Julian Kałowski
"Consacrati e inviati. Spiritualità e
diritto della vita consacrata", Elio
Gambari, Milano 1979 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/1-2, 294-297
294 Recenzje [141 n y dla w sz y stk ic h (szczególn ie w zakonach żeń sk ich ), k tó rzy m n iej o b - z n a jo m ien i są z liczn y m i, często n o w y m i p rzep isa m i p raw a za k o n n eg o . O zap otrzeb an iu n a teg o rod zaju p u b lik a cje św ia d czy n a j le p ie j fa k t szyb k iego sto su n k o w o w y czerp a n ia ca łeg o p ra w ie n a kładu.
S y g n a liz u ją c te d w ie najnowisize p u b lik a cje O. prof. B ara i p od k re śla ją c ich dużą p ra k ty czn ą w a rto ść, jako k o n ty n u a cję i u k o ro n o w a n ie zarazem jego d o ty ch cza so w y ch badań, w y ra zić m u n a le ż y za n ie szczerą i o b jek ty w n ą w d zięczn o ść. W dzięczność tę u zu p ełn ić trzeb a ży czen iem , aby za p o czą tk o w a n y już i częścio w o od d an y do druku no w y cy k l badań z zak resu źró d eł p o lsk iej a scezy za k o n n ej (pism a w y b itn ie jsz y c h za ło ży c ieli, ich k ron ik i, za p isk i, m ed y ta cje a scety czn e itp.), jako w y ra z p ra k ty czn y r e a liz o w a n e j w P o lsc e a scezy za k on n ej, m ógł w p e łn i zrealizow ać.
O. F e r d y n a n d P a s te r n a k Z.P.
E lio G a m b a r i, C on sacrati e in v ia ti. S p ir itu a lity e d ir itto d ella v ita con sacrata, E d itrice A n co ra M ilan o, 1979, ss. 679
S p ośród w ie lu p o zy cji w y d a n y c h po zak oń czen iu S ob oru W a ty k a ń sk ieg o II, tra k tu ją cy ch o życiu w e d łu g rad ew a n g e lic z n y c h , n a szcze góln ą u w a g ę za słu g u je d zieło w ło sk ie g o zak on n ik a E lio G am b ari’ego, pt. C o n sa c ra ti e in v ia ti. S p ir itu a lita e d ir itto d e lla v it a c o n sa cra ta .
W d z ie le ty m A u tor o m ó w ił w sposób w y c z e r p u ją c y 'r ó ż n e p ro h lem y zw ią za n e z ży cie m w e d łu g rad ew a n g elicz n y c h .
N a w szech stro n n ą zn ajom ość p oru szon ych p rzez Gam foari’e g o z a g a d n ie ń złożyło się w ie le p o w o d ó w . D o n a jw a ż n ie jsz y c h z n ich m ożem y za liczy ć:
1. Jego fo rm a cję zarów n o k a n o n iczn o -h isto ry czn ą jak i teo lo g iczn ą . G am b ari jest u czn iem profetsora A. L arraony, w y b itn eg o z n a w cy p ra w a zak on n ego, p ra co w n ik a K o n g reg a cji d la sp ra w Z ak on n ych oraz p óźn iejszego jej P r e fe k ta .
2. G am bari od w c z e sn y c h la t k a p ła ń stw a rozp oczął p ra cę w K o n g re g a c ji dla S p ra w Z ak on n ych p rzem ia n o w a n ej p rzez P a w ła VI n a K on g r e g a c ję do S p r a w Z a k o n n ik ó w i Insitytutów Ś w ie c k ic h , w k tó rej sp e ł n ia ł i w d a lszy m ciągu sp e łn ia szereg o d p o w ied za ln y ch fu n k cji.
X P a p ież Jan X X III p o w o ła ł G am b ari’ego n a ek sp erta so b o ro w eg o
do sp ra w zak on n ych .
T ak w ię c G am bari z r a c ji p o w ierzo n y ch m u i sp ra w o w a n y ch p rzez n ieg o ob o w ią zk ó w m u s ia ł z k o n ieczn o ści szerok o zap ozn ać s ię z zagad n ie n ia m i d o ty czą cy m i zarów n o b la sk ó w , jak i c ie n i r e a liza cji rad e w a n g e lic z n y c h w ró żn y ch in sty tu ta ch zak on n ych .
k o n n eg o św ia d czą w y d a n e przez n ieg o prace nauko-we, w śród k tó ry ch n a le ż y przed e w sz y stk im w y m ien ić: II rin n o v a m e n to n e lla v ita re lig io sa (IV w y d . 1968); P er m e v iv e r e i la C h iesa (1908); L ’a g g io r n a m e n to
d e lla fo r m a zio n e a lia v ita re lig io sa (II w yd . 1963); R e lig io si a d u lti in C r is to (1969).
N a p o d sta w ie ch oćb y w y m ie n io n y c h rozpraw m ożem y z całą p e w n o ścią stw ierd zić, iż w o b ecn ej c h w ili Gam b ar i n a le ż y do czo ło w y ch z n a w c ó w p ro b lem ó w z w ią za n y ch z p rzy sto so w a n iem ży cia zak on n ego d o zarząd zeń sob o ro w y ch i p osob orow ych . W n iosek ta k i u za sa d n ia le k tu r a jego d y serta cji, w k tó ry ch A u tor n ie ty lk o o m a w ia p o szcze g ó ln e p ro b lem y od n oszące się do k w e s tii p rzy sto so w a n ia od n o w y ży cia za k o n n eg o do w sp ó łc z e sn y c h w a r u n k ó w i o k o liczn o ści czasu, lecz ta k że p rz e str z e g a przed zb y teczn y m i w y siłk a m i, pod aje cen n e praktycznie w sk a za n ia , a często i k o n k retn e rozw iązan ia.
Od n a szk ico w a n ej tu c h a r a k te r y s ty k i n ie o d b ieg a ró w n ie ż w y d a n a o sta tn io ro zp ra w a , w k tó rej G am bari za jm u je się n a jw a ż n ie jsz y m i i w c ią ż a k tu a ln y m i p ro b lem a m i n u r tu ją c y m i in s ty tu ty ż y c ia p o św ię c o n eg o B ogu.
P rzed e w sz y stk im , jak w sk a z u je p o d ty tu ł d zieła: S p ir itu a litA e d i-
r i tto d e lla v it a c o n sa c r a ta , A u to r rozpatruje d w a za sa d n ic z e i w z a
je m n ie u zu p ełn ia ją ce s ię a sp ek ty życia zakonnego. M im o, iż a sp ek t d u ch o w y , z resztą bardzo słu szn ie, w y m ie n ia -w p ie r w sz e j k o le jn o śc i, to jed n ak często w b rew p r z e c iw n y m n ie k ie d y d zisiejszy m ten d en cjo m , w y so k o c e n i asp ek t p raw n y, k tó r y w e d łu g n ieg o sta n o w i jed en z n ie za stą p io n y ch e le m e n tó w d ob rze fu n k cjo n u ją ceg o in sty tu tu ży c ia w e d łu g rad ew a n g e lic z n y c h . W szy stk ie b o w iem in s ty tu ty ży cia p o św ię c o n eg o B ogu z o sta ły p o w o ła n e d o is tn ie n ia w im ien iu K o ścio ła , sp e łn ia ją s w o ją m is ję w z a leż n o ści .od N ieg o i p ozostają p od Jego op iek ę. Z t e j w ię c ra cji n iezb ęd n e jest d la n ich ‘praw o, jako w y r a z k ie r u ją c e j w o li K o ścio ła , k tóra p rzy n a jm n iej w o g ó ln y ch za ry sa ch ok reśla w z a je m n e r e la c je zarów no w ła d z y k o ścieln ej do in sty tu tó w zak on n ych , jaik i z a le ż n o ść in s ty tu tó w od w ła d z y k o ścieln ej.
N a le ż y r ó w n ie ż za zn a czy ć, ż e A u to r w sposób d o sk o n a ły z r e a liz o w a ł w sw o im d z ie le zasad ę w y ty c z o n ą p rzez M otu proprio P a w ła V I E c c le -
s ia e sa n cta e, k tó re o d n o śn ie do o d n o w y k o n sty tu cji zaleca, co n a stę
p u je: „O gólne u sta w y k ażd ego In sty tu tu zak on n ego (K o n sty tu cje, T y - p ik i, R eg u ły , czy in a czej n a zw a n e) za w iera ją m n iej w ię c e j t e e le m e n ty :
a) Z asad y e w a n g e lic z n e i te o lo g ic z n e o ż y ciu zak on n ym i jego zesp o le n iu z K o ścio łem , oraz o d p o w ied n ie i p ew n e sło w a , w k tórych u zn a je się i .zach ow u je ducha i w ła ś c iw e zam iary Z a ło ży cieli, a 'tak że zd row e tr a d y c je , c o w isumie s ta n o w i d zied zictw o k ażd ego In sty tu tu za k o n n e g o (DZ 2b);
b) p rzep isy p raw n e k o n ieczn e d o jasn ego o k reślen ia ch a ra k teru , c e ló w i środ k ów In sty tu tu ; n ie n a leży m n o ży ć ty c h p rzep isó w , ale z a w sz e p o w in n o s ię w y ra zić je a d ek w a tn ie.
296 Recenzje [16] K o n ieczn e jest z jed n o czen ie ob yd w u czyn n ik ów , m ia n o w ic ie d u ch o w e g o i p raw n ego, b y za sa d n icze k o d e k sy In s ty tu tó w p o sia d a ły trw a łą p o d sta w ę i toy przetpajał je p r a w d ziw y d u ch i ż y c io w y przepis; w y strzeg a ć się zatem n a leży , b y n ie sporządzić te k s tu albo ty lk o p r a w n iczeg o , a lb o je d y n ie w fo rm ie za ch ęty <11, 12, 13)”.
P on ad to n a leży z uzm aniem p o d k reślić i inną za słu g ę A u tora, a która p rzeja w ia się w fa k cie, iż n ie ogran icza się o n ty lk o do za g a d n ień ś c iś le d u ch o w y ch i p ra w n y ch , a le na ich k a n w ie rozp atru je ż y c ie za k o n n e na szerszej p ła szczy źn ie, tj. te o lo g ic z n e j, d u ch o w ej, a p o sto lsk ie j, k o śc ie ln e j i p raw n ej.
W ed łu g zam ierzeń A u tora o m a w ia n a rozp raw a p rzezn aczon a jest d la szerok iego grona o d b io rcó w , tj. d la w sz y stk ic h ro d za jó w in s ty tu tó w za k o n n y ch , a w ięc: in s ty tu tó w św ieck ich , sto w a rzy szeń w ie r n y c h pro w a d zą cy ch ży cie w sp ó ln e, a so cja cji w iern y ch , zgrom ad zeń za k o n n y ch 0 ślu b a ch p rostych o raz dla różnego typ u zak on ów .
P o ru sza ją c w sw o im d ziele -szeroki w a ch la rz za g a d n ień i rozp atru jąc je p od ró żn y m i a sp ek ta m i, A u tor p ra g n ie o d p o w ied zieć na n u rtu ją ce p rob lem y o<raz n iep o k o je i k ry zy sy , na k tóre n a ra żo n e jest w c h w ili o b e c n e j ży cie in sty tu tó w rad ew a n g e lic z n y c h .
G am bari poprzez sw o je dzieło, o 'ozym m ó w i w e w stę p ie , zam ierza słu ż y ć p om ocą i radą ty m w sz y stk im , k tó ry m .pow ierzono za d a n ie d o sto so w a n ia k o n sty tu c ji do w y m a g a ń sob orow ych i p o so b o ro w y ch (s. 10). C zy n i to przede w sz y stk im z e w zg lęd u na z b liża ją cy się o sta teczn y te r m in p rzed k ład an ia S to lic y A p o sto lsk iej k o n s ty tu c ji za k o n n y ch d o d e fin ity w n e g o za tw ierd zen ia .
G am bari m ó g ł śm iało w y stą p ić z tak ą prop ozycją, g d y ż jako w y ż sz y u rzęd n ik K o n g reg a cji do S p raw Z ak on n ik ów i In s ty tu tó w Ś w ie c k ic h , b ra ł i b ie r z e czyn n y u d z ia ł w a p rob acie k o n sty tu c ji p o szczeg ó ln y ch in s ty tu tó w zak on n ych , i n a tej p o d sta w ie m a m ożn ość b ezp o śred n ieg o z e tk n ię c ia się z ró ż n y m i te n d e n c ja m i d o ty c z ą c y m i d o sto so w a n ia p r a w o d a w stw a zak on n ego d o w y m a g a ń sob orow ych i p o so b o ro w y ch .
O m a w ia n a d y serta cja sta n o w i rozszerzon e i g r u n to w n ie p rzero b io n e tr z e c ie w y d a n ie in n ej ro zp ra w y teg o ż A utora, z a ty tu ło w a n ej: M anuale-
d i v it a re lig io sa a lia lu c e d e l V a tic a n o II, i o b ejm u je d w ie części.
W części p ie r w sz e j n o sz ą c e j ty tu ł: N a tu ra i z a k r e s ż y c ia p o ś w ię c o
n e g o B ogu , A u tor w y lic z a i szczeg ó ło w o om aw ia za sa d y i p o d sta w y ż y
c ia za k o n n eg o , tj. ch a ra k tery zu je ta k ie p rob lem y, jak: źród ła ż y c ia z a k o n n eg o ; ro zw ó j h isto ry czn y ży cia w e d łu g rad e w a n g elicz n y c h ; s ta n p r o fe s ji rad e w a n g e lic z n y c h oraz k o n sek w en cje, ja k ie p ocią g a za sobą ś lu b o w a n ie za ch o w a n ia rad e w a n g e lic z n y c h i ż y c ia w e d łu g n ich .
W d alszej k o lejn o ści te jż e c z ę śc i p ierw szej A u to r szk icu je ch a ra k te ry sty c z n e c e c h y p o szczeg ó ln y ch form in s ty tu tó w rad e w a n g e lic z n y c h 1 jed n o cześn ie w sk a z u je p ra k ty czn e za sa d y o g ó ln e, w y p ra co w a n e p r z e z n a u k ę soborow ą i p osob orow ą oraz pnzez lite r a tu r ę zarów n o te o lo g ic z n ą jak i k an oniczną.
N ad to w części p ierw szej u w z g lę d n ia ją c fa k t, że ż y c ie w e d łu g rad e w a n g e lic z n y c h m a sen s ty lk o o ty le , o ile słu ż y dobru K o ścioła, A utor p o d a je bardzo b o g a ty podkład ek le z jo lo g ic z n y , u za sa d n ia ją cy rację- is tn ie n ia w K o ś c ie le in s ty tu tó w ż y c ia p o św ięco n eg o B ogu .
N a to m ia st w c z ę śc i d ru g iej, pt. P r z e j a w y i p r a k ty k a ż y c ia z a k o n
n eg o , A u tor z a jm u je się k w e s tia m i o d n o szą cy m i s ię b ezp ośred n io do
k a żd eg o rod zaju in s ty tu tó w ż y c ia w e d łu g rad ew a n g elicz n y c h , a w ię c d o ty czą cy m i czy sto ści, u b ó stw a i p o słu szeń stw a .
P o n a d to A u tor o m aw ia sz czeg ó ło w o w ie le in n y c h sp ra w , jak: m o d li tw a w sp ó ln a oraz in d y w id u a ln a ; sp o só b i p rzeja w y ży cia zak on n ego (u m a rtw ien ia , ćw iczen ia p ob ożn e itp.); spraw ow am ie a p o sto la tu p rzez in sty tu t, k tó reg o ce c h ą c h a ra k tery sty czn ą jest praca d u szp a stersk a ; u d zia ł osób za k o n n y ch w p racach ap o sto lsk ich ; sp r a w y n a leżą ce do sp osob u ż y c ia za k o n n eg o (p rzeb y w a n ie w d om u zak on n ym , za c h o w a n ie k la u zu ry , k o n ta k ty z in n y m i osobam i, od w ied zin y rod zin y, używ anie- śro d k ó w sp o łeczn eg o o d d zia ły w a n ia , stró j zak on n y, z a ch o w a n ie Skupie n ia , o b ow iązek p racy itp.); tro sk a o n a w ią z a n ie łą c z n o śc i p om ięd zy p o szczeg ó ln y m i ro d zin a m i in s ty tu tó w ży c ia w e d łu g rad e w a n g e lic z n y c h (k o n feren cje w y ż sz y c h p rzełożon ych , u n ie , fed era cje, a so c ja c je itp.); łą czn o ść z h iera rch ią k o śc ie ln ą , tj. S to lic ą A p o sto lsk ą oraz b is k u p a m i d iecez ja ln y m i; zasad y, k tó re m a ją s ię p rzyczyn ić d o o ż y w ie n ia fo r m y sp ra w o w a n ia w ła d z y w in sty tu c ja c h ż y c ia rad ew a n g e lic z n y c h , tj. p o sza n o w a n ia god n ości osob y lu d zk iej, o d p o w ied zia ln o ść za p o d jęte obo w ią z k i, zasada p om ocn iczości, d ecen tralizacja; w ła d za w ży ciu za k o n n y m i w szy stk o , co s ię z n ią łączy; p od ział a d m in istra cy jn y p o szczeg ó ln y ch in sty tu tó w ; o rgan y zarządu i w sp ó łd zia ła n ia z zarządem (k a p itu ły , p rzełożen i, w y b ó r p rzełożonych, trw a n ie ich u rzęd u itp.); p o sia d a n ie i a d m in istro w a n ie dob ram i d oczesn ym i; w y k lu c z e n ie czło n k ó w z in sty tu tu .
O sta tn i rozd ział o m a w ia n ej p o zy cji p o św ię c a A u tor zagad n ien iu w ie r n o śc i p ow ołan iu .
D z ie ło G am bari’ego za w iera ró w n ież d w a bardzo w ażn e i p ożyteczne- in d e k s y , tj. w y k a z p o d sta w o w y ch d ok u m en tó w od n oszących się do ż y cia z a k o n n eg o , w y d a n y c h od cza só w S ob oru W a ty k a ń sk ieg o II do 1979 roku, oraz w y k a z zm ian ja k ie d o ty ch cza s z o sta ły w p ro w a d zo n e przez p raw o sob orow e i posob orow e, a w ię c ch od zi o z m ia n y z a szłe w P r a w ie K a n o n iczn y m w o d n iesien iu do ży c ia zakonnego.
O cen iając o m a w ia n e d zieło n a leży stw ierd zić, że odznacza się on o b o g a c tw e m in fo rm a cji, ob ejm u je szero k i w a ch la rz różn ych zagad n ień , oraz p o d a je n o w e i p ra k ty czn e ro z w ią z a n ie w ie lu w cią ż a k tu a ln y c h p rob lem ów .
