Małgorzata Juchniewicz
Innowacje w logistyce łańcucha
dostaw żywności
Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 41/2, 473-482
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
NR 875 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 41, t. 2 2015
DOI: 10.18276/pzfm.2015.41/2-38
M A Ł G O R Z A T A J U C H N I E W I C Z 1
U n iw e r s y te t W a r m iń s k o - M a z u r s k i w O ls z ty n ie
INNOWACJE W LOGISTYCE ŁAŃCUCHA
DOSTAW ŻYWNOŚCI
S t r e s z c z e n i e
Artykuł nawiązuje do podstaw funkcjonowania łańcuchów dostaw na rynku spożywczym. Za warto w nim główne informacje na temat łańcucha dostaw oraz jego działania. Skupiono się także na nowych rozwiązaniach, jakie mogą być wdrożone do procesu zarządzania tym łańcuchem. Przedstawiono nowoczesne technologie zarządzania łańcuchami dostaw, takie jak: agile chain, lean
management, ju st in time oraz ich wpływ na funkcjonowanie łańcucha dostaw. Dodatkowo przy
bliżono projekty Unii Europejskiej ściśle powiązane z innowacjami w łańcuchu dostaw żywności. Przedstawienie nowoczesnych rozwiązań w łańcuchu dostaw pozwoliło wskazać możliwe do za stosowania nowe podejścia na rynku spożywczym. Całość rozważań umożliwiła dokonanie podsu mowania rozwoju globalnych łańcuchów dostaw oraz poprawy funkcjonowania łańcuchów w prze myśle spożywczym.
Słowa kluczowe: innowacje, logistyka, łańcuch dostaw, żywność, rynek spożywczy, technologia
W p r o w a d z e n i e
I n n o w a c je m o ż n a o k r e ś lić j a k o w d r a ż a n ie n o w y c h lu b u d o s k o n a la n ie d ó b r o r a z p r o c e s ó w , n o w y c h m e to d m a rk e tin g o w y c h b ą d ź m e to d o r g a n iz a c ji p r a k ty k g o s p o d a r c z y c h . M o g ą b y ć w d r a ż a n e w o b r ę b ie p r o d u k tó w i p r o c e s u (in n o w a c je te c h n o lo g ic z n e ) o r a z w z a k r e s ie m a r k e tin g u i o r g a n iz a c ji ( in n o w a c je n ie te c h n o - lo g ic z n e ) 1 2. I n n o w a c je z w ią z a n e z d z ia ła ln o ś c ią lo g is ty c z n ą m a ją p r z e d e w s z y s
t-1 malgorzata.juchniewicz@uwm.edu.pl.
2 I. Massimo, G. Matranga, C. Zoani, S. Canese, L. Daroda, F. Vitali G., Zappa, Innovation in
logistics and in the supply chain integrated approach, Italian National Agency for New Technolo
k im c h a r a k te r z m ia n p r o c e s o w y c h , m a r k e tin g o w y c h i o r g a n iz a c y jn y c h . I n n o w a c je p r o c e s o w e p o le g a ją n a w d r o ż e n iu n o w y c h r o z w ią z a ń d o s ta w , a w ic h s k ła d w c h o d z ą : u r z ą d z e n ia , o p r o g r a m o w a n ia i te c h n ik i s łu ż ą c e a lo k o w a n iu z a s o b ó w lu b p r o d u k tó w fin a ln y c h . I n n o w a c je m a rk e tin g o w e w z a k r e s ie lo g is ty k i o b e j m u ją g łó w n ie z m ia n y w d y s tr y b u c ji p r o d u k tó w . I n n o w a c je o r g a n iz a c y jn e p o le g a j ą n a w d r o ż e n iu n o w y c h m e to d o r g a n iz a c ji r u ty n o w y c h d z ia ła ń i p r o c e d u r o ra z w d r a ż a n iu n o w y c h w ię z i z in n y m i p r z e d s ię b io r s tw a m i ł a ń c u c h a d o s ta w . W k o n te k ś c ie p r z e p r o w a d z a n y c h r o z w a ż a ń n ie z b ę d n e j e s t u ś c iś le n ie p o ję c ia ł a ń c u c h a d o s ta w , k tó r y o b e jm u je w s z e lk ą a k ty w n o ś ć p o w ią z a n ą z p r z e p ły w e m i tr a n s f o r m a c ją p r o d u k tó w o r a z in f o r m a c ji o d m o m e n tu p r o d u k c ji s u r o w c ó w p r z e z w s z y s tk ie f a z y ic h k s z ta łto w a n ia , d o m o m e n tu d o s ta r c z e n ia ic h d o f in a l n e g o o d b io r c y . T e n a s p e k t ła ń c u c h a d o s ta w p o d k r e ś la n y j e s t w d e f in ic ji I n s ty tu tu L o g is ty k i, w k tó r e j w s k a z u je się , ż e ła ń c u c h d o s ta w j e s t s e k w e n c ją z d a r z e ń d o k o n y w a n y c h w c e lu z a s p o k o je n ia p o tr z e b k o n s u m e n ta 3. W itk o w s k i4 p o d k r e ś la p r z y ty m , ż e ła ń c u c h d o s ta w to w s p ó łd z ia ła ją c e w r ó ż n y c h o b s z a r a c h f u n k c jo n a ln y c h f ir m y w y d o b y w c z e , p r o d u k c y jn e , h a n d lo w e , u s łu g o w e o r a z ic h k lie n c i, m ię d z y k tó r y m i p r z e p ły w a j ą s tr u m ie n ie p r o d u k tó w , in f o r m a c ji i ś r o d k ó w f in a n s o w y c h . O d n o s z ą c tę d e f in ic ję d o ła ń c u c h a d o s ta w ż y w n o ś c i a u t o r w s k a z u je , że s ą to w s p ó łd z ia ła ją c y w r ó ż n y c h o b s z a r a c h f u n k c jo n a ln y c h p r o d u c e n c i r o ln i, f ir m y p o ś r e d n ic z ą c e ( h a n d lo w e ) , p r z e d s ię b io r s tw a p r z e tw ó r c z e , p r o d u k c y jn e , u s łu g o w e o r a z ic h k lie n c i, m ię d z y k tó r y m i p r z e p ły w a j ą s tr u m ie n ie p r o d u k tó w r o ln o - ż y w n o ś c io w y c h , in f o r m a c ji i ś r o d k ó w f in a n s o w y c h . P o d o b n e p o d e jś c ie p r e z e n tu je B u d z y ń s k a 5, w y m ie n ia ją c p r o d u c e n tó w , d y s tr y b u to r ó w i k lie n tó w j a k o e le m e n ty te g o s y s te m u . W a ż n y a s p e k t ł a ń c u c h a d o s ta w u w y p u k la ją C o y le , B a rd i i L a n g le y tw ie r d z ą c , ż e w p r z y p a d k u ła ń c u c h a d o s ta w m a m y d o c z y n ie n ia z z in te g r o w a n y m z a r z ą d z a n ie m s e k w e n c ja m i p r z e p ły w u lo g is ty c z n e g o , p r z e tw a r z a n ie m o r a z c z y n n o ś c ia m i z w ią z a n y m i z o b s łu g ą w s p o s ó b s p r a w n y i e f e k - t y w n y 6. T a k ie s tw ie r d z e n ie p o tw ie r d z a d e f in ic ja B la ik a , m ó w ią c a o z a r z ą d z a n iu ła ń c u c h e m d o s ta w j a k o k o n c e p c ji s te r o w a n ia o r a z k o n tr o li ła ń c u c h a , k tó r y o b e j m u je w s z y s tk ie f a z y tw o r z e n ia o r a z d o s ta r c z a n ia o k r e ś lo n y c h w a r to ś c i7.
3 Institute o f Logistics, M em bers’ Directory, Institute o f Logistics and Transport, Corby 1998, s. 20.
4 J. Witkowski, Zarządzanie łańcuchem dostaw. Koncepcje, procedury, doświadczenia, PWE, Warszawa 2010, s. 19.
5 K. Budzyńska, Outsourcing usług logistycznych w przemyśle spożywczym, „Logistyka” 2012, nr 4, s. 873.
6 J.J. Coyle, E. J.Bardi, C.J. Langley Jr., Zarządzanie logistyczne, PWE, Warszawa 2010, s. 30. 7 P. Blaik, Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zarządzania, PWE, Warszawa 2001, s. 117-119.
Innowacje w logistyce łańcucha dostaw żywności
475 M o ż n a w o b e c te g o s tw ie rd z ić , ż e s p r a w n ie d z ia ła ją c y ła ń c u c h d o s ta w j e s t is to tn y m w a r u n k ie m d o p a s o w a n ia się d o z m ie n n y c h s y tu a c ji ry n k o w y c h . P o s tr z e g a n y j a k o c a ło ś ć , a n ie w y o d r ę b n io n e c z ę ś c i, p o z w a la w p e łn i e f e k ty w n ie r e a g o w a ć n a te g o ty p u s y tu a c je 8. W ty m k o n te k ś c ie n a le ż y d o d a ć , ż e in n o w a c je w lo g is ty c e ła ń c u c h a d o s ta w ż y w n o ś c i p o w in n y w s p o m a g a ć n o w e r o z w ią z a n ia s to s o w a n e p r z e z w s z y s tk ie p o d m io ty w n im u c z e s tn ic z ą c e . W y n ik i d z ia ła ln o ś c i in n o w a c y jn e j p r z e d s ię b io r s tw p r z e m y s ło w y c h i u s łu g o w y c h w s k a z u ją j e d n a k n a n ie w ie lk ie z n a c z e n ie in n o w a c ji d o ty c z ą c y c h m e to d z z a k r e s u lo g is ty k i i/lu b m e to d d o s ta r c z a n ia i d y s tr y b u c ji9. C e le m a r ty k u łu j e s t p r z e d s ta w ie n ie w y b r a n y c h in n o w a c ji o r g a n iz a c y jn y c h w ła ń c u c h u d o s ta w ż y w n o ś c i o r a z p r o g r a m ó w U n ii E u r o p e js k ie j, k tó r y c h in te n c j ą j e s t p r o m o c ja in n o w a c ji w lo g is ty c e o r a z in te g r a c ji ła ń c u c h a d o s ta w ż y w n o ś c i. I n n o w a c y j n e k o n c e p c j e w ł a ń c u c h u d o s t a w ż y w n o ś c i Z g o d n ie z p rz y j ę t ą w U n ii E u ro p e js k ie j i O E C D , a z a p r e z e n to w a n ą w P o d r ę c z n ik u O s lo M a n u a l d e fin ic j ą , in n o w a c je n ie m u s z ą b y ć n o w o ś c i ą d la r y n k u , n a k tó r y m d z i a ła p r z e d s ię b io r s tw o , a le p o w in n y b y ć n o w o ś c i ą p r z y n a jm n ie j d la s a m e g o p o d m io tu f u n k c jo n u ją c e g o w r a m a c h ł a ń c u c h a d o s ta w 10 11. S tw a r z a to p o d s ta w y d o o m ó w ie n ia z n a n y c h , a le r e la ty w n ie m a ło w y k o r z y s ty w a n y c h m e to d , u m o ż liw ia ją c y c h p o p r a w ę p o z io m u in n o w a c y jn o ś c i z a r ó w n o p o je d y n c z y c h p r z e d s ię b io r s tw , j a k i c a łe g o ł a ń c u c h a d o s ta w . J e d n y m z ta k ic h r o z w ią z a ń m o ż e b y ć s tr a t e g ia j u s t in tim e (J IT ). G łó w n y m z a m y s łe m w y k o r z y s ta n ia te g o s y s te m u j e s t k r a ń c o w e s p e łn ia n ie c e c h lo g is ty c z n e j o b s łu g i k lie n ta , d o k tó r y c h m o ż n a z a lic z y ć te r m in o w o ś ć o r a z o d p o w ie d n ią lic z b ę d o s ta w d o k lie n ta w o d p o w ie d n im c z a s ie i ja k o ś c i . W e d łu g te j k o n c e p c ji n ie p o w in n o się p r o d u k o w a ć n a z a p a s a n i tw o r z y ć r e z e r w z a s o b ó w w r ó ż n y c h f a z a c h p r o d u k c ji. W s z e lk ie d o s ta w y p o w in n y b y ć d o s ta r c z a n e w m o m e n c ie o r a z m ie js c u , k tó r e w y z n a c z a k lie n t. P o d s ta w o w e z a ło ż e n ia s y s te m u j u s t in tim e s ą n a s tę p u j ą c e 11: - b r a k z a p a s ó w , - m a łe i c z ę s te d o s ta w y , - k r ó tk ie c y k le r e a liz o w a n ia z a m ó w ie ń , - w y s o k a ja k o ś ć .
8 S. Abt, Logistyka ponad granicami, ILiM, Poznań 2003, s. 24-25.
9 Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2011-2013, GUS, Warszawa 2014, s. 42. 10 Podręcznik OSLO. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczących innowacji, wyd. III, Komisja Europejska, Warszawa 2008, s. 60.
N a p o d s ta w ie ta k ic h z a ło ż e ń m o ż n a p o r ó w n a ć w y k o r z y s ta n ie s y s te m ó w o k r e ś la n y c h j a k o tr a d y c y jn e z s y s te m e m j u s t in tim e (ta b . 1).
Tabela 1 Porównanie systemu wytwarzania tradycyjnego z systemem ju st in time
S ystem tradycyjny - p ush system S ystem JIT - p u ll system P opychanie p ro dukcji p rzez zapasy C iągnienie pro d u k cji p rzez popyt O rganizacja w ed łu g faz tech n o lo g icz
n ych
O rganizacja w ed łu g linii produktów K lasy czn a struktura w ydziałow a K o m ó rk o w a struktura m onoprodukto-
w y ch centrów w y tw ó rczy ch („fabryka w fab ry ce”)
Z naczny p o zio m zapasów Z nikom y p o zio m zapasów G łęboko w yspecjalizow any personel
operacyjny
P erso n el operacyjny przygotow any do pracy na w ielu stanow iskach
S centralizow ana o bsługa produkcji Z decentralizow ana o bsługa produkcji A kcentow any p o zio m ja k o śc i (pew na
liczb a defektów je s t tolerow ana)
G lobalne sterow anie ja k o śc ią
Źródło: opracowanie własne na podstawie M. Chaberek, Makro- i mikroekonomiczne aspekty
wsparcia logistycznego, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, s. 61.
S y s te m J I T m o ż e p r z y n ie ś ć w ie le k o r z y ś c i z a r ó w n o d la d o s ta w c y , j a k i o d b io r c y . N a le ż y j e d n a k p o d k r e ś lić , ż e o s z c z ę d n o ś c i w y n ik a ją c e z r e d u k c ji z a p a s ó w m o g ą z m ie n ić się , n p . w k o s z ty tr a n s p o r tu . R o z w a ż a ją c m o ż liw o ś ć w p r o w a d z e n ia te g o s y s te m u w ła ń c u c h u d o s ta w ż y w n o ś c i n ie z b ę d n e j e s t u w z g lę d n ie n ie s p e c y f ik i p r o d u k c ji s u r o w c ó w w r o ln ic tw ie . K le p a c k i i W i c k i w s k a z u ją 12, że z w ią z a n e j e s t to z e z r ó ż n ic o w a n ie m b r a n ż o w y m . W p r z e m y ś le m le c z a r s k im , ze w z g lę d u n a c ią g ło ś ć p r o d u k c ji m le k a , w y s tę p u je k o n ie c z n o ś ć r e a liz o w a n ia p r z e z m le c z a r n ie s y s te m u s ta b iln e g o i c z ę s te g o o d b io r u m le k a o d g o s p o d a r s tw . W k o n s e k w e n c ji e lim in u je to s w o b o d ę d e c y z y jn ą w z a k r e s ie k s z ta łto w a n ia w ie lk o ś c i z a p a s ó w s u r o w c a . W b r a n ż a c h o w y s o k ie j s e z o n o w o ś c i s k u p u s u r o w c ó w (n p . p r z e tw ó r s tw o z b ó ż o r a z o w o c ó w i w a r z y w ) d e c y z y jn o ś ć u z u p e łn ia n ia z a p a s ó w o g r a n ic z o n a j e s t ic h d o s tę p n o ś c ią w o k r e ś lo n y m o k r e s ie . W p r z e d s ię b io r s tw a c h z a o p a tr u ją c y c h się w s u r o w ie c w s tę p n ie p r z e tw o r z o n y (n p . p ie k a r n ie ) ła tw ie j m o ż n a p o d e jm o w a ć d z ia ła n ia z w ią z a n e z r e a liz a c ją s tr a te g ii J IT . N a jw ię k s z e m o ż liw o ś c i z a s to s o w a n ia te j k o n c e p c ji w y s tę p u ją w o s ta tn ic h o g n iw a c h ła ń c u c h a ż y w n o ś c io w e g o , c z y li h a n d lu h u r to w y m i d e ta lic z n y m .
K o le jn y m in n o w a c y jn y m r o z w ią z a n ie m , m o ż liw y m d o w d r o ż e n ia p r z e z p o d m io ty w c h o d z ą c e w s k ła d ła ń c u c h a d o s ta w ż y w n o ś c i, s ą w y s z c z u p lo n e ła ń c u c h y
12 Systemy logistyczne w funkcjonowaniu przedsiębiorstw przetwórstwa rolno-spożywczego, red.
Innowacje w logistyce łańcucha dostaw żywności
477dostaw (LM - Lean Management). J. Lichtarski definiuje je jako koncepcję po
legającą na dopasowaniu uczestników łańcucha dostaw (przez przekształcania
organizacyjne i funkcjonalne) do warunków gospodarowania panujących na
rynku. Jest to powolny i systematyczny proces racjonalizacji całej organizacji
oraz wszelkich jej relacji z otoczeniem przez wprowadzanie zmian w zakresach
działalności, strukturze majątkowej oraz sposobie zarządzania, ale również
w dziedzinach przygotowania zawodowego wraz z kształtowaniem postaw pra
cowniczych i wyszczuplaniem przedsiębiorstwa13. W przypadku LM jedną
z głównych cech jest eliminacja wszelkich działań związanych z niegospodarno
ścią. W nawiązaniu do tego wysnute zostają wnioski mówiące o tym, że tylko te
działania i czynności są tą dodaną wartością, za które klient jest gotów zapłacić.
Sprawne wykorzystanie tej koncepcji na wszystkich szczeblach łańcucha dostaw
żywności pozwala na efektywniejszą organizację pracy, wykorzystanie maszyn
produkcyjnych oraz redukcję trwonienia czasu przez pracowników (tab. 2). Do
datkowo, poza przedstawionymi wskaźnikami, wym ienia się inne korzyści w y
nikające z wykorzystania lean management, do których można zaliczyć: redukcję
liczby reklamacji oraz zwiększanie liczby innowacyjnych pomysłów zgłaszanych
przez pracowników.
Tabela 2 Poprawa wybranych wskaźników po wprowadzeniu Lean Management
W skaźnik W zrost (%)
P o p raw a w ydajności 66
P o p raw a w y korzystania m aszy n 59
R ed u k cja zapasów 80
U w olnienie p o w ierzchni produkcyjnej 61 R ed u k cja czasu p rzejścia od surow ca do p ro duktu gotow ego 70 R ed u k cja czasu p rzezb ro jeń 96
Źródło: opracowanie własne na podstawie Lean w produkcji - Lean Manufacturing, www.lean.org. pl/lean-w-produkcji (28.04.2015).
Zbliżoną i m ającą wiele podobieństw do LM jest koncepcja Agile M anage
ment (AM), czyli strategia „zwinnego” podejścia do organizacji łańcucha dostaw,
która ma szczególne zastosowanie w przypadku występowania zmiennego po
pytu, wynikającego z niestabilnych oczekiwań rynkowych. Podobnie jak w JIT
czy LM, nacisk kładziony jest na produkcję wyrobów o wysokiej jakości, przy
13 Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, red. J. Lichtarski, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Wro
k r ó tk im c z a s ie d o s ta w o r a z w y s o k im p o z io m ie o b s łu g i k lie n ta 14. G łó w n e n a r z ę d z ie , j a k i e j e s t w y k o r z y s ty w a n e w r a m a c h te j k o n c e p c ji, to k o m p r e s j a c z a s u . S tr a te g ia t a m a s e n s g łó w n ie w w a r u n k a c h , w k tó r y c h w y m a g a n y j e s t k r ó tk i c z a s d o p a s o w a n ia się p r o d u c e n ta d o n o w y c h o c z e k iw a ń k lie n tó w . M o ż liw o ś c i je j z a s to s o w a n ia s ą n a s tę p u ją c e : n a s ila ją c a się k o n k u r e n c ja , k r ó tk i c y k l ż y c ia p r o d u k tu , z m ie n n e o c z e k iw a n ia k lie n tó w o r a z d u ż a lic z b a in n o w a c ji te c h n o lo g ic z - n y c h 15. A n a liz u ją c k o n c e p c je L M i A M , m o ż n a z a u w a ż y ć , ż e m a ją o n e w ie le c e c h w s p ó ln y c h , d o k tó r y c h z a lic z a się: w y s o k ą j a k o ś ć o b s łu g i k lie n ta , u p r a s z c z a n ie d z ia ła ln o ś c i b ą d ź s k r a c a n ie c z a s u d o s ta w y . M o ż n a d o d a ć , ż e m a ją o n e w o b e c s ie b ie z a r ó w n o s to s u n e k k o m p le m e n ta r n y , j a k i s y n e r g ic z n y (ry s. 1), co p o le g a n a m o ż liw o ś c i o s ią g n ię c ia w ię k s z e j r e d u k c ji k o s z tó w i w z r o s tu p r z y c h o d ó w n iż w p r z y p a d k u z a s to s o w a n ia ty lk o je d n e j z n ic h . W ysoka Z m ienność N iska N iski W ysoki W olum en p ro dukcji Rys. 2. Komplementarność koncepcji lean management i agile management Źródło : www. ivoryresearch. com/writers/natalee-watt-ivory-research-writer.
W p io n ie p r z e d s ta w io n o w y s o k ą i n is k ą z m ie n n o ś ć p r o d u k c ji, a w p o z io m ie - w o lu m e n p r o d u k c ji n a p o d s ta w ie p o p y tu . K o n c e p c ja a g ile s p r a w d z a się n a j le p ie j w s y tu a c ji n is k ie g o w o lu m e n u p r o d u k c ji, p r z y d u ż e j j e j z m ie n n o ś c i. S tr a te g ię L M w y k o r z y s tu je się n a jc z ę ś c ie j p r z y d u ż y m w o lu m e n ie p r o d u k c ji, c h a r a k te r y z u ją c y m się n is k ą z m ie n n o ś c ią . Z a s to s o w a n ie r o z w ią z a ń L M i A M p r z e z p o d m io ty u c z e s tn ic z ą c e w ła ń c u c h u d o s ta w s p r z y ja p o p r a w ie ja k o ś c i p r o d u k tó w p r z e z n ie w y tw a r z a n y c h , o b n iż a k o s z ty ic h p r o d u k c ji o r a z p o p r a w ia e la s ty c z n o ś ć d z ia ła n ia i w y k o r z y s ta n ie o p ty m a ln y c h z a s o b ó w w c a ły m ła ń c u c h u . P e r s p e k ty w a14 M. Ciesielski, Instrumenty zarządzania..., s. 28.
Innowacje w logistyce łańcucha dostaw żywności
479 w p r o w a d z a n ia t y c h d z ia ła ń j a k o n o w y c h m e to d o r g a n iz a c y jn y c h w r e la c ji z o to c z e n ie m j e s t b a r d z o w a ż n a w p r z y p a d k u p r o d u k tó w ż y w n o ś c io w y c h , k tó r e w y m a g a ją s p e c y f ic z n y c h p r o c e s ó w p r o d u k c y jn y c h o r a z o d p o w ie d n ie j d y s tr y b u c ji. Z w ią z a n e j e s t to p r z e d e w s z y s tk im z n o w y m p o d e jś c ie m d o p r o b le m u d o s tę p u d o ż y w n o ś c i b e z p ie c z n e j i o w ła ś c iw e j ja k o ś c i s p o ż y w c z e j. Z a b e z p ie c z e n ie z a o p a t r z e n ia ż y w n o ś c io w e g o i b e z p ie c z e ń s tw a ż y w n o ś c i to c e l, k tó r y m o ż e b y ć o s ią g n ię ty ty lk o i w y łą c z n ie p r z e z w ie lo d y s c y p lin a r n e p o d e jś c ie d o k a ż d e g o z e ta p ó w p r o d u k c ji ż y w n o ś c i w ła ń c u c h u d o s ta w . I n n o w a c j e l o g is ty c z n e w p r o g r a m a c h U n ii E u r o p e j s k i e j W e u r o p e js k ie j e k o n o m ii lo g is ty k a s ta n o w i j e d e n z g łó w n y c h s e k to ró w w p ły w a ją c y c h n a ja k o ś ć i p r o d u k c ję w ie lu d ó b r , w ty m ż y w n o ś c i. Ł a ń c u c h d o s ta w ż y w n o ś c i s k ła d a się z tr z e c h g łó w n y c h c z ę ś c i: r o ln ic tw o , p r z e tw ó r s tw o ż y w n o ś c i o r a z d y s tr y b u c ja ż y w n o ś c i. W 2 0 0 8 r o k u E u r o p e js k a K o m is ja w c e lu p o p r a w y f u n k c jo n o w a n ia ła ń c u c h a d o s ta w z a p r o p o n o w a ła n a s tę p u ją c e r o z w ią z a n ia : - z r ó w n o w a ż o n e r e la c je w ła ń c u c h u o p a r te n a r y n k u z r ó ż n y m i in te r e s a - r iu s z a m i ła ń c u c h a d o s ta w , - z w ię k s z e n ie p r z e jr z y s to ś c i w e w n ą tr z ła ń c u c h a d o s ta w , - w z m o c n ie n ie in te g r a c ji w e w n ę tr z n e g o r y n k u ż y w n o ś c i o r a z k o n k u r e n c y jn o ś c i w s z y s tk ic h u c z e s tn ik ó w ł a ń c u c h a d o s ta w ż y w n o ś c i. W p a ź d z ie r n ik u 2 0 1 0 r o k u p r z y m ie r z e e u r o p e js k ie j lo g is ty k i o p r a c o w a ło s tr a te g ię d o ty c z ą c ą lo g is ty k i i p o s tę p o w a n ia w je j r a m a c h . G łó w n e f ila r y te j s tr a te g ii t o 16: - lo g is ty k a w s p ó łp r a c y - u m o ż liw ie n ie w s z y s tk im p a r tn e r o m w s y s te m a c h lo g is ty c z n y c h i ła ń c u c h a c h o p ty m a liz a c ji ic h p o w ią z a ń o r a z m a k s y m a li z a c ji w a r to ś c i i k o r z y ś c i, - lo g is ty k a a d a p ta c y jn a - z a p e w n ie n ie w y s o k ie g o s to p n ia r e a k c ji n a z m ie n n y p o p y t o r a z k r ó tk ic h te r m in ó w r e a liz a c ji z a m ó w ie ń , - z i e lo n a z r ó w n o w a ż o n a lo g is ty k a - z a p e w n ie n ie e f e k ty w n o ś c i i r ó w n o w a g i w w y k o r z y s ty w a n iu z a s o b ó w w z d łu ż ła ń c u c h a d o s ta w , - in te lig e n tn a lo g is ty k a - u m o ż liw ie n ie p o d e jm o w a n ia s z y b k ic h i o d p o w ie d n i c h d e c y z ji w c z a s ie r z e c z y w is ty m n a w s z y s tk ic h p o z io m a c h p r z e d s ię b io r s tw o r a z w s p a r c ie d la lu d z i t e c h n ik ą IT ,16 I. Massimo, G. Matranga, C. Zoani, S. Canese, L. Daroda, F. Vitali, G. Zappa, Innovation in
-
przejrzysta logistyka - umożliwienie pełnej widoczności procesu bizne
sowego w logistyce, dopasowanie możliwie najlepszej jakości, zapew
nienie dokładnych informacji.
Przez wiele lat wprowadzono wiele programów, które miały na celu prom o
cję innowacji w logistyce oraz integracji łańcucha dostaw żywności (tab. 3).
Tabela 3 Wybrane programy związane z innowacjami w logistyce i integracji łańcuchów dostaw żywności
Tytuł projektu Akronim
projektu Program Rok rozpo częcia zakoń czenia Ewolucja rolno-spożywczych syste
mów produkcji FP6-JRC 2003
Elektroniczna platforma rolno-spo
żywczego łańcucha dostaw E-MENSA FP6-FOOD 2005 2006 Wprowadzanie i integracja nowych
technologii zapewniających bezpie czeństwo i jakość produktów chło- dzonych/mrożonych w łańcuchu dostaw
CHILL-ON FP6-FOOD 2006 2010
Bezpieczne zarządzanie łańcuchem
dostaw SECURESCM FP7-KBBE 2010 2014
Praktyczne wprowadzenie koegzy
stencji w Europie PRICE FP7-KBBE 2011 2014 Planowanie żywności i innowacji
dla metropolitalnych regionów FOODMETRES FP7-KBBE 2012 2015 Liczba programów związanych z innowacjami w dziedzinie logistyki
i zarządzania łańcuchem dostaw
FP6 FP7
Całkowita liczba projektów 22 26 Liczba projektów dokładnie zwią
zanych z innowacjami w logistyce i integracji łańcuchów dostaw
7 6
Liczba projektów związanych z in nowacjami w logistyce i integracji łańcuchów dostaw
15 20
Liczba projektów w toku 24
Źródło: opracowanie własne na podstawie I. Massimo, G. Matranga, C. Zoani, S. Canese, L. Da- roda, F. Vitali, G. Zappa, Innovation in logistics and in the supply chain integrated approach, Ital ian National Agency for New Technologies, Energy and Sustainable Economic Development (ENEA), Italy 2014, s. 465.
Głównym celem programów jest zwiększenie o 50% efektywności działań
logistycznych w warunkach konkurencyjności i zrównoważenia do 2020 roku17.
W tabeli 3 wymieniono przykładowe programy, których celem jest rozwiązanie
Innowacje w logistyce łańcucha dostaw żywności
481
problemów występujących w działalności logistycznej, tj.: zakażenia żywności,
systemy monitoringu żywności oraz innowacje w dziedzinie opakowania żywno
ści. Zapewnienie bezpieczeństwa żywności i jej jakości możliwe jest jednak tylko
wówczas, gdy nowe rozwiązania wdrażane będą przez wszystkie podmioty
uczestniczące w łańcuchu dostaw żywności.
W szelkie innowacje programów, wymienionych w tabeli 3, są związane
z nowoczesnymi rozwiązaniami z dziedziny ICT. W ykorzystanie zarówno
sprzętu, jak i oprogramowania oraz wprowadzanie odpowiedniego systemu EDI
(electronic data interchange) są podstawą do kontroli przepływu materiałów oraz
informacji wewnątrz łańcucha dostaw, a tym samym odpowiadają w pośredni
sposób za cele stawiane w programach innowacji w logistyce. Działania w tym
zakresie oparte są na współpracy wszystkich uczestników łańcucha dostaw żyw
ności w trzech wymiarach: dzielenie się informacjami - zbieranie oraz przesyła
nie informacji do odpowiednich działów łańcucha dostaw w odpowiednim czasie
i jakości; synchronizacja decyzji - podejmowanie wspólnych decyzji wobec pla
nów i operacji; wyrównanie motywacyjne - podział kosztów, ryzyka oraz korzy
ści między wszystkich uczestników łańcucha.
P o d s u m o w a n i e
W prowadzanie przez uczestników łańcucha dostaw nowych rozwiązań (tj.
ju s t in time, agile chain czy też lean management) może przyczynić się do po
prawy efektywności i skuteczności podmiotów w nim uczestniczących, jak i ca
łego łańcucha. Jest to szczególnie ważne w przypadku łańcuchów dostaw żyw
ności, w których jakość produktu jest jednym z nieodłącznych elementów
konkurowania na rynku. Dodatkowo są one czynnikiem wspierającym bezpie
czeństwo żywnościowe. Zakres zastosowania przez uczestników łańcucha do
staw żywności przedstawionych koncepcji ograniczony jest jednak specyfiką
produkcji w sektorze rolno-żywnościowym, wynikającą z sezonowości popytu
i podaży na produkty rolne i spożywcze. Znaczenie innowacji w logistyce dostaw
żywności znalazło odzwierciedlenie w wielu programach Unii Europejskiej.
Zwraca się w nich przede wszystkim uwagę na współpracę wszystkich podm io
tów łańcucha dostaw oraz przepływ materiałów i informacji między nimi. W y
korzystanie tych programów m a na celu zwiększenie efektywności łańcucha oraz
poprawę jakości i trwałości produktów żywnościowych.
B i b l i o g r a f i a
A bt S., L og istyka p o n a d granicam i, ILiM , P o zn ań 2003.
B udzy ń sk a K ., O utsourcing u słu g logistycznych w p rze m y śle spożyw czym , „L og isty k a” 2012, n r 4.
C haberek M ., M a kro - i m ikroekonom iczne a sp ekty w sparcia logistycznego, W yd. U n i w ersy tetu G dańskiego, G dańsk 2002.
C iesielski M ., In stru m en ty za rzą d za n ia łańcucham i dostaw , P W E , W arszaw a 2000. Coyle J.J., B ard i E.J., L angley Jr. C.J., Z arządzanie logistyczne, P W E , W arszaw a 2010.
D ziałalność innow acyjna przedsiębiorstw w latach 2 0 1 1 -2 0 1 3 , G U S, W arszaw a 2014. In stitu te o f L ogistics, M e m b e r s ’ D irectory, Institute o f L ogistics an d T ransport, Corby
1998.
L ean w p ro d u k cji - L ean M anufa ctu rin g , h ttp://w w w .lean.org.pl/lean-w -produkcji.
M assim o I., M atran g a G., Z oani C., C anese S., D aro d a L., V itali F., Z ap p a G., In novation
in logistics a n d in the su p p ly chain integrated a p p ro a c h , Italian N ational A gency fo r
N ew T echnologies, E nergy and S ustainable E conom ic D evelopm ent (E N E A ), Italy 2014.
P o d ręc zn ik OSLO, Z a sa d y g ro m a d zen ia i interpretacji danych dotyczących innow acji,
wyd. III, K o m isja E uropejska, W arszaw a 2008.
P o d sta w y nauki o p rzed sięb io rstw ie, red. J. L ichtarski, W yd. A kadem ii E konom icznej,
W rocław 1997.
System y logistyczne w fu n k cjo n o w a n iu p rzed sięb io rstw p rze tw ó rstw a ro ln o -sp o żyw czego, red. B. K lepacki, L. W icki, W yd. SG G W , W arszaw a 2014.
W itkow ski J., Z arządzanie łańcuchem dostaw. K oncepcje, procedury, dośw iadczenia, P W E , W arszaw a 2010.
w w w .iv o ryresearch.com /w riters/natalee-w att-ivory-research-w riter.
I N N O V A T I O N S I N F O O D S U P P L Y C H A I N L O G I S T I C S
Summary
The paper refers to basics o f supply chains functioning on food market. It contains the main information about supply chains and their actions. The paper also focuses on new solutions, which are possible to implement in the process o f supply chain management. There are new technologies o f supply chain management presented, such as: agile chain, lean management and just in time as well as their impact on functioning o f supply chain. Additionally, the paper informs about EU pro jects strictly connected to innovations in food supply chain. Indication o f modern solutions and innovations in food supply chain made it possible to show the new approach o f logistics develop ment in food market. The whole o f considerations allowed to sum up the global supply chains development and improvement o f supply chains in food industry.
K eyw ords: innovations, logistics, supply chain, food, food market, technology
