Jan Jachymek
"Okrągły Stół w Polsce. Studium o
porozumieniu politycznym",
Krystyna Trembicka, Lublin 2003 :
[recenzja]
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 13,
157-159
b ez p ie c z e ń stw a i p o p raw y w aru n k ó w n ad z o ru n ad ty m sektorem . In tern et i inne now e, rozw ijające się technologie oprócz oczyw istych korzyści n io są je d n a k rów nież niebagatel ne zagrożenia, u sp raw n ia ją b o w iem pracę zarów no o rg an izacjo m pań stw o w y m i le g al nym , ja k i przestępczym . T en pro b lem om ów iony przez autorów (z sugestiam i przeciw działania) w 2003 ro k u je s t je d n a k n a tyle dynam iczny, że po dw ó ch la tac h w ym agałby p ra w d o p o d o b n ie p o n o w n e g o z b a d a n ia i z w e ry fik o w an ia.
P o lsk a p rak ty k a w zakresie ko n tro li i nad zo ru nad sektorem b ez p ie cz eń stw a w ciągu o sta tn ic h lat pok azu je, ja k b ard z o p o trzeb n e je s t p o d ejm o w an ie w sze lk ie g o rod zaju d y sk u sji n a d t ą p ro b lem aty k ą . D la n ie k tó ry c h sp e cja listó w i o b se rw ato ró w p olskiej po lity k i w ty m zakresie coraz bardziej racjo n aln a w y d aje się p o trzeb a przep ro w ad zen ia d ogłębnej reform y całego p io n u zw iązan eg o z sek to rem b ez p ieczeń stw a. D lateg o być m oże ta k a pu b lik acja p o w in n a b y ć d o b ry m tłe m i zaczątkiem potrzebnej i niesłychanie w ażnej dyskusji nad zm ianam i w polskiej polityce. N iew ątpliw ie w Polsce istnieje nadzór organów ustaw odaw czych nad służbam i. Czy je s t on je d n a k silny czy słaby, w łaściw y czy niew łaściw y -na tak postaw ione pytanie nie m ożna odpow iedzieć jednoznacznie i pewnie.
K siążka je s t bardzo w aż n ą p o zy c ją n a polsk im rynku w ydaw niczym . P o ru sza paląc ą pro b lem aty k ę, j e s t dosk o n ale z re d ag o w an a (w zasadzie nie m am n eg a ty w n y ch uw ag), spraw nie i p rzystępnie napisana. G odna p o le ce n ia lektura dla w szy stk ich zain tereso w a n y c h cz ytelników , a szczególnie d la p o lsk ic h p arlam en tarzy stó w , co do k tó ry c h w iedzy i k o m p e ten c ji n iestety m o żn a m ieć czasam i w ątpliw ości.
Jarosław H ołub
K r y s t y n a T r e m b i c k a , O k r ą g ły S t ó ł w P o ls c e . S t u d i u m o p o r o z u m i e n i u
p o lit y c z n y m , W y d a w n ic t w o U M C S , L u b l i n 2 0 0 3 , s. 4 3 8
A u torka p odjęła bardzo interesujący z w ielu w zględów p roblem badaw czy. R o k 1989 to je d n a z trzech najw ażniejszych dat w historii Polski X X w ieku; po 1918 r. - odzyskanie n ie p o d leg ło ści po z a b o rach i 1944/1945 - zrzu cen ie o k u p acji n iem ieckiej grożącej b io lo g ic z n ą z a g ła d ą n arodu.
R o k 1989 p rzy n ió sł zm ianę system u u stro jo w eg o P olski, zam k n ął 4 5 -letn i okres satelickiego ch a rak te ru p ań stw a p o lsk ieg o , p rzy w ró c ił P o lsk ę ro d zin ie p ań stw d em o k raty c zn y c h oraz zniósł centralnie sterow any system gospodarczy i w pro w ad ził w o ln o rynkowy.
U strój narzucony Polsce m o cą decyzji państw koalicji antyhitlerow skiej w Jałcie (luty 1945 r.), p rzyw ieziony n a cz o łg a ch i b ag n e ta ch ze w schodu, został zm ieniony nie d ro g ą p rze lew u k rw i a pokojow ą, d ro g ą po ro zu m ien ia p olitycznego m iędzy stro n ą k oalicyjno-- rzą d o w ą a opozycyjno-solidarnościow ą, jakie dokonało się dzięki ob rad o m O krągłego S to łu (6 luty - 5 k w ie c ie ń 1989 r.).
S tąd w ielk a w ag a p o zn aw cza tego tem atu, m im o że m a stosunkow o św ieży w ym iar czasow y. D ru g i w ażny m otyw uzasadniający w y siłek bad aw czy zasadza się n a u ty litar n y m w ym iarze w niosków , ja k ie p ły n ą z porozum ienia zantagonizow anych do 1989 roku stron. W nioski w inny b y ć spożytkow ane przez praktykę polityczną, k tó ra - ja k dow o d zą
k ilkunastoletnie dośw iad czen ia p rzebudow y ustrojow ej - nie zaw sze sobie radzi „z dem okracją", b y um iejętnie w ykorzystać je j przym ioty dla rozw iązyw ania istotnych problem ów społecznych.
W aga w ysiłku badaw czego je s t niew ątpliw a - przy czym stw ierdzam jednoznacznie, że K. Trem bicka nie ugięła się pod je g o ciężarem. W ręcz odw rotnie - z pow odzeniem stawiła czoła am bitnem u w y zw an iu i napisała książkę n a w y so k im poziom ie m erytorycznym . Świeżość badanej m aterii w cale nie zaciążyła ujem nie na ja k o ści analizy i kom petentnego w nioskow ania.
T em at b adaw czy m a w y m iar w pełn i oryginalny. Interesująca k siążk a A ndrzeja G arlickiego1 ukazała się w tedy, gdy p raca K. Trem bickiej b y ła w druku. K siążk a autorki j e s t p e łn ą m o n o g ra fią te m atu , o p a r tą n a sz ero k iej b a z ie ź ró d ło w e j - ró żn o ro d n ej prow eniencji i zajm uje cz o ło w ą pozycję w polsk im piśm iennictw ie na tem at O krągłego Stołu.
W agę n au k o w ą k siążk i po d n o si k om petentne w y korzystanie ogrom nej ilości źródeł. Pierw szorzędne znaczenie m ają źródła drukow ane w ytw orzone w czasie obrad O krągłego S tołu - zarów no p o sie d z e ń p len arn y ch , ja k i 3 zesp o łó w oraz 9 p o d zesp o łó w , które zajm ow ały się refo rm o w an iem różn o ro d n y ch segm entów - przyszłego u stro ju P olski dem okratycznej. Ź ró d ła archiw alne zgrom adzone w A rch iw u m A k t N ow ych, ró żn o ro d ne źródła drukow ane; program y, dokum enty, stenogram y rozm ów , w spom nienia, relacje, p u b lic y sty k a p o lity cz n a, in fo rm ac je z a cz erp n ię te z 44 ty tu łó w p rasy o raz rzeteln e rozeznanie w literaturze tem atu dały autorce szeroką podstaw ę do analizy i obiektyw nego w n io sk o w an ia, w y p ły w ają ce g o z rze czo w e g o i sp o k o jn eg o to k u n arracji.
N ie m am n ajm n ie jszy c h z a strze że ń do k o n stru k cji książki. Je st w ew n ętrzn ie spójna i logiczna. R o z d ział p ierw szy - O g en e zie OS, m a ch a rak te r w p ro w a d za jąc y i zasadnie zaw iera analizę m iędzynarodow ych i w ew n ętrzn y ch u w arunkow ań, drogę d o chodzenia do obrad, do b ó r uczestników . N astępne trzy rozdziały odpow iad ają obszarow i m erytory cz n em u trz e c h z e sp o łó w , tj. re fo rm p o lity c z n y c h , do spraw g o sp o d a rk i i p o lity k i społecznej i p lu ralizm u zw iązkow ego. S łusznie te ż au to rk a za p reze n to w ała w Z a k o ń c z e n iu „ r z u t o k a" n a to , co w y d a rz y ło się po z a k o ń c z e n iu o b ra d , np. w y b o ry p a rla m e n ta rn e i in n e p ro b lem y .
C ałość u zu p e łn ia rzetelnie przygotow any zestaw źródeł i literatury, u b arw ia w ykaz u c z e s tn ik ó w o b rad , u ła tw ia c z y ta n ie te k stu z e sta w sk ró tó w o ra z in d e k s oso b o w y .
N ie m am n ajm niejszej w ątp liw o ści, że k sią ż k a K . T rem bickiej zajm uje p o czesne m iejsce w literatu rze dotyczącej najnow szej h isto rii P olski.
D o tekstu nie m am m erytorycznych uw ag. Z auw ażyłem k ilk a drobnych nieścisłości. Oto one: na s. 16 -nie N K a N K W PSL -być pow inno; s. 21 - „przegonienie Z achodu przez Z S R R " -ję z y k p o to c z n y ; s. 36 - „d o k u m en ty P Z P R p o k a z u ją " -ję z y k p o to c z n y , b ą d ź - „p o lity k ó w ró żn e g o szczebla" - żarg o n ; s. 40 - Ja n u sz R e y k o w sk i b y ł nie tylk o „ aktyw nym uczestnikiem " OS, ale przede w szystkim w spółprzew odniczącym obrad Zespołu R e fo rm P o lity c zn y c h ; s. 58 - „ k o n c e p c ja stru k tu r p o lity c z n y c h w y g ląd ała" - ję z y k m ów iony; s. 139 -w przypisie 2. w składzie Z espołu R eform Politycznych b rak nazw iska Jan Jachym ek; s. 407 - P iotr Chojnacki - był nie „przew odniczącym " a prezesem W K Z SL w K oninie; s. 408 - w w ykazie uczestników obrad OS nieścisłość - „Jan Jachym ek prof. U M C S w L u b lin ie" - w ted y doc. d r hab., p ro fe so r ty tu larn y zaś o d c z e rw c a 1990.
K s ią ż k a K . T re m b ic k ie j o O k rą g ły m S tole j e s t d o jrz a łą i w p e łn i n a u k o w ą m onografią. D otyczy w ażnego p ro b lem u zarów no z p u n k tu w id ze n ia w alorów p o zn a w czych, ja k i utylitarn y ch . C echuje się rz e te ln o śc ią b ad a w cz ą, w y so k im p o zio m em o p a n o w a n ia z a sa d i te c h n ik i p is a n ia p rac y n au k o w e j, k o m p e te n tn y m w n io sk o w a n ie m i o b ie k ty w izm em ocen. Je st d o w o d e m d o jrz a ło śc i n au k o w o -b ad a w cze j autorki.
J a n Ja c h y m e k
A l l e n C . L y n c h , H o w R u s s i a I s N o t R u le d . R e f l e c t i o n s o n R u s s i a n P o l i t i c a l
D e v e lo p m e n t, C a m b r i d g e U n i v e r s i t y P r e s s , C a m b r i d g e 2 0 0 5 , s s. 2 7 6
W 2005 ro k u C am bridge U n iv ersity w y d ał n ie p u b lik o w a n ą do tej pory w P olsce pozycję: A llen C. Lynch, H ow R ussia Is N o t Ruled. R eflections on R ussian P olitical
D evelopm ent. A lle n C. L y n ch - p ro fe so r stosunków m ięd zy n aro d o w y ch w U niversity o f
V irginia oraz dyrektor C enter fo r R u ssian and E ast E u ro p ean Studies. Jest autorem kilku znaczących m onografii, z czego n a sz czególną uw agę zasługują: The S o viet Stu d y o f
In tern a tio n a l R ela tio n s (C am bridge U niversity P ress, 1987) - nag ro d zo n a w roku 1988
n a g ro d ą M a rsh a ll D. S h u lm an A w ard, k tó ra j e s t p rz y z n a w a n a p rz e z A m e ric a n A s so c iatio n fo r th e A d v an cem en t o f S lavic S tudies, a ta k że p ozycja: The C o ld W ar Is
O ver-Again (1992).
R e ce n zo w an a m o n o g rafia j e s t w y n ik ie m w ie lo le tn ic h b a d a ń au to ra n ad p o lity k ą rosyjską, zarów no w ew n ętrzn ą, ja k i zagraniczną. G łów ne zało żen ie sp ro w ad za się do próby u k az an ia czytelnikow i, p oprzez analizę historyczno-polityczną, pro b lem u w ładzy w R o sji. S k ład a się z 6 ro zd z iałó w , w stęp u , z a k o ń c z e n ia o raz w y k a z u źródeł. A u to r załącza też indeks, co w zn aczn y m stopniu u łatw ia lekturę. W rozdziale I {H istorical
P a tte rn s o f R u ssia n P o litica l D evelopm ent) u k az an a je s t an aliza histo ry czn a p roblem u
rozw oju politycznego, ze szczególnym u w zględnieniem k luczow ych elem entów , które w p ły w a ły n a p o lity k ę w p rz e sz ło ś c i, ja k ró w n ie ż ty c h , k tó re k s z ta łtu ją j ą o b ecn ie. R ozd ział II {Soviet L eg a cies f o r P o st-S o viet R ussia) p rzed staw ia w iele pozo stało ści po czasach ery sowieckiej, które ukształtow ały się, a obecnie w pływ ają n a w spółczesną Rosję. A u to r rów nież ukazuje ro sy jsk ą drogę postkom unistycznej ew olucji, zarów no p o lity cz nej, ja k i ekonom icznej. R ozdział III (The 1990s in R ussia: A N ew Time o f Troubles?) p oszukuje u w arunkow ań, które w płynęły n a o b e c n ą sytuację R osji, a w y n ik a ją o ne z lat 1990., a przy czy n ia się do osłab ien ia adm inistracji, co m oże być p o czątk iem „czasu kłopotów ". IV rozdział (Russia's „ N eopatrim onial" P olitical System, 1992—2004) odnosi się do w aru n k ó w (kondycji) w spółczesnego system u p olitycznego R osji, po d czas gdy rozdział 5 {The R ussian 1990s in C om parative P erspective) podejm uje szersze, kom - paraty w n e spojrzenie n a p ro b lem R osji, w ze staw ien iu z 27 państw am i, któ re p rzeszły p o stk o m u n isty c zn ą transform ację. R ozdział 6 {W hat F u tu re f o r R u ssia ? L ib era l E c o n o
m ics a n d Illib e ra l G eography) odpow iada n a pytanie dotyczące przyszłości rosyjskiego
rozw oju ekonom icznego w św ietle politycznej i praw nej niepew ności, k tó ra w y n ik a ze sp e c y fik i św ia ta ro sy jsk ie j p o lity k i. W k o n k lu z ja c h , a u to r u k a z u je im p lik a c je d la w aru n k ó w R o sji i przyszłe, praw dopodobne, relacje R o sji ze św iatem zew nętrznym oraz
