was mentioned and briefly described in the article as well.

Keywords: organisation and ownership changes, health care services in Poland, private and public sector medical procedures, entrepreneurship and innovation in health care, entrepreneu-rial privatization, reprivatization and restitution of properties, production factors, ownership alterations, medical infrastructure owners and medical

Izabela Czaja

Uniwersytet Ekonomiczny Kraków, Rakowicka 27 e-mail: czajai@uek.krakow.pl