___________________________________________________________________________
Poprawa opieki zdrowotnej pracowników
KGHM Polska Miedź S.A. poprzez zapewnienie
celowanej rehabilitacji uzdrowiskowej, jako element
kształtowania kultury bezpieczeństwa pracy
oraz odpowiedzialności społecznej
Dariusz Teodorski
1), Paweł Markowski
1), Natalia Bartosz
2)1)
KGHM Polska Miedź S.A., Lubin,
2)
KGHM CUPRUM sp. z o.o. – Centrum Badawczo-Rozwojowe, Wrocław
„Jeśli coś ma negatywny wpływ na do-brostan pracowników, będzie to miało
także zły wpływ na firmę i vice versa. Firma jest jedynie tak zdrowa i zdolna do osiągnieć jak jej pracownicy”
(Peter Hartz)
Streszczenie
W artykule omówiono koncepcję społecznej odpowiedzialności biznesu, w kontekście opieki zdrowotnej nad pracownikami przedsiębiorstwa i obowiązków ciążących w tym zakresie na pracodawcy. Opisano główne problemy zdrowotne pracowników wielobranżowego przedsię-biorstwa, jakim jest KGHM Polska Miedź S.A. W artykule przedstawiono doświadczenia KGHM Polska Miedź S.A. we wdrażaniu jednego z działań prozdrowotnych, w ramach długo-falowego programu poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy do roku 2020. Opisano również szczegóły rozwiązania o charakterze celowanej rehabilitacji uzdrowiskowej oraz nakreślono korzyści z jego wdrożenia.
Słowa kluczowe: BHP, opieka zdrowotna nad pracownikami, leczenie uzdrowiskowe,
społeczna odpowiedzialność biznesu
Improving health care workers KGHM Polska Miedz S.A.
by providing targeted rehabilitation at health resort,
as part of the development of safety culture
and corporate social responsibility
Abstract
The article discusses the concept of corporate social responsibility in the context of health care employees of the company and of the obligations in this respect to the employer. Describes the main health problems of employees multitradesman-sized enterprise, which is the KGHM Polska Miedz S.A. The article presents the experience of KGHM Polska Miedz S.A. in implementation of one of the measures to promote health in the context of a long-term Program to improve workplace safety in KGHM Polska Miedz S.A. to the year 2020. It also describes details of the design of a targeted rehabilitation at health resort and outlined the benefits of its implementation.
Key words: Occupational Health and Safety, health care for employees, health resort
1. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) w kontekście opieki zdrowotnej nad pracownikami przedsiębiorstwa
Koncepcję społecznej odpowiedzialności biznesu (Corporate Social Responsibility
– CSR) wprowadzono w latach lat siedemdziesiątych XX wieku. Od lat
dziewięć-dziesiątych wieku XX zauważalny jest wzrost zainteresowania tym obszarem aktyw-ności gospodarczej, co znajduje odzwierciedlenie w wielu dokumentach o charakterze strategicznym i operacyjnym, publikowanych zarówno przez agendy rządowe, jak i samych przedsiębiorców. Pierwotna nazwa Socially Responsible Investment (SRI) oddaje ducha zakresowi tej koncepcji, gdyż oznacza w istocie potrzebę zainteresowania uczestników procesu związanego z aktywnością w przestrzeni gospodarczej i społecznej tym, w jaki sposób i na co wydawane są pieniądze. Od momentu wprowadzenia nurtu odpowiedzialności społecznej biznesu do czasów współczesnych sformułowano wiele definicji opisujących znaczenie tego pojęcia. W kontekście ukierunkowania na zewnątrz przedsiębiorstwa oznacza ona konieczność ponoszenia konsekwencji zachowań korporacyjnych, a także nieo-dzowność reagowania na potrzeby grup interesariuszy, stanowiących jego otoczenie społeczne. W szerszym ujęciu, uwzgledniającym zarówno otoczenie zewnętrzne, jak i wewnętrzne przedsiębiorstwa, społeczna odpowiedzialność biznesu została zdefi-niowanym w normie PN-ISO 26 000:2012. W tym znaczeniu określa ona odpowie-dzialność organizacji za wpływ podejmowanych przez nią decyzji i działań na społe-czeństwo i środowisko poprzez przejrzyste i etyczne postępowanie, które:
przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, w tym dobrobytu i zdrowia spo-łeczeństwa,
uwzględnia oczekiwania interesariuszy,
jest zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi nor-mami postępowania,
jest zintegrowane z działaniami organizacji i praktykowane w jej relacjach. Coraz częściej w praktyce przedsiębiorstw zorientowanie wewnętrzne na szero-ko rozumiany dobrostan i zdrowie uznawane jest za istotne narzędzie aktywności przedsiębiorstwa, kreowania jego wizerunku, konkurencyjności i ostatecznie warto-ści. Odpowiedzialne społecznie przedsiębiorstwa, jak wskazuje praktyka, w coraz większym zakresie koncentrują swoje działania na obszarze profilaktyki zdrowotnej swoich pracowników. Wynika to z kilku fundamentalnych przyczyn, wśród których na podkreślenie zasługują:
efektywność działań w zakresie ochrony zdrowia pracowników, która jest większa, gdy ma charakter zapobiegania problemom zdrowotnym,
konieczność reakcji na zjawisko wydłużania się czasu aktywności zawodo-wej pracowników,
obowiązek reagowania na zmiany naturalnego środowiska pracy, np. w górnictwie podziemnych, które staje się coraz bardziej obciążające dla or-ganizmu,
pragmatyzm dyskontowania wieloletnich inwestycji pracodawcy w kwalifika-cje pracownika,
dążenie do ograniczenia absencji pracowników, inwestowanie w wysoką ja-kość życia pracowników i zdyskontowanie poniesionych nakładów (1 euro zainwestowane w promowanie zdrowia w miejscu pracy przynosi zwrot w wysokości 2,5-4,8 euro w postaci zmniejszonych kosztów absencji),
wzrost wymagań formalnych w stosunku do przedsiębiorców w zakresie ochrony zdrowia pracowników, wynikający choćby z procesów makroeko-nomicznych, integracji państw w ramach dużych przestrzeni gospodarczych, jak np. Unia Europejska,
dbałość firm o swoją reputację, realizowaną przez narzędzia CSR wew-nętrzne, przez co firmy mogą w większej mierze mogą liczyć na lojalność swoich pracowników.
Promocja zdrowia w miejscu pracy jest jednym z siedmiu celów strategicznych programu Unii Europejskiej na lata 2014-2020 [2], ukierunkowana w szczególności w tym wypadku na zwrócenie większej uwagi na problemy starzenia się siły roboczej w Europie i poprawy profilaktyki chorób związanych z pracą, wynikających również z nowych technologii. Koszty związane z absencją chorobową, wypadkami i choro-bami zawodowymi spowalniają rozwój ekonomiczny i co więcej są obciążeniem dla systemu ubezpieczeń społecznych i finansów publicznych.
2. Obowiązki pracodawcy w zakresie opieki zdrowotnej nad pracownikami
Obowiązki ciążące na pracodawcy w zakresie opieki lekarskiej nad pracownikami zawarte są przede wszystkim w dwóch aktach normatywnych – ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmia-nami) oraz ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. O służbie medycyny pracy (tekst jedn.: DzU z 2004 r. nr 125, poz. 1317, z późn. zm.). W dziale X ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy, rozdział VI. art. 229 paragraf 4 zawarta jest general-na dyspozycja, określająca niemożliwości dopuszczenia pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Stwierdzenie przeciwwskazań dokonywane jest w trak-cie badań profilaktycznych, tj. badań wstępnych, przeprowadzanych w momentrak-cie przyjęcia pracownika do pracy, badań profilaktycznych w terminach wyznaczonych przez lekarza służby medycyny pracy lub badaniach kontrolnych, którym podlega każdy pracownik po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni, niezależnie od przyczyny niezdolności do pracy, a więc również po urazach. Zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami obejmuje również:
1. Wykonywanie badań poza terminami wyznaczonych badań okresowych w przypadkach:
stwierdzenia szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na zdrowie pracowni-ka i związanej z tym konieczności przeniesienia go do innej pracy,
ciąży pracownicy, jeżeli stan ten uniemożliwia jej wykonywanie dotychcza-sowej pracy,
stwierdzenia u pracownika niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy na skutek wypadku przy pracy, gdy jednocześnie pracownik nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
2. Wykonywanie badań u pracowników zatrudnionych na stanowiskach o podob-nych zagrożeniach, przy pracach w warunkach występowania przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Ponadto pracodawca, zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, jest obo-wiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:
1. po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami; 2. po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek
o objęcie takimi badaniami.
Generalne dyspozycje, o których wspomniano powyżej, implikują różnorakie działania pracodawcy o charakterze organizacyjnym i technicznym. Należą do nich np. ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego, związanego z wykonywaną pra-cą, oraz stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe (art. 226.1 k.p.), stosowanie środków zapobiegających chorobom zawo-dowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą W szczególności chodzi tu o utrzymanie sprawności urządzeń ograniczających i eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz utrzymanie sprawności urządzeń pomiaro-wych (art. 227.1 k.p.), udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku (art. 234 k.p.), konieczność zawarcia umowy na sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej z podstawową jednostką służby medycyny pracy (art.12.1 ustawy o służbie medycy-ny pracy).
Należy jednak wskazać, że zgodnie z obowiązującym w Polsce stanem formal-nym, pracodawca nie ma obowiązku zapewnienia opieki medycznej pracownikom, którzy ulegli wypadkom przy pracy oraz w przypadku zatrudnionych, u których stwierdzono choroby zawodowe. W obowiązującym w Polsce systemie ochrony zdrowia zarówno w obszarze opieki zdrowotnej, jak i promocji zdrowia nie uwzględ-nia się przedsiębiorcy, co zaprezentowano na rys. 1.
Zakłady Opieki zdrowotnej
Inne podmioty Świadczenia zdrowotne
Opieka zdrowotna Promocja zdrowia
Ochrona zdrowia Publiczne Niepubliczne Media Zakłady opieki zdrowotnej Szkoły i jednostki naukowe Rząd parlament
Rys. 1. System ochrony zdrowia w Polsce [6]
Inicjatywy pracodawcy, dotyczące opieki zdrowotnej i promocji zdrowia, stanowią dobrą praktykę o charakterze opisywanej wcześniej odpowiedzialności społecznej biznesu.
3. Charakterystyka KGHM Polska Miedź S.A.
w odniesieniu do problematyki zdrowotnej pracowników Jednostki chorobowe, występujące wśród pracowników KGHM Polska Miedź S.A., wynikają głównie ze środowiska pracy, wypadków, stylu życia, zmian cywilizacyj-nych i obciążenia stresorami pierwotnymi i wtórnymi. KGHM Polska Miedź S.A. (da-lej KGHM), jako przedsiębiorstwo wielobranżowe, charakteryzuje się odmiennymi zagrożeniami w środowisku pracy zależnie od specyfiki oddziału. W oddziałach pod-ziemnych występują następujące zagrożenia: tąpaniami, zawałami, klimatyczne, gazowe (H2S), wyrzutami gazów i skał, hałasem, pracą urządzeń i maszyn w ruchu, pyłowe, pożarowe, elektryczne. Z kolei w oddziałach powierzchniowych głównymi zagrożeniami są hałas, praca maszyn i urządzeń w ruchu, pyły przemysłowe, czyn-niki chemiczne (Pb, As, Ni, Cd, Co, SO2), poparzenia gorącym topem. Pracownicy są ponadto narażeni na obciążenie stresorami chronicznymi, występującymi w środowisku pracy. Główne problemy zdrowotne diagnozowane wśród pracowni-ków KGHM zostały przedstawione na diagramie (rys. 2).
Rys. 2. Główne problemy zdrowotne pracowników KGHM Polska Miedź S.A. Źródło: opracowanie własne
Urazy zaprezentowane na powyższym diagramie związane są głównie z wypadkami przy pracy. W okresie 2010-2015 nastąpił znaczący spadek ogólnej wypadkowości z 541 do 298 zdarzeń, tj. o 44,9%. Wypadki stanowią jednak nadal poważną przyczynę urazów W KGHM Polska Miedź S.A. wprawdzie wskaźnik częstości został obniżony do wartości 16,4 w roku 2015 (spadek o 44,5% w stosunku do roku 2010), natomiast niepokojący jest wzrost wskaźnika ciężkości, który osiągnął w roku 2015 wartość niesatysfakcjonującą 67,8, co oznacza wzrost w stosunku do 2010 r. o 27,9%. Gros wypadków w KGHM dotyczy kopalń (w roku
2015 ok. 86,5%). W roku 2015 w kopalniach zanotowano łącznie 255 wypadków. Liczba zdarzeń w kopalniach KGHM w odniesieniu do roku 2010 (450 wypadków) spadła o 43,3%. Szczegółowe dane, dotyczące ogólnej liczby wypadków w kopal-niach KGHM, przedstawiono na rys. 3.
Rys. 3. Ogólna liczba wypadków w kopalniach KGHM w latach 2010-2015 Źródło: opracowanie własne
Warte podkreślenia jest również to, że wskaźnik ciężkości w kopalniach w roku 2015 ma wysoką wartość, jednak niższą niż średnia dla sektora górnictwa odpowiednio dla roku 2014 (65,6 kopalnie KGHM 2015’, w stosunku do 76,8 branża górnictwo). Natomiast wskaźnik liczby wypadków odniesionych do ekspozycji pracownika na zagrożenia w środowisku pracy w roku 2015, tzw. LTIFR, osiągnął wartość 10,23 i był niższy niż w roku 2014 o 0,12. Reasumując, mamy do czynienia ze spadkiem liczby poszkodowanych, natomiast kwalifikacja skutków wypadków, jest niekorzystna – są one trwalsze i bardziej kosztowne. Wśród zdiagnozowanych w kopalniach KGHM urazów, wynikających z uczestnictwa w wypadku, dominują: urazy kończyny dolnej, urazy kończyny górnej, urazy szyi i tułowia oraz urazy głowy, zaś w dalszej kolejności zwichnięcia, skręcenia i naderwania stawów oraz więzadeł. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że leczenie następstw urazów (szczególnie w przypadku złamań) wymaga długiego i kompleksowego procesu terapii, z uwzględnieniem różnych zabiegów fizjoterapeutycznych. Rozwiązaniem, które w tym przypadku może przynieść optymalne rezultaty dla poszkodowanego i pracodawcy, jest celowane leczenie uzdrowiskowe, które z jednej strony skraca okres rekonwalescencji, z drugiej pozwala na uzyskanie trwalszych efektów procesu leczenia.
Kolejnym istotnym komponentem głównych problemów zdrowotnych pracow-ników KGHM Polska Miedź S.A. są choroby przewlekłe. Pracownicy KGHM dotknięci są chorobami cywilizacyjnym, wśród których najważniejszymi zdiagnozowanymi rozpoznaniami są otyłość (do 18,5% populacji), samoistne (pierwotne) nadciśnienie (do 17,5% populacji) oraz zaburzenia przemian lipidów i inne lipidemie (do 20,2% populacji). W podobnym stopniu dane te odzwierciedlają problematykę chorób przewlekłych w kopalniach KGHM. Warto zauważyć, że wg danych GUS ze stycznia 2015 r., główną przyczyną zgonów w Polsce są choroby układu krążenia i nowotwory złośliwe – ok. 70% przypadków zgonów. W przypadku chorób układu krążenia od roku 2005 stanowią one ok. 46% (2013) wszystkich przyczyn zgonów. W przypadku nowotworów złośliwych od roku 2005 poziom zgonów z tej przyczyny ukształtował się na poziomie ok. 24% (2013), przy
450 391 303 323 262 255 0 100 200 300 400 500 600 700 2010 2011 2012 2013 2014 2015
jednoczesnej wyraźnej tendencji wzrostowej liczby zdiagnozowanych zachorowań. Liczba zgonów w przypadku ogólnej liczby urazów i zatruć spada, stanowiąc w roku 2013 udział ok. 6,0% w ogólnej liczbie zgonów. Istotnym problemem, wskazywanym przez służbę medycyny pracy, jest niespełnianie podczas badań okresowych wymagań wydolnościowych VO2 max. oraz pojawiające się coraz częściej problemy ze zdrowiem psychicznym. W przypadku stresu odnotowuje się wzrost liczby pracowników z zaburzeniami związanymi z przewlekłym stresem. Dotyczą one reakcji na ciężki stres, epizodów depresyjnych, zaburzeń lękowych, zaburzeń nerwicowych, zaburzeń adaptacyjnych, zaburzeń spowodowanych użyciem używek.
Należy zaznaczyć, że wzrost liczby chorób przewlekłych i problemów w obszarze zdrowie psychicznego jest zjawiskiem związanym również z realizowanego przez pracowników stylu i tempa życia, a także postępującym procesem starzenia się populacji. Ze względu na rozwój medycyny oraz ogólną poprawę dobrostanu ludzi w krajach rozwiniętych, pogarsza się kondycja zdrowotna całej populacji, a tym sa-mym wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia chorób przewlekłych. W mniejszym zakresie choroby te wynikają z warunków środowiska pracy. Ważnym składnikiem przyczyn problemów zdrowotnych pracowników KGHM Polska Miedź S.A. są na-stępstwa narażenia pracowników na szkodliwe czynniki w środowisku pracy. Ich następstwem mogą być choroby zawodowe. Charakterystyka chorób zawodowych w KGHM Polska Miedź S.A. w latach 2010-2015 wskazuje na łącznie 60 przypad-ków uznanych chorób zawodowych. Dominującymi schorzeniami wśród chorób za-wodowych są pylice płuc wywołane pyłem zawierającym krzemionkę (22 przypadki) oraz obustronny ubytek słuchu (23 przypadki). W kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. zanotowano 22 przypadki pylic płuc oraz 14 przypadków obustronnego ubytku słu-chu. Szczegółowe dane dotyczące chorób zawodowych w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. przedstawiono na rys. 4.
6
4
4
4
1
3
3
2
4
2
3
1
2
1
2
2010 2011 2012 2013 2014 2015Zatrucia ostre i
przewlekłe
Nowotwory
złościwe
Obustronny ubytek
słuchu
Pylice płuc
Rys. 4. Liczba chorób zawodowych w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. w latach 2010-2015. Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych
W przypadku chorób zawodowych, jak również diagnozowania jednostek nozo-logicznych predysponujących do rozwoju chorób zawodowych warto koncentrować się na profilaktyce, którą w optymalnym stopniu można przeprowadzić w placówce sanatoryjnej. Dobrym przykładem może być uzupełnienie leczenia uzdrowiskowego
o oddziaływania edukacyjno-wspierające, np. w przypadku zagrożenia lub zdiagno-zowania pylicy, gdzie często współwystępuje dodatkowy czynnik nasilający objawy związane z chorobą a mianowicie nałóg tytoniowy. Efektywność tego typu działań będzie większa w ośrodkach sanatoryjnych ze względu na zmianę środowiska oraz intensywność oddziaływań edukacyjnych.
4. Rozwiązania wypracowane w KGHM Polska Miedź S.A. w zakresie poprawy opieki zdrowotnej nad pracownikami KGHM
oraz promocji zdrowia
Od roku 2014 w KGHM Polska Miedź S.A. wprowadzany jest sukcesywnie zinte-growany program poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy do roku 2020. Program zakłada realizację kilkudziesięciu działań w czterech obszarach, które uznano za kluczowe dla zmian w obszarze bezpieczeństwa pracy, tj. w zachowaniach i posta-wach pracowników, edukacji, środowisku pracy oraz zdrowiu. Komponenty programu poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, realizowanego w KGHM Polska Miedź S.A., prezentuje rys. 5.
Rys. 5. Program poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w KGHM Polska Miedź S.A. – poziom strategiczny. Źródło: Opracowanie własne
O miejscu problematyki zdrowotnej i promocji zdrowia w KGHM świadczy choćby fakt, że w 12-punktowej Polityce Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, obowiązującej w KGHM Polska Miedź S.A., znajdujemy odwołanie do niej w sześciu zasadach. Stan zdrowia pracowników na stałe wszedł do kalendarza posiedzeń powołanej w roku 2013 ponadzakładowej Rady Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, którą tworzą reprezentanci pracodawców KGHM Polska Miedź S.A., Związków Zawodowych, będących stroną Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy oraz Społecznych Zakła-dowych Inspektorów Pracy. Prace w obszarze poprawy stanu zdrowia i opieki zdro-wotnej pracowników w KGHM Polska Miedź S.A. stanowią odpowiedź na problemy występujące w tym zakresie w przedsiębiorstwie. Dotyczą one kompleksowego po-dejścia do problematyki zdrowotnej pracowników KGHM Polska Miedź S.A. poprzez następujące działania:
zmianę nawyków zdrowotnych pracowników KGHM – wzrost liczby pracow-ników samodzielnie poprawiających kondycję fizyczną w ramach udziału w zajęciach organizowanych przez dostawcę otwartych usług sprawnościo-wych. Koszt jednostkowy usługi obniżono ponad dwukrotnie, zwiększając jednocześnie frekwencję pracowników;
objęcie szczególną opieką holistyczną pracowników pracujących w trudnych warunkach skojarzonych środowiska pracy (niekorzystne warun-ki klimatyczne, zagrożenia gazowe) – przygotowano jednolite zasady orga-nizacji zajęć ukierunkowanych na poprawę sprawności pracownika oraz zmianę nawyków zdrowotnych i żywieniowych. Programy realizowano do-tychczas z różnym skutkiem autonomicznie w kopalniach;
optymalizacja dotychczasowego sposobu zapewnienia opieki medycznej pracownikom, którzy ulegli poważnym wypadkom przy pracy, polegająca na utworzeniu roli koordynatora medycznego w Miedziowym Centrum Zdrowia S.A., który odpowiada za zaopiekowanie się poszkodowanym od bramy terenu zakładu górniczego do momentu powrotu poszkodowanego do pracy. Efektem tego działania powinno być skrócenie czasu od zdiagno-zowania urazu do udzielenia kompleksowej pomocy medycznej, lepsze do-pasowanie sposobu leczenia do urazu poprzez korzystanie z dedykowanych dla KGHM Polska Miedź S.A. jednostek specjalistycznych opieki zdrowot-nej, zapewnienie pracownikowi rehabilitacji stacjonarnej lub niestacjonarnej; utworzenie funkcjonalności ogólnodostępnej pomocy psychologicznej nie-związanej z zakładem pracy, jako rozszerzenie dotychczasowej pomocy czynnym i biernym uczestnikom wypadków przy pracy;
realizację programu badawczego dotyczącego problematyki zmęczenia pra-cowników w trudnym środowisku pracy dla poprawy przygotowania pracow-ników do realizacji zadań na stanowisku pracy w trudniejszych warunkach zagrożeń skojarzonych, wydłużenia wieku odpowiedniej dyspozycyjności psychofizycznej oraz opracowania współczesnych wymagań dla pracowni-ków zatrudnionych w kopalniach;
zmiana modelu realizacji rehabilitacji niestacjonarnej na celowaną o charakterze holistycznym, celem dopasowania pobytów do problemów zdrowotnych pracowników, monitoringu pobytów, zwiększenia efektywności usługi i uzyskania efektu trwałości.
Oczekuje się, że realizacja programu wpłynie na znaczną poprawę stanu zdrowia pracowników KGHM Polska Miedź S.A., zwiększy ich dyspozycyjność, przygotowa-nie psychofizyczne do wykonywania powierzanych im obowiązków, zmprzygotowa-niejszy liczbę pomyłek i błędów, co przekłada się na liczbę zdarzeń niebezpiecznych i wypadków przy pracy.
5. Celowane lecznictwo uzdrowiskowe a wczasy profilaktyczno-lecznicze
W trakcie budowania i wdrażania celowanych programów leczniczych przez przed-siębiorstwo, główna uwaga powinna skupiać się na potrzebach pracownika jako beneficjenta danej inicjatywy. Zgodnie z wytycznymi Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi w pierwszym etapie przygotowania działania, firma powinna wykonać analizę stanu zdrowia zatrudnionych, a w kolejnym kroku wdrożyć pilotaż projektu. W trakcie trwania działań pilotażowych niezbędne jest jego monitorowanie w odniesieniu do zakładanych celów. Zgodnie z powyższymi wytycznymi KGHM Polska Miedź S.A. przygotował wspólnie z KGHM Cuprum CBR i Polską Grupą Uzdrowisk S.A. ofertę celowanych pobytów uzdrowiskowych. Cechą charaktery-styczną tego rozwiązania jest propozycja holistycznej rehabilitacji pracowników przedsiębiorstwa wielobranżowego, górniczo-hutniczego w zakresie zidentyfikowa-nych wcześniej główzidentyfikowa-nych problemów zdrowotzidentyfikowa-nych pracowników tego podmiotu. W miejsce dotychczasowego rozwiązania wykonywanego na podstawie §70 Zakła-dowego Układu Zbiorowego Pracy, w którym uprawnieni pracownicy (zatrudnieni w szczególnych warunkach środowiska pracy, pracownicy, którzy ulegli wypadkom przy pracy lub nabyli chorobę wynikającą z warunków pracy), korzystali z dostępnej w danej chwili oferty wczasów profilaktyczno-leczniczych, wdrożono pilotażowo model, w którym pobyty rehabilitacyjne zostały dopasowane do schorzeń pracowników, ponadto są monitorowane zarówno w aspekcie realizowanych świad-czeń, jak i z perspektywy lekarza, fizjoterapeuty, psychologa, kuracjusza oraz przedsiębiorcy. Dodatkowo gwarancją wysokiej jakości usługi są pobyty w ośrodkach uzdrowiskowych wyspecjalizowanych w określonym profilu leczniczym. Przygotowane pakiety pobytów celowanych łączą w sposób holistyczny aspekt so-matyczny oraz psychologiczny procesu zdrowienia.
Decyzja związana z wyjazdem pracownika na leczenie sanatoryjne lub wczasy profilaktyczno-lecznicze należy do zakładowej służby medycyny pracy, która spra-wuje opiekę lekarską nad zdrowiem pracownika. KGHM Polska Miedź S.A. zapew-nia około 400-600 miejsc pobytowych rocznie. Wyjazdy leczniczo-rehabilitacyjne są finansowane w 100% przez pracodawcę (terminy wyjazdów są dopasowane indywi-dualnie i dostosowane do możliwości pracownika). Przed wyjazdem wszystkie szczegóły związane z profilem leczniczym oraz niezbędnymi zabiegami są ustalane bezpośrednio z obiektem sanatoryjnym w miejscowości uzdrowiskowej, w celu za-pewnienia jak najlepszej – profesjonalnej opieki w sanatorium. Takie podejście sprzyja szybkiemu powrotowi pracownika do zdrowia, a tym samym do pracy.
Produkt w postaci usługi uzdrowiskowej obejmuje szeroko pojmowane zdrowie, z uwzględnieniem przywrócenia równowagi ciała i ducha oraz aktywnego wypo-czynku i poprawy wytrzymałości organizmu. Bardzo ważnym aspektem, związanym z promocją zdrowia podczas pobytu w sanatorium, jest szeroko rozumiana edukacja skoncentrowana na zmianie postaw i stylu życia.
W ramach pilotażowego pakietu programów pobytowych z zakresu profilaktyki oraz rehabilitacji pracowników KGHM Polska Miedź S.A. przygotowano na potrzeby pilotażu cztery profile lecznicze:
Rehabilitację i prewencję kardiologiczną; Rehabilitację narządu ruchu;
Rehabilitację i prewencję pulmonologiczną; Rehabilitację zaburzeń psychosomatycznych.
Dedykowane programy profilaktyczne obejmują dokładne badanie podmiotowe i przedmiotowe, uwzględniając kompleksowe podejście do pacjenta w sposób holi-styczny, koncentrując się na źródle dolegliwości, a nie leczeniu objawowym. Sam dobór zabiegów podczas pobytu ustalany jest w sposób indywidualny, w zależności od rodzaju dolegliwości, ogólnego stanu zdrowia, a także założonego celu. Schematyczny opis podejścia do celowanej rehabilitacji uzdrowiskowej zapre-zentowano na schemacie (rys. 6).
Rys. 6. Schemat celowanej rehabilitacji uzdrowiskowej. Źródło: Opracowanie własne
INDYWIDULANY PROGRAM REHABILITACJI LECZNICZEJ
(kinezyterapia, hydroterapia, balneoterapia, światłolecznictwo, elektrolecznictwo, magnetoterapia, krioterapia, masaż leczniczy)
TERAPIA ZAJĘCIOWA PSYCHOEDUKACJA, PSYCHORELAKSACJA EDUKACJA ZDROWOTNA BADANIE WSTĘPNE (lekarz, fizjoterapeuta) OPTYMALIZACJA LECZENIA FARMA-BADANIE KONTROLNE (lekarz, fizjoterapeuta) BADANIE KOŃCOWE (lekarz, fizjoterapeuta)
NADZÓR MEDYCZNY (korekty programu)
Pod koniec ubiegłego roku realizowany był pilotażowy turnus w Polskiej Grupie Uzdrowisk S.A. w ośrodku Sanus w Świeradowie-Zdroju, z profilu rehabilitacji na-rządu ruchu po wypadkach przy pracy i w drodze do pracy oraz z powodu zespołów przeciążeniowych kręgosłupa i stawów obwodowych. Obecnie działanie podlegać będzie ewaluacji, w celu doskonalenia przyjętych rozwiązań.
Podsumowanie
Coraz częściej w praktyce przedsiębiorstw zorientowanie wewnętrzne na szeroko rozumiany dobrostan i zdrowie uznawane jest za istotne narzędzie aktywności go-spodarczej, kreowania jego wizerunku, konkurencyjności i ostatecznie wartości. Znaczna część przedsiębiorców koncentruje się na promocji zdrowia poprzez dopła-ty dla pracowników do różnych form otwartej rekreacji sportowej. Odpowiedzialne społecznie przedsiębiorstwa inwestują w zdrowie pracowników w szerszym zakre-sie, dostrzegając w tym korzyści długofalowe zarówno dla pracownika, jak i dla or-ganizacji. Działania te wykraczają poza obowiązki ustawowe i świadczą o ich odpo-wiedzialności tylko wtedy, gdy nie mają charakteru okazjonalnego i bezcelowego, a są elementem długofalowej polityki.
Przedstawione w artykule rozwiązanie o charakterze innowacji organizacyjnej koncentruje się na wprowadzeniu celowanej oferty profilaktyczno-leczniczej, odpo-wiadającej zdiagnozowanym problemom zdrowotnym pracowników przedsiębior-stwa, jakim jest KGHM Polska Miedź S.A., z uwzględnieniem holistycznego podej-ścia do procesu choroby i leczenia. Zaprojektowane działanie ma na celu podnie-sienie efektywności pobytów profilaktyczno-leczniczych poprzez kierowanie pracow-ników do podmiotu posiadającego wysokie kompetencje w zakresie świadczenia konkretnego profilu terapeutycznego. Na uwagę zasługuje również fakt, że wszyst-kie realizowane pobyty podlegają monitoringowi. Wprowadzony monitoring jest pro-wadzany w formie obiektywnej (lekarz, fizjoterapeuta) i subiektywnej (pacjent). Tak przygotowany model skutkuje wiarygodną i rzetelną oceną dla i przez pracownika oraz uzdrowisk, a także pracodawcy i opieki medycznej w miejscu pracy. Całość zabiegów realizowanych w zakładach przyrodoleczniczych podlega standaryzacji na podstawie wcześniej przygotowanych ekspertyz i wytycznych. Wszystkie profile pobytowe uwzględniają wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego, a także działa-nia edukacyjne (np. dot. diety czy aktywności fizycznej).
W dłuższym horyzoncie czasowym należy spodziewać się poprawy ogólnego stanu zdrowia pracowników, co przełoży się na wydłużenie okresu wysokiej spraw-ności psychofizycznej, a także pozwoli na łatwiejsze przystosowanie do zmiennych i trudnych warunków pracy. Lepsza kondycja zdrowotna pracowników będzie skut-kowała spadkiem absencji chorobowej, zwiększeniem efektywności i wydajności pracy przy równoczesnym zmniejszeniu ryzyka wypadków w pracy. W perspektywie rozwiązanie to pozwoli na optymalizację kosztów ponoszonych na BHP.
Bibliografia
[1] Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Promocja zdrowia w miejscu pracy – inwestycja w zdrowie pracownika i w kapitał firmy, 2012.
[2] EU Occupational Safety and Health (OSH) Strategic Framework 2014-2020, http://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=151&langId=en
[3] http://www.programyzdrowotne.pl/
[4] Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2014 roku, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 27.01.2015 r.
[5] Polska Norma PN-ISO 26000:2012 Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności została opracowana w KT 305 ds. Społecznej odpowiedzialności i opublikowana 5 listo-pada 2012 r.
[6] Winter M., 2004, „Restrukturyzacja finansowa, organizacyjna i własnościowa zakładów opieki zdrowotnej”, Problemy Zarządzania nr 4 (6), Wydział UW, s. 47.
